Leszek Wojda,Leszek Kajzer
Włocławek-Zamek, AZP
47-48/-Informator Archeologiczny : badania 27, 100-101
100 Późne średniowiecze
nieczystości, odkryto tzw. doiy chłonne, czyli wyłożone drew nem osadniki. Najlepiej zacho wa! się dól zlokalizowany przed frontem obecnej kam ienicy n r 4.
W XVII i XVIII w. układ te ren u na pl, K azim ierza nie zmieni! się. Podniósł się n a to m iast poziom w skutek n a rastan ia w arstwy kulturow ej. Zasadnicze zm iany n a terenie placu miały miejsce w XIX w. N astąpiło wtedy „uporządkow anie” naw ierzchni, polegające na naw iezieniu ziemi i złagodzeniu spadku teren u . Prawdopodobnie ziemię do tego celu pozyskiwano z dołów fundam entow ych pod nowe budynki lub pogłębiania piwnic kam ienic rozbudowywanych. Świadczy o tym przem ieszanie m ateriału zabytkowego w w arstw ach niwelacyjnych i zasypowych, datowanego od XVI do XIX w., z przewagą XVIII w.
W 1993 r. przeprowadzono badania archeologiczne południowego odcinka m u ru obron nego na teren ie obecnej posesji przy ul. Targowej 10 i Bernardyńskiej 6-8. Wchodziły one w skład badań kompleksowych, mających na celu dostarczenie danych do projektu zabez pieczenia, częściowej rekonstrukcji i aranżacji. W wykopie po zewnętrznej stronie m uru na odcinku Targowa 10 uchwycono pierw otny poziom teren u , wyznaczony przez w arstw ę próchnicy z piaskiem i szczątkam i organicznym i. U stalono, iż przed budową m uru teren został nadsypany g rubą w arstw ą żółtego piasku. Prace ziemne musiały mieć miejsce w 1. poł. XIV w. i wiązały się najpewniej z sypaniem wału ziemnego jako pierwszej fazy fortyfikacji. N astępnie powstał m u r obronny, którego kam ienny fundam ent posadowiony by! we wkopie wybranym we w spom nianej w arstw ie piasku na tzw. styk. M ur posiadał jednorodne lico ceglane w w ątku glówkowo-wozówkowym. W wykopie po w ew nętrznej stronie m uru, na styku z budynkiem sąsiedniej posesji (ul. T aras 2), odkryto kam ienny fundam ent m uru, wiążący się w yraźnie z podobnym kam iennym fundam entem biegnącym prostopadle, a wykorzystanym do posadowienia tego budynku. Prawdopodobnie mam y tu do czynienia z węzłem łączącym dwa elem enty fortyfikacji — m ur i basztę. F un d am en t m uru obronnego odkryty w wykopie n a terenie posesji B ernardyńska 6-6 je s t analogiczny pod względem stru k tu ry i sposobu posadowienia ja k opisany powyżej. T utaj też stw ierdzo no fakt nadsypania piasku przed akcją budowlaną. Przed m urem właściwym, w odległości ok. 4 m odkryto fundam ent innego m uru. Byl to prawdopodobnie m ur tarasowy, wzmac niający stok przedm urza i jednocześnie stanow iący dodatkowy elem ent fortyfikacji.
B adania na teren ie Starego M iasta w Tarnow ie będą kontynuow ane.
W lo c la w e k - Z a m e k U n iw e rsy tet Łódzki K a ted ra Archeo-A Z P 4 7 -4 8 /— logii
Badania prowadzi! dr Leszek Wojda. Opiekę naukow ą sprawował prof, d r bab. Leszek Kajzer. Finansow ane przez U rząd M iasta we W łocławku, Zam ek z XJV-XVIII w.
B adania m iały n a celu wyjaśnienie przesunięcia linii przebiegu m uru obwodowego zam ku w jego zachodniej p artii, od strony rzeki Zgłowiączki. Łącznie przebadano powierz chnię 32,5 m 2 i wy eksplorowano 130 m gruzu i ziemi. Znaleziono 1968 fragm. ceram iki naczyniowej, 352 fragm. kafli piecowych, 32 ułam ki szkła naczyniowego, 26 fragm . szkła okiennego, 2 osełki, 31 fragm . przedm iotów m etalowych, 5 k ształtek ceglanych, fragm. płytek posadzkowych, fragm . kości zwierzęcych.
