Wróblewska, Kamila
"O sztuce ludowej Warmii i Mazur",
Hieronim Skurpski, Olsztyn 1971 :
[recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2-3, 473-474
473
to ść a r ty k u łu H . G. M a r z ia n a p o le g a p r z e d e w s z y s tk im n a p rz y to c z e n iu o b s z e rn y c h f r a g m e n tó w ź ró d ło w y c h w ję z y k u a n g ie lsk im , k tó r e m ó w ią w y r a ź n ie o ty m , iż rz ą d b r y t y j s k i ju ż w s ty c z n iu 1944 r. u z n a ł, że P r u s y W sc h o d n ie i G d a ń s k , a m o ż liw ie i in n e z ie m ie w s c h o d n ie ó w c ze sn eg o p a ń s tw a n ie m ie c k ie g o p o w in n y z o s ta ć o d d a n e P o ls c e 11.
W s u m ie k s ię g a p a m ią tk o w a k u czci G a u se g o , p o m im o n ie ró w n e g o p o z io m u n a u k o w e g o z am iesz cz o n y c h w n ie j p ra c , a n a w e t te n d e n c y jn o ś c i n ie k tó ry c h sp o śró d n ic h s ta n o w i d o ść c e n n y w k ła d n a u k i z a c h o d n io n ie m ie c k ie j do z n a jo m o śc i d z ie jó w d a w n y c h P r u s W sc h o d n ic h . F r a n c is z e k M in c e r H ie ro n im S k u r p s k i , O s z tu c e lu d o w e j W a r m ii i M a zu r, O lsz ty n 1971, P o je zie rz e, ss. 160, i l u s tr a c je w te k śc ie .
K sią ż e c z k a t a s ta n o w i z b ió r a r ty k u łó w o n a s tę p u ją c e j te m a ty c e : K u ltu r a lu d o w a
W a r m ii i M a z u r (ss. 13— 46); K a fla r s tw o m a z u r s k ie (ss. 47— 84); W a r m iń s k a r ze źb a lu d o w a (ss. 85— 115); O m u z e a c h w s c h o d n io p r u s k ic h (ss. 117— 129); S y lw e s te r A n t o n i S z n a rb a c h , m a la r z w a r m iń s k i (ss. 131— 157). A u to r w y ż e j w y m ie n io n y c h p u b lik a c ji p rz e z d w a d z ie ś c ia l a t (1945— 1965) s p r a w o w a ł f u n k c ję d y r e k t o r a M a z e u m M a z u r s k ie go w O lszty n ie. B y ł je d n y m z p ie rw s z y c h , k tó rz y z a u w a ż y li k o n ie c z n o ść p ro w a d z e n ia b a d a ń n a u k o w y c h w z a k r e s ie s z tu k i r e g io n u . L u d o w ą s z tu k ę W a r m ii w łą c z y ł w n u r t b a d a w c z y c h p ro b le m ó w k r a ju . H ie r o n im S k u r p s k i n ie ty lk o p ro w a d z ił b a d a n ia in d y w id u a ln e . In s p ir o w a ł i z a c h ę c a ł d o b a d a ń sw o ic h w sp ó łp ra c o w n ik ó w . Z d a w a ł s o b ie s p ra w ę , ż e b e z d o g łę b n y c h b a d a ń n a u k o w y c h n ie m o ż e is tn ie ć w m u z e a l n ic tw ie r z e te ln e w y s ta w ie n n ic tw o i u p o w s z e c h n ia n ie w a r to ś c i k u ltu r a ln y c h . O m a w ia n a k s ią ż k a s ta n o w i u s z e re g o w a n y z e s ta w a rty k u łó w , k tó r e ju ż k ie d y ś p u b lik o w a ł w ró ż n y c h c z a s o p ism a c h n a u k o w y c h i p o p u la rn o n a u k o w y c h . P u b li k a c je te p o w s ta ły w p ie rw s z y m 1 5 -le c iu P o ls k i L u d o w e j. W ty m w y p a d