A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA LINGUI ST I CA 16, 1987
D a n u ta B ie r ik o w e k a , E l ż b i e t a U m ir ie k a -T y to il
DZ IS IE JS Z E ZASIÇGI CECH DIALEKTALNYCH NA OBSZARZE BEŁCHATOWSKIEGO OKRÇGU PRZEMYSŁOWEGO
Z a m i e r z e n i e m n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a j e s t p r z e ś l e d z e n i e n a wy b r a n y m m a t e r i a l e e w o l u c j i , j a k a d o k o n a ł a s i ę w g w a r a c h S i e r a d z k i e g o w o s t a t n i m ć w i e r ć w i e c z u , t o j e s t w c z a s i e , gdy n a s t ą p i ł o z n a c z n e u p r z e m y s ł o w i e n i e b a d a n e g o t e r e n u , z w i ą z a n e g ł ó w n i e z pow s t a n i e m i d a l s z ą r o z b u d o w ą B e ł c h a t o w s k i e g o O k r ę g u G ó r n i c z o - E n e r - g e t y c z n e g o . W tym c e l u w y k o r z y s t a n o m a t e r i a ł ję z y k o w y p o c h o d z ą c y o d n a j s t a r s z y c h i n f o r m a t o r ó w z g r o m a d z o n y w K a t e d r z e H i s t o r i i j ę z y k a P o l s k i e g o i F i l o l o g i i S ł o w i a ń s k i e j U b ' . Do a n a l i z y w y b r a n e 2 z o s t a ł y t e c e c h y b a d a n y c h g w a r , k t ó r e p r z e z M a r i ę K a m i ń s k ą u z n a n e z o s t a ł y z a c e c h y d i a l e k t a l n e s z e r z ą c e s i ę n a t e r e n S i e r a d z k i e g o z t e r y t o r i ó w s ą s i e d n i c h . W n a s z y m o p r a c o w a n i u p o m i n i ę t e z o s t a ł y t e z a g a d n i e n i a , k t ó r e z y s k a ł y o s o b n e o m ó w i e n i a w o d d z i e l n y c h a r t y k u ł a c h ^ . P o n i ż s z a a n a l i z a ma z a z a d a n i e w s k a z a ć z b i e ż n o ś c i i r ó ż n i c e r y s u j ą c e s i ę w n a s z y m m a t e r i a l e , w o b e c d o t y c h c z a s o w y c h d a n y c h w Gwarach P olaki c e n tr a ln e j M. K a m i r t s k i e j i w Izo g lo sa c h gwarowych na
Ц obszarze dawnych województw łfc z y c k ie g o i sie ra d zk ie g o Z. S t i e b e r a , c o w i n n o p o z w o l i ć n a u c h w y c e n i e k i e r u n k ó w i t e n d e n c j i r o z w o j o w y c h
' M a t e r i a ł pochodzi z punktów uwzględnionych w badaniach przez M. Kamiri- ską bez punktów 99. 100 oraz dodatkowo ze wsi Chojnę.
2
M. K a m i ń s k a , Gwaru p o l s k i c e n t r a l n e j , Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
^ Są to: problem nosówek, z a g a d n ie n ie mazurzenia, z a n i k k a t e g o r i i rodzaju czasovtfiikôw w 1. mn. o ra z słownictw o badanych gwar.
4 Z. S t i e b e r , I z o g l o s y gwarowe na o b s z a r z e dawnych w o jew ó d ztw ł ę c z y c k ie g o i s i e r a d z k i e g o , Kraków 1933.
b a d a n y c h g w a r . P o r ó w n a n i e t o p r z e p r o w a d z o n e b y ł o p o p r z e z d o b ó r i z e s t a w i e n i e z e s o b ą t y c h s a m y c h z a g a d n i e ń , a t a k ż e p r z y u ż y c i « i - d e n t y c z n y c h p r z y k ł a d ó w , p o d o b n i e , j a k t o r o b i ł a a u t o r k a Gwar... z e s t a w i a j ą c w y n i k i s w o i c h b a d a ń z d an y m i S t i e b e r a . P r z y j m u j ą c j a k o p u n k t w y j ś c i a r e j e s t r c e c h d i a l e k t a l n y c h w y z n a c z a j ą c y c h o b r a z g w a r s i e r a d z k i c h s p o r z ą d z o n y p r z e z K air.ińską p r e z e n t u j e m y o m a w ia n e z a g a d n i e n i a w e d ł u g p r z y n a l e ż n o ś c i d i a l e k t a l n e j a n a l i z o w a n y c h c e c h g w a r o w y c h . D l a o s z c z ę d n o ś c i m i e j s c a r o z w a ż a n e p r o b l e m y b ę d z i e m y j e d y n i e i l u s t r o w a ć p r z y k ł a d a m i , n i e p r e z e n t u j ą c p e ł n e g o m a t e r i a ł u . CECHY WIELKOPOLSKIE Wymowa d y f t o n g i c z n a s t p â ja X w n a n a s z y m o b s z a r z e n i e o d b i e g a o d s t a n u , j a k i p r z e d s t a w i ł a w s w e j p r a c y M. K am iń sk a. N a d a l t y l k o w p . 97 t z n . n a o b s z a r z e p ó ł . - z a c h . c z ę s t o w y g ło s o w e a z o s t a ł o o d n o t o w a n e j a k o 011: l'ixou ' l i c h a ' , rm^odou m ł o d a , eurovou ' s u r o w a ' , velkou ' w i e l k a ' , a l e t a k ż e zaro# z a r a , t e - rou ' t e r a ' , dol'ivou ' d o l e w a ' , mySou ' m i e s z a ' , r o z tig o ц ' r o z l e g a ' .
W s z e r s z y m z a k r e s i e n i ż w b a d a n i a c h M. K a m i ń s k i e j w y s t ą p i ł y o b e c n i e o b o c z n o ś c i u ż y ć f o r m z żerfri i ze żerni, w vofie i ve yoge. N a d a l p o w s z e c h n i e p a n u j ą c y j e s t t y p ze żerni, ve voÿe. W k i l k u p u n k t a c h j e d n a k obok p r z e w a ż a j ą c y c h u ż y ć w y r a ż e ń z p r z y i m - k ie m ve, ze p o j a w i a j ą s i ę fo r m y t y p u v żerni. I t a k f śr o tk u / / ve ś r o tk u , z e zy trli / / z ż y t n i , ze ź im i / / z żim i w [82 , 77] , ve vo$e a l e v vosje [ 8 7 ] , v ż im i a l e ze żiifii [81 , 95 , 9 7 ] , g d z i e t a k że s że la za / / ze Ż elaza, ve w o j e / / v vofie, ze lnu / / z lnu, z ie la z a / / ze ze laza [ 8 3 ] , v ie a u r a l e ve v o je [ 7 5 ] , ve vo je a l e z ż im i [ 8 0 ] . C e n t r a l n e p o ł o ż e n i e p u n k t ó w , w k t ó r y c h w y s t ą p i ł y p r z y t o c z o n e w a h a n i a w z a k r e s i e o m a w i a n y c h f o r m , k a ż e w n i c h w i d z i e ć wpływ j ę z y k a l i t e r a c k i e g o , k t ó r y w y p i e r a gwarowe f o rm y t y p u ve voÿe, ze żerni, a l e t a k ż e s p o t y k a n e w p o l s z c z y ź n i e l i t e r a c k i e j . Ś l a d y p ó ł n o c n o p o l s k i e j wymierny j a - w - i e z a c h o w a ł y s i ę j e s z c z e t y l k o w w y r a z i e i e ś o n : j,eśun [ 7 3 , 7 4 , 76 , 7 7 ] , %eśon [71, 7 8 ] , ia śu n [ 8 7 , 9 l ] , . iaśon [ 8 9 ] , ia ś u n //ie ś u n [ 8 2 ] , i a ś o n / / i e
-■’ K a m i ń s k a , o p . c i t . , s. 9 ' 9
äon [ 8 3 ] , ÿaâon w p o z o s t a ł y c h p u n k t a c h . Tak w ię c g r a n i c a wymowy ie ś o n //ie ś u n w y z n a c z o n a p r z e z S t i e b e r a i p o ś w ia d c z o n a p r z e z K am ińską p r z e s u n ę ł a s i ę n a p o ł u d n i e i w y s t ą p i ł a w d o ś ć od d alon ym od n i e j p u n k c ie [8 3 ] . Д96 \ ®71 @72 ®73 A74 Sieradz Д97 Д75 A 76 A77 ® 78 Д98 w Д80 •
Дв1
Дв2(Г Bel-chotów \ Д99 ' Д83Д б Д
Д85Д86
/A100C _ -
__ Дв7Д88
8 9 @ ^ Д90 / •Radomsko [ ^ Г Г Л Д92ДэУ
▲1
A 2 /* ( £ & - /уЧ5 О з Д 4 ); С
Mapa 1: Występowanie formy j[eśon // jias'on
1. wymowa |eśon / / j e ś u n , 2. wyraz |eśon n i e poświadczony, 3. wymowa |eśon notowana prze z H. Kamińską, 4. wymowa j^aśon // j^śon
N i e w ą t p l i w i e pew ne z n a c z e n i e ma f a k t , że s z e r z ą c ą s i ę f o rm ę p d ł n o c n o p o l s k ą p o p i e r a j ę z y k l i t e r a c k i . D z i ś j u ż n i e o d n o t o w u j e my fo rm h i p e r p o p r a w n y c h z j a - n a m i e j s c u e t y m o l o g i c z n e g o j e - o b s e r w o w a n y c h j e s z c z e p r z e z M. K a m i ń s k ą . O d n o to w a n e w p . 82 fo rm y ie z y n a , je ż y n y u z n a ć n a l e ż y z a z l e k s y k a l i z o w a n e . Z m ia n a a v e p r z e d w y g ło so w y m j p o ś w i a d c z o n a z o s t a ł a w p r z y s ł ó w k a c h : p â e ÿ . [ 7 1 , 7 2 , 74 , 75 , 76 , 7 7 , 8 1 , 82 , 83 , 8 7 , 89, 9 6 , 9 7 ] , p s a j [7 1, 7 3 , 7 4 , 8 0 ] , a w i n n y c h p u n k t a c h : g iś a [ 7 7 , 9 7 ] , [ 7 8 , 82 , 85 , 86 , 92 , 93 , 95 ] , fc o rej. [ 12, 73, 76, 77, 85, 9 7 ] , ucoraj [7 1, 7 5, 78, 80, 8 2, 83, 85, 86, 87, 92, 93, 95], t u t e j [72 , 73 , 74 , 75 , 76 , 77 , 80 , 82 , 83 , 85 , 86 , 88, 8 9 , 90, 91, 92, 93, 95, 96, 98], t u t a i [83, 95, 9 6 ] , t u te k [ 9 1 , 9 5 ] . Pow s z e c h n i e p o j a w i a s i ę - e j w r o z k a ź n i k u od c z a s o w n i k a dad: d e i , deimy, dej.de, oddej,, d e i ta , t y l k o w p . 95 o b o c z n i e d e i / / d a i, c o
