A C T A U N I V E R S I T Ä T I S L O D Z I E N S I S F O L I A IU R ID IC A 22, 1985 J a n u sz T y l m a n IS T O TA I FORM Y W S ZCZĘC IA P O S TĘ P O W A N IA K AR NEG O W S P RA W A C H P U BLICZN OS K AR GO W Y CH I P o jęc ie w szczęc ia p o stę p o w a n ia k a r n e g o je s t w lite r a tu rz e p ro c e so -w ej p rze d m io tem d y sk u sji. P rze d e -w szy stk im ch od zi o to, czy d o ty cz y o no je d y n ie w szczęc ia p o stęp o w a n ia w sp ra w ie (np. do ch o dz enia), n ie za le żn ie od teg o, czy p o stęp o w a n ie k ie r o w a n e je s t ró w n o c ze śn ie p rz e -ciw k o o k re ślo n e j o so b ie1, czy też n a leż y roz um ieć je sze rze j, o b e jm u ją c nim rów n ież sk ie ro w a n ie p o stę p o w a n ia p rz eciw k o k o n k r e tn e j o sob ie (u r eg u lo w an e np. w n a sze j p r o c e d u rz e w in sty tu c ji p rz e d sta w ie n ia z a -rzu tów ), a w ó w c zas n a le ż a ło b y u sto su n k o w ać się do sy tu ac ji, g d y o so b a p o d e jrz a n a o sp r a w stw o u ja w n ia n a je s t p ó źn iej, w to k u ro z p o -c zę te g o p o s tę p o w a n ia p rz y g oto w a w -cz eg o .
N a stę p n a k w e stia w y ra st a n a tle o g ó ln eg o p rob lem u z a k r e su p o stę -p o w a n ia -p rz y g o to w aw cz eg o , jeg o g ran ic , a w ięc -p o czą tk u i k o ń ca teg o sta d iu m p ro c esu . W y p o w ia d a n e są n ie k ie d y p o g ląd y , że do za k re su p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w aw c ze g o n ale ż y n ie ty lk o d z ia ła ln o ść p ro c e sow a p r o w ad zo n a w ra m a ch d o c h o d zen ia czy śled ztw a , k tó ry c h p o cz ą tek w y z n ac z an y b y w a w w ie lu sy stem a c h fo rm aln y m a k tem (np. p o s ta n ow ien iem ), a le ta k że d ziała ln o ść p rz e d p ro c e so w a (np. cz y n n o śc i sp r a w d z a ją ce p rze w id zian e w n aszy m k o d e k s ie w art. 258 § 2), n a k tó r ą s k ła -d a ją się m. in. cz y n n o śc i o p e ra c y jn e . W e -d łu g tej k o n c e p c ji sze ro k ieg o u jm o w a n ia p o stę p o w a n ia p r zy g o to w aw c ze g o ro z po c zy n a się on o alb o w ra z z o trz y m an ie m in fo rm acji o p rz estę p stw ie , albo w m o m en cie p o d
-! A r t. 257 § 1 k .p .k ,, o k r e ś la j ą c y t r e ś ć p o s ta n o w ie n i a o w s z c z ę c i u p o s t ę p o w a n i i, n io m ó w i o osob it: p o d e jr z a n e j. I n a c z e j n p . art. 230 d .k .p .k . (te k s t j e d n o l it y z 1959 r.), .k tóry s ta n o w ił , ż e w p o s t a n o w i e n iu o w s z c z ę c i u ś le d z tw a w s k a z u je s i ę „ w m ia r ę w y k r y c ia s p r a w c ó w o s o b y p o d e jr z a n e [ ] " (je d n a k ż e b r ak b y ł o w ó w c z a s in s ty tu c j i p r z e d s ta w ie n ia z a r z u tó w w r o z u m ie n iu o b e c n e g o art. 269 k .p .k .).
ję c ia p ier w sz ej cz y n n ośc i (z r e g u ły n iep ro ce so w ej) w y w o ła n e j tą in fo r -m acją.
O d r ę b n e z ag a d n ien ie d o ty c z y sy tu a c ji, g d y n ie je s t k o n ie cz n e p r o -w a d z e n ie p o stę p o -w a n ia p rz y g o to -w a -w cz eg o (jak -w n asz y m p o stęp o -w a n iu p rzy sp ieszo n y m ) albo g d y m o że on o b y ć p rz e p ro w a d z o n e n a p o le c e n ie sąd u , ju ż po w n iesie n iu sk a rg i (ak tu o sk ar żen ia ), a w ięc po w szczę ciu p o stęp o w a n ia są d o w eg o (jak np. w o b o w ią zu ją cy m k.p.k. w e d łu g art. 435 § 2, d o ty cz ąc eg o sp r a w p ry w a tn o sk a r g o w y c h 2).
II
P o stę p o w an ie k a r n e zw iąz an e je s t z in g e re n c ją o r g a n ó w śc ig an ia i s ą -d u w -d zie-dzinę o so b iste g o ży c ia o b y w a te li, w -dzie-dz in ę -d z iała ln o śc i in sty tu c ji p a ń s tw o w y c h i sp o łeczn y ch . C h a r a k te r cz y n n o ści p r o c e so -w y ch sp ra-w ia , że in g e re n c ja ta -w k aż d y m p ro c e sie je st n ie u c h r o n n a , i że p o ciąg a za so bą sze re g o g ran ic ze ń , a c zę sto k ro ć w y m ag a z a sto so -w a n ia śro d k ó -w p rz ym u su . O d n o si się to z-w ła szcza do p o stę p o -w a n ia p rz y g o to w a w c z eg o 3.
R y g o ry zm form p o stę p o w a n ia k a rn e g o , ja k i c a ły je g o b y t u z a sa d n io n e są w ó w czas, g d y sta n o w ić m a ją re a k c ję na n a r u s z e n ie p r a w a k a r -n eg o m ater ia l-n e g o , g d y w y w o ła -n e są p rz ek o -n a-n ie m lu b co -n ajm -n ie j p o d e jrz en iem , że p o p ełn io n o p rz estęp stw o . B ezp o d staw n e p o stę p o w a n ie k a r n e p o w o d u je n ie u s p ra w ie d liw io n e d oleg liw o ści, a w o b ec o so b y ści-g an e j sta n o w i k rz y w d ę p rz ez sam fak t sw eści-g o istn ien ia . P ó źn iejsze za k o ń cz en ie p o stę p o w a n ia o rzec zen iem u m ar za jąc y m lu b w y ro k iem u n ie w in n iają cy m , n ajcz ę ściej n ie u n ic e stw ia b ez re sz ty n e g a ty w n y c h sk u tk ó w tego , że zo stało on o w szc zęte i p rzez p e w ien czas to c zy ło się4.
2 O b s z e r n a i z ł o ż o n a p r o b le m a ty k a w s z c z ę c i a p o s tę p o w a n ia k a r n e g o w s p r a -w a c h z o s k a r ż e n ia p r y w a t n e g o w y m a g a ła b y o s o b n e g o o p r a c o w a n ia (zob . m. in . W . D a s z k i e w i c z , W s z c z ę c i e p o s t ę p o w a n i a p r y w a t n o s k a r g o w e g o , „ P ale s tr a" 1974, nr 10, s. 64 i n .; t e n ż e , D o c h o d z e n i e w s p r a w a c h z o s k a r ż e n i a p r y w a t n e g o , „ N o w e P raw o " 1974, n r 6, s. 752 i n . ; M . L i p c z y ń s k a , O s k a r ż e n i e p r y w a t n e , W a r s z a w a 1977, s. 160 i n.; K. M a r s z a ł , I n g e r e n c j a p r o k u r a t o r a w ś c i g a n i e p r z e s t ę p s t w p r y -w a t n o s k a r g o -w y c h -w p o l s k i m p r o c e s i e k a r n y m , W a r s z a -w a 1980, s. 4 5 i n .). 3 M . S t г o g o w i с z, (P r oc e s k a r n y , W a r s z a w a 1952, s. 237, 238) p o d k r e ś la , ż e n i e t y lk o p o c ią g n i ę c i e d o o d p o w ie d z ia l n o ś c i k a r n e j o s k a r ż o n e g o , a l e r ó w n i e ż sa m p o c z ą t e k ś le d z t w a i w s z y s t k i e c z y n n o ś c i o r g a n u ś le d c z e g o z m i e r z a ją c e d o w y j a ś n ie n i a o k o l ic z n o ś c i s p r a w y s t a n o w ią s y s t e m ś r o d k ó w p r z y m u s u , d o t y k a j ą c y c h i n t e -r e s u p o s z c z e g ó ln y c h o s ó b i o -r g a n iz a c j i. P o d o b n i e H. К u e h n e , S t r a l p r o z e s s i e h r e , K e h l am R h e in — S tr a s s b u r g 1982, s. 103 i n. 4 J. T y l m a n , W a r u n k i d o p u s z c z a l n o ś c i w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , „ Z e -s z y ł y N a u k o w o UŁ" 1959, -s e r i a X, z. 14, -s, 125 i n. o r a z t e n ż e , P o j ę c i e w -s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , ta m ż e , 1961, s e r i a I, z. 22, s. 180 i n.
Z p u n k tu w id z en ia p r a w i o b o w iązk ó w u c ze stn ik ó w p o stę p o w an ia o ra z z p u n k tu w id z en ia d z ia ła ln o ści o r g a n ó w ścig a n ia i sąd u b ęd zie w ięc k w e stią z asad n ic ze j w ag i, cz y k o n k r e tn e p o stę p o w a n ie je st d o p u szcza ln e i czy z o stało w spo só b p ra w id ło w y w szczęte. W ła śc iw ie u fo r -m o w a n e p rz ep isy , o p ró cz k o n ie cz n y c h w y jątk ó w , n ie p o w in n y z e zw alać n a d o k o n y w a n ie cz y n n o śc i p ro c e so w y ch p o za p o stęp o w a n ie m k a r -nym . N a w e t je żeli p r z ep ro w a d ze n ie p o stęp o w a n ia je s t d op u szc zaln e (istn ieje p o d e jr z e n ie p o p ełn ie n ia p rz estę p stw a , sp e łn io n e są p o z o stałe w a r u n k i d o p u szc zaln o ści p roc esu ), n iew ła śc iw e b y ło b y ro z w ija n ie d zia-ła ln o śc i p ro ce so w ej, zan im n ie z o stan ie w spo só b p ra w e m o k re ślo n y w sz cz ęte p o s tę p o w a n ie k arn e . In n y m z ag a d n ien iem je st n a to m ia st f o r -m a w szczęcia teg o p o stęp o w a n ia . W ró żn y ch sy ste -m a ch p ro ce so w y c h , a tak że w ró ż n y c h ro d z a ja c h i o d m ia n ac h p o stę p o w a ń w ra m a c h p o -szc zeg ó ln y ch sy stem ó w je s t o n a ró ż n ie n o rm o w a n a. Z te o re ty cz n e g o p u n k tu w id zen ia, ze w z g lęd u n a w ag ę i z n ac ze n ie te g o m o m e n tu ja k o g ra n ic y m ięd zy d z ia ła ln o śc ią k ar n o p ro ce so w ą i p o za p ro c e so w ą , w sk a -za n e w y d a je się, ab y w y zn a cz n ik o w i p o cz ątk u p o stę p o w a n ia k ar n e g o n a d a w a n y b y ł k sz tałt o d rę b n ej cz y n n ośc i p r o c eso w ej w p o sta ci p ise m -n e g o p o sta-n o w ie -n ia (w z ględ -nie za rząd z e-n ia) k o m p e te-n t-n e g o po dm iotu.
