Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii
Miros³aw Rutkowski
1Fala informacji dotycz¹cych coraz tañ-szych surowców mineralnych – z rop¹ naftow¹ na czele – od pocz¹tku roku za-lewa ³amy gazet i portali internetowych. Jest to aktualnie g³ówny temat dotycz¹cy geologii, w którego cieniu pozostaj¹ nawet perspektywy rozwoju, czy raczej zmierz-chu bran¿y wêglowodorów niekonwen-cjonalnych w Polsce i Europie, nie mówi¹c ju¿ o pozosta³ych doniesieniach z sektora geo. By je wytro-piæ trzeba g³êbiej zajrzeæ do gazet. Na stronach poœwiê-conych nauce znajdziemy wiele artyku³ów œwiadcz¹cych o zainteresowaniu jakim ciesz¹ siê dzieje naszej planety i procesy geologiczne, które j¹ modeluj¹. Równie¿ w prasie lokalnej nasza dziedzina wiedzy zajmuje sporo miejsca. Nic dziwnego, bo dziennikarze z tych mediów interesuj¹ siê g³ównie codziennymi problemami mieszkañców re-gionów – brakiem wody w studniach, osuwiskami, py³em w powietrzu, zanieczyszczeniami gruntu czy podtopienia-mi. A przecie¿ to te¿ geologia – mo¿e powiatowa, niezbyt naukowa, ale dla jakoœci ¿ycia niezwykle istotna.
Informacja wy³owiona z portali o nauce opublikowana przez PAP 23 lutego br. by³a na tyle interesuj¹ca, ¿e przedru-kowa³a j¹ spora czêœæ mediów. Profesor Andrzej Muszyñ-ski z Instytutu Geologii Wydzia³u Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu informowa³ o odkryciu dwóch nowych, niezna-nych nauce minera³ów znalezioniezna-nych w meteorycie Mora-sko. Nale¿¹ one do grupy fosforanów, a wystêpuj¹ w otocz-kach polimineralnych inkluzji rozproszonych w cieœcie meteorytowym. Nadano im nazwy moraskoit i czochralskit (od nazwiska Jana Czochralskiego, wybitnego chemika i metalurga), które w³aœnie zatwierdzi³a Komisja Nazew-nictwa i Klasyfikacji Nowych Minera³ów Miêdzynarodo-wej Asocjacji Mineralogicznej. Odkrycia uda³o siê dokonaæ dziêki wspó³pracy naukowców z oœrodków uniwersytec-kich w Poznaniu, Sosnowcu, Wroc³awiu i Krakowie.
Ta sama agencja prasowa 4 marca donosi³a, ¿e w okoli-cach Wodzis³awia Œl¹skiego, gdzie w ci¹gu kilku ostatnich miesiêcy przypadkowi znalazcy natrafili na szcz¹tki ma-mutów w³ochatych, zostan¹ przeprowadzone badania i wier-cenia kontrolne. W sierpniu ub.r. do miejscowego muzeum trafi³ cios mamuta o d³ugoœci 110 cm, który zauwa¿y³a nastolatka przechodz¹ca obok wyschniêtego stawu miej-skiego. Natomiast w lutym br. cios i du¿y z¹b mamuta odkryto w osuszonym stawie na terenie cementowni. Oba stawy s¹ po³o¿one w odleg³oœci 1,5 km od siebie, a w okoli-cy rozpoznano wczeœniej kilka stanowisk z okresu paleoli-tu. Dyrektor muzeum podejrzewa, ¿e w epoce lodowcowej
¿y³a tutaj wiêksza populacja mamutów. Warto przypom-nieæ, ¿e osobnik dumnie wznosz¹cy ciosy w Sali G³ównej Muzeum Geologicznego Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego tak na-prawdê zosta³ z³o¿ony z koœci znalezionych w Pyskowi-cach, oddalonych o ok. 40 km od Wodzis³awia.
Jak donosi³ z kolei Dziennik Polski z 29 lutego – blady strach pad³ na górali w wiosce Nowe Bystre. Sprawc¹ nie-pokoju jest PIG-PIB, który opublikowa³ ostatnio mapê osuwisk i terenów zagro¿onych w gminie Poronin. Z opra-cowania wynika, ¿e kilkanaœcie domów w centrum wsi znajduje siê w rejonie czynnego osuwiska. Mieszkañcy s¹ zdziwieni, bo domy stoj¹ ju¿ kilkadziesi¹t lat, a ¿adnych osuwisk nikt tam nie zauwa¿y³.