W wykopach usytuow anych na te ren ie dziedzińca obecnego pałacu biskupiego, w pobli żu zachodniego skrzydła budowli odsłonięto relikty m uru obwodowego zam ku. M ur zbu dowany byl z cegieł o nieregularnym układzie kowadełkowym i w endyjskim, n a funda mencie z eratyków łączonych zapraw ą w apienną. R elikt ów zachował się do wysokości ok. 2,2 m. P artia fundam entow a, nad k tórą rysuje się od sadz ka w ykonana z cegły w układzie na rolkę, ma wysokość ok. 1 m. O biekt nosi liczne ślady prac rozbiórkowych i je st w ztym sta n ie technicznym — liczne pęknięcia i odchylenie od pionu o ok. 10°. Szerokość odkryte go m uru wynosi w górnej partii ok. 2,1-2,2 m. W północnej części reliktu odnaleziono ryzalit o wym iarach ok. 3,3 x 2,5 m, mający n a iy s nieregularnego prostokąta. M ur u sytu owano na szczycie wyniesienia, którego spadek obserwujemy w kierunku zachodnim , czyli
inform ator Archeologiczny 101
w kierunku obecnej rzeki Zgłowiączki. Spadek w arstw zawierąjących m ateria! zabytkowy i rozbiórkowy pochodzący z m uru wskazuje, że od strony zachodniej mamy do czynienia z reliktam i zasypanej fosy.
W stępna analiza m ateriału ceram icznego wskazuje, że pochodzi on z II i III etapu rozwoju rzem iosła garncarskiego wg J. Kruppego. Wymieniony horyzont chronologiczny koresponduje z ceram iką budow laną, a także sposobem budowy m uru.
Zamek powstał w XIV w. n a miejscu dawnego grodu K azim ierza Kon rado wica i został usytuow any u ujścia Zgłowiączki do Wisły. F undatorem obiektu był biskup Maciej z Gołań- czy, a kontynuatorem jego poczynań inwestycyjnych Zbyłut z Gołańczy. O stateczny k ształt zamkowi (dwa skrzydła — wschodnie i zachodnie, wieża bram na od południa, wieża w południow o-zachodnim narożniku) nadały działania budow lane prowadzone w XVI w. przez biskupów S tanisław a K arnkowskiego i H ieronim a Rozdrażewskiego. O dkryte re lik ty murów należy wiązać z ich inicjatywam i budowlanymi. Ryzalit można identyfikować jako fundam ent niewielkiej baszty umieszczonej w narysie m uru obwodowego od strony Zgłowiączki, widocznej n a rysunku A braham a Boota z 1632 r.
Spraw ozdanie złożono w archiw um Wojewódzkiego K onserw atora Zabytków we Włoc ławku.
Badania będą kontynuow ane.
W o jc ie c h ó w U n iw e r s y te t M a rii C u rie S k lo d o w -gm . lo c o , w o j. lu b e ls k ie skiej K ated ra Archeologii w L ublinie A ZP 7 8 -7 8 /—
B adania prowadziła dr hab. Irena Kutyłowska. P rak ty k i studenckie finansow ane przez U niw ersytet M arii Curie-Skłodowskiej w Lubli nie. Drugi sezon badań. Późnośredniowieczne fortalicjum z m urow a ną zabudową.
W drugim sezonie badań n a Wojciechowskim fortaiicjum staran o się odczytać pełny zarys kam iennych fundam entów późnośredniowiecznej Budowli I,
Wykopy o łącznej powierzchni 75 m2 zlokalizowano tylko w południowej partii m ajda nu. Udało się w nich stwierdzić, że Budowla I o długości 27 m (na osi wschód-zachód) i szerokości 9 m (na osi południe-pólnoc) była dworem jedn otrą kto wym i prawdopodobnie trójdzielnym (jeden m u r działowy — zachodni — stw ierdzono w 1992 r., być może relikty drugiego — wschodniego — odsłonięto w wykopie n r 4B/93). Z fundam entem południowej ściany dworu przew iązany je s t kam ienny fundam ent niewielkiej przybudów ki (szerokości 3 m, długości jeszcze nie uchwycono), być może mieszczącej pierw otnie zew nętrzną klatkę schodową, co by wskazywało, że dw ór mógł być piętrowy. Duże ilości gruzu z cegły palców ki występujące wzdłuż kam iennych fundam entów wskazują, że partie naziem ne dworu były najpewniej wzniesione z cegły, a grupujące się tylko wzdłuż ściany północnej ułam ki szkliwionej cegły palcówki pozwalają się domyślać, iż elewacja dworu od strony m ajdanu mogła mieć ozdobny w ątek z użyciem tej cegły. Uchwycony dotychczas zasięg posadzki z zapraw y Budowli II oraz rozm ieszczenie śladów po slupach jej zadaszenia (stawianych również w rozebranych fundam entach Budowli I — dworu) pozwalają obecnie wniosko wać, że m iała ona rozm iary ok. 7 x 15 m.
Powyżej rozebranych fundam entów przybudówki po południowej stronie dworu w ystą piły liczne późnośredniowieczne i nowożytne zabytki. Wśród nich na uwagę zasługują fragm . szklanych kielichów fletowych oraz m oneta Ludw ika — króla Węgier, Czech i Ślą ska — wybita w 1516 r. Z wykopów w obrębie dw om i przy jego fundam entach, uzyskano tylko nieliczne późnośredniowieczne i nowożytne zabytki z naw arstw ień rozbiórkowych.
M uiy fundam entow e przybudówki i dw oru zniszczyły północną część obiektu o szero kości 3 m na osi wschód-zachód, zagłębionego w ziemię (półziemianki?), z m ateriałem ceram icznym datow anym na XIII w.