III
W e w sz y stk ich sy stem a c h p ro c e so w y c h o so ba p o d e jrz a n a o s p ra w stw o (p o d ejrzan y ) w y stę p u je ró w n ie ż w p o stę p o w a n iu p rz y g o to w a w -czym . Z azw y czaj p o stę p o w a n ie to m oże to c zy ć się tak że w ów czas, g d y sp ra w c a n ie zo sta ł jeszcz e w y k r y ty i p o sta w io n y w o d p o w ied n iej s y -tu a cji p ro ce so w ej, p r a k ty c z n ie b o w ie m w w ielu w y p a d k ac h w y k ry c iu p rz e stę p stw a n ie to w a rz y s zy u ja w n ie n ie p rz estę p cy . W k o n s ek w e n cji w ięc w zn acz n e j liczbie sp ra w p o stę p o w a n ie je st n ie jak o d w u sto p n io -w e, d -w u e tap o -w e. Do czasu k o n k r e ty z a c ji p o d e jrz a n e g o o p o p e łn ie n ie p rz e stę p stw a tocz y się e ta p p ierw szy , p r z y g o to w u ją c y e ta p n a stę p n y .
P o jęc ie w szcz ęcia p o stęp o w a n ia k a r n e g o sp lecio n e je s t ściśle z p o -cz ątk iem p o stęp o w a n ia k a r n e g o w ogóle. Je ż eli w y k r y c ie p rz e stęp stw a i p rz e stęp cy zb iega się w cz asie i g d y w o bec te g o w e w szc zęty m p o stę p o w an iu od p o cz ątk u w y s tę p u je o k re ślo n a o so ba ścig an a, m o żna n ie -w ątp li-w ie u zn ać, ż e -w szczęcie p o stę p o -w a n ia k a r n eg o o b e jm u je za ró -w n o p o cz ą te k p o stęp o w a n ia , ja k i w szczęc ie p o stę p o w a n ia p rz eciw k o o k r e ś -lo n ej osobie. T a k je st zw ła szcza w ó w czas, g d y p o stęp o w a n ie k a rn e ro z p o czy n a stad iu m ju r y s d y k c y jn e z p o m inię ciem p o stęp o w a n ia p r z y -g otow aw cze -go .
R o zejście się ty c h sy tu a c ji w cz a sie n ie p rz e k re śla ich ścisłeg o zw iązk u i m o żn a b y p rz y jąć , że sta n o w ią o n e d w ie str o n y (dw a e l e m en ty ) o g ó ln ie czy sze ro k o ro z u m ia n e j in sty tu c ji w szc zęcia p o stę p o w a n ia k a rn e g o . P a trz ąc w szak ż e n a za g ad n ie n ie z p u n k tu w id ze n ia ro z g ra n ic ze n ia d zia łaln o śc i p r o c eso w ej i p r ze d p ro c e so w ej, d e c y d u ją c e z n a cz en ie p rz y zn ać trze b a p ierw sze m u a k to w i w szc zęcia p o stę p o w a n ia , k tó -r y -ro z st-r zy g a o jeg o p -ra w n y m o tw a -rciu , stw a -rz a ją c y m p o d sta w ę do p ro w a d z e n ia d ziałaln o ści k a r n o p ro c e so w e j, o b ejm u jąc ej ró w n ie ż c z y n -n ości p ro c eso w e o c h a r a k te r z e d o w o d o w y m 5.
IV
Is tn ie je n ie w ą tp liw y zw iązek m ięd zy p o g ląd am i n a p ro b lem a ty k ę w szczęcia p o stęp o w a n ia k a r n e g o i n a za k re s p o stę p o w a n ia karnego*.
W sta rsz ej lite r a tu rz e za zw y cza j u zn aw an o za p o stę p o w a n ie k a r n e (w zg lęd nie za „ w łaściw e" p o stę p o w a n ie k a r n e 7) w y łą cz n ie p o stę p o w a -n ie sąd o w e, m ia-n o w icie p o stę p o w a -n ie p rz e d sąd e m i śled ztw o są d o w e 8. P rz y jm o w an o w ó w czas, że p o stę p o w a n ie k a r n e w szcz y n a się b ądź p rzez ro z p o cz ę c ie śledztw a, b ądź p rz ez w szczęc ie p o stę p o w an ia p rzed sąd em (na sk u te k w n ie sien ia ak tu o sk arżen ia).
P o g ląd y o g ra n ic z a ją c e p o stę p o w a n ie k a r n e do p o stęp o w a n ia s ą d o w e g o zw ią z an e są z u staw o d a w stw e m b u rż u a z y jn y m 9 i z m o d elem p o -stę p o w a n ia p rz y g o to w aw cz e g o o b ejm u ją cy m op rócz śle d ztw a sąd o w e g o tzw . d o ch o d zen ie za p isk o w e (nieform alne). Isto ta za g ad n ien ia sp ro w ad z a
5 S z e r z e j n a te n te m a t zo b . T y l m a n , P o j ę c i e w s z c z ę c i a . . . , s. 183 i n.; L. S c h a f f , Z a k r e s i f o r m y p o s t ę p o w a n i a p r z y g o t o w a w c z e g o , W a r s z a w a 1961, s. 159 i n. 6 J. T y l m a n , P o j ę c i e w s z c z ę c i a . . . , s. 185 i n. 7 К . В I r k m о у e r , D e u t s c h e s S t r a f p r o z e s s r e c h t , B e rlin 1898, s. 7 i п.; P. S t е- b e ł s k i , K o m e n t a r z d o A u s t r y a c k i e g o P o s t ę p o w a n i a K a r n e g o , L w ó w 1901, s. 160 8 N p . K. B i n d i n g , G r u n d r i s s d e s D e u t s c h e n S t r a l p r o z e s i r e c h ' . s , L e ip z ig 1900, s. 178, 179,■ H . B e n n e c k e , E. В e 1 i n g , L e h r b u c h d e s D e u t s c h e n R e i c h s - S t r a f - p r o z e s s r e c h t s , b. m . 1900; H . Z a c h a r i a e , W y k l a d p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o n i e m i e c -k i e g o , W a r s z a w a 1874, s. 183; W . G l e i s p a c h , D e u ' s c h e s S t r a l v e r f a h r e n s r e c h ' , B er lin 1943, s. 152, 15"*. 8 P r o j e k t u s f a w y p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o z u z a s a d n i e n i e m , K o m is ja K o d y fik a c y j n a R z e c z y p o s p o l it e j P o ls k i e j, S e k c ja P o s t ę p o w a n ia K a r n e g o , W a r s z a w a -L w ó w 1926/1927, s. 328: „T ak u n o r m o w a n e d o c h o d z e n ie n i e je s t je s z c z e p o s tę p o w a n i e m k a r n y m i w ty m z n a c z e n iu art. 1 i 5 p r o jek tu r o z r ó ż n ia ją d o c h o d z e n ie p r z e s tę p s tw o d ic h ś c ig a n i a , a art. 2 m ó w i o w s z c z ę c i u p o s tę p o w a n ia k a r n e g o p r z e z s a d n a ż ą d a n ie u p r a w n io n e g o o s k a r ż y c i e l a , k tó r y p r z e d p o s t a w i e n i e m t a k i e g o ż ą d a n i a m u s i, j e ż e li s p r a w a je s t c h o ć tr o c h ę z a w ił a , p r z e p r o w a d z ić d o c h o d z e n ie n a to, ż e b y u s t a li ć p o d -s t a w ę -s w e g o w n io -s k u o w -s z c z ę c i e p o -s t ę p o w a n ia " ,
się do teg o, czy za sa d n e je s t u z n a n ie d o c h od z en ia teg o ty p u za e ta p n ie sta n o w ią c y części p o stę p o w a n ia k ar n eg o .
P rz ed e w szy stk im n ale ż y p o w iedz ieć, że cz y n n o śc i w y k o n y w a n e w tak im d o ch o d ze n iu w jeg o „ cz y s te j" p o sta ci n ie są cz y n n o śc ia m i p r o -ceso w y m i. D o k o n u je się w ó w czas ro z p y ty w ali, w y w iad ó w , o b ser w ac ji itp., zaś w y n ik i te j d ziałaln o śc i n ie sta n o w ią w z a sad zie do w od u, na k tó ry m sąd m óg łby o przeć w y r o k 10. N ie m a ró w n ie ż m o w y o za c h o -w a n iu g -w a r a n c ji oso by , p rz e ci-w k o k tó r e j d o ch o d ze n ie je s t sk ie r o -w a n e 11, a k ie d y się g n ie m y do p o d sta w d oc h o d zen ia, o k a zu je się, że n ie je st on o o p a r te n a z a sad a c h p r o ce so w y c h . W y d a w a ło b y się w ięc, że p o -stęp o w a n ia o ty le m n iej w a r to ścio w eg o od p o stę p o w an ia sąd o w e g o i tak ró ż n ią ce g o się od śled ztw a sąd o w e g o n ie m o żn a tra k to w a ć ja k o p o s tę -p o w a n ia k ar n eg o .