d a j e o b r e « a n a l o g i c z n y j a k w b a d a n i a c h w c z e ś n i e j s z y c h . P o d o b n i e p o w s z e c h n i e —e i w y s t ę p u j e w r o z k a ź n i k a c h c z a s o w n i k ó w I I I k o n i u g a c j i i t y l k o w p u n k t a c h [ 7 4 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 2 , 8 8 , 9 0 , 9 1 , 9 5 ] n o t o w a n o uuefekyj, d ix o i; z u c o j, f s t a v a j , peygariaj, vya ceg o j, u v a za j, ńe puakai, uumykoj, spSedai, виихоъ, euuxaj w y s t ę p u j ą c e n a j c z ę ś c i e j o - b o c z n i e do f o r m z - e j . W i e l k o p o l s k a i ś l ą s k a w y m ia n a e w a , o p r z e d Ł j u ż p r z e z Z. S t i e b e r a u j ę t a z o s t a ł a j a k o c e c h a w y r a ź n i e w y c o f u j ą c a s i ę . T y m c zas em M. K a m i ń s k a z a n o t o w a ł a j e s z c z e d o ś ć l i c z n e p r z y k ł a d y i l u s t r u j ą c e t e n p r o c e s i t o n i e k i e d y n a w e t d a l e j n a w s c h ó d od w y z n a c z o n e j p r z e z S t i e b e r a g r a n i c y z a s i ę g u t e g o z j a w i s k a . O b e c n i e wymowę t y p u pudełko , vouna m o ż n a j e s z c z e s p o t k a ć n a p ó ł . z a c h . k r a ń c a c h b a d a n e g o o b s z a r u : veuna, veuAany a l e vouAotfi [ 9 6 ] , veuna, a po etarymu to v o u n a // vouAony, vo#ńok [9 7] , р о т у w [9 7 j i w C h o j n e m . W y r a ź n e j e s t w i ę c w y c o f y w a n i e s i ę wymowy t y p u vouna. O b n i ż e n i e a r t y k u l a c j i i , у p r z e d L , Ł d o y , e j e s t r o z p o w s z e c h n i o n e n a c a ł y m b a d a n y m t e r e n i e i u t r z y m u j e s i ę m ocno w d z i s i e j s z y c h g w a r a c h . I t a k wymowę kobeua n o t u j e m y d z i ś w s z e r szym z a k r e s i e n i ż M. K a m i ń s k a . F o rm a t a w y s t ą p i ł a w [ 7 4 , 7 8 , 8 9 , 9 0 ] i kobeua//kobyua w [ 8 2 ] . R ó w n ie ż s z e r s z y z a k r e s ma d z i ś r o z s z e r z e n i e yL w e l w f o r m a c h c z a s u p r z e s z ł e g o s ł o w a p o s i ł ko w eg o be%, beua [ 8 6 , 9 3 ] o r a z b y li// Ьец [74 , 7 8 , 81 , 8 2 , 9 5 ] . P r z e j ś c i e ib w eh n o t u j e m y w w y r a z i e s i l n y w m n i e j s z y m z a k r e s i e n i ż u K a m i ń s k i e j : f o r m a ś e ln y w y s t ę p u j e w [85 , 8 9 , 9 2 ] , ś i l n y / / ś e ln y w [ 8 7 ] . Ni e z a o b s e r w o w a n o j u ż n o t o w a n e j p r z e z K a m i ń s k ą f o rm y fa u a . Formy c z a s u p r z e s z ł e g o z g o d n i e z e s t a n e m o p i s a n y m w " G w a ra c h P o l s k i c e n t r a l n e j " z a w s z e b e z r o z s z e r z e n i a , a l e n a d a l w [ 8 8 ] гобеца. Z a s t a n a w i a z n a c z n a k o n c e n t r a c j a f o r m z r o z s z e r z e n i e m i t , yL w eL we w s c h o d n i e j c z ę ś c i b a d a n e g o o b - s z a r u . P r e j o t a c j a u n a o b s z a r z e S i e r a d z k i e g o w w y r a z a c h udo, uxo p r z e d s t a w i a s i ę o b e c n i e n a s t ę p u j ą c o : w w y r a z i e udo: w p . [ 7 l ] ju d o , ju d a , [ 7 4 ] iu d a , i u ^ i k , [ 7 6 , 7 7 ] j u t , iu d y , i u f i k , [87] ju d o , [ 8 2 , 8 5 , 86 , 8 8 , 8 9 ] j u t , ju d y , [ 9 0 ] j u t , [ 9 2 , 9 3 , 9 5 ] , p o z a ty m uuda, uudy . [ 7 2 , 80 , 8 7 ] , udo [73 , 7 5 , 9 7 , 9 8 ] o r a z p o s t a c i o b o
c z n e w [ 8 1 ] u u d a //ju d a , j u t , [ в з ] udo//uudo. Z a k r e s w y s t ę p o w a n i a t y c h f o r m p o k r y w a s i ę t y l k o w c z ę ś c i z i c h w y s t ę p o w a n i e m w
l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h i s ą t o o d s t ę p s t w a i d ą c e w dwu k i e r u n k a c h : w y s t ę p o w a n i a f o rm p r e j o t o w a n y c h t a m , g d z i e n i e b y ł o i c h
w c z e ś n i e j , [ p . 7 4 , 7 6 , 8 5 , 8 6 , 8 8 , 9 3 , 9 5 ] , j a k i o d n o t o w a n i e f o r m b e z p r e j o t a c j i t a m , g d z i e w c z e ś n i e j b y ł y n o t o w a n e [ p . 7 3 , 8 1 ] . N a d a l b a r d z o s z e r o k i j e s t z a k r e s w y s t ę p o w a n i a p r e j o t a c j i w w y r a z i e ucho w z e s t a w i e n i u Ьабе iu e y . Form y t e w y s t ę p u j ą t y l k o w [ 7 3 ] babe uSy, [ 7 5 ] babe uSy, [ 7 ć ] babe uuSy, [ 9 5 ] babe uuey, babe иву o r a z w [ 82 ] o b o c z n i e babe j.u a y//. batieuuey. N i e j e s t t o j e d n a k j u ż w y s t ę p o w a n i e f o rm y p r e j o t o w a n e j b e z w y j ą t k o w e n a o b s z a r z e S i e r a d z k i e g o , j a k n o t u j e t o M, K a m i ń s k a . W w y r a z i e uoho ' c z ę ś ć c i a ł a ' f o r m y p r e j o t o w a n e j a k o j e d y n e s ą n i e n o t o w a n e o - b e c n i e w b a d a n y c h p u n k t a c h . W p o s t a c i o b o c z n e j p o j a w i a j ą s i ę w [ 80 ] i u e y / / иву. P o z a ty m : иву [ 7 2 ] , иву, ихо [ 7 3 ] , иву [ 7 4 ] , иву [ 7 5 ] , ихо, иву [ 7 6 , 7 7 ] , иха [ 8 7 , 8 3 , 89 , 95 ] , и$у, ихо [ 9 6 , 9 7 , 9 8 ] o r a z ииватг [ 7 8 , 8 l ] , иихо [ 8 2 ] , ииву [ 8 5 , 8 7 , 8 Ь , 9 0 , 9 2 , 9 3 , 9 5 , 9 8 ] . P o r ó w n u j ą c s t a n o b e c n y z b a d a n i a m i Ka- m i ń s k i e - j z a u w a ż a s i ę z d e c y d o w a n e c o f a n i e s i ę p r e j o t o w a n e j fo rm y }.ихо, г м у z o b s z a r u S i e r a d z k i e g o . W c z e ś n i e j b y ł a t o f o r m a p o ś w i a d c z o n a w l i c z n y c h p u n k t a c h , o b e c n i e u t r z y m u j e s i ę t y l k o w z e s t a w i e n i u babe iu e y , c o s ą d z i ć n a l e ż y , w y n i k a z e z l e k s y k a l i z o - w a n i a t e g o w y r a ż e n i a w t a k i e j p o s t a c i . P r e j o t a c j a w y s t ę p u j e t e ż w różnym z a k r e s i e w w y r a z a c h uzda, uzdeozka, u id z ie n ia a c z ę s t y c h w g w a r a c h , gdyż ś c i ś l e z w i ą z a n y c h z r e a l i a m i w i e j s k i m i : iu z d e ik a , iuśjjenioa [ 7 1 ] , iu z d y , iu é ÿ iilio a [ 7 2 ] , iuzdeüka [ 7 3 ] , ^uzdeoka [ 7 4 ] , j/uzda [ 7 8 ] , iu zd a , iu zd e c - ka, iuźfaelriiaa [ 8 l ] , iuzdeoka, iitźgerfica, iu zg e liîic a [ 8 2 ] , ÿuâijittiaa [ 8 6 ] , j-uzda, juzdriioa [ 8 8 ] , iuzdeoka, iu ź ^ e lń io a [ 8 9 ] ,
[9 0 ] , $uada [ 9 l ] , ^uzdeoka [ 9 г , 9 3 j , ÿuzda, iuzdeoka [95 j , iuz:ie)ka [36L iiz d e o k a [9 8 ], p o z a t y m : uzda [ 7 3 ] , uzdeoka, uzda, u&^ińiae [77], uzda, u i^ e n ia e , uzdeSka [ 8 3 ] , uzdeoka [ 9 3 ] , uzda s e ra po na^yrru i_ 95 ], uzda, uźfiiilioa [ 9 7 ] o r a z uuzda [ 7 3 , 7 4 ] , uużgeńioa l 8 0 j , u»zda [ 8 5 ] , uuzda, uuâÿiiiioa [ в б ] , uuzda [ 8 7 ] , uzdeoka [ 9 3 ] , iuzdeoka, luź^eriioa [ 8 0 , 89 ] , iuzdeoka, luźĄiriioa [ S O ] , iuzdeoka 19 3 j .