Inny problem stan¹³ przed w³odarzami Tarnobrzega. Jak poda³a lokalna gazeta Super Nowoœci, na sesji Rady Miasta wyst¹pi³ dr Mariusz Socha z PIG-PIB, zachêcaj¹c w swej prezentacji do zainteresowania siê wodami siarcz-kowymi, które nawiercono pod miastem na niewielkiej g³êbokoœci. Ich jakoœæ jest porównywalna ze s³ynnymi leczniczymi wodami z Buska, wiêc zdaniem geologa Tar-nobrzeg powinien postawiæ na bran¿ê sanatoryjn¹. Propo-zycja nie zosta³a przyjêta entuzjastycznie – radni uznali, ¿e miasta nie staæ na ekstrawaganck¹ inwestycjê, drogi i chod-niki s¹ wa¿niejsze.
WSPANIA£Y ŒWIAT TANICH SUROWCÓW
Przed³u¿aj¹ca siê bessa na rynkach surowców mineral-nych wzbudza ambiwalentne uczucia. Jako konsumenci jesteœmy zadowoleni z taniego tankowania oraz ni¿szych rachunków za gaz i pr¹d. Gorzej gdy pracujemy w sektorze zale¿nym od zysków z wydobycia kopalin, choæby poœred-nio, takim jak geologia. Zagro¿enia kondycji naszej bran¿y jeszcze nie widaæ, ale w d³u¿szej perspektywie na pewno wyst¹pi. To fakt historyczny – geologia powsta³a po to, ¿eby u³atwiæ wydobywanie surowców mineralnych i przez d³ugie lata by³a œciœle zwi¹zana z górnictwem. Ogromne zyski sektora naftowego napêdza³y rozwój dziedzin naj-bardziej przydatnych koncernom – geologii naftowej, geo-fizyki, tektoniki i mikropaleontologii. Zamówienia z bran¿y metali stymulowa³y rozwój mineralogii, petrologii i badañ w mikroobszarze. Listê mo¿na ci¹gn¹æ d³ugo, ale wnioski s¹ oczywiste – skutki zapaœci na rynku surowców mineral-nych wczeœniej czy póŸniej wp³yn¹ na geologiê.
Oczywiœcie potencjalnego ograniczenia rozwoju nie-których dziedzin geologii nie mo¿na porównywaæ z potê¿-nymi problemami w bran¿ach bezpoœrednio zwi¹zanych z wydobyciem kopalin. Media najwiêcej miejsca
poœwiê-202
Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 4, 2016
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw.rutkowski@ pgi.gov.pl.
caj¹ trudnej sytuacji sektora naftowego, ale kryzys uderza we wszystkie ga³êzie górnictwa. Mamy do czynienia z real-nymi dramatami – bankructwami firm, masowymi zwol-nieniami i zmian¹ perspektyw ¿yciowych w wielkich, gêsto zaludnionych regionach górniczo-przemys³owych. I nie mówimy tu o polskich kopalniach wêgla kamien-nego – te ze wzglêdów spo³ecznych i politycznych (bez-pieczeñstwo energetyczne) bêd¹ musia³y jakoœ przetrwaæ. W Stanach Zjednoczonych, gdzie mobilnoœæ pracowników jest znacznie wiêksza ni¿ w Polsce, problem te¿ narasta. Najwiêksza spó³ka wêglowa Arch Coal w³aœnie bankrutuje z powodu b³êdów w zarz¹dzaniu i niskich cen wêgla.
– 80% aktywów z najlepszym wêglem w USA jest u pro-gu bankructwa b¹dŸ zosta³a wystawiona na sprzeda¿ – mówi³ George Dethlefsen, szef amerykañskiej firmy Corsa Coal Corp., w wywiadzie dla agencji Bloomberg we wrzeœ-niu ub.r. Od tego czasu sytuacja siê tylko pogorszy³a.
Podobn¹ zapaœæ widzimy w Chinach. Jak donosi 7 mar-ca portal biznesalert rz¹d chiñski zapowiedzia³ zamkniêcie nierentownych kopalñ oraz zamro¿enie na trzy lata inwes-tycji w tym sektorze. Jednoczeœnie planuje wsparcie budo-wy ma³ych elektrowni wêglobudo-wych w s¹siedztwie jeszcze egzystuj¹cych zak³adów, zw³aszcza na prowincji, po to ¿eby rozbudowaæ lokalne rynki zbytu. Mimo to w ca³ym kraju 1,3 mln górników musi zostaæ zwolnionych.
Mimo wybitnie niekorzystnej sytuacji na rynku s¹ fir-my, które wierz¹ w wêgiel. 18 lutego na Portalu Trybuny Górniczej nettg.pl napisano o konferencji prasowej Kopexu. Przedstawiciel firmy zdradzi³ szczegó³y nowej kopalni, która ma powstaæ w Przeciszowie k. Czêstochowy. Zak³ad ma byæ w wysokim stopniu zautomatyzowany, a niskie koszty wydobycia ma zapewniaæ bezwie¿owy system transportu. Dziêki korzystnej budowie geologicznej za-miast tradycyjnych szybów mo¿na tu g³êbiæ upadowe i to tani¹ metod¹ TBM stosowan¹ podczas budowy metra. Ko-palnia ma wydobywaæ od 3 do 4 mln t surowca rocznie, poczynaj¹c ju¿ od 2018 r.