k u r e p r e z e n t u ją d ru g ie w y d a n ie , i w ła ś n ie w ty m a sp e k c ie n a le ż y je ro z p a try w a ć . N ie w ą tp liw ie z e b r a n ie w je d n y m o p ra c o w a n iu w ie lu ro z p ro s z o n y c h p u b lik a c ji j e s t ze w sz e c h m i a r rz e c z ą p o trz e b n ą , a le je d n o c z e ś n ie p o d a ją c d o d ru k u p o r a z w tó r y s w o je a rty k u ły , a u to r n ie u w z g lę d n ił s z e re g u k o n ie c z n y c h p o p ra w e k , n ie u n o w o c z e ś n ił ic h z p u n k t u w id z e n ia m e ry to ry c z n e g o . P o w a ż n y m m a n k a m e n te m , a n a w e t z a n ie d b a n ie m a u to rs k ie g o o b o w ią z k u je s t ró w n ie ż f a k t, że H. S k u r p s k i n ie p o d a ł w b ib lio g ra f ii, g d z ie i k ie d y u p rz e d n io p r a c e te d ru k o w a ł. W w ie lu w y p a d k a c h te n p ie rw o d ru k , z w ła s z c z a d la h is to ry k a s z tu k i p o s ia d a w ie lk ie z n a c z e n ie . P o r ó w n u j ą c b o w ie m ilu s tr a c je z a m ie s z c zo n e w a r ty k u le o A n to n im S z n a rb a c h u w S tu d ia c h P o m o r s k ic h 1, czy o rz e ź b ie lu d o w e j w „ R o z p ra w a c h i M a te r ia ła c h E tn o g r a f ic z n y c h ”2, m o ż n a o w ie le w ię c e j d o w ie d z ie ć s ię o s tro n ie a rty s ty c z n e j o p ra c o w a n y c h o b ie k tó w n iż w o b e c n ie o m a w ia n e j k s ią ż c e 3.
D ru g i p ro b le m , to u z u p e łn ie n ia b ib lio g r a f ii u a k tu a ln ia j ą c e j s ta n w ie d z y o p o s z c z e g ó ln e o p ra c o w a n ia . H . S k u r p s k i z d u ż y m w y c z u c ie m w y p o w ia d a s ię n a t e m a t b u d o w n ic tw a lu d o w e g o . N ie n a ty le je d n a k , a b y m o ż n a u w a ż a ć , iż p ro b le m t e n z o sta ł ju ż o s ta te c z n ie i d e fin ity w n ie p rz e b a d a n y . N ie z o r ie n to w a n e m u c z y te ln ik o w i, a n a w e t z n a w c y p ro b le m ó w b u d o w n ic tw a d re w n ia n e g o , z d a w a ć b y s ię m o g ło , że n ic w ię ce j w c ią g u o s ta tn ic h k ilk u n a s tu l a t n a te n t e m a t n ie n a p isa n o . T y m c z a se m is tn ie je w y d a n a w r o k u 1965 p rz e z w y d a w n ic tw o „ P o je z ie r z e ” k s ią ż k a F r a n c is z k a A . K lo n o w
11 D o sło w n ie: T h e E a s t P r u s sia a n d D a n zig , a n d p o s s ib ly o th e r a rea s w ill u l t i m a te ly be g iv e d to P o la n d , (F o re ig n R e la tio n s , s. 141. C y t. za H . G. M a r z i a n e m , s.
343).
1 H . S k u r p s k i , S y lw e s te r A n t o n i S z n a rb a c h , m a la r z i p a tr io ta w a r m iń s k i, w : S tu d ia P o m o rsk ie , t. 1, ss. 382— 397.
2 H. S k u r p s k i , W a r m iń s k a p la s ty k a lu d o w a , P r a c e i M a te ria ły E t n o g r a fic z n e , t. 19, p o d r e d a k c j ą J . G a j k a , W. G ę b i k a i F. K l o n o w s k i e g o , O lsz ty n 1960, ss. 139— 153.