Wymiana s p ó ł g ł o s e k w a r g o w y c h b i v w w y r a z a c h b iskup i bierzmowanie^ w p o s z c z e g ó l n y c h p u n k t a c h S i e r a d z k i e g o w y g l ą d a n a s t ę p u j ą c o . W w i ę k s z o ś c i p u n k t ó w o d n o t o w a n e z o s t a ł y t e w y r a z y w p o s t a c i : b isk u p , bierzmowanie [ 7 3 , 7 8 , 82 , 85 , 86 , 8 7 , 9 0 , 9 2 , 93 , 9 5 , 96 , 9 8 ] , p o s t a c i o b o c z n e 1Hekup//ł>iekup z o s t a ł y p o ś w i a d c z o n e
b Z ja w isko to notowane j e s t także na Mazowszu, występuje także w gwarach o k o l i c S i e d l e c . Z a s i ę g je go występowania j e s t duży.
w [ 8 0 , 8 1 , 86 , 9 7 ] , z a ś t y l k o iie k u p , iSizmoVarîe w [ 7 2 ] i [ 7 7 ] . W z e s t a w i e n i u z b a d a n i a m i w c z e ś n i e j s z y m i f o r m a tiieku p , b'ezmovarte o d n o t o w a n a z o s t a ł a w [86 , 92 , 9 6 ] g d z i e w c z e ś n i e j dezmcvaile o r a z [ 9 8 ] g d z i e w c z e ś n i e j уie ku p . Z a z n a c z a s i ę w y c o f y w a n i e t e j c e c h y , z a c h o w u j e s i ę o n a j e s z c z e u s t a r s z e g o p o k o l e n i a n p . [ 8 1 , 9 6 ] , ś r e d n i e z a ś i m ł o d s z e j u ż j e j n i e z a c h o w u j e . W w y r a z i e trzeźw y n a t o m i a s t w y m ia n a y n a b n o t o w a n a j e s t w [ 7 l ] k S y ib y , AekSyźby, [75] t& eéhi, [78] ô&eétii, vyi&eétiau, [82] th e ź b i, [83] cee&by, L85J tê yâ b y , [ 8 7 ] c s y ź b i, [ 8 9 ] tg y śb y , k g y ib y , [ 9 2 ] ts y ż b y . Z a c h o w a n e zaś j e s t y w [ 7 2 ] k e y iv y , [76 ] t8 y ź v y , c§yżvy, [7 3 ] t e e i v y , [ 7 7 ] t& e i- vy j [ 8 0 ] t ë edvy, [81 ] a ïe z v y , [ 8 8 ] cfeivy, [ 9 0 ] tS y ä v y , [ 9 l ] aezvy, [ 9 3 ] tS y iv y , [ 9 5 ] Z 8yivy. Wymiana s p ó ł g ł o s e k b i w w tym w y r a z i e n o t o w a n a o b e c n i e w S i e r a d z k i e m p r a w i e n i e o d b i e g a od s t a n u , j a k i p r z e d s t a w i ł a M. K a m i ń s k a . Wymiana t y c h s p ó ł g ł o s e k n o t o w a n a j e s t t a k ż e , c z ę s t o w z n a c z n i e m n i e j s z y m z a s i ę g u t e r y t o r i a l n y m , w i n n y c h w y r a z a c h , w a h a n i a z d a r z a j ą s i ę t a k ż e w w y r a z a c h n o w y c h , c z ę s t o o b c e g o p o c h o d z e n i a , b ę d ą c y c h w g w a r a c h n i e w ą t p l i w i e o d n i e d a w n a , c o z n a c z y ł o b y , i ż j e s t t o p r o c e s ż y w o t n y , n p . kcfimva-fc [ 9 7 ] , kornbainZ/kcrnvain [ 81 ] , pabi Ion L 9 8 ] , Ъепеске// veneatfe [ 8 9 ] , valaalti [81 ] , oktaba [ 83 ] , oktoby [76 ] o r a z w wy r a z a c h r o d z i m y c h vyzva , vyzvove ' w i e r z b a ' [ 9 7 ] , z b o n o // zvono _75 Ji ya f t / / b'alï [ 8 0 ] , v a l o y / / ba lo y [ в в ] , zbany ' z w a n y ' [ 8 8 ] , nazijbauy
' n a z y w a ł y ' [ в в ] oyvatiiu ' w y b a w i ł ' [ 9 7 ] , ze b le k e z e w l e c l 9 7 . ( n i e m ożna t u t a j w y k l u c z y ć k o n t a m i n a c j i o b l e c i zw lec ).
W z e b r a n y m m a t e r i a l e n a t o m i a s t n i e z n a l a z ł s i ę p r z y k ł a d , k t ó r y by p o t w i e r d z i ł s p o s t r z e ż e n i e K a m i ń s k i e j , i ż "wymowa v ïe k u p , vei~ movańe s z e r z y s i ę w ś r ó d n a j m ł o d s z e g o p o k o l e n i a n i e t y l k o w wy m i e n i o n y c h p u n k t a c h , a l e t a k ż e we w s i a c h p o ł o ż o n y c h w o k o l i c y Ł a s k u , j a k W ola Ł a s k a , C z e s t k ó w , Okup. D z i e c i w Ł a s k u w p a c i e r z u w y m a w ia ją n i e o m a l p o w s z e c h n i e â fe n ty x ofcovaAe z p r z e j ś c i e m v > f " . P r z e j ś c i e t o w ty m w y r a ż e n i u o d n o t o w a n e z o s t a ł o t y l k o w [ 8 0 ] . A n a l i z o w a n y t u m a t e r i a ł n i e p o z w a l a n a p e ł n e p r z e d s t a w i e n i e t e g o z j a w i s k a . R e a l i z a c j a t y p u " w i e l k o p o l s k i e g o " w g r u p i e k k , k t ó r a wyma w i a n a bywa j a k o к w w y r a z i e le k k i w y s t ą p i ł a u K a m i ń s k i e j w s z e r szym z a k r e s i e n i ż n o t o w a ł t o S t i e b e r . D z i ś wymowa t y p u l e i i z a c h o w a ł a s i ę j e s z c z e w [ 7 1 , 9б] o r a z l e t k i / / l e k e [76 , 8 3 ] , lekke [ 7 3 ] , le tlie w p o z o s t a ł y c h p u n k t a c h . W y d a je s i ę , i ż z a s i ę g wy s t ę p o w a n i a t e j c e c h y o g r a n i c z a s i ę c o r a z b a r d z i e j , p r z e s u w a j ą c swe g r a n i c e k u z a c h o d o w i .
W w y r a z i e p ię ś ć w y g ł o s o w a g r u p a - ś ć może u l e c u p r o s z c z e n i u w ś : f e ś [ 7 3 , 8 7 ] , pjrf [ 8 2 ] , pąś [ 9 7 ] . Z j a w i s k o t o o b s e r w u je m y d z i ś j e d y n i e w p o j e d y n c z y c h p u n k t a c h . R ó w n ie ż M. K a m i ń s k a n o t o w a ł a j e w d o ś ć w ą s k i m z a k r e s i e . Wyraz tc h ó rz j e s t r e a l i z o w a n y r o z m a i c i e . W i e l k o p o l s k a f o r m a tu é , to&e n o t o w a n a p r z e z K a m i ń s k ą w c a ł e j z a c h o d n i e j c z ę ś c i S i e r a d z k i e g o w y s t ą p i ł a o b e c n i e t y l k o w [ 7 1 , 7 2 , 9 7 ] . W dwóch p u n k t a c h z a n o t o w a n o j ą o b o c z n i e z f o r m ą l i t e r a c k ą : t u i , t o i e / / txu%, txuze [8 7 ] , tu a , t u z e / / txua [ в о ] . We w s c h o d n i e j c z ę ś c i b a d a n e g o o b s z a r u n a d a l f u n k c j o n u j ą fo rm y z w y m ia n ą x w k : ćk u i, ćkoze [ 7 7 , 7 8 , 8 1 , 8 2 , 8 8 ] o r a z p o d wpływem j ę z y k a l i t e r a c k i e g o ćkua, ćkuSe [ 7 4 , 8 5 , 86 , 92 , 9 3 ] , ć k u i / / ćkoS [ 9 0 ] • F o rm a l i t e r a c k a txuS, txu&e p o ś w i a d c z o n a z o s t a ł a w [ 7 3 , 7 5 , 8 3 ] i tama, txoze [ 9 1 , 9 5 ] . N i e w y s t ą p i ł a n o t o w a n a p r z e z M. K a m i ń s k ą w [ 7 2 , 7 3 ] f o r m a ćxua, ćxoie. N a t o m i a s t w y s t ą p i ł a f o r m a n i e z n a n a a n i M. K a m i ń s k i e j , a n i Z. S t i e b e r o w i tk u Ę //tk o S e [8 9 ], to ë , to ze , tk u i ( r z a d . ) [76 ], z a p e w n e r e z u l t a t k o n t a m i n a c j i fo r m y g w a ro w e j i l i t e r a c k i e j . Tak w i ę c o b s z a r w y s t ę p o w a n i a g w a r o w e j fo rm y tué z m n i e j s z a s i ę n a r z e c z f o r m l i t e r a c k i c h . W m n i e j s z y m s t o p n i u u l e g a j ą w pływ ow i j ę z y k a l i t e r a c k i e g o fo rm y z w y m ia n ą x w k. Na c a ł y m b a d a n y m o b s z a r z e z a n o t o w a n o j u ż d z i s i a j f o rm ę z g o d n ą z j ę z y k i e m l i t e r a c k i m irud^to, t y l k o w [81 i 89] ź r u d u o // Sruduo. W w y r a z i e ośródek ' m i ą ż s z c h l e b a ' n i e w y s t ą p i ł a j u ż n o t o w a n a p r z e z M. K a m i ń s k ą r e a l i z a c j a ś r j a k o a t8 , z a ś m e t a t e z a g r u p y ś r w y s t ę p u j e w [ 8 5 , 8 6 , 9 2 ] : uorśrudek i [ э з ] u o r ś u d e k // uorâutka, p o z a t y m o ś r u d e k // oSrudek [ 7 5 ] , u ośirodek [ 7 4 , 7 8 ] t a k ż e ośrodek j a k w [ 7 3 , 8 1 , 8 8 ] , uośrodek [ 7 7 , 8 2 ] , ośrudek [76 , 9 7 , 96 ] , uośrudek [7 2 , 9 0 ] , o ś r o d e k // ośrudek [ в з ] . N i e n o t o w a n o d z i ś j u ż w i e l k o p o l s k i e j r e a l i z a c j i w w y r a z i e środa, k t ó r y b r z m i : śiro d a [ 7 3 , 7 7 , 7 8 , 9 1 , 9 5 ] i [82] g d z i e t a k ż e środa, śeroda [ 8 0 , 87 , 8 8 ] , r e s z t a środa. B r a k t a k ż e w n a s z y m m a t e r i a l e w i e l k o p o l s k i e j r e a l i z a c j i ś r w w y r a z i e środek. Z a n o t o w a n o : f e S o tk u // f śro tk u [ 8 8 ] , f ś e r o tk u [ 7 4 ] , f ś e r o t k u / / f śr o tk u [9 1 ] , na ś r o d e k // do ś i - ro tk a [ 9 5 ] , r e s z t a środek. P r z e d s t a w i o n y s t a n g w a r y w ty m z a k r e s i e p o t w i e r d z a o b s e r w a c j e M. K a m i ń s k i e j w s k a z u j ą c e n a s i l n e o d d z i a ł y w a n i e j ę z y k a l i t e r a c k i e g o , p o w o d u j ą c e w y c o f y w a n i e s i ę d i a l e k t y c z n e j wymowy g r u p ś r , ź r . S u f i k s - a t y ( i - o w a ty) p o j a w i a s i ę w l i c z n y c h p r z y k ł a d a c h , l e c z o b e c n i e j e s t m n i e j p r o d u k t y w n y n i ż t o n o t o w a ł a M. K a m i ń s k a .