Z d r u g iej str o n y w d o ch o d z en iu ty m p o d e jr z an y m o że b y ć p o z b a-w io n y a-w o ln o ści (are szto a-w a n y ), a ta k ż e p o d d a n y in ny m o g ran iczen io m . M o gą b y ć w y k o n y w a n e tzw. czy n n o ści sąd o w e w to k u do ch o dz enia, a n a w e t czy n n o ści d o k o n y w a n e p rzez p r o k u r a to ra lub p o licję w n ie -k tó r y c h sy ste m a ch p ro c e so w y ch w o -k r e ślo n y c h w a r u n -k a c h m a ją m oc ró w n ą czy n n o śc io m sąd o w y m 12. W ra z ie z a n ie c h a n ia k o n ty n u o w a n ia p o stę p o w a n ia za zw y cza j u m arz a się je, n ie zaś o d m aw ia w szczęc ia p o
-10 Por. n p . art. 245 § 2 i 4 n a s z e g o k .p .k . z 1928 r., t e k s t j e d n o l it y D zU R P 1939, nr 8, p oz . 44. W p r a k ty c e je d n a k m a t e r ia ły ta k i e w r ó ż n y s p o s ó b p r z e n ik a j ą n a r o z p r a w ę (zob . S. W a 1 1 o ś, M o d e l p o s t ę p o w a n i a p r z y g o t o w a w c z e g o n a t l e p r a w n o - p o r ó w n a w c z y m , W a r s z a w a 1968, s. 63, 64). 11 A . zu D o h n a , D a s S t r a l p r o z e s s r e c h t , B e rlin 1929, s. 138: „ P o d e jr z a n y n ie m a w t y m s ta d iu m ( d o c h o d z e n i a — J. T .] w z a s a d z i e w o g ó l e ż a d n y c h p r a w p r o c e s o -w y c h , a n i p r a -w a d o p r z e s ł u c h i-w a n i a g o , a n i p r a -w a d o -w ie d z e n ia s i ę o -w y n i k a c h d o c h o d z e n ia . J e s t m o ż l iw e , ż e p o s t ę p o w a n i e p r z y g o to w a w c z e z o s t a j e z a k o ń c z o n e , a p o d e jr z a n y n i e w i e o je g o w s z c z ę c iu " . А . К r i e s, L e h r b u c h d e s d e u t s c h e n S t r al - p r o z e s s r e c h t s , F r e ib u r g i. B. 1892, s. 3: „ N a w e t w ó w c z a s , g d y d o c h o d z e n i a s k ie r o w a -n e s ą p r z e c i w k o o k r e ś lo -n e j o s o b i e , o je j p r a w a c h i o b o w ią z k a c h -n ie m a m o w y " ; p atrz t e ż s. 481, 482. R. H i p p e l , D e r D e u t s c h e S t r a l p r o z e s s , M a rb u rg 1941, s. 479: „ p o d e jr z a n y w d o c h o d z e n i u n ie m a ż a d n y c h p r o c e s o w y c h p ra w s t r o n y [...]. P r o k u -ratu ra, ja k o s a m o d z ie ln a k ie r o w n ic z k a p o s t ę p o w a n ia d o c h o d ż c z e g o , m o ż e je w s z c z ą ć , p r z e p r o w a d z ić i u m o r z y ć , a p o d e jr z a n y n ie b ę d z i e w o g ó l e o ty m n ic w i e d z i a ł . W j e j g e s ti i l e ż y , c z y i j a k i e w s p ó ł d z ia ł a n ie p o d e jr z a n e g o s o b i e z a p e w n i. S. G l a s e r , P o l s k i p r o c e s k a m y w z a r y s i e , K r a k ó w 1934, s. 236: „ w to k u d o c h o d z e n ia p o -d e j r z a n y z a s a -d n ic z o n ie m a j e s z c z e ż a -d n y c h p r a w p r o c e s o w y c h [ ...]. M o ż e s i ę n a w e t z d a r z y ć , ż e o s o b a , p r z e c iw k o k t ó r e j d o c h o d z e n i e p r o w a d z o n o , n ie z o s t a ła o ty m u w ia d o m io n a " . P atrz t e ż K. P e t e r s , S t r a l p r o z e s s , K a r ls r u h e 1952, s. 161— 165; H . G e r l a n d , D e r D e u t s c h e S t r a l p r o z e s s , M a n n h e i m -B e r lin -L e i p z ig 1927, s . 136.
12 Por. art. 245 , 254— 260, 164 i n. k .p .k . z 1928 r. o ra z art. 20 p r z e p is ó w w p r o w a -d z a j ą c y c h t e n k o -d e k s . Z ob . t e ż u w a g i S. W a 1 1 o s i a (op . c i t. , s. 63, 65) -d o t y c z ą c e
stę p o w a n ia p r zy g o to w a w c zeg o . U w zg lęd n ia ją c te a sp e k ty d o ch o d ze n ia p r zy z n a ć trz eb a , że m a on o sp o ro ce c h p o stę p o w a n ia k a r n e g o 13, z w ła -szcza że w ó w czas, g d y d o k o n y w a n e są cz y n n o ści sądo w e, w z ra s ta ją u p ra w n ie n ia p o d e jrz a n e g o i in n y c h o só b u c z estn icz ą c y c h w p o stę p o -w an iu.
O d str o n y u p ra w n ie ń o rg an ó w śc ig a n ia o ra z d olegliw ości, ja k ie m og ą sp o tk a ć o so bę p o d e jrz a n ą , ta k ie d o c h o d ze n ie je s t z ate m b lisk ie p o stę p o w a n iu k a r n e m u 14. N a to m ia st z u w a g i n a o g ran ic ze n ia p ra w i g w a ra n c ji p o d e jrz an e g o (ch ociaż w ró ż n y c h o d m ian ac h i fo rm a ch teg o d o ch o d ze n ia ró żn y b y w a sto p ień ty ch o g ran iczeń ) n ie o d p o w iad a ono w sp ó łc ze sn em u ro zu m ie n iu p o stę p o w a n ia k a r n e g o 13. M am y w ięc do c z y n ie n ia ze sp rz ecz n o śc ia m i16, p o g łęb ian y m i p rze z sp ecy ficzn e dla p o sz -cz eg ó ln y c h sy stem ó w p ra w n y c h p o sta n o w ie n ia 17.
T a k ie le g isla c y jn e p o tr a k to w a n ie p o stę p o w a n ia d o cho d źczeg o o d b ie-r a też w ła śc iw y sen s w szc zęc iu p o stę p o w a n ia k aie-r n eg o . Je ż eli p ie-r z y j-m iej-m y, że p r a w n ie w szcz ęcie p o stę p o w an ia n a s tę p u je n a jw cz e śn iej
13 L. S c h a f f , o p. c i t ., s. 165 i n. 14 M . S t r o g o w i c z , o p. c i t . , s. 25, 251: „ F a k ty c z n a je d n a k r o la d o c h o d z e n ia j e s t w p a ń s t w a c h b u r ż u a z y jn y c h b e z p o r ó w n a n ia w i ę k s z a , a n iż e l i fo r m a ln ie d a n o te m u w y r a z w u s t a w ie [...]. C o s i ę z a ś t y c z y o k o l i c z n o ś c i , ż e c z y n n o ś c i d o c h o d z e -n ia -n i e p o s ia d a j ą m o c y d o w o d o w e j d la s ąd u , to z a s a d a ta w z -n a c z -n y m s to p -n iu je s t p a r a li ż o w a n a u s t a l o n ą p r a k ty k ą p r z e s ł u c h iw a n ia a g e n t ó w p o l ic y j n y c h w c h a r a k te r z e ś w ia d k ó w " . 15 К . В i r k m e у o r (o p . c i t ., s. 586) p is a ł: „ D o c h o d z e n ie p r o k u r a to r s k o -p o li c y j - n e p o d d a n e j e s t ta k c a ł k o w i c i e k ie r o w n i c t w u i u z n a n iu p r o k u r a tu r y , ż e u s ta w a z r e z y g n o w a ła z u r e g u lo w a n ia g o s p e c ja l n y m i p rz e p is a m i" . F r a n c u s k i C o d e d ' i n s t r u c t i o n C r i m i n e l l e z 1808 r. n o r m o w a ł ś le d z tw o ja k o s ą d o w ą fo r m ę p o s t ę p o w a n ia p r z y g o to -w a -w c z e g o ,- d o c h o d z e n ie z o s ta ło -w y t -w o r z o n e g ł ó -w n i e p r z ez p r a k ty k ę . C b e c n y C o d с d e P r o c é d u r e P é n a l e z 1957 r. p r z e w id u j e d o c h o d z e n ie w fo r m ie in f l a g r a n t i (z a s t ę -p u ją c e j ś le d z tw o w s tę -p n e ) o r a z d o c h o d z e n ie -p r z e d w s tę -p n e , k tó r e m a c h a r a k t e r -p ó ł- o f ic ja ln y . Jak p i s z e S. W a 1 1 o ś (op. c i t . , s. 48), d la t e g o d o c h o d z e n ia u s t a w a z a -k r e ś l a b a rd z o s z e r o -k ie r am y, n ie n o rm u ją c s a m e g o p r z e b ie g u i j e g o form . 16 L. S c h a f f , o p. c i t . , s. 178: „ W i s t o c i e r z e c z y d o c h o d z e n i e s t a n o w iło le g a l n ą fu r tk ę d la w ł ą c z e n i a d o p r o c e s u c z y n n o ś c i o p e r a c y jn y c h " . 17 S. Ś l i w i ń s k i r o z p o c z ą ł om iw ia n i e p o s tę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o , u r e -g u l o w a n e -g o w k o d e k s i e 1928 r. s tw i e r d z e n ie m : „ D o c h o d z e n ie j e s t p o s t ę p o w a n ie m k a r n y m [...] n ie je s t je d n a k p o s tę p o w a n ie m s ą d o w y m " (P o l s k i p r o c e s k a r n y p r z e d s ą d e m p o w s z e c h n y m . P r z e b i e g p r o c e s u , W a r s z a w a 1948, s. 7). W ra m ac h w i ę c t e g o s a m e g o m o d e l u p o s t ę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o k o m is ja k o d y fi k a c y j n a n a z y w a d o -c h o d z e n ie e t a p e m p r z e d p r o -c e s o w y m , n a to m ia s t p r z e d s ta w i -c i e l d o k tr y n y u w a ż a , że w r a z z p o d ję c ie m d o c h o d z e n ia n a s t ę p u je ju ż r o z p o c z ę c ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o W n o w s z e j l i t e r a n r z c d o m i n u j e t r a k to w a n i e o m a w ia n e g o d o c h o d z e n i a ja k o p o s tę p o -w a n i a k a r n e g o , n p . u E. S c h m i d t a ( L e h r k o m m e n t a r z u r S t r a f p r o z e s s o r d n u n g , T. 1, Gir'.tiin ge n , 195V5, s. 39) i K. P e t e r s a (op . c i t. , s. 79, 418, 421); a u to r z y c i n ie u w z g lę d n ia ją z ł o ż o n o ś c i p r o b le m u i o g r a n ic z a ją s i ę d o io r m a ln e j d e k l a r a c ji .