3 I t a k n a p rz y k ła d p ie r w s z y g łó w n y r o z d z ia ł k s ią ż k i K u ltu r a lu d o w a W a r m ii
i M a z u r z o sta ł p r z e d ru k o w a n y z k s ią ż k i: Z d z ie jó w W a r m ii i M a z u r, p o d r e d a k c j ą
474 R E C E N Z J E I O M Ó W I E N I A
sk ieg o , g d z ie n a d w u s tu c z te r d z ie s tu s tro n a c h d r u k u p rz e p ro w a d z o n a z o s ta ła d o g łę b n a a n a l iz a w ie js k ie g o b u d o w n ic tw a n a sz e g o re g io n u 4. J e ś li id z ie n a to m ia s t o s p rz ę - ta r s tw o , to z a c za só w d y r e k to r a S k u rp s k ie g o i n a p e w n o z je g o i n s p ir a c ji d o k o n a n o z o rg a n iz o w a n ia in te r e s u ją c e j w y s ta w y o lu d o w y m m e b la r s tw ie W a rm ii, M a z u r i P o w iś la . R ó w n ież n a u k o w y k a ta lo g d o n ie j o p ra c o w a ł F r a n c is z e k A. K lo n o w s k i6. Z a m ie szc z o n y ta m z e s ta w ilu s tra c ji, w s tę p n a u k o w y i k a ta lo g o p is o w y j e s t trw a ły m d o ro b k ie m w w y s ta w ie n n ic tw ie i p u b lik a c ja c h m u z e a ln y c h c za só w d y r e k tu r y S k u r p skiego. N ie s te ty i t u t a j a u to r k s ią ż k i O s z tu c e lu d o w e j z a p o m n ia ł p o d a ć w p rz y p is ie tę p o z y cję. W 1961 r o k u u k a z a ł s ię w e W ro c ła w iu A t la s s tr o ju w a r m iń s k ie g o , k t ó re g o a u to re m b y ł ta k ż e F. A. K lo n o w sk i6. P o z y c ja t r w a ła , i j a k w s z y s tk ie p u b lik a c je n ie ż y ją ce g o ju ż o ls z ty ń sk ie g o e tn o g ra fa , s o lid n a i w a rto ś c io w a , n ie s t e ty ró w n ie ż p rz e z H . S k u r p s k ie g o n ie u w z g lę d n io n a . P o d d a ją c a n a liz ie z a g a d n ie n ia lu d o w e j r z e ź b y w a rm iń s k ie j, H . S k u rp s k i, p rz y z n a ć tr z e b a , n a jp e łn ie j w y k a z a ł s w o ją w ie d z ę , e r u d y c ję i tw ó rc z ą in tu ic ję n ie z b ę d n ą w b a d a n ia c h n a u k o w y c h t y p u a rty s ty c z n e g o . A le i t u t a j ży cie p o szło n a p rz ó d . W p ra w d z ie a u to r p rz y ta c z a a n o n im o w o w y d a n y p rz e z M u z e u m M a z u rs k ie w ro k u 1958 k a ta lo g w y s ta w y lu d o w e j r z e ź b y w a rm iń s k ie j, a le z a p o m in a , że to on ró w n ie ż ja k o in ic ja to r i p a tr o n w y s ta w y n a p is a ł w stę p , a c a ły k a ta lo g z p u n k tu w id z e n ia n a u k o w e g o o p ra c o w a ł ju ż w ie lo k ro tn ie w y m ie n ia n y F r a n cisz e k K lo n o w sk i. P o n a d to n a p o c z ą tk u 1971 r. u k a z a ła się w „ K o m u n ik a ta c h M a z u rs k o - W a r m iń s k ic h ” p r a c a D a n u ty G ó ra lo w e j o n ie p u b lik o w a n y c h rz e ź b a c h z t e r e n u W a r m ii7. T ę p u b lik a c ję a u to r w in ie n ta k ż e w y m ie n ić , ch o ciaż b y d o p is u ją c j ą je sz c z e w k o re k c ie .
S n u ją c s w o je u w a g i d a le j, c h c ia ła b y m p rz y p o m n ie ć , że b a d a n i a n a d m a la r s tw e m W a r m ii i M a z u r, od c za su k ie d y w S tu d ia c h P o m o r s k ic h o p u b lik o w a ł o n z n a k o m itą m o n o g ra fię o A n to n im S z n a rb a c h u , ta k ż e p o s u n ę ły s ię n a p rz ó d . A u to r b o w ie m w e w s tę p ie d o te j p ra c y n a z y w a K o rz e n ie w s k ie g o „ o s ta tn im m a la rz e m w a r m iń s k im ” i d a tę je g o ś m ie rc i u s ta l a n a ro k ok o ło 1768. K o rz e n ie w s k i n ie b y ł o s ta t n im m a la rz e m w a r m iń s k im 8, a le je d n y m z o s ta tn ic h . A u m a r ł d o p ie ro p o ro k u 17809.