W y s t ą p i ł w n a s t ę p u j ą c y c h p r z y k ł a d a c h : é p io a ty [92 ] , tiś ó a ty [ 8 8 , 8 9 , 9 0 , 96 ] , e fid r u v a ty [9 1 ] , p ry yg a ty [ 9 1 J , p s tr o k a ty [ 9 l ] , p y - z a ty [ 9 7 ] , karidaty [ 7 3 , 9 7 ] , kfa d a ty [ 7 1 , 9 7 ] , p a éa ty [7 4 , 7 5 , 9 7 ] , suomaty [ 7 5 , 81 ] , vç é a ty [ 7 5 ] , kradaty [ 7 5 ] , kl'iH aty [71 ] , d o la ty [ 7 1 ] .
S u f i k s -a e ty w y s t ą p i ł o b e c n i e n a ty m samym m n i e j w i ę c e j o b s z a r z e , j a k u K a m i ń s k i e j w n a s t ę p u j ą c y c h p r z y k ł a d a c h : gl'iriaety [ 7 1 , 7 3 , 82 , 8 8 , 96 ; 9 7 ] , gumytiasty [ э з ] , ig l a s t y [ 7 7 ] , t i - śd a e ty [ 7 7 ] , kameńaety [ 7 3 ] , k o lS a s ty [ 9 7 ] , p a é a sty [ 7 б ] , v u p i- riaste [ 71] , é tfid a ste [ 7 l ] , kra d a sty [ 7 5 ] . S u f i k s - a s t y n a d a l j e s t m n i e j p r o d u k t y w n y n i ż - a t y , l e c z d y s p r o p o r c j a m i ę d z y i c h p r o d u k t y w n o ś c i ą n i e j è s t j u ż t a k d u ż a , j a k t o n o t o w a ł a M. K a m iń s k a . P a m i ę t a ć t a k ż e n a l e ż y , i ż p o r ó w n y w a l n o ś ć z j a w i s k m o r f o l o g i c z n y c h j e s t k ł o p o t l i w a . S u f i k s - i t y w y s t ą p i ł w p r z y k ł a d a c h : k V iń $ ity [ 7 2 ] , k o lo y ta [ 91] , paęoyty [ 8 5 , 86 , 90 , 91 , 9 7 ] , v o d ń ity [ 7 5 , 86 , 90 , 93 , 9 5 , 9 б ] , ro zu o zy ty [80 ] , monayty [72 ] , kro xm a lity [ 7 2 ] , spow ity [ 7 2 ] , kam iriity [ 9 5 ] , X o k u lïty [ 9 7 ] . Formy z - i t - s i ę g a j ą d z i ś
Mapa 2: Występowanie form z sufikse m - i t y
1. formy z su fikse m - i t y , 2. formy z sufikse m - I t y n i e poświadczone, 3. formy z sufikse m - i t y notowane przez M. Kamińską, *ł. z a s i ę g form z i t y
d a l e j n a p o ł u d n i o w y w s c h ó d n i ż t o n o t o w a ł a M. K a m i ń s k a . W i ę k s z ą p r o d u k t y w n o ś ć w y k a z u j e r ó w n i e ż d z i s i a j s u f i k s - i e t y z a n o t o w a n y w p r z y k ł a d a c h : pa so yety [ 7 3 , 7 7 , 8 0 , 81, 83, 8 7 , 8 9 , 9 6 ] , p o- aayto [ 8 2 , 9 2 ] , p aeoyety [ 7 4 ] , g u iy s ty [77 , 81, 83, 9 0 , 92 , 9 3 , 96 ], g u ry ety [ 80 ] , vo d n ie ty [ 7 8 , 8 1 , 82 , 8 3 , 8 9] , kannniaty [ 82 , 89 ] , kcm eńiety [ 7 5 , 7 8 , 8 3 ] , k o lo y e ty [ 9 l ] , g ru b o fa l'ie ty p u y tk o fa l'ie ty [ э з ] , b u o tń ie to [ 92 ] , u o e l r is te [7 2] , b a g n ista [ / 4 ] , vzgusüyste [ 7 5 ] , poguzyety [ в э ] , zg u zy e ty [ 71 ] . CECHY MAŁOPOLSKIE B r a k p r z e g ł o s o w e g o o w w y r a z a c h m io tła , biodro. I n a c z e j p r z e d s t a w i a s i ę d y s t r y b u c j a f o rm z p r z e g ł o s o w y m o i b e z n i e g o w w y r a z i e b io d ro , biodra. W b a d a n i a c h K a m i ń s k i e j bedro w y s t ę p o w a ł o w c a ł y m S i e r a d z k i e m , t y l k o w [73 i 9 5] bodra. O b e c n i e bodra n o t o w a n e s ą w [75 , 761 ( t u o b o c z n i e tie d ra //b o d rc), 'J 7 , 80 , 88 , n a t o m i a s t w [ 9 5 ] tiedro, -a . W [81] f o r m a n i e p r z e g ł o s z o n a n o t c w a n a j e s t u s t a r s z e g o p o k o l e n i a , z a ś u m ł o d s z e g o bodra. Wy d a j e s i ę , i ż o b e c n i e p o d wpływem j ę z y k a l i t e r a c k i e g o fo r m y z o p r z e g ł o s o wym s i ę s z e r z ą , w p r o w a d z a j ą c d u ż e r o z c h w i a n i e w u k ł a d z i e t y c h fo rm n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o . N a d a l d o b r z e u t r z y m u j e s i e b r a k w w y r a z i e perun. N o to w an y j e s t on t a k ż e w L76 J , g d z i e wczfiĄiie i porun. J a k o o b o c z n e n a t o m i a s t n o t o w a n e s ą t e f or my w : 7 ■ 1 80 . p erun//porun. P o w s z e c h n e j e s t n a d a l e w w y r a z a c h ":c:ca, T y l k o w [ 7 5 , 8 0 , 8 1 , 8 3 , 8 7 ] t a k ż e metua, w LS1 1 f o r m a motua p o c h o d z i od m ł o d s z e g o p o k o l e n i a . W y s t ę p o w a n i e f or m p r z e g ł o s z o - n y c h i n i e p r z e g ł o s z o n y c h w f o r m a c h c z a s o w n i k o w y c h n io s ła o r a z i n n y c h p r z e d s t a w i a s i ę n a s t ę p u j ą c o : p o w s z e c h n i e b r a k o p r z e g ł o s o w e g o t y l k o w [ 7 3 , 74 , 8 8 , 9'6, 9 8 ] t a k ż e zńosua, uyńosga, motua, psyvozua, w [ 8 8 ] t a k ż e zariieua, p o z a t y m w s z ę d z i e nese, ie z u a , zatiere, p e r e , Bametyo, vymetuo śe i t d . Wyraz w io sło p r a w i e p o w s z e c h n i e w y s t ę p u j e z o , t y l k o w [ 9 5 ] vesuo o r a z w [8 2 ] 8uo//veeuamy.
Formy c z a s o w n i k ó w bad s i ę , s ta d p r a w i e we w s z y s t k i c h p u n k t a c h S i e r a d z k i e g o n o t o w a n e s ą w p o s t a c i ' ś c i ą g n i ę t e j . Formy n i e ś c i ą g n i ę t e c z a s o w n i k a bad s i ę n o t o w a n e s ą t y l k o w,i_74] i [82 j boiauym ś e , boiauy śe o b o k baua ś e , bou ś e , b o li ś e . W [ 9 6 , 8 7 ,
7 3 , 7 8 , 7 7 ] , g d z i e w c z e ś n i e j bojów ée, t e r a z bou ée , boua ée. C z ę ś c i e j n a t o m i a s t w y s t ę p u j ą d z i ś n a s t ę p u j ą c e p o s t a c i c z a s o w n i k a stad: [7 4 ] 8to%eK, e to iid , [96 ] naetaiauy.