p rz y ro zp oczę ciu śled z tw a (sk o ro d o ch o d z en ie m a b y ć u z n a w an e za e ta p p o z a p ro ce so w y ch d ziałań), to p o w s ta je pro blem , ja k o ce nić p o d -ję c ie cz y n n o ści sąd o w ej w to k u do c h o d zen ia — czy je s t to d ziała ln o ść p ro ce so w a w y p rz e d z a jąc a w szczęcie p o stę p o w a n ia k ar n e g o , czy też w ty m m om en cie n a s tę p u je je d n a k (w brew po g lą do m n ie k tó ry c h c y to -w a n y ch au toró -w ) — -w szc zeg ó ln e j form ie — -w c z e śn ie jsze (-w yjątk o-w e) w szczęc ie te g o p o stęp o w an ia . U zn an ie n a to m ia st (w lite r a tu r z e p ó ź n ie j-szej) ta k ie g o d o c h o d zen ia w ca ło ści za e tap p o stęp o w a n ia k a r n e g o m oże w y w o ły w a ć (poza in n y m i p o d n iesio n y m i p o p rz ed n io w ą tp liw o ściam i) z a strz e ż en ia co do fo rm y je g o w szczęcia, n a stę p u ją c eg o w ra z z d o k o -n a-n iem p rzez o rg a -n ścig a -n ia p ie rw sz ej, ja k ie jk o lw ie k cz y -n -n o śc i do- ch o dźczej (a w ięc tak że o p e ra c y jn e j, a n ie ty lk o p ro c eso w ej). Z a cie ra ta k ie ro zw ią za n ie g ra n ic ę m ięd zy d ziała ln o śc ią p rz e d p ro c es o w ą i p r o -ce so w ą, p ro w a d z o n ą w ra m a c h ro z p o c zę te g o p o s tę p o w a n ia k a rn e g o , o sła b ia w y m ó g istn ie n ia o d p o w ied n iej p o d sta w y d e c y z ji o w szcz ęciu 18, co je s t do p ew n e g o sto p n ia zro zum iałe, je że li w zią ć p o d u w a g ę, że w cz ęści sp ra w d o c h o d z en ie m o że w y c z e rp y w a ć się w d ziała ln o śc i je d y
-n ie o p e r a c y j-n e j, a w ięc -n iep ro c e so w e j.
N a tle w y tk n ię ty c h n ie k o n sek w en c ji o d n o to w a ć trz eb a, że w p r a ca c h p ro ce su a listó w z a jm u ją c y c h się ty m m o d elem p o stę p o w a n ia p r z y -g o to w aw cze -g o i r e p r e z e n tu ją c y c h n au k ę b u rż u a z y jn ą p ro b lem a ty k a w szc zęcia p o stę p o w a n ia k a r n e g o n ie je st szerze j o m aw ian a ; p oza k r ó t k im sk o m e n to w a n iem u s ta w y sp o ty k am y w y p o w ied zi ty lk o w k w e s -tia ch m a rg in e so w y ch 19. Z r e g u ły b ra k je s t p rz y ty m w ty c h p ra ca ch w y p o w ied z i k r y ty c z n y c h 20.
J eż eli ch od zi o p ro ce s an g ielski, to — ja k p o d k re śla S. W a lto ś 21 za sa d n icz y zrą b p o stę p o w an ia p rz y g o to w a w cz eg o leży w łaśc iw ie poza
18 K. P e t e r s , op . c it . , s. 421: „ P o s t ę p o w a n ie d o c h o d ż c z e — a ty m s a m y m p o s t ę p o w a n i e k a r n e — r o z p o c z y n a s i ę w r a z z p i e r w s z ą c z y n n o ś c i ą u r z ę d o w ą [A m ts h a n d -lu n g ] p r o k u r a tor a -lu b u r z ę d n ik a p o l ic y j n e g o [...]. W a r u n k ie m r o z p o c z ę c ia p o s tę p o w a n i a d o c h o d ź c z e g o je s t p o w z i ę c i e p r z e z p r o k u r a tor a lu b p o li c ję w i a d o m o ś c i o m o ż -l i w o ś c i -lu b o p o d e jr z e n i u d o k o n a n i a c z y n u k a r a -l n e g o H . K ü h n e (op. c i t. , s. 103) r ó w n ie ż p o d k r e ś l a i s t n i e n ie w p r a w ie R F N m in im a ln y c h t y lk o w y m a g a ń c o d o p o d s t a w y d o w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n ia . E. К e r n , C. R o x i n ( S t r a l v e r l a h r e n s r e c h t , M ü n c h e n 1976, s. 188) s t w i e r d z a ją , ż e d o n ie s i e n i e a n o n im o w e m o ż e w y w o ł a ć w s z c z ę c i e p o s tę p o w a n i a k a r n e g o . 18 W n a u c e p o l s k i e j p or . n p . S. G l a s e r , Z a r y s p o l s k i e g o p r o c e s u k a r n e g o , W a r s z a w a 1929, k s . II, r oz d z. I, II, k s. IV , r ozd z. I, II,- t e n ż e , P o l s k i p r o c e s k a r n y w z a r y s i e , K r a k ó w 1934, k s . II, ro zd z. I, k s. IV , ro zd z. I; E. K r z y m u s k i , W y k ł a d p r o c e s u k a r n e g o a u s t r i a c k i e g o , K r a k ó w 1910, s. 217 i n . ; t e n ż e , W y k ł a d p r o c e s u k a r n e g o , K r a k ó w 1922, s. 20 i n. s. 143 i n.
20 D o w y j ą t k ó w n a l e ż y n p . R. H i p p e l , o p. c i t ., s. 281, 282. s» S. W a 1 1 o ś , op . c i t. , s. 17— 19.
je g o g ran ica m i. A n g ielsk i p r o c e s k a r n y d e iu r e ro zp o cz y n a się d o p ie ro w ch w ili w n ie sien ia sk a rg i k a r n e j do sądu , zaś p o stęp o w a n ie p rz y g o tow aw c ze z e p c h n ię te j e s t n a g r a n ic e leg aln o śc i. P ra w n ic y a n g ie lsc y n ie m al z u p ełn ie n ie in te r e s u ją się ty m stad iu m , a w p o d sta w o w y c h p o d -rę c z n ik ac h n ie o m aw ia się p o stę p o w an ia p r zy g o to w a w cz eg o — ty m sam y m n ie m ów i się o w sz częciu p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o .
V
W lite r a tu r z e zw ią zan ej z so c jalisty c zn ą te o r ią p ro c esu k a rn e g o i z so c ja listy c zn y m u sta w o d a w s tw em zalic za się ca łe p o stę p o w a n ie p rz y g o to w a w cz e do p o stę p o w an ia k a r n e g o 22.
T e o ry ty c zn e u z n a n ie p o z asą d o w y c h e ta p ó w p o stę p o w a n ia w s p r a -w a c h o p rz e s tę p st-w a za część p o stęp o -w a n ia k a r n e g o u -w a ru n k o -w a n e zo stało p rz e d e w szy stk im zm ian am i u sta w o d a w c zy m i, a w ięc o d m ie n -n ym ro z w iąza -n iem stad iu m p o stę p o w a -n ia p r zy g o to w aw c ze g o w p r aw ie so cjalisty c zn y m . N ie p rz e c e n ia ją c ty c h n o w y c h ro zw iązań , k tó r e m ają w ie le n ied o cią g n ięć i sta n o w ią ra cz ej e ta p p rz e jścio w y n a d ro d ze do stw o r ze n ia d o sk o n a lsz ej k o n ce p c ji p o stę p o w a n ia p rzy g o to w aw cz eg o , n a leż y stw ierd zić , że z a ró w n o fo rm aliz ac ja czy n n o ści p ro ce so w y ch , jak i z w ię k sze n ie o ra z w y ra ź n ie jsz e o k r e śle n ie p ra w p o d e jrz a n e g o i jeg o o b ro ń c y (na tle d o c h o d zen ia zap isk o w eg o) n iew ą tp liw ie p o d n io sły m a-te r ia ln ie ca ło ść p o stę p o w a n ia p rz y g o to w aw c ze g o do ra n g i p o stęp o w a n ia k a r n e g o 23. T a k ą e w o lu c ję p rzeszło ró w n ie ż p o lsk ie p ra w o k a r n e p ro -cesow e.
W ra m a ch re fo r m y p rz e p ro w a d z o n ej w 1949 r. n a m iejsce d o ch o d z e-n ia za p isk o w e g o i śle d ztw a sąd o w eg o w p ro w a d z o e-n e zo stało do e-n aszeg o k o d ek su tzw. śled ztw o jed n o lite . M iało ono c h a ra k te r p r o c e so w y i s t a -no w iło e ta p (stadium ) p o stę p o w an ia k arn eg o . Z k o lei w 1955 r. śled ztw o jed n o lite za stą p io n o p o stę p o w a n ie m p rzy g o to w aw cz y m o b ejm u jąc y m d w ie fo rm y — d o c h o d zen ie i śled ztw o . P oza n az w am i m iały o n e n ie -w ie le -w sp ó ln e g o z d a-w n y m d o ch o dz en ie m n ief o rm a ln y m i śledz t-w em 2* Z o p r a c o w a ń w c z e ś n i e j s z y c h por. np . M . C i e ś l a k , P r o c e s k a r n y , c z. 1, K r a-k ó w 1952, s. 52; L. S c h a f f , P r o c e s k a r n y P o l s k i L u d o w e j , W a r s z a w a 1953, s. 45; S. K a l i n o w s k i , P r z e b i e g p r o c e s u k a r n e g o , W a r s z a w a 1957, s. 6; M . S t r o g o- w i c z , op. c i t . , s. 8, 9. A. C z e l e o w , R a d z i e c k i p r o c e s k a m y , W a r s z a w a 1955, s. 32. » L . S c h a f f ( Z a k r e s i f o r m y . . . , s. 29) p o d k r e ś la , iż p r o c e s s o c j a l i s t y c z n y n ie z n a p o d z ia łu p o s tę p o w a n ia n a „ w ła ś c iw e " (tj. s ą d o w e ) i „ to l e r o w a n e (tj. p r ok u r a- t o r s k o - p o lic y jn e ) . W ty m p r o c e s ie b o w i e m „ c z y n n o ś c i w s z y s t k i c h o r g a n ó w s ą ju ż p e ł n o w a r to ś c io w y m i c z y n n o ś c ia m i p r o c e s o w y m i . A z a t e m m o m e n t w s z c z ę c ia p o s tę p o -w a n ia u z y s k u je tu r o l ę -w y j ą t k o -w o -w aż n ą " .
p ro w ad z o n y m p rzez cz y n n ik sądo w y . N o w e fo rm y p o stę p o w a n ia p o -m y śla n e zo sta ły ja k o fo r-m y p ro c eso w e, w sw y -m c h a r a k te r z e zb liżon e do śle d ztw a z la t 1949— 1955.