W y s u w a ją c p o d a d re s e m a u to r a z a r z u ty n a tu r y m e ry to r y c z n e j, je s te m o czy w iście p e łn a u z n a n i a d la je g o p ra c y i zasłu g , ja k ie p o ło ż y ł w d z ie d z in ie b a d a ń e tn o g ra fic z n y c h . U w a ż a m , iż p o z y c ja H . S k u rp sk ie g o , z b ie r a ją c a je g o n a jw a ż n ie js z e p ra c e o sz tu c e lu d o w e j, s p e łn ia s w o je n a u k o w e z a d a n ie .
K a m ila W r ó b le w s k a
A n n a S z y f e r , P r z e m ia n y s p o łe c z n o - k u ltu r o w e n a w s i w a r m iń s k ie j w la ta c h
1945— 1970, O ls z ty n 1971, R o z p r a w y i M a te ria ły O ś ro d k a B a d a ń N a u k o w y c h im .
W o jc ie c h a K ę trz y ń sk ie g o , n r 38, ss. 118.
W b a d a n i a c h n a d o k re s e m h is to rii n a z y w a n e j w s p ó łc z e sn ą c o ra z czę ściej w y s tę p u je w s p ó łp ra c a b a d a w c z a ró ż n y c h d z ie d z in n a u k o w y c h . Z a c ie ra ją się ró ż n ic e m ię d z y b a d a n i a m i h is to ry c z n y m i, s o cjo lo g icz n y m i czy e tn o g ra fic z n y m i. Z n a jo m o ś ć p o d s ta w m e to d o lo g ii b a d a ń ty c h d y s c y p lin s t a j e s ię w a r u n k ie m u m o ż liw ia ją c y m u z y sk a n ie w ła ś c iw y c h re z u lta tó w h is to ry k o m . S tu d i a i n t e r d y s c y p lin a r n e p rz y n o s z ą c ie k a w e i n a jb a r d z ie j w a rto ś c io w e p o d w z g lę d e m p o z n a w c z y m u s ta le n ia . T r u d n o s o b ie d z isiaj w y o b ra z ić h is to ry k a , k tó r y m o ż e p ro w a d z ić p o w a ż n e b a d a n i a n a d d z ie ja m i o sta tn ie g o d w u d z ie s to p ię c io le c ia b e z z n a jo m o śc i p o k re w n y c h d y s c y p lin h u m a n is ty c z n y c h , a p rz e d e w sz y s tk im so cjo lo g ii, d e m o g ra fii, e tn o g ra fii, s ta ty s ty k i. J e s t to szc z eg ó ln ie
4 A. F. K l o n o w s k i , D re w n ia n e b u d o w n ic tw o lu d o w e n a M a z u ra c h i W a r m ii, O ls z ty n 1965, ss. 247. 5 F. K l o n o w s k i , L u d o w e m e b la r s tw o W a r m ii, M a z u r i P o w iśla . K a ta lo g w y s ta w y , O lsz ty n 1961, ss. 40, 32 ilu s tra c je . 6 F. K l o n o w s k i , S tr ó j w a r m iń s k i, W ro c ła w 1960. 7 D. G ó r a l o w a , K a ta lo g n ie p u b lik o w a n y c h r z e ź b lu d o w y c h z te r e n u W a r m ii, K o m u n ik a ty M a z u rs k o -W a rm iń s k ie , 1970, n r 4, ss. 501— 520, 22 ilu s tra c je .
8 K s. J . O b ł ą k , M a te r ia ły do d z ia ła ln o ś c i Ig n a c e g o K r a s ic k ie g o , w : S tu d ia
P o m o r s k ie , t. 2, W ro c ła w 1957, ss. 401— 431.
9 K . W r ó b l e w s k a , K o r z e n ie w s k i J ó z e f, o k . 1732— 1780; w : P o ls k i s ło w n ik