8 marca PAP donosi³ o konferencji prasowej australijs-kiej spó³ki Prairie Mining. Szef jej polskiego oddzia³u przedstawi³ podstawowe parametry projektowanej kopalni „Jan Karski”, o docelowej wydajnoœci ponad 6 mln t rocz-nie. Produkcja ma ruszyæ w 2023 r. Biznes Alert przy-toczy³ opiniê Tomasza Chmala, eksperta Narodowego Centrum Studiów Strategicznych, który wró¿y powo-dzenie temu przedsiêwziêciu i dodaje, ¿e w polskim gór-nictwie istnieje du¿a przestrzeñ do poprawy efektywnoœci na ró¿nych poziomach i warto o to zawalczyæ.
PRZYSYPANE DINOZAURY
Zag³ada dinozaurów na prze³omie kredy i trzeciorzêdu nieodmiennie przyci¹ga uwagê mediów. Tym razem pre-tekstem do przypomnienia hipotezy przedstawionej w 1980 r.
przez Luisa i Waltera Alvarezów by³ artyku³ zamieszczony w marcowym numerze Journal of Geophysical Research. Naukowy tekst „The Cretaceous-Paleogene boundary deposit in the Gulf of Mexico: Large-scale oceanic basin response to the Chicxulub impact” opublikowany przez Jasona C. Sanforda, Johna W. Sneddena i Seana P.S. Gulic-ka traktuje o nowych danych, które badaczom uda³o siê pozyskaæ z archiwów prywatnych firm poszukuj¹cych ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarze Zatoki Meksykañ-skiej. Temat zwróci³ uwagê dziennikarzy portalu PAP Nauka w Polsce, którzy 1 marca przybli¿yli czytelnikom naukowe dowody zag³ady w artykule pt. „Zabójca dino-zaurów zasypa³ gruzem obszar Zatoki Meksykañskiej”. Tekst przedrukowa³o kilka innych portali m.in. National Geographic, gdzie materia³ PAP otrzyma³ jeszcze bardziej sensacyjny tytu³: „Ta katastrofa zabi³a miliony istnieñ! 80 tys. kilometrów szeœciennych gruzu, które zg³adzi³o dinozaury”.
Jak wynika z opisu koncerny naftowe przez dziesiê-ciolecia broni³y dostêpu naukowcom do swych bogatych archiwów wiertniczych i geofizycznych. Sanfordowi, któ-ry pracuje jednoczeœnie w koncernie Chevron i Uniwersy-tecie Teksasu w Austin, uda³o siê pozyskaæ dane z ponad 408 odwiertów komercyjnych obejmuj¹cych po³udniowo--wschodni¹ czêœæ Zatoki Meksykañskiej. Po przetworzeniu komputerowym zespó³ opracowa³ mapê rozk³adu depo-zytów okruchowych na granicy kredy i paleogenu, wi¹-zanych z uderzeniem planetoidy w Pó³wysep Jukatanu. Dobrze czytelne w profilach osady sk³adaj¹ siê z mu³ów i ró¿noziarnistych okruchów wêglanowych, niekiedy o znacz-nych rozmiarach. Mi¹¿szoœæ zaburzoznacz-nych warstw granicz-nych siêga dziesi¹tków, a nawet setek metrów. Miejscami rozpoznano struktury turbitytowe i tsunamitowe. Wed³ug autorów dystrybucja osadów wskazuje, ¿e wiêkszoœæ z nich pochodzi ze œrodowisk brzegowych i p³ytkomorskich, a zos-ta³y przemieszczone przez megatsunami i procesy sejs-miczne, których pierwotnym Ÿród³em by³ impakt Chicxu-lub. Objêtoœæ przemieszczonych osadów w zatoce autorzy oceniaj¹ na 1,98 × 105
km3
.
Jak powiedzia³ dziennikarzom g³ówny autor artyku³u – uderzenie asteroidy wzbi³o w powietrze ogromne iloœci py³ów i gruzu, który osiad³ na powierzchni zatoki w ci¹gu kilku dni.
Artyku³ popularno-naukowy rz¹dzi siê w³asnymi pra-wami, w zwi¹zku z tym nie znajdziemy w nim omówienia odmiennych pogl¹dów na przyczyny masowego wymiera-nia na prze³omie kredy i paleogenu. Zag³ada dinozaurów na skutek kosmicznej katastrofy jest zbyt spektakularn¹ wizj¹, by przyæmiewaæ j¹ nudnymi wyk³adami geologów na temat z³o¿onych procesów wymierania, roz³o¿onego na setki tysi¹ce lat, przy których impakt jest tylko drobnym epizodem, w gruncie rzeczy o niewielkim znaczeniu. Prosty przekaz – asteroida zabi³a dinozaury – króluje w mediach i pewnie tak ju¿ zostanie.
203