M im o ta k isto tn y c h zm ian m o d e lo w y ch n ie b y ło w d o k try n ie je d n o m y śln ości w k w e stii z a k re su p o stę p o w a n ia p rz y g o to w aw c ze g o , co r z u to w ało n a p o jm o w a n ie in sty tu c ji w szcz ęcia p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w -czego i k a rn eg o .
P ro b le m a ty k ą tą w ra m a c h ó w c zesn eg o sta n u p r a w n e g o z a ją ł się sz erze j L. Schaff, p rz e d e w szy stk im w m o no g raf ii p o św ię c o n ej p o stę p o w a niu p rz y g o to w aw c ze m u 24. A u to r w części z a ty tu ło w a n e j „U w ag i k r y ty c z n e o z a k re sie p o stę p o w an ia p rz y g o to w a w cz eg o w ed łu g k .p .k ." p o tw ierd z a, że w św ie tle za ło że ń u staw y po n o w eliz ac ji z 1955 r. p o s tę -p o w a n ie -p rz y g o to w aw c z e w sz c zy n an e b y ło -p rz ez w y d a n ie -p o sta n o w ie n ia o w szcz ęciu d o c h o d zen ia lu b śle d z tw a 25. W y r a ż a w szak ż e po g ląd , że n a r u sz e n ie tej r e g u ły p rz ez sz e re g w y ją tk ó w spo w od o w ało , iż „ tru d n o je s t u sta lić w m y śl o b o w ią zu ją c y c h p rz e p isó w m o m en t w szc zęc ia p o stę p o w a n ia k a r n e g o " 2®. W y ją tk i te w iąż e p rz e d e w szy stk im z tzw . f a k -ty c zn y m w szczęciem p o stę p o w a n ia p r z y g o to w aw c z eg o 27, w y s tę p u ją c y m w ty ch p rzy p a d k a ch , g d y o b ie k ty w n ie n arz u co n a rz e cz y w isto ść zm usza o rg a n ścig a n ia do n iezw ło c zn eg o p o d ję cia cz y n n o śc i p ro c eso w y c h (nie c ie r p ią c y c h zw łoki).
A u to r tra fn ie p o d k reśla , że o g ó ln e p o d s ta w y do fa k ty c z n e g o w szc zę-cia p o stę p o w a n ia są id en ty c z n e z p o d staw a m i do fo r m a ln eg o w szczęc ia (co n ajm n ie j p o d e jr z e n ie p o p ełn ien ia p rz estęp stw a ). Z astrz eż e n ia n a to m ia st b u dzi z e sta w p rz y k ła d o w o p o d a n y c h czy n n o ści, k t ó ry c h d o k o -n a -n ie m iało b y o z-n a czać w ła ś-n ie fa k ty c z -n e w szczęc ie p o stę p o w a -n ia
(w sp ra w ie, a n ie k ie d y tak ż e p rz eciw k o osobie). O b o k b o w ie m b e z-sp o rn y c h czy n n o ści p ro ce so w y ch rze cz y w iście p o w o d u jąc y c h ro zp o cz ęcie p o stę p o w a n ia k a rn e g o , tak ich ja k p rz e słu c h a n ie sc h w y ta n e g o w c h a r a k te r z e p o d e jrz a n e g o jeszcz e p rz ed w y d an ie m p o sta n o w ie n ia o p rz e d sta w ie n iu za rzu tó w (na p o d staw ie art. 153 § 3 d a w n e g o k.p.k. d o ty c z ą -ce go in sty tu c ji za trz y m an ia), p rz e słu c h an ie cięż ko r a n n e g o p rzez p rz y p ad k o w o p rz ech o d zą ce g o fu n k cjo n a riu s za M O, L. S chaff p o w o łu je in n e p rz y k ła d y , tw ierd zą c, że f ak ty cz n e w szczęc ie p o stęp o w a n ia p r z y -g o to w aw cze -g o p o w o d u ją ta k ie czy n no ści, ja k p ości-g b e z p o śred n i czy o d n o to w an ie n az w isk e w e n tu a ln y c h św ia d k ó w (jak o cz y n n o ść za b e zp ie cz a jąc a ślad y i d o w o d y zp rz estęzp stw a) ; fa k ty c z n e w szczęc ie zp o stę zp o -24 L. S c h a f f , Z a k r e s i f o r m y . . . 15 T a m ż e , s. 14 i n.,- p o d o b n ie n a s . 58 i n . 16 T a m ż e , s. 17. T a m ż e , s. 63 i n. Z o b. te ż L. S c h a f f , O c z y n n o ś c i a c h p o p r z e d z a j ą c y c h w s z c z ę c i e p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , „ P r o b le m y K r y m in a lis t y k i " 1959, n r 22, s . 721 i n.
w a n ia p r z y g o to w aw cz eg o m iały b y też p o w o d o w a ć czy n n o ści, k tó r e w y k o n u ją o so b y nie zalicz o n e do o r g a n ó w ścig a n ia k ar n e g o , lecz n a z le -ce n ie ty c h że o rg an ów , jeszcz e p rz ed ich p rz y b y ciem , a to w -ce lu za b e zp ie cz en ia m iejsca p r ze stę p stw a, za b ez p ie cz en ia ślad ó w i do w o d ó w p rz es tęp s tw a (art. 229 § 2 d.k.p.k.)28.
W św ietle ty c h p r z y k ła d ó w n ie w ą tp liw e je st, że L. S chaff w iąż e n ie k ied y fa k ty c z n e w szcz ęcie p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o z c z y n n o -ściam i, k tó r e w isto cie n ie m ają c h a r a k te r u p r o c eso w eg o i n ie m ogą za p o c zą tk o w ać p o stęp o w a n ia k a r n e g o w p rz y ję ty m m o d elu p o stę p o -w an ia p r zy g o to -w a -w cz eg o .
L, S chaff fo r m u łu je ró w n ie ż u o g ó ln ien ie , k tó r e — ja k się w y d a je — n ie m oże b y ć za ak c e p to w a n e. T w ier d zi m ian ow icie, iż „nie bu d zi w ą t -p liw o ści fak t, że -p o stę -p o w a n ie -p rz y g o to w aw cz e z ak rese m sw y m o b e jm u je to w sz y stk o , co p o d e jjm o w a n e je s t p o u z y sk a n iu w i a r y g o d -n e j w i a d o m o ś c i [p odk r. L. S.] o fa k cie o c e n ia n y m ja k o p r z e -stę p s tw o " 29. M o żna o d c zy tać te n p o g lą d ja k o p r ó b ę o d ejścia od sfo rm alizo w a n ej in sty tu c ji w szc zęcia p o stęp o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o z je d n o cz esn y m o d w o ła n ie m się do c h a r a k te r u i w a rto ś ci in fo rm acji o p rz e stę p stw ie. Są to je d n a k ró ż n e z a g ad n ie n ia i n ie w n ik a ją c w k o n s e k w e n -c je p r a k ty -c z n e ta k ieg o sta n o w isk a , zw ró -cić w y p a d n ie u w a g ę n a to, że w iad o m ość o p r z e stę p stw ie o k r e śla je d y n ie p o d staw ę (w aru n ek , p r z e -słan k ę) w szczęcia, k tó r e n a s tę p u je d o p ie ro p rz ez d o k o n a n ie o k re ślo n ej, p rz ew id zian e j p ra w em cz yn no ści.
P o n ad to L. Schaff su g e ru je , że n ajw ięc e j w ątp liw o ści i tru d n o śc i w p ra k ty c e b ud zi fakt, czy do z a k re su p o stę p o w an ia p r zy g o to w aw cz e g o m o żna za licz y ć ró w n ież cz y n n o ści p o d ję te p rze z o r g a n ścig a n ia n a p o d -staw ie n ie sp ra w d z o n ej co do sw ej w ia r y g o d n o śc i w ieśc i o fak cie p rz estęp stw a .
Z d a lsz y c h u w ag w y n ik a , że cho dzi o tzw . cz y n n o śc i sp raw d za ją ce , k tó r e p o w in n y p o p rz ed za ć w szczę cie p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o , p o n iew a ż ich celem m a b y ć w ła śn ie w y jaśn ie n ie , czy p o stę p o w a n ie k a r -n e je st w o g óle do p u szcza l-n e. L. S chaff p ro p o -n u je i-n k o rp o ra c ję ty ch
M W k o m e n ta r z u d o to g o p r z e p is u (S. K a l i n o w s k i , M. S i e w i e r s k i , K o -d e k s p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o . K o m e n t a r z , W a r s z a w a 1966, s. 287) p o -d k r e ś la s i ę , że c z y n n o ś c i o r g a n ó w w y m ie n io n y c h w § 2 „ d o k o n y w a n e s ą o c z y w iś c i e p o z a r am am i p o s tę p o w a n ia k a r n e g o , m a ją z a ś n a jw y ż e j c h a r a k te r d o c h o d z e ń s łu ż b o w y c h , d y s c y -p lin a r n y c h it-p ." , a „ z e z n a n i a o s ó b z ło ż o n e w to k u ta k ic h d o c h o d z e ń , c h o ć b y u j ę te w fo r m ę p r o t o k o ł o w a n ą , n ie p o d l e g a j ą o d c z y ta n iu ja k o d o k u m e n ty " . O d p o w i e d n i-k ie m o m a w ia n e g o p r z e p is u w o b e c n i e o b o w ią z u ją c y m i-k o d e i-k s i e j e s t art. 25 6 § 2. P r z e c iw k o u z n a n iu z a tr z y m a n ia p r z e z o s o b ę f iz y c z n ą n i e b ę d ą c ą o r g a n e m p o w o ł a -n y m d o ś c i g a -n ia p r z e s tę p s tw z a a k t w s z c z ę c i a p o s tę p o w a -n ia k a r -n e g o w y p o w i a d a s i ę t e ż W . D a s z k i e w i c z , W s z c z ę c i e p o s t ę p o w a n i a . . . , s. 67, 68. 29 L. S c h a f f , Z a k r e s i f o r m y . . . , s. 15.
cz y n n o śc i do p o stę p o w an ia p rz y g o to w a w cz eg o jak o cz y n n o ści p ro c e so w y ch, p r z y jm u jąc w sza k że in n e ro z u m ien ie p o stę p o w a n ia s p ra w d z a ją -ce g o 30 niż to, k tó r e w y n ik a z w y p o w ied z i d o m in u jąc y ch w ó w c z as31 i o b e cn ie 32 w lite r a tu r z e p ro c eso w ej.