A n a l o g i c z n i e j a k w b a d a n i a c h w c z e ś n i e j s z y c h w s z ę d z i e n o t c w a n a j e s t u t r a t a d ź w i ę c z n o ś c i v p o s p ó ł g ł o s c e b e z d ź w i ę c z n e j , n p . k fa - rdy [ 7 2 , 7 7 , 7 8 , 8 5 , 86 , 8 7 , 8 8 , 90 , 92 , 93 , 95 , 96 ] , tfa rd y [ 7 5 , 7 6 , 7 8 , 81 , 82 , 87 , 95 , 9 б ] > tfa r u k , tfa ro k [ 7 5 ] , tfo r u k [ 8 1 , 9 0 ] .
Z g o d n i e z b a d a n i a m i M. K a m i ń s k i e j w z d ł u ż e n i e в w w y r a z a c h bosso t a k i e z o d p o d o b n i e n i e m Ъовсо, na bosooko o d n o t o w a n e z o s t a ł o w [ 9 5 ] . Tamże do la ssa , v i é é i , povesse a l e biàelux. P o z a tym p u n k t e m bosso n o t o w a n o t a k ż e w [ 9 2 ] , g d z i e j e d n a k w le ée, do łasa o r a z w [ 8 2 ] f o r m y o b o c z n e b o so o // boso. W p o r ó w n a n i u ze s t a nem o p i s a n y m w " G w a r a c h . . . " w y d a j e s i ę , ż e c e c h a t a z m n i e j s z y ł a z n a c z n i e s w ó j z a k r e s w y s t ę p o w a n i a , b r a k j e j w [ 8 7 , 9 1 , 9 3 ] , g d z i e b y ł a n o t o w a n a w c z e ś n i e j . P r z e p r o w a d z o n e p o n a d 20 l a t te m u b a d a n i a S i e r a d z k i e g o w y k a z a ł y , że t y p o w a d l a d i a l e k t u m a ł o p o l s k i e g o c e c h a , p r z e j ś c i e x > к u t r z y m u j e s i ę d o b r z e w c z ę ś c i p o ł u d n i o w o - z a c h o d n i e j b a d a n e g o t e r e n u , mimo i ż b y ł a t o c e c h a r e g r e s y w n a , w y s t ę p u j ą c a w p r z e s z ł o ś c i n a w i ę k s z y m o b s z a r z e . N i e we w s z y s t k i c h o c z y w i ś c i e p o z y c j a c h p r z e j ś c i e x ^ к b y ł o n a t e r e n i e b a d a n y m r ó w n i e c z ę s t e . P r z y j r z y j m y s i ę d z i s i e j s z e m u w y s t ę p o w a n i u t e j c e c h y w S i e r a d z k i e m . N a d a l n a j r z a d z i e j s p o t y k a n e j e s t p r z e j ś c i e х ^ к w w y g ł o s i e nem . s g . r z e c z o w n i k ó w m ę s k i c h n a - o h , t y p u gr-ок, dak. K a m i ń s k a n o t o w a ł a t e n p r o c e s w [ 9 7 ] ( B r ą s z e w i c e ) , g d z i e d z i ś z a p i s a n o тек, p o z a ty m p o j e d y n c z e w y r a z y t a k ż e w [96 J : t^oddek od d e c h ' i [ 9 8 ] fa r tu k / / fa r tu * . N i e l i c z n e t e f o rm y w s k a z u j ą n a p i e r w o t n e w y s t ę p o w a n i e - k < - x w nom. s g . r z e c z o w n i k ó w m ę s k i c h głów n i e n a z a c h o d z i e b a d a n e g o o b s z a r u , z a W a r t ą . I n i e w ą t p l i w i e j e s t t o w t e j p o z y c j i c e c h a r e g r e s y w n a , w y r a ź n i e u s t ę p u j ą c a . J e j n i e g d y ś s z e r s z y z a s i ę g i w i ę k s z ą c z ę s t o t l i w o ś ć w y s t ę p o w a n i a p o t w i e r d z a j ą fo r m y h i p e r p o p r a w n e : sox [ 9 7 ] , рупаах ' p ę c z a k ' [ 9 7 ] , p o - dux ' p o d ł u g ' [ 8 0 ] . W z a s a d z i e b e z z m ian od c z a s ó w b a d a ń S t i e b e r a p o z o s t a j e w y s t ę p o w a n i e h i p e r p o p r a w n e j f o r m y : borduoh: b o r- dux [ 7 1 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 2 , 8 3 , 8 5 , 8 6 , 8 9 , 9 1 , 9 2 , 9 3 , 9 5 ] , borsux [ 7 5 ] , t y l k o w [ 7 3 , 7 7 ] borsuk o r a z f o r m y o b o c z n e b o r s u ii / / borduxy [ 8 6 ] , borsuk / / bor dux [ 9 0 ] . N a d a l t e ż z d e c y d o w a n i e p r z e w a ż a f o r m a z h i p e r p o p r a w n y m x w w y r a z i e
zm ierzch, a c z k o l w i e k n o t o w a n e s ą o b e c n i e t a k ż e f o rm y z к ; zmiek [ 8 5 ] , ztftiśkai^o śe [ 8 5 , 86
J ,
zmeSka śe[ s j ] ,
zmeSk/ /
/ / zmeëx [ в о ] p o z a t y m : zm iSx [ 7 5 , 8 3 , 86 , 90 , 93 ] , zm i- Sxńe śe [ 8 3 ] , zihiexo śe [ 9 0 ] , na zmiexu [ э з ] o r a z l i t e r a c k a p o s t a ć zmeex [ 7 7 , 80 ]. Z m ia n a x ^ к w s ą s i e d z t w i e s z c z e l i n o w y c h w c z e ś n i e j p o w s z e c h n i e n o t o w a n a b y ł a w S i e r a d z k i e m , n p . w w y r a z a c h v ia k / / vyek o - r a z é p ik e . O b e c n i e c z ę ś c i e j n i ż w ówczas z a p i s a n a z o s t a ł a f o r m a âpixa [7 3 , 7 4 , 7 5 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 9 , 9 3 ] (w s t o s u n k u do w c z e ś n i e j s z y c h [ 7 5 a , 76 , 7 7 , 7 8 ] ) , a l e p o ś w i a d c z o n a j e s t t e ż c z ę s t o f o rm a ć f i k ś [ 7 7 , 82 , 8 5 , 86 , 8 7 , 8 9 , 90 , 91 , 92 , 95 , 9 7 , 9 8 ] , f apikeu [ 7 5 ] . Z d e c y d o w a n i e z a ś w y c o f u j e s i ę f o r m a v i£ k / / bySk n a r z e c z f o r m z x : v i ë x , aeëx. P r z e j ś c i e x > к w ty m w y r a z i e n o t o w a n e j e s t w [ 7 2 , 7 3 , 7 4 , 7 5 , 7 8 , 8 1 , 8 2 , 8 3 , 8 9 , 9 3 , 9 6 , 9 7 ] , n a t o m i a s t z p o p raw n y m x w [ 7 3 , 7 4 , 7 5 , 7 7 , 8 0 , 8 1 , 8 2 , 8 3 , 8 5 , 8 6 , 8 7 , 8 8 , 9 0 , 9 2 , 9 3 , 9 5 , 9 7 ] . J a k w i d a ć , d u ż o j e s t p u n k t ó w , w k t ó r y c h w y r a z t e n w y s t ę p u j e w p o s t a c i a c h o b o c z n y c h , c o p o z w a l a n a t w i e r d z e n i e , i ż t r w a p r o c e s w y p i e r a n i a fo rm y s t a r s z e j , m a ł o p o l s k i e j p r z e z l i t e r a c k ą , u ż y w a n ą p r z e z ś r e d n i e i m ł o d s z e p o k o l e n i e . Ś w ia d o m o ść u s t ę p o w a n i a t e j c e c h y d i a l e k t a l n e j m a j ą s a m i i n f o r m a t o r z y : luge e ta zy m uvil'i na vyëku l 9 s ] . P o t w i e r d z a s i ę n a t o m i a s t p o ś w i a d c z o n a l i c z n y m i p r z y k ł a d a m i w y m ia n a - x > - k w l o c . i g e n . p l . o d m ia n y r z e c z o w n i k ó w , p r z y m i o t n i k ó w i z a im k ó w . N a d a l w y s t ę p u j e c e c h a t a w [91 i 9 7 ] , p o n a d t o c z ę s t a j e s t t a k ż e w [95 i 9 8 ] . P o j e d y n c z e p r z y k ł a d y n o t o w a n o r ó w n i e ż w [ 9 6 , 8 0 , 8 7 ] o r a z [ 7 4 ] : v zymbaf ( - x > - f ) . W t e j p o z y c j i c e c h a t a n a d a l b a r d z o d o b r z e s i ę u t r z y m u j e , w y s t ę p u j ą c w p u n k t a c h w c z e ś n i e j n i e n o t o w a n y c h . W [89 i 9 7 ] g d z i e w c z e ś n i e j w y s t ę p o w a ł a f o r m a dvok d z i s i a j dvox / / doux i t y l k o w [91 ] , gdzie w c z e ś n i e j dvux, d z i s i a j o b o c z n o ś ć dvuk / / dvux. U s t ę p u j ą c a j e s t w y r a ź n i e , n o t o w a n a w c z e ś n i e j g ł ó w n i e n a p o ł u d n i u i z a c h o d z i e S i e r a d z k i e g o i r o z p r z e s t r z e n i a j ą c a s i ę w y m ia n a - x > - k w f o r m ie ńekj d z i s i a j p o ś w i a d c z o n a j u ż t y l k o w k i l k u p u n k t a c h , c z ę s t o o b o c z n i e do rfex: [ 7 2 , 8 9 , 9 1 , 9 5 , 9 6 ] . P o d o b n i e z a n i k a o b e c n i e , l i c z n i e w c z e ś n i e j n o t o w a n a h i p e r p o p r a w n a f o r m a %ax, d z i ś t y l k o w [ 7 1 ] o b o c z n i e d o j.ak. N a d a l d o b r z e u t r z y m u j e s i ę p r z e j ś c i e x > к w g r u p a c h s p ó ł g ł o s k o w y c h . F orm a kce j e s t o b e c n i e t a k ż e c z ę s t o n o t o w a n a , a c z k o l w i e k w y s t ę p u j e w w i e l u p u n k t a c h o - b o c z n i e do хае: [ 7 1 , 8 3 , 8 9 , 9 7 ] . p o d o b n y z a k r e s w y s t ę p o w a n i a jak
