Wenta, Jarosław
Sprawozdanie z konferencji "Ordines
militares. Colloquia Torunensia
Historica"
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 267-268
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
J a ro sław W e n t a
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
„ORDINES MILITARES.
COLLOQUIA TORUNENSIA HISTORICA”
Od 27 do 29 w rześnia 1985 r. trw a ła w T o ru n iu k o lejn a, trzecia już k o n feren cja nau k o w a z cyklu „O rdines m ilita res” pt. „W arsztat h isto ry k a śred n io w iecznych zakonów rycerskich. P ro b le m y źródłoznaw oze d m eto d y b a d a ń ” . Z organizow ał ją In s ty tu t H istorii i A rch iw isty k i U n iw e rsy tetu M ikołaja .K o p e rn ik a w Toruniu.. O b ra d y o d b y w ały się w siedzibie T o w arzy stw a .Naukow ego w T oruniu, któ reg o z arz ąd udostępni! n a cele k o n fe re n c ji p ięk n ą salę k o lu m now ą, Tegoroczne kolokw ium dotyczyło m etod b ad ań i w y k o rzy stan ia m a te riałów źródłow ych. N ależy tu przypom nieć, że pierw szą z k o n feren cji (1981) poświęcono roli zakonów ry c ersk ic h w c h ry stia n iza cji. i . kolonizacji obszarów n ad b ałty ck ich , a dru g ą, ze w spółudziałem h isto ry k ó w sztuki, r o li zakonów r y cerskich w. średniow iecznej k u ltu r z e 1. W p ro g ram ie tegorocznej k o n feren cji przew idziano 14 re fe ra tó w i k o m u n ik a tó w . Przedstaw iono. 13,.n ie p rz y b y ł b o w iem ,prof. R udolf H iestand (Dusseldorf), k tó ry m ia ł om ówić id ee i w łaściw ości zakonów ry cersk ich w św ietle fo rm u larzy k a n ce la rii papieskiej.
S p o tk an ie otw orzył doc. d r hab. Zenon H u b e rt N ow ak, a p rz y w ita ! u czest n ik ó w d y re k to r In s ty tu tu H istorii i A rch iw isty k i doc. d r hab. M ieczysław W ojciechowski. P ierw szy dzień obrad, k tó rem u przew odniczył prof, d r A ntoni Czacharow ski, zainaugurow ano re fe ra te m prof. dr. M arian a B iskupa Z zagad
n ień w arsztatu dzisiejszego h isto ryka Z a k o n u Krzyżackiego: p ro b le m y źródlo- znawcze i niektóre a sp e k ty badawcze. P rof. B iskup pośw ięcił dużo u w ag i m a
teriało m arch iw aln y m przechow yw anym w N iem czech i A u strii o raz ich u d o stęp n ien iu badaczom przez p u b lik ację in w e n ta rzy i in n y ch p ra c archiw alnych. Prof. d r Udo A rnold (Bomjn) dokonał p rzeg ląd u dziejów w czesnego okresu Z akonu, k ład ąc n acisk n a pro b lem y w y m ag ające .badań i dyskusji. Szczególnie zajm ując się okresem najw cześniejszym , dużo m ó w ił o pozycji Z akonu pod rz ąd am i w ielkiego m istrz a H erm an a v. Salza. G órną granicę chronologiczną re fe ra tu stan o w ił zabór Pom orza przez Z akon w 1309 r.
Tradycje Z a k o n u K rzyżackiego w m ieszczańskiej historiografii Prus K ró lew skich to te m a t w y stąp ien ia doc. dr. Jerzeg o Serczyka (Toruń). W ś w ia
domości h isto rio g rafó w z w ielkich m ia st w iek ó w X V I—X V II Z akon jaw ił się jako zjaw isko n egatyw ne.
W d y sk u sji zw rócono u w ag ę n a różnice p e rce p cji w m iastach p ro te s ta n c k ich i katolickich, gdzie inaczej oceniano przeszłość P ru s (Z. H. N ow ak).
1 P o r . J . H e r t e l , S p r a w o z d a n i e z p i e r w s z e j k o n f e r e n c j i , Z a p i s k i H i s t o r y c z n e , t . 47, 1982. R e f e r a t y o p u b l i k o w a n o w t o m i e I s e r i i : ,, O r d i n e s m i l i t a r e s . C o l l o q u i a t o r u n e n s i a H i s t o r i c a ” p t . D i e R o l l e d e r R i t t e r o r d e n i n d e r C h r i s t i a n i s i e r u n g u n d K o l o n i s i e r u n g d e s O s t e s e e g e b i e t e s , h r s g . v . Z . H . N o w a k , T o r u ń 1983. Z d r u g i e j k o n f e r e n c j i W . S z c z u c z k o , Z a p i s k i H i s t o r y c z n e , t . 49, 1984. R e f e r a t y z a w i e r a I I I t o m w y ż e j w y m i e n i o n e j s e r i i D i e R o l l e d e r R i t t e r o r d e n i n d e r m i t t e l a l t e r l i c h e n k u l t u r , h r s g , v . Z . H . N o w a k , T o r u ń 1985.