VI
T a k że n a g r u n c ie o b o w iąz u ją c eg o k o d e k su w y p o w ia d a n e są ró ż n e p o g lą d y co do za k r e su p o stęp o w a n ia p rzy g o to w aw cz eg o , d y sk u to w a n a je s t ró w n ie ż k w e stia je g o p o czą tk u , w szczęcia.
M. C ie ślak 33 p ro p o n u je d w a ro z u m ie nia z a k re su p o stęp o w a n ia p r z y g o to w aw cze g o . W sen sie szero k im b ą d ą to w sz elk ie cz y n n o ści p ro c e so w e, k tó r e w y p r z e d z a ją sąd o w e ro zp o zn a n ie sp r a w y w k w e stii o d p o -w ied zialn o ści k a r n e j o sk arż o n eg o , -w u ję ciu zaś -w ęższy m — śle d zt-w o lub do ch o dz enie. P rzy jm u jąc za p rz e d m io t sw eg o o p ra c o w a n ia p o stę p o -w a n ie p rz y g o to -w a -w cz e -w sze ro k im zn acze n iu , M. C ie śla k za k ła d a, że trw a on o ,,od p ierw sz ej cz y n n o ści w sp r a w ie do w n ie sien ia a k tu o s k a r -że n ia do s ąd u ” .
A u to r w p ełn i d o ce n ia p o trze b ę w y ra źn e g o za zn ac ze n ia p o cz ątk u p o stę p o w a n ia p r zy g o to w aw cz e g o p rzez w y d a n ie fo r m a ln ej d e cy zji o j e -go o tw a rc iu („w szczęciu "), tw ierd zi jed n ak , że w obec tre śc i art. 258 § 2 i 267 k.p.k. p o w s ta je k o n iecz n o ść u zn an ia , iż p ierw szy m etap em p o stę p o w an ia p rz y g o to w a w cz eg o je s t tzw. „d o c h o d zen ie w stę p n e ", cho ć n ie w k a żd ej sp ra w ie to do c h o dz en ie w y stąp i. 30 T a m ż e , s. 81 i n . P o d o b n i e w p r a c y : O c z y n n o ś c i a c h p o p r z e d z a j ą c y c h . . . , s. 728 i n. 31 N p . S. K a l i n o w s k i , P o s t ę p o w a n i e k a r n e . Z a r y s c z ę ś c i s z c z e g ó l n e j , W a r -s z a w a 1964, -s. 87, 88. * 82 N p . F. P r u s a k , P o s t ę p o w a n i e s p r a w d z a j ą c e w n o w y m k . p . k . , „ P ro b le m y P r a w o r z ą d n o ś c i" 1971, nr 2, s. 39 o r a z t e n ż e , P o c i ą g n i ę c i e p o d e j r z a n e g o d o o d p o -w i e d z i a l n o ś c i -w p r o c e s i e k a r n y m , W a r s z a -w a 1973, s. 149 i n .; S . K a l i n o -w s k i , P o l s k i p r o c e s k a r n y , W a r s z a w a 1971, s . 386 i n.; O. G ó r n i o k , I n s t y t u c j a u z u p e ł n i a n i a i s p r a w d z a n i a d a n y c h z a w a r t y c h w d o n i e s i e n i a c h (ar t . 258 § 2 k . p . k . ) , W r o c -la w 1970, s. 4 i п.,- J. B a f i a, J. B e d n a r z a к, M. F l e m m i n g , S. К a 1 i n o w s к i, H. K e m p i s t y , M. S i e w i e r s k i , K o d e k s p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o . K o m e n t a r z , W a r s z a w a 1976, s. 230— 232,- R. P o n i k o w s k i , R. S o b c z a k , P r a k t y c z n e a s p e k t y s t o s o w a n i a ar t. 258 § 2 k . p . k . , „ Z e s z y ty N a u k o w e A S W " 1977, n r 17, s. 132 ii n; Z. S z a t k o w s k i , C z y n n o ś c i s p r a w d z a j ą c e w u j ę c i u k o d e k s u p o s t ę p o w a n i a k a r -n e g o , „ P r o b le m y K r y m i-n a lis ty k i" 1970, -n r 84, s. 186 i -n. Z ob . t e ż J. T y l m a -n , C z y n n o ś c i s p r a w d z a j ą c e w n o w y m k o d e k s i e p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , Z N U Ł 1970, z. 73, s. 3 i n. o r a z t e n ż e , P r o b l e m y c z y n n o ś c i s p r a w d z a j ą c y c h w p o s t ę p o w a n i u k a r -n y m , „ S t u d i a K r y m i -n o l o g i c z -n e , K r y m i -n a l i s t y c z -n e i P e -n i t e -n c j a r -n e " 1976, t. 4, s. 82 i -n. 33 M. C i e ś l a k , P r z y g o t o w a w c z e s t a d i u m p r o c e s u k a r n e g o ( p o j ę c i e — z a k r e s — f u n k c j e — s t r u k t u r a ) , „ Z e s z y ty N a u k o w e U J" 1973, P r aw o , z. 61, s. 12 i n.
W in n y m o p r a co w a n iu 34 M. C ie śla k „d o ch o d zen iem w stęp n y m " o b e j-m uje cz y n n o śc i n ie c ier p ią ce zw łoki, cz y n n o śc i sp ra w d z a ją c e i — ja k n a le ż a ło b y m niem ać (zob. s. 86, 87) — w y d a n ie p o stan o w ien ia o o d m o w ie w szc zęcia p o stę p o w a n ia p rzy g o to w a w cz eg o o raz e w e n tu a ln e p o -s tę p o w a n ie o d w o ław c ze (jeśli n a to p o -stan o w ien ie z o -sta n ie w n ie-sio n e zażalen ie), p rz y z n a je w sza kże, ,,że ch od zi tu o trzy do ść ró ż n e sp ra w y " . Z teg o z r e sz tą w zg lę d u k o n s tru k c ja ta b u dzi w ą tpliw o ści, łączy ć m a b ow iem d ziałan ia ró ż n ią c e się celem , fo rm ą i p ro ce so w y m i k o n se k w e n -cjam i ich p rz e p ro w a d z e n ia 35.
T ak zw an e „d o ch o d zen ie w stę p n e " stało się też p rze d m io te m o p r a co w an ia A. G a b er le g o 3«, k tó r y tw ierdz i, że p o d ję cie sp ra w d z e ń w tr y -b ie a rt. 258 § 2 k.p.k. o zn acza już w szcz ęcie p o stęp o w a n ia k a rn e g o m im o b ra k u u z a sad n io n eg o p o d ejrz e n ia p o p e łn ien ia p r z estę p stw a , b ę d ą -ce go w o b ec tre śc i ar t. 11 i 255 k.p.k. w ar u n k ie m d o p u sz czaln o śc i p ro cesu .
W św ietle o b o w iąz u jąc y c h p rz ep isó w cz y n n o ści sp ra w d z a ją ce nie sta n o w ią p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o (jego części, etap u ) w k o d e k so w y m ro z u m ie n iu teg o o k reślen ia , n a to m ia st tzw . d o ch o d zen ie w n i e zb ę d n y m z a k re sie (art. 267 k.p.k.) je s t już p o stęp o w a n ie m p rz y g o to -w a-w czy m se nsu stricto, w szc zęty m bez w y d a n ia p o sta n o w ien ia w y m a g a n e g o p rzez ar t. 257 § 1 k.p.k. D lateg o k o d e k s p rz e w id u je o d m ow ę w szczęc ia p o stę p o w a n ia ja k o m o żliw ą form ę za k o ńc zen ia cz y n n ości sp r a w d z a ją c y c h (art. 259 k .p.k.)37, p od czas g d y d o c h o d zen ie w n ie -zb ę d n y m z a k re sie w o lno ju ż ty lk o u m o rzy ć, jeżeli re z y g n u je się z d alszeg o p ro w a d z e n ia sp r a w y 38. 34 м . C i e ś l a k , P o s t ę p o w a n i e k a r n e . Z a r y s i n s t y t u c j i , W a r s z a w a 1982, s. 85 i n. S5 Z a k o n c e p c ją „ d o c h o d z e n i a w s tę p n e g o " o p o w ia d a s i ę r ó w n ie ż T. N o w a k , S p r a w d z e n i e z a w i a d o m i e n i a o p r z e s t ę p s t w i e , „ N o w e P ra w o" 1978, nr 4, s . 608. se д . G a b e r l e . D o c h o d z e n i e w s t ę p n e w p o l s k i m p r o c e s i e k a r n y m ( p o d s t a w o -w e z a ł o ż e n i a i p r o b l e m y ) , „ Z e s z y ty N a u k o -w e UJ" 1973, P r a -w o , z. 61, s. 139 i n. 87 w o p r a c o w a n i u M . C i e ś l a k a ( P o s t ę p o w a n i e . . . , s. 88) p o d a n e je s t , ż e tz w . „ d o c h o d z e n i e w s t ę p n e ” m o ż e z o s t a ć u m o r z o n e ; d o t y c z y to t y lk o p o s tę p o w a n ia p ro -w a d z o n e g o n a p o d s ta -w ie art. 267 k .p .k . (tz-w . d o c h o d z e n ie -w n ie z b ę d n y m z a k r e s ie ), n i e z a ś p o s t ę p o w a n ia s p r a w d z a ją c e g o . 38 W p o d r ę c z n ik u M . L i p с z y ń s к i e j. А . К o r d i к a, Z. K e g e 1 a, Z. S w l- d y - Ł a g i e w s k i e j (P ol s k i p r o c e s k a r n y , W a r s z a w a -W r o c ła w 1975) r o z r ó ż n ia s ię w ra m a ch form p o s tę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o „ w ła ś c i w e p o s t ę p o w a n ie p r z y g o t o w a w c z e " o r a z „fo r m y w s t ę p n e i p o m o c n ic z e " , o b e jm u ją c e p o s t ę p o w a n ie s p r a w d z a ją c e z a w i a d o m ie n ie i c z y n n o ś c i o p e r a c y j n e M O (s. 26 i n .). W r e z u lt a c ie ta k s z e r o -k ie g o r o z u m ie n ia p o s t ę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o p r z y j m u j e s i ę (s. 239), z e m oż n a w y d a ć p o s ta n o w ie n ie o o d m o w ie w s z c z ę c ia p o s tę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o — p o w s z c z ę c iu (w fo rm ie c z y n n o ś c i s p r a w d z a ją c y c h ) p o s tę p o w a n ia p r z y g o t o w a w c z e g o (s. 241— 243). N a to m i a s t te r m in „ d o c h o d z e n ie w s tę p n e " u ż y w a n y je s t j e d y n i e n a o z n a c z e n ie p o s t ę p o w a n ia p r o w a d z o n e g o n a p o d s t a w ie art. 267 k .p .k ., c o n ie b u d zi z a s tr z e ż e ń (s. 243— 245).