p r z e d l a t y ma n a t o m i a s t w S i e r a d z k i e m . w y m ia n a x > к w w y r a z i e ohrzan: kean [ 7 1 , 7 5 , T l , 8 0 , 8 1 , 8 3 , 8 7 , 8 8 , 9 1 , 9 3 , 9 6 , 97] . kaon [ 7 2 , 74, 7 8 , 8 5 , 9 2 , 9 5 ] , kgun [ 8 2 ] , f o rm y o b o c z n e w [ 8 1 , 8 9 ] , fe&m / / х в с т o r a z хват. [ 7 3 , 8 o ] , хвст [86 ] , W "G w a r a c h P o l s k i c e n t r a l n e j " w y s t ę p o w a n i e f o rm z x o d n o t o w a n e z o s t a ł o : хНап [ 7 6 , 8 4 , 8 8 ] , хвст [ 7 8 ] , хвип [ 9 9 ] . N i e b y w a ł e w y m i e s z a n i e p a n u j e o b e c n i e w S i e r a d z k i e m gd y i d z i e o z m i a n y w p i e r w o t n e j g r u p i e fet. N a j c z ę ś c i e j mamy w y s t ę p u j ą c e o - b o c z n i e a ż t r z y p o s t a c i e : tk o / / x to / / k to . S t a r s z e tk o 3 x to w y c o f u j e s i ę w y r a é n i é , c h o ć j e s z c z e j e s t l i c z n i e n o t o w a n e , p r z e d e w s z y s t k i m u i n f o r m a t o r ó w n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a , n a t o m i e j s c e w c h o d z i feto: tk o : [ 7 1 , 7 2 , 7 4 , 75 , 76 , 7 8 , 80 , 82 , 8 3 , 85 , 86 , 8 7 , 8 8 , 8 9 , 9 0 , 5 1 , 92 , 9 3 , 9 5 , 96 ] , x to : [ 7 1 , 72 , 7 4 , 75 , 76 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 2 , 8 8 , 9 5 ] , k to : [ 7 4 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 3 , 8 7 , 8 9 ] . P o d o b n i e w w y r a z i e k tu r y : tk u r y [ 7 1 , 81 , 82 , 8 3 , 8 5 , 86 , 9 0 , 92 , 9 3 , 95 , 9 6 ] , x tu r y [ 7 1 , 7 5 , 8 1 , 9 5 ] , k tu r e [ 7 5 , 7 7 , 81 , 83 , 87] . W r e g r e s i e w y d a j e s i ę b y ć m a ł o p o l s k a z m i a n a x v ? k v 3 i t u t a j c o r a z c z ę ś c i e j w y s t ę p u j ą p o s t a c i e o b o c z n e . Formy z g r u p ą xv w y p i e r a j ą w c z e ś n i e j s z e z k f : k f o e t , k f o s ty / / x f o e t , x fo e ty [82 , 8 8 , 8 9 ] , p o n a d t o k fo e t w [ 78 i 9 6 ] . P o d o b n i e w y p i e r a n a j e s t , g ł ó w n i e z z a c h o d n i e j c z ę ś c i S i e r a d z k i e g o , f o r m a aąopot: xyopot muvum e ta z y luÿe [ 9 6 ] , kuopot / / xuopot [ 7 8 , 82 , 9 б ] . W b a d a n i a c h w c z e ś n i e j s z y c h n i e z a n o t o w a n o z m i a n y x > к w ś r ó d g ł o s i e , w s ą s i e d z t w i e s p ó ł g ł o s e k . D z i ś w [ 9 8 ] vyekuo ' w y s c h ł o ' . C z ę s t e t e ż s ą h i p e r p o p r a w n e dotxua, d otxnyd [ 7 1 , 81 , 8 3 , 8 9 ] o r a z tç e x iliu [9 8].
D z i s i e j s z e b a d a n i a g w ar w s i S i e r a d z k i e g o p o t w i e r d z i ł y w y s t ę p o w a n i e n a t y c h t e r e n a c h m a ł o p o l s k i e j c e c h y p r z e j ś c i a -o h > - к . J u ż p r z e d 20 l a t y c e c h a t a w y c o f y w a ł a s i ę , z a c h o w u j ą c n a j w i ę c e j ś l a d ó w w c z ę ś c i z a c h o d n i e j i p o ł u d n i o w e j . O b e c n i e p r o c e s t e n u - t r z y m u j e s i ę c h o c i a ż n i e we w s z y s t k i c h p o z y c j a c h . B a r d z o d o b r z e z a c h o w a n y ' j e s t w l o c . i g e n . p l . r z e c z o w n i k ó w , p r z y m i o t n i k ó w i z a imków. A l t e m a c j a f o r m g e n . dvox i doux u t r z y m u j e s i ę t a k ż e i d z i s i a j , c h o c i a ż z a z n a c z a s i ę n i e c o w i ę k s z y z a k r e s w y s t ę p o w a n i a f o rmy. doux: [ 7 1 , 7 3 , 7 4 , 7 5 , 7 6 , 7 7 , 7 8 , 8 0 , 8 1 , 8 3 , 8 7 , 8 8 ] , w [ 8 9 ] 1 [ 9 1 ] doux / / dvox o r a z w [ 9 l ] doux / / douk. L i t e r a c k a p o s t a ć g e n . t e g o l i c z e b n i k a z a j m u j e o b e c n i e w i ę k s z o ś ć o b s z a r u S i e r a d z k i e g o , g ł ó w n i e z a ś j e g o c z ę ś ć p ó ł . - z a c h . , n a t o m i a s t f o r m a dvux w y s t ę p u j ą c a w [ 7 2 , 8 2 , 8 5 , 8 6 , 9 0 , 9 3 , 9 5 ] o r a z o b o c z n i e w
[ 8 9 ] i [ 9 2 ] z a j m u j e c z ę ś ć p o ł u d n i o w o - w s c h o d n i ą . W y d a je s i ę , i ż m a ł o p o l s k a p o s t a ć t e g o l i c z e b n i k a s t o p n i o w o w y c o f u j e s i ę n a p o ł u d n i e , n o t o w a n a j e s t o b e c n i e w [9 5 ] . P r z y r o s t e k - к , p o j a w i a j ą c y s i ę w p r z y s ł ó w k a c h g ł ó w n i e w Ma- ł o p o l s c e , w y s t ę p u j e w n a s z y m m a t e r i a l e w a n a l o g i c z n y m z a k r e s i e t e r y t o r i a l n y m j a k u M. K a m i ń s k i e j , n i e o b e j m u j e j e d y n i e n a j d a l e j n a z a c h ó d p o ł o ż o n y c h punktów ., w k t ó r y c h M. K a m i ń s k a n o t c w a ł a f o r - my z - k . J e d n a k i n a z a c h o d z i e b a d a n e g o o b s z a r u f o r n y z - k s ą z n a n e , o czym z d a j e s i ę ś w i a d c z y ć z a n o t o w a n e w C h o jn em znok i f o r m a z a i m k a ńikoguk [ в з ] . P r z y r o s t e k - k z a n o t o w a n o w w y r a z a c h : tu te k [ 7 8 , 9 l ] , znovuk [ 7 7 , 78 , 95 ] , znok [85 , 93 , 9 5 ] , da l'ik [ 9 1 ] , rmiik [ 7 8 ] , k r u fy k [ 9 5 ] , ie e o e k [76 , 7 7 , 8 2 ] , p u ź tik [ 8 2 ] , vyzyk [ 8 2 ] , noü) t i ï y k [ 8 2 ] , t y ł e k [ 7 7 ] , tendyk [ l b ] , t y n - dyk [ 9 3 ] , fte d y k [ э з ] . R o z m i e s z c z e n i e r o z - / / u o z- można p r z e d s t a w i ć n a p r z y k ł a d z i e ^ _ w y r a z ó w : %ozvora [ 8 5 , 8 6 , 8 8 , 9 2 , 9 3 ] i o b o c z n i e : [ 7 4 , 7 6 , 8 2 , 8 9 , 9 5 ] , t a k ż e ozvora / / m zv o r a [в 1 ] , rozyàra - r e s z t a : иоврогек [ 7 2 , 7 4 , 8 5 , 6 6 , 9 0 , 9 2 , 9 3 , 9 5 , 9 7 ] , o b o c z n i e : [ 7 6 , 8 2 ] z a ś w [ e i ] uoeporek / / osporek, a w [83 ] osporek, rosp orek - r e s z t a . W mn i j s z y m z a k r e s i e p r z e d r o s t e k uoz - w y s t ę p u j e w w y r a z i e ro zrzu cać. Z a n o t o w a n o f o rm ę uozruco śe w [ 9 6 ] o r a z rozruaać / / uozzuea^cm w C i o j n e m , u o zu ć i, u o zu tń ik / / ro zzu trlik [ 9 5 ] , uozzuaauam / / rozzucać [ 7 8 ] , rozruaać, ro z z u tiiik / / uozzutrtik [ 9 0 ] . N a l e ż y z a t e m s t w i e r d z i ć , że p r z e d r o s t e k ù o z- u t r z y m u j e s i ę w b a d a n y c h g w a r a c h b a r d z o s i l n i e , z w ł a s z c z a we w s c h o d n i c h p u n k t a c h n a s z e g o t e r e n u . W szę d z i e w y s t ę p u j e o b o c z n i e z p r z y r o s t k i e m r o z - , r ó ż n e s ą t y l k o p r o p o r c j e f o r m z %°z- i ro z -. CECHY M A Z O W IE C K IE O d s t ę p s t w a o d s t a n u i s t n i e j ą c e g o w j ę z y k u l i t e r a c k i m w w y s t ę p o w a n i u a l t e r n a c j i J a ; ‘ e w w y r a z a c h zamotać, vyrfiatać s ą n o t o w a n e o b e c n i e w i n n y c h p u n k t a c h n a s z e g o o b s z a r u n i ż p r z e d 20 l a t y . Bez p r z e g ł o s u c z a s o w n i k i t e n o t o w a n e s ą w [ 7 3 , 81 9 5 ] . Pow s z e c h n i e t e ż w S i e r a d z k i e m óadro. W [ 8 9 ] o r a z w C h o j n e m n o t o w a n o t a k ż e fo rm y h i p e r p o p r a w n e : v gńaśjfe. J u ż z a c z a s ó w b a d a ń M a r i i K a m i ń s k i e j u p o w s z e c h n i ł a s i ę w S i e r a d z k i e m l i t e r a c k a p o s t a ć w y ra z ó w śm ierć, se rc e . P o c h y l e n i e n o