26 8 K ro ni ka n a u k o w a
Po południu d om inow ały re fe r a ty o m aw iające źródła do h isto rii k u ltu ry
m ate ria ln e j Zakonu. Doc. Now ak, m ów iąc o księgach rachunkow ych, jako istotnym źródle do dziejów życia codziennego n a zam ku krzyżackim , zw rócił m.in. uw agę n a trudność in te rp re ta c ji pojęć i term in ó w sp o ty k an y ch w źró d łach, w y n ik ającą z nikłości zachow ania .przedmiotów. P ostulow ał b a d an ia o b sady zam ków d ich roli społeczno-ekonom icznej. Możliwości badaw cze w idział w p o rów nyw aniu z k o n w en tam i w Rzeszy i zam k am i in n y ch zakonów ry c e r skich. Z am kiem zakonnym , jako s tru k tu rą fu n k cjo n aln ą i źródłem h isto ry cz nym , z ajął się w sw y m re fe ra cie doc. d r M arian A rszyński (Toruń). D zień za- końozył prof, d r H a rtm u t Boookm ann (Getynga) p rz ed sta w iają c m ożliw ości b a dań, w ynikające z in te rp re ta c ji źródeł ikonograficznych (referat z p rzeźro czami).
Z ainteresow ania d y sk u tan tó w sk u p iły się głów nie w okół szczegółów u b io ru rycerza zakonnego, przedstaw ionego n a obrazie S tefan a L ochnera (poł. X V I w.). O braz pochodzi z o łta rza w kościele Sw. K a ta rz y n y w Kolonii, a obecnie z n a j du je się w k ra jo w y m m uzeum H eskim w D arm stadt.
W d ru g im d n iu o b rad w ygłoszono 6 re fe ra tó w i 2 k o m u n ik aty . P rz e d p o łudniow ym obradom przew odniczył prof, d r S tan isław T raw k o w sk i (W arsza wa), a popołudniow ym prof, dir H ans-D ietrich K ah l (Giesen). Źródła zachodnio-
europejskie do dziejów w y p r a w pruskich w X I V w. — to ty tu ł re fe ra tu
prof. dr. W ernera P araviciniego (Kolonia), k tó ry m rozpoczęto obrady. A utor podał analizom zaw arto ść h e rb arz y B ellenville o raz Gelre, w iążąc je — co jest szczególnie in te res u jąc e dla polskich bad aczy — z w y p ra w a m i do P rus. D r A n tje k a th rin G rassm an n (Lubeka) m ów iła o k o n tak ta ch lubecko-zakon- nych i w y n ik ający ch stąd m ożliw ościach badaw czych w cześniejszego ok resu w d ziejach Zakonu. Ź ródłam i do dziejów k u ltu r y m a te ria ln e j zajął się — prócz w ym ienionych poprzednio — tak że d r B e rn h a rt Jä h n ig (B erlin Z achod ni). N ajw iększe zainteresow anie w zbudziło w ty m d n iu w y stąp ien ie prof, d r A n d rzeja Nadolskaego (Łódź). M ówił o n o w y n ik a ch b a d ań n a d uzbrojeniem Z akonu i jego sąsiadów . N ieoczekiw anie słab y okazał się w p ły w tec h n ik i w o jen n ej K rzyżaków n a u zb ro jen ie przeciw ników , a niespodziew anie duży udział w yposażenia staro p ru sk ieg o w u zb ro jen iu Tycerzy Zakonu.
N a sesji popołudniow ej prof. d r T ore N y b erg (Odense) m ów ił o źródłach do dziejów sk an d y n aw sk ich joanitów , a prof. d r C h risto p h er L ü ck e rath zajął się problem em itin e rarió w w ielk ich m istrzów . K o m u n ik at dr. Colina R ichm on- da (Keele) o prow adzonych w W ielkiej B ry tan ii b ad an iach n ad hiszpańskim i zakonam i ry cersk im i dopełnił dnia. U czestnicy k o n feren cji w y słu ch ali także k o m u n ik atu o pow ołaniu w W iedniu M iędzynarodow ej H istorycznej K om isji do B ad ań D ziejów Z akonu K rzyżackiego z udziałem h isto ry k ó w austriackich, polskich, w łoskich i zachodnioniem ieckich.
P odsum ow ał o b ra d y prof. K ahl, a zam k n ął je doc. Now ak, p ro p o n u jąc z a razem tem a ty k ę n a stęp n e j, czw artej już k o n feren cji.
M ateriały z obeonej będą, ta k jak poprzednio, w y d an e w ra m a ch serii ,,O rdines m ilitares. Colloquia T o runensia H isto rica”. W niedzielę, 29 w rześnia, uczestnicy zw iedzili zam ek w M alborku o raz kościół i k laszto r pocysierski w Pelplinie.