W p r z e d sta w io n e j p rze z A. G ab e rle g o a rg u m e n tac ji, m a ją c ej p r z e m a w ia ć za k o n c e p c ją „d o ch o d zen ia w stęp n e g o " , w y s tę p u j ą p e w n e n ie -ścisło śc i d o ty c z ą ce ro z u m ien ia n ie k tó ry c h o b o w ią z u jąc y ch p rz ep isó w zw ią z an y c h z o k re ślen ie m ra m p o stę p o w a n ia p r zy g o to w aw cz eg o .
T ru d n o p rz e d e w szy stk im zgod zić się, że ar t. 339 § 2 k.p .k. o tw ie ra „ sze ro k ie m ożliw ości p rz e n ik n ię c ia w p o c ze t m a te ria łu d o w o do w e go u ja w n io n e g o n a ro z p ra w ie w sze lk ic h n o ta te k słu żb o w y ch , zap isk ó w in fo r m ac y jn y ch itp. d o k u m en tó w , słu żą cy ch do u tr w a la n ia w y n ikó w cz y n n o śc i p o za p r o ce so w y c h " (a w ięc ta k że w y k o n y w a n y c h w to k u p o stę p o w a n ia sp ra w d z ając eg o ) , co m a p ro w a d zić do o bo w ią zk u w zięcia ich po d u w a g ę p rz y w y r o k o w a n iu ze w z g lęd u n a tre ść a rt. 357 k .p .k .39 i co m iało b y św iad cz y ć o tym , że ro zp o częcie sp ra w d z eń w o p a rc iu o ar t. 258 § 2 k.p.k. ró w n o z n ac z n e je s t z w szc zęciem p o stę p o w a n ia k a r -n e g o (przy go to w aw c zego ).
W ła śc iw a in te r p r e ta c j a ar t. 339 § 2 k.p.k. (m. in. w zw ią zk u z art. 158 k.p.k.) p ro w a d zi do o d m ien n y c h w niosk ów , m ian ow icie, że n ie w o l-no o d cz y ty w a ć w try b ie p r ze w id zian y m p rze z ten p rz ep is i zalic zać w p o cz et m a te ria łu d ow o d o w e g o n o ta te k u rz ęd o w y c h o r g a n ó w śc ig a
-nia, je żeli d o ty cz ą cz y n n o ści w y m a g a ją cy c h sp isa n ia p ro to k o łu (art. 129 § 1 i 2 k.p .k .)40. „ In n y m d o k u m en te m '' w ro zu m ien iu a rt. 339 § 2 k.p.k. nie b ęd ą ta k że p isem n e o św iad cz en ia (w p ra k ty c e p rz y jm o w a n e w p o stę p o w an iu spra w d z ając y m ), sp o rz ą d z a n e w ce lu z a stą p ie n ia b e z p o śr ed -n ie g o ze z -n a-n ia czy w y ja ś -n ie -n ia 41.
D od ać w y p a d n ie , że do „ in n y c h d o k u m e n tó w " n ie m o żna za liczać ró w n ie ż ża d n eg o z ro d z ajó w d o k u m en tó w w y m ie n io n y c h w a r t 334 § 1, 337 § 1 i 2 o raz 338 § 1 k .p .k.42
A u to r, n a w ią z u ją c do m ożliw ości ż a le n ia się n a o dm o w ę w szczęcia p o stę p o w an ia k ar n e g o , tw ie rd zi, że poza p ro c esem k a rn y m n ie istn ie ją ta k ie in sty tu c je , ja k p o k rz y w d z o n y w roz u m ie n iu art. 40 k.p.k., za ża len ie ja k o śr o d e k o dw o ław cz y czy p o sta n o w ie n ie ja k o o rzeczen ie, o k tó
-89 A . G a b e г 1 e , o p . c i t. , s . 145. 40 S. K a l i n o w s k i , R o z p r a w a g ł ó w n a w p o l s k i m p r o c e s i e k a r n y m , W a r s z a w a 1975, s. 242— 244. 41 Z ob . tr a fn e s t a n o w i s k o S ąd u N a j w y ż s z e g o w w y r o k u z d n ia 29 m a r ca 1971 r. (IV KR 28 /71 ), „ O r z e c z n ic t w o S ąd u N a jw y ż s z e g o . Iz b a K a rn a i W o js k o w a " 1971, nr 132. T a k ż e d y s k u s y jn y p o g lą d z a w a r ty w p o s ta n o w ie n iu S N z 30 li s to p a d a 1972 r. (V I KZ P 47 /72 ), d o t y c z ą c y w e r y f i k a c ji w y j a ś n i e ń o s k a r ż o n e g o , n ie p r z e k r e ś la t e g o z a k a z u (ta m ż e, 1973, nr 13). « J. B a f i a i in ., o p. c i t. , s. 230 i п., 468 i п . ; М . S i e w i e r s k i , J. T y l m a n , M. O l s z e w s k i , P o s t ę p o w a n i e k a r n e w z a r y s i e , W a r s z a w a 1974, s. 196— 199, 234, 235, M . C i e ś l a k , P o l s k a p r o c e d u r a k a r n a . P o d s t a w o w e z a ł o ż e n i a t e o r e t y c z n e , W a r -s z a w a 1973, -s. 333.
ry m m ow a w art. 86 k.p.k. M iało b y to dow odzić, że ró w n ie ż p o s tęp o -w a n ie sp ra -w d z ają ce , u r e g u lo -w a n e p rz ep isa m i k o d e ksu , n ie m oże b yć tr a k t o w a n e jak o d z iała ln o ść p o za p ro c eso w a . W y w ó d te n n ie p rz ek o -n u je. P o k rzy w d z o -n y m je s t ta k że -np. o so b a zg w ałco -n a, k tó r a sk ła d a w n io se k o w s z c z ę c i e p o stę p o w a n ia (art. 40 w zw. z a rt. 5 § 3 k.p.k. i w zw. z a rt. 168 § 3 k.k .)43; do p o sta n o w ie n ia o od m o w ie w szc z ę-cia p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o (art. 258 § w zw. z art. 260 § 1 k.p.k.) m a z a sto so w a n ie art. 86 k.p.k., tru d n o zaś b y ło b y u trz y m y w ać , iż o dm o w a w szczęc ia p o stę p o w an ia k a r n e g o je s t je d n o cz e śn ie ak tem w szczęc ia tegoż p o stę p o w a n ia; p o d o b n ie ro zp o cz ęcie p o stę p o w a n ia z a ża le n io w eg o — je że li d o ty cz y p o sta n o w ie n ia o o dm o w ie w szczęc ia p o -stę p o w an ia , n ie je s t ró w n o z n ac zn e z je g o w szczęciem w ro zu m ie n iu ar t. 257 § 1 k.p.k. czy ch oć b y z w szc zęciem fa k ty cz n y m (n ieform alny m ), ja k to m a m iejsc e p rzez d o k o n a n ie p ierw szej cz y n n o śc i p ro ce so w ej w o p ar ciu o art. 267 k.p.k. (an alo g icz nie np. d o k o n a n ie czy n n o ści d o -w o d o -w y c h n a p o d sta -w ie art. 293 § 3 k.p.k. n ie je s t jeszc ze p o d ję cie m czy w zn o w ien ie m p o stę p o w a n ia p rz y g o to w aw cz eg o , co w y m ag a o d r ę b -n e j decyzji). I-n a cze j m ó w iąc, d o p u sz cze -n ie p rzez u s ta w ę m ożliw ości d o k o n y w a n ia p ew n y c h c zy n n o ści p ro c eso w y c h p rz ed w szczęciem p o -stęp o w a n ia k a r n e g o (p rzy g o to w aw c zeg o) stan o w i je d y n ie w y ją t e k od re g u ły (zasady), zg o d n ie z k t ó r ą d z iała ln o ść k a rn o p ro c e so w a m o że b yć p ro w a d z o n a d o p iero po (form alnym lub n ieform alny m ) w szc zęciu p o s tę p o w an ia k ar n e g o ; ty m b ar d z ie j n ie m oże b u d zić sp rz eciw u te o rii w y z n ac ze n ie p rzez o b o w iąz u jąc y k o d e k s m iejsca p o stę p o w a n iu sp ra w d z a -jącem u , o b ejm u ją ce m u cz y n n o śc i p o za p ro ce so w e (z p u n k tu w id ze n ia ich fo rm y i z n ac ze n ia do w od ow eg o), p rz e d e w e n tu a ln y m w szczęciem p o stę p o w a n ia k a r n e g o 44. N ie k aż d a c zy n n o ść p rz ew id z ia n a p rzez k o d ek s p o s tę p o w a n ia k a r n e g o je s t c zy n n o ścią p ro ce so w ą i n ie k aż d a p rz e w i-d zian a p rze z te n k o i-d ek s c zy n n o ść p ro c e so w a je s t cz ęśc ią (elem entem )
4ł Z. D o d a , D o p u s z c z a l n o ś ć z a ż a l e n i a w p o l s k i m p r o c e s i e k a r n y m , K r a k ó w 1982, s. 100: „ P r a w n o p r o c e s o w y s t a tu s p o k r z y w d z o n e g o j e s t e f e k te m p e w n e j z a s z -ł o ś c i o c h a r a k te r z e o b ie k ty w n y m ( p o p e -łn ie n i e c z y n u p r z e s t ę p n e g o ) i n ie j e s t z a le ż n y o d j a k ie g o k o l w i e k a k tu p r o c e s o w e g o (art. 40 § 1 k .p .k .)" . 44 Z a t r a k to w a n ie m s p r a w d z e ń ja k o d z ia ł a l n o ś c i p o z a p r o c e s o w e j , a w i ę c p r z e c i w k o u z n a n iu , ż e r o z p o c z ę c i e p o s tę p o w a n ia s p r a w d z a j ą c e g o o z n a c z a w s z c z ę c i e p o s -t ę p o w a n ia k a r n e g o , w y p o w i a d a ją s ię m . in . K. M a r s z a ł, P r z e b i e g p r o c e s u k a r n e -g o , K a to w ic e 1982, s. 44, 4 5. S. К a 1 i n o w s к i, P o l s k i p r o c e s . . . , s. 386, 387; O. G ó r -n i a k , o p . c i t ., s. 4 i -n . ; J. B a f i a i i-n ., o p . c i t. , s. 343 i -n . ; S. W y c i s z c z a k , „ D o c h o d z e n i e w n i e z b ę d n y m z a k r e s i e " j a k o i n t e g r a l n a c z ę ś ć p o s t ę p o w a n i a p r z y g o -t o w a w c z e g o , „ P a ń s -tw o i P r a w o ” 1970, nr 12, s. 954, 955; F. P r u s a k , P o c i ą g n i ę c i e p o d e j r z a n e g o . . . , s. 149 i n . Z ob . t e ż J. T y l m a n , C z y n n o ś c i p o s t ę p o w a n i a s p r a w d z a -j ą c e g o w p r o c e s i e k a r n y m , „ A c ta U n iv e r s ita ti s L o d z ien s is" 1982, F o lia I u r i d ic a 10, s. 21 i n . i p o d a n ą ta m d a ls z ą li te r a tu r ę .
p o stę p o w a n ia k a rn e g o . K o d ek s p rz ew id u je cz y n n o śc i o ró ż n y m c h a -ra k te r z e i s y tu u je je w p r aw d z ie n a jcz ęśc ie j w -ra m a ch p o stę p o w an ia k ar n e g o , po jeg o w szczęciu, a le n ie k ie d y tak że p oza jeg o ram am i, p rz ed w szczęciem .