-t o w a n e b y ł o -t y l k o w p o j e d y n c z y c h p u n k -t a c h . O b e c n i e t a k ż e p o w s z e c h n a j e s t n a b a d a n y m t e r e n i e f o r m a eeroe i śm ie rć, t y l k o w [ 7 3 J śm ird o r a z w [ 81 ] f o r m y o b o c z n e śm ird / / śmerd, p r z y czym śm ird u n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a , w c z e ś n i e j s z e b a d a n i a p o t w i e r d z a ł y p o c h y l e n i e w g r u p i e eR < / г / w w y r a z i e p i e r s i . P o c h y l e n i e t o u - t r z y m a ł o s i ę d o b r z e w p ó ł . - w s c h . c z ę ś c i r e g i o n u . B a d a n i a o b e c n e p o t w i e r d z a j ą i s t n i e n i e f o r m y p i r ś t y l k o w [ 7 7 i 7 8 ] , w p o z o s t a ł y c h z a ś p e r ś , Tperśi. Z m i a n a b a r w y s a m o g ł o s k i w t e j g r u p i e n a s t ę p u j e j u ż r z a d k o i c e c h a t a w y r a ź n i e c o f a s i ę . P o d o b n i e c o f a s i ę k o n t y n u a n t у s t p . e p r z e d r a p o s p ó ł g ł o s c e m i ę k k i e j wy s t ę p u j ą c y w c z e ś n i e j w p o ł u d . - z a c h . c z ę ś c i S i e r a d z k i e g o . Formy śy rp , śyraa n o t o w a n e s ą d z i ś t y l k o w [72 , 9 6 , 9 7 , 9 8 ] , a w i ę c g ł ó w n i e n a k r a ń c a c h z a c h o d n i c h . Mocno u t r z y m u j e s i ę w t e j p o z y c j i i w y s t ę p u j e w c z e ś n i e j w c z ę ś c i p ó ł . - w s c h . , o b e c n i e n o t o w a n e w [ 7 2 , 7 7 , 8 5 , 8 6 , 9 2 , 9 3 , 9 5 ] . Obok t y c h dwóch f o r m w y s t ę p u j e t r z e c i a z e , t y p фегаок, ś e r p , ś e r d , o b o c z n a n a j c z ę ś c i e j do g irS o k , ś ir p . P o w s z e c h n a j u ż p r z e d p o n a d 20 l a t y n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o f o r m a l i t e r a c k a śer^ert, u t r z y m u j e s i ę t a k ż e d z i s i a j , t y l k o w [ 9 8 ] : f SyrpAu. O b se rw o w a n y w b a d a n i a c h M. K a m i ń s k i e j z a n i k p a l a t a l n o ś c i s p ó ł g ł o s k i w a r g o w e j w g r u p i e ś f w y s t ę p o w a ł t y l k o w w y r a z i e św in ią i p o k r e w n y c h . O b e c n i e f o r m a śfy ń a n o t o w a n a j e s t w [ 7 2 , 7 4 , 7 6 , 7 7 , 7 8 , 8 2 ] , t y l k o w i ę c w [ 8 2 ] o d b i e g a o d p o p r z e d n i e g o o p i s u , n i e w y s t ę p u j e n a t o m i a s t w [ 8 7 ] i [ 8 9 ] , t j . w t y c h , w k t ó r y c h n i e n o t o w a ł t a k ż e Z . S t i e b e r . W w y r a z a c h św ieczka , ś w ie o id g r u p a ś f z a c h o w u j e s i ę n a c a ł y m o b s z a r z e S i e r a d z k i e g o b e z z m i a n y . Z a n i k p a l a t a l n o ś c i s p ó ł g ł o s k i m w i n s t r . p l . o d m ia n y i m i o n w y s t ę p u j e do d z i ś w g r a n i c a c h z a k r e ś l o n y c h p r z e z M. K a m i ń s k ą . N i e n o t o w a n o go t y l k o w p u n k c i e [ 8 5 ] , w y s t ą p i ł n a t o m i a s t w [80 i 8 7 ] . J e d n a k ż e n i e u t r z y m u j e s i ę on w d z i s i e j s z y c h g w a r a c h s i e r a d z k i c h z t a k ą k o n s e k w e n c j ą , j a k ą o b s e r w o w a ł a M. K a m i ń s k a . N iem al we w s z y s t k i c h b a d a n y c h p u n k t a c h n o t o w a n o z a r ó w n o f o r m y z -amy, j a k i z -cm i. Im d a l e j n a p o ł u d n i e , tym r z a d s z e s ą form y z -omy. Wyłącz n i e f o rm y z -amy n o t o w a n o w [ 7 2 , 7 8 , 80 ] , w [71 , 7 3 , 74 , 7 8 ,
82.] f o r m y n a -amy m a j ą w y r a ź n ą p r z e w a g ę , w [ 7 7 , 7 6 ] -amy / / -am i, z a ś w [ 8 1 , 8 7 ] m n i e j l i c z n e f o r m y z -amy. N a l e ż y s t w i e r d z i ć , ż e o b s e r w u j e m y p o w o l n e W y c o f y w a n i e s i ę f o r m n a -omy p o d wpływem
z a p e w n e j ę z y k a l i t e r a c k i e g o .
ma r e l i k t o w a w ł a ś c i w a d a w n i e j t e r e n o m m a z o w i e c k i m , z a r ó w n o w t e m a t a c h z a k o ń c z o n y c h n a s p ó ł g ł o s k ą t w a r d ą , j a k i n a s p ó ł g ł o s k ą m i ą k k ą w y s t ę p u j e w S i e r a d z k i e m , do d z i s i a j n a p ó ł n o c n o - w s c h o d n i m k r a ń c u o b s z a r u w p u n k t a c h : [ 7 2 ] o uovekevi, kurievi, [ 7 4 ] kuiîevi, xuopakevi, [ 7 7 ] korlevi, ÿ a t k e v i, вупе-ói, [ 7 8 ] Adamevi, kurtevi, pa - a k e v i, pu suuiîcevi, [ 7 3 ] ÿ a t k e v i, sm o tk ev i, kurîevi a l e i aynovi. Formy z - e v i w y s t ę p u j ą d z i ś n i e m a l d o k ł a d n i e n a tym samym o b s z a r z e , j a k i u s t a l i ł a M. K a m i ń s k a . W 1 p l . p r a e s . p o w s z e c h n i e p a n u j ą fo rm y t y p u rołnmy, n i e s p o t y k a s i ę j u ż n o t o w a n e j p r z e z M. K a m i ń s k ą k o ń c ó w k i - 1x2. W y p i e r a n i e o g ó l n o p o l s k i c h r z e c z o w n i k ó w n i j a k i c h t y p u c i e l ę , kurczę i z a s t ę p o w a n i e i c h p r z e z m ę s k i e u t w o r z o n e z a po m o c ą p r z y r o s t k a -a k: c i e la k , kurczak j e s t w ł a ś c i w o ś c i ą d i a l e k t a l n ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą d l a p ó ł n o c n e j P o l s k i . W S i e r a d z k i e m s u f . -a k w e d ł u g u s t a l e ń K a m i ń s k i e j j e s t tym c z ę s t s z y im b l i ż e j g r a n i c Ł ę c z y c k i e g o . D z i ś s u f . -a k w y s t ę p u j e : d ele / / delok [7 2 , 74 , 7 6 , 8 2 ] ( delok гак podroérîe), d e le / / d ela k [7 7 , 80 , 81 ] , proée / / proéok [ 7 4 , 75 , 8 8 ] , proée / / prośak [ 7 3 , 8 1 , 9 7 ] , 6щ к?у to prośąk [ 7 б ] , р г о - éak to u élaxettione, bo proée to na SuoSeka [ в о ] , proée ( r z a d . ) / / p ro
-Mapa 3: Występowanie s u f ik s u -ak
1. notowane formy z ra k , 2. notowane formy z ak I I -ę , 3. formy z -ak notowa ne przez M. Kam ińsk^, 4. brak form z -ak
śak [ 7 1 ] , źretie / / ź r e b a k [ 7 6 , 8 l ] , źrubok [ 7 4 , 9 7 ] , źreb a k po puu roku [ 8 8 ] , źreb a k / / źrubak [ 7 l ] , źrubak [7 3 ] , źrebak [7 8], kuroak [ 8 8 , 96 ] , zv ezo k [7 8], ia g lo k [ 7 1 , 80]. M. K a m i ń s k a o b s e r w u j e w y r a ź n ą e k s p a n s j ę s u f . -a k s z c z e g ó l n i e mocno u w i d a c z n i a j ą r c ą s i ę w j ę z y k u m ł o d s z e g o p o k o l e n i a . D z i s i a j s t a n g w a r y b a d a n e g o t e r e n u w y k a z u j e o b o c z n e w y s t ę p o w a n i e obii f o r m p r z y p r ó b i e ic h z r ó ż n i c o w a n i a s e m a n t y c z n e g o . Z a s i ę g f o r m z -a k z d a j e s i ę n i e z n a c z n i e p o s z e r z a ć w k i e r u n k u p o ł u d n i o w y m . Z r ó w n a n i e b e z o k o l i c z n i k ó w t y p u w id z ie ć z t y p e m n o s ić w s z e r o k i m z a k r e s i e w y s t ę p u j ą c e n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h n i e z m n i e j s z y ł o d z i ś sw e g o z a s i ę g u g e o g r a f i c z n e g o . W y s t ę p u j e p o w s z e c h n i e w p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j c z ę ś c i , t j . w [ 7 1 ] : ś e j i ć , v i ÿ i d , p o ve £ ić , ć i r p i ć , s u y iy ć , [ 7 2 ] : v e iz y â , р а е \- z y ć , p o ie fiić , auySyć, le z y ć , [7 3 ] : ś e ^ i ć , [ 7 4 ] : ś e ^ i ć , [ 7 5 ] : Buyayć, śeTjić, [ 7 б ] : ś e fiić , a u y a y ć v e £ i ć , umzyć, [ в о ] : ś e £ ić 3 uum- z y ć , [ в 1 ] : l e ć i ć , z a iz y ć , v y iz y ć , p ovefiić, ś e ź i ć , [ 8 2 ] : ś e g ić , po - v e jjić , [ в з ] : ś e g ić , s^y a y ć , zai%yć, v y i£ y ć , L88] : ź e fiić , p o ve£ ić,