N a le ż y do dać, że łąc z en ie w ra m ac h „d o ch o d ze n ia w stę p n e g o " p o -stę p o w a n ia s p ra w d z a ją ce g o i d o c h o d ze n ia w n iezb ę d n y m z a k re sie m oże stan o w ić p o śre d n io n a w ią z an ie do d aw n eg o , ta k k ry ty c z n ie o c en ia n eg o p o stę p o w a n ia w y ja śn ia ją c e g o i n ie sp r z y ja p ra w id ło w e m u (a k o n iec znem u ) o d d zielan iu w p r a k ty c e ty c h d w ó ch r o d z a jó w d z ia ła ln o ści o r g a -n ó w śc ig a -n ia 45.
VII
A r ty k u ł 257 § 1 k.p.k. stan o w i, że o w szczęc iu p o stę p o w a n ia w y d a je się p o stan o w ien ie . J e s t to p rz ep is za sad n icz y d la o k r e śle n ia p o cz ątk u p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o (a ty m sam y m w szcz ęcia p o stęp o w a n ia k ar n eg o ) w ra m a ch o b o w ią zu ją ceg o m o d elu teg o stad iu m p ro ce su , o b e j-m u jąc e g o d o c h o d zen ie i śled ztw o . O j-m aw ian y p rz ep is k o re s p o n d u je z art. 255 k.p.k., o k re śla jąc y m , iż p o stę p o w an ie p rz y g o to w aw c ze w sz cz y n a się, jeż eli zach od zi u za sa d n io n e p o d ejr z e n ie p o p e łn ie n ia p r z e -stę p stw a . J a k już w sp o m n ia n o w zw iązk u z a rt. 11 p k t 1 k.p.k., j e s t to w a r u n e k d op u szc zaln o śc i w szczęcia p o stę p o w an ia k a r n e g o 46.
W szcz ęcie p o stę p o w a n ia k a r n eg o b ęd z ie za tem n ied o p u szc za ln e nie ty lk o w ó w czas, g d y je s t o czy w iste, że p rz e stęp stw a n ie p o p ełn io n o , ale ta k ż e w sy tu ac ji, g d y p o d e jrz e n ie p o p e łn ie n ia cz y n u p rz e stę p n e g o n ie je s t d o sta te c z n ie u za s ad n io n e 47.
W ia d om o śc i p o sia d a n e p rz ez o rg a n śc ig ania, w s k a z u jąc e w spo só b w iar y g o d n y n a p o p e łn ien ie cz y n u z ab ro n io n e g o p rzez u sta w ę k a r n ą , m uszą o k az ać się o ty le k o n k re tn e , a b y już p rz y w szc zęciu p o stę p o w a -n ia m o żliw e by ło p o d a-n ie k w a lifik a c ji p r a w -n e j czy -nu . A r ty k u ł 257 § 1 k.p.k. w y m ag a, a b y w p o sta n o w ie n iu o w szc zęciu o k r e ślo n y zo sta ł czy n b ęd ą c y p rz ed m io te m p o stę p o w a n ia o ra z jeg o k w a lifik a c ja p ra w n a.
W szcz ęcie p o stęp o w a n ia k a r n eg o jest n ied o p u szc za ln e ta k ż e w ó w -czas, g d y z p o sia d a n e g o p rz ez o rg an śc ig a n ia m a te r ia łu w y n ik a , że w p ra w d z ie p o d ejrz en ie co do p o p ełn ie n ia cz yn u za b ro n io n eg o p rzez
45 Z ob . J. T y l m a n , P r o b l e m y c z y n n o ś c i . . . , s. 81 i n. 46 M . C i e ś l a k , P o l s k a p r o c e d u r a . . . , s. 413 i n. ; M. S i e w i e r s k i , i in ., op. c i '. , s. 193 i n. 47 M . S i e w i e r . к i i in., o p. ci t ., s. 194, J. T y l m a n , W a r u n k i d >p u s z c z a'- m ś c i w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , „ Z e s z y ty N a u k o w e UL" 1959, s e r ia I, z. 14, s. 125 i n.
u sta w ę j e s t u z a sad n io n e , jed n a k ż e w św ietle a rt. 11 k.p.k. w y s tę p u je in n a o k o liczn o ść w y łą c z a ją c a p o stęp o w a n ie — np. n a stą p iło p rz e d a w -n ie-n ie alb o zach od zi sta -n rz ecz y osąd zo -n ej.
J eż eli w św ietle w y m ag a ń sta w ia n y c h p rzez k o d ek s o rg a n ścig an ia n ie zn ajd z ie w za w ia d o m ien iu i za łą c zo n y c h m ate r ia ła c h d o state cz n e j p o d s ta w y do w szczęc ia p o stę p o w a n ia p rz y g o to w a w cz eg o , a le m a te r ia ły te w y w o ła ją p rz y p u sz cz e n ie co do e w e n tu aln o ś ci p o p e łn ie n ia p r z e s tę p -stw a, m ożna w ra m a ch art. 258 § 2 k.p.k. za żąd ać u z u p e łn ie n ia d a n y c h z a w a r ty c h w z aw iad o m ien iu o p rz e stę p stw ie lu b za rząd zić sp r a w d z en ie fak tó w w tym za k resie, a w ięc d o k o n ać tzw. cz y n n ośc i sp ra w d zają cy ch . W ty m try b ie m ożna też w raz ie p o trz e b y sp raw d zić istn ie n ie in n y c h ok oliczn o ści w a ru n k u ją c y c h d o p u sz cza ln o ść w szczęcia p o stę p o w an ia k ar n eg o .
C zy n n o ści sp ra w d z ają c e n ie sta n o w ią fo rm y p o stę p o w a n ia p rz y g o to w aw czeg o , k tó r e nie je st je szc ze — w o be c w ątp liw o ści o rg a n u śc ig a nia — d op u szczaln e. U staw a p ro c e so w a nie p rz e w id u je w ty m w z g lę -d zie w y ją tk u -dla p o stę p o w a n ia sp r a w -d z a ją c eg o 48.
P oza p r z y ję c ie m u z u p e łn ie n ia za w ia d o m ie n ia o p rze stę p stw ie , i e w e n tu a ln ie w nio sk u o śc ig an ie, cz y n n o ści d o k o n y w a n e w ty m try b ie n ie są p ro to k o ło w a n e (w ra z ie p o trz e b y m ogą b y ć d o k u m en to w an e w n o ta tk a c h u rz ę d o w y c h — art. 129 § 2 k.p.k.), n ie m a ją c h a r a k te r u cz y n n o ści p r o ce so w y c h , ich w y n ik i zaś n ie n a b ie r a j ą m o cy d o w o d o w e j (dow od u ścisłeg o) w p o stęp o w a n iu k a rn y m , jeżeli zo sta n ie on o n a s tę p -n ie w szc zęte. J e d y -n ie u zy sk a -n e tą d ro g ą d o k u m e -n ty m o ż-na za liczy ć w p o cz et m a ter ia łu d ow o d ow ego , p a m ię ta jąc w szak że, ja k ie o g r a n icz en ia — w o bec sze ro k ie g o ro z u m ie n ia i w ieloz n aicz n o śc i te rm in u „d o -k u m e n t" — w p ro w ad za p ra w o p ro c e so w e 49.
C zy n no ści sp ra w d za ją ce k o ń cz ą się w y d a n iem p o stan o w ien ia o o d -m o w ie w szcz ęcia p o stę p o w a n ia lu b o jeg o w szc zęciu (art. 259 k.p.k.).
S to su jąc in te r p re ta c ję g r a m a ty c z n ą p rz y jm u je się, że czy n n o ści sp ra w d za ją ce d o k o n y w a n e są n a p o d staw ie art. 258 § 2 k.p.k. w ów czas, g d y do o rg a n u ścig an ia w p ły w a za w iad o m ien ie o p rz estęp stw ie . J e d n a k że p o trze b a sp ra w d ze n ia d o p u szc zaln o ści w szczęcia p o stę p o w a n ia p r z y g o to w aw cze g o m oże zacho dzić ta k ż e w ó w czas, g d y in fo rm ac ja o p r z e -stę p stw ie po ch o dz i z in n eg o źró d ła (np. z r e la c ji p ra so w ej, te le w iz y jn e j, ra d io w ej, z w ła s n y c h sp o strz eż eń o rg a n ó w M O, z d o n ie sie ń an o n im o
-48 A . G a b e r l e (op . c i t. , s. 146) p r z y jm u je , ż e art. 258 § 2 k .p .k . p r z e w id u je w y j ą te k o d z a s a d y w y r a ż o n e j w art. 255 k .p .k . J e d n a k ż e c z y n n o ś c i s p r a w d z a ją c e w p r o w a d z o n e z o s ta ł y d o k o d e k s u w ła ś n i e p o to , a b y u n ik n ą ć w s z c z y n a n i a p o s t ę p o -w a n ia p r z y g o t o -w a -w c z e g o b e z u z a s a d n io n e g o p o d e jr z e n ia p o p e łn i e n ia p r z e s tę p s t-w a .
4’ Z ob . J. B a f i a i in ., o p. di t . — m . in . t e z y d o art. 150 i arï. SCO Ic.p.k. P o :. t e ż art. 120 § 13 k .k .