[ 8 9 ] : ś e j i ć , euySyć [ 9 8 ] . F orm y o b o c z n e p o j a w i a j ą s i ę w p u n k t a c h [ 7 7 , 7 8 , 8 5 , 8 6 , 9 2 , 9 3 ] ś e $ ić , su y S eć o r a z [ 9 6 ] p o ó e f e ć / / 3. no-®72 ®73 ®74 ® 75 ® 76 ® 7 7 ® 7 8 ® 80 • ®81 Bełchatów A 85 A 86 • Radomsko
Мара 4. Występowanie form typu v i j i c // v i j e c / 1. formy b e z o k o lic z n ik a typu v i ż i ć , 2. formy b e z o k o lic z n ik a typu v i| e ć , formy b e z o k o lic z n ik a
<1
iź e ć // 5 iz 'ić , iź e ć // Ï I J I formy b e z o k o lic z n ik a typu v i ź i ćp ovegid, ée^eé / / é e ÿ id . F o rm y t y p u ée^eà , v ig é d p o j a w i a j ą s i ę w [ 9 0 , 9 5 , 9 7 J . W z e s t a w i e n i u z p u h k t a m i , w k t ó r y c h we w c z e ś n i e j s z y c h b a d a n i a c h n o t o w a n o fo r m y t y p u v iÿ e d i śefyed, w y n i k a i ż t y p b e z o k o l i c z n i k a é e ÿ id , v i ÿ i d j e s t o b e c n i e c z ę ś c i e j s p o t y k a n y n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o , w y s t ę p u j e t a m , g d z i e n o t o w a n o p o s t a ć l i t e r a c k ą c z ę s t o j a k o f o rm ę o b o c z n ą do n i e j . W p u n k c i e [9 8 ] o d n o t o w ano p o s t a ć h i p e r p o p r a w n ą b e z o k o l i c z n i k a bru^ed ' b r u ź i ć ' . W b a d a n i a c h M. K a m i ń s k i e j n o t o w a n o ta m viÿe d . M a r i a K a m i ń s k a n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o n o t o w a ł a c z a s o w n i k i c z ę s t o t l i w e n a -ywad w p o s t a c i z -o va d l u b -uvad. P o d k r e ś l i ł a j e d n a k , i ż f o rm y z -o va d i -uvad w y s t ę p u j ą t y l k o u n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a i n f o r m a t o r ó w . N a l e ż a ł o b y s i ę w o b e c t e g o s p o d z i e w a ć , ż e o b e c n i e f o r m y t e p o j a w i a j ą s i ę s p o r a d y c z n i e . Tym c zasem c z a s o w n i k i z -o va d i -u va d n o t u j e m y w ty m samym z a s i ę g u w y s t ę p o w a n i a c o c o u M. K a m i ń s k i e j . N a d a l j e s t t e ż a k t u a l n a o b s e r w a c j a , ż e oma w i a n e f o rm y t r z y m a j ą s i ę l e p i e j n a p o ł u d n i u i z a c h o d z i e , z a ś n a p ó ł n o c n y m w s c h o d z i e s ą w y p i e r a n e p r z e z m a z o w i e c k i e -ywad. Formy z s u f . -owad n o t u j e m y o b e c n i e : poapiaovad, pozdmuxovoy [7 1 ] , vy - kopovou, eoesovauo śe [ 7 6 ] , vyduubovane, naeypovauo ée [ 8 0 ] , раеау- povadj ekupovad, uobÿabovauo śe [ 8 2 ] , cxfyamovad, zvgzovad, navo^ovou [ 88 ] , vykopovad, ueuugovad, peevçzovad [8 9 ] , vylatovauo [ 9 6 , 97 ]. Na p o ł u d n i o w o - w s c h o d n i m o b s z a r z e n o t u j e m y s u f . -uvad: potekakuvad [ 9 0 ] , fsypuvauo ée [9 3 J , pokazuvad, zameSkuvou. [ 9 2 ] , rozvçauvauo śe [ 9 5 ] . Z a s i ę g w y s t ę p o w a n i a f o r m z -uvad z n a c z n i e s i ę p r z e s u n ą ł n a p ó ł n o c w s t o s u n k u do s t a n u z a r e j e s t r o w a n e g o p r z e z M. K am ińską. P o z a g r a n i c ą w y z n a c z o n ą w "G w arac h P o l s k i c e n t r a l n e j ” n o t u j e n y d z i ś : ro zla tu va u o śe [8 6 ] , f o rm y z -uvad o b o c z n e do -ovad p o j a w i a j ą s i ę w [ 7 4 , 81 i 8 3 ] . W b a d a n i a c h K a m i ń s k i e j p i e r w o t n e s - w w y r a ż e n i a c h p r z y i m k o - w ych w y s t ą p i ł o w ty m samym z a s i ę g u , c o p r z e d 30 l a t y u S t i e b e r a . O b e c n i e n a b a d a n y m o b s z a r z e p r z y i m e k a z o s t a ł n i e m a l c a ł k o w i c i e w y p a r t y p r z e z l i t e r a c k i z . J e d y n i e a Лгтг, в Лот [8 0 , 8 8 , 9 5 ] o r a z s Лот / / z Лот [83 ] , w p o z o s t a ł y c h p - u n k ta c h z a w s z e z Л-im, z Лот. N a t o m i a s t w p r z e d r o s t k a c h s - w y s t ę p u j e n a d a l w d o ś ć s z e r o k i m z a k r e s i e : a ru d id [ 7 1 , 7 4 , 76 , 8 2 , 8 5 , 86 , 89 , 92 , 9 3 , 9 5 , 9 7 ] i o b o c z n i e [ 8 8 ] , z r u d id r e s z t a , s f i i a d [71 , 72 , 74 , 7 6 , 7 8 , 8 5 , 8 6 , 8 8 , 8 9 , 9 0 , 9 1 , 9 2 , 9 3 , 9 5 , 9 б ] i o b o c z n i e [ 8 0 , 8 2 ] , z v i i a d [ 7 3 , 8 1 , 8 3 ] . N a d a l w s z y s t k i e p u n k t y z a c h o w u j ą ś l a dy 8 - , l e c z z a s i ę g i t e g o a - n i e s ą j e d n a k o w e w p o s z c z e g ó l n y c h
w y r a z a c h . M a r i a K a m i ń s k a n i e z a n o t o w a ł a ż a d n e j fo r m y z a - j e d y n i e w [ 7 3 ] , w n a s z y c h m a t e r i a ł a c h b r a k i c h t a k ż e w [ 8 1 ] . WNIOSKI P r z e p r o w a d z o n e n a t e r e n i e S i e r a d z k i e g o b a d a n i a w y k a z u j ą z n a c z n ą z g o d n o ś ć m i ę d z y s t a n e m o p i s a n y m p r z e d 20 l a t y p r z e z M. Ka m i ń s k ą a s t a n e m z n a jd o w a n y m d z i ś u n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a i n f o r m a t o r ó w . S p o ś r ó d w y b r a n y c h do a n a l i z y c e c h g w a r s i e r a d z k i c h n o t o w a n y c h w - " G w a r a c h P o l s k i c e n t r a l n e j " t y l k o j e d n a n i e z o s t a ł a j u ż d z i s i a j p o ś w i a d c z o n a a n i j e d n y m p r z y k ł a d e m . J e s t t o f o r m a 1 o s . p l . p r a e s . z k o ń c ó w k ą - v a . P o z o s t a ł e c e c h y u t r z y m u j ą s i ę w m n i e j s z y m l u b w i ę k s z y m s t o p n i u . Z e s t a w i e n i e w y n ik ó w n a s z y c h b a d a ń z u s t a l e n i a m i M. K a m i ń s k i e j p o z w a l a u j ą ó c a ł o ś ć m a t e r i a ł u w n a s t ę p u j ą c e g r u p y : F o r m y , k t ó r e u l e g ł y r e g r e s o w i : 1. Wymowa d y f t o n g i c z n a s t p . a , 2 . S a m o g ł o s k a e r u c h o m e w p r z y i m k a c h : ve w fie , ze źem i. 3 . P r z e j ś c i e i a - w i e ~-4 . P r z e j ś c i e w y g ł o s o w e j g r u p y - a j w - e j . 5 . Wymiana e ł w o l . 6 . U p r o s z c z e n i e g r u p s p ó ł g ł o s k o w y c h t y p u l e k i , 7 . W i e l k o p o l s k a k o n t y n u a c j a g r u p é r - , з ' г - . 3 . Z d w o j e n i e 8 w f o r m i e boeso, u le éé e. 9 . B r a k p r z e g ł o s o w e g o a w t y p i e zam ietad. 1 0 . Wymowa t y p u p y r é i. 1 1 . P r e j o t a c j a u -. 1 2 . W ym iana s p ó ł g ł o s e k b i v. 1 3 . B r a k p r z e g ł o s o w e g o o w t y p i e b ie d ro . 1 4 . W ym iana x w k. 1 5 . F o r m a l i c z e b n i k a dvox. 1 6 . Końców ka i n s t r . p l . -amy w o d m i a n i e r z e c z o w n i k ó w . 1 7 . P r z y m i o t n i k o w y s u f . - a ty . F o r m y , k t ó r e z a j m u j ą s z e r s z y z a s i ę g t e r e n o w y o d w y z n a c z o n e g o u M. K a m i ń s k i e j ; 1 . K o n t r a k c j a w c z a s o w n i k a c h bad e i ę , s ta d . 2 . p r z y m i o t n i k o w y s u f . - i t y . 3 . S u f i k s -a k w f o r m a c j a c h t y p u c ie la k .
