Metoda badania trwałości zapachu wyrobów perfumeryjnych

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 685. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Jacek Kaniewski Katedra Towaroznawstwa Przemys∏owego. Monika Ma∏ek Katedra Towaroznawstwa Przemys∏owego. Lidia Muniak Egis Sp. z o.o., Kraków. Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych 1. Wprowadzenie Wyroby perfumeryjne sà alkoholowymi roztworami odpowiednich kompozycji zapachowych z dodatkiem Êrodków utrwalajàcych zapach. Dzielà si´ na wody koloƒskie, wody toaletowe, wody perfumowane i perfumy. Wody koloƒskie zawierajà zwykle 2–5% kompozycji zapachowej, toaletowe 3–8%, perfumowane 8–10%, zaÊ perfumy 10–20%. ZawartoÊç alkoholu etylowego w wyrobach perfumeryjnych mo˝e wynosiç 70–90%. Trwa∏oÊç zapachu w temperaturze 18–25°C powinna byç nie krótsza ni˝ 1 godzina dla wody koloƒskiej, 24 godziny dla wody toaletowej oraz 48 godzin dla perfum [2, 12]. Substancje zapachowe sà to substancje, które same lub w mieszaninie z innymi substancjami charakteryzujà si´ przyjemnym zapachem. W wyniku zmieszania substancji zapachowych w odpowiednich proporcjach otrzymuje si´ kompozycje zapachowe. Mo˝na wyró˝niç substancje zapachowe naturalne (pochodzenia roÊlinnego i zwierzćego) oraz substancje syntetyczne (syntetyki zapachowe). Podstawowà grup´ substancji zapachowych otrzymywanych z surowców roÊlinnych przez destylacj´ z parà wodnà lub t∏oczenie stanowià olejki eteryczne. Zawierajà one od kilkudziesićiu do kilkuset zwiàzków chemicznych (np. terpeny,.

(2) 116. Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. seskwiterpeny, estry, aldehydy, ketony, fenole, alkohole, etery). Zwykle sà cieczami o specyficznym zapachu kwiatów lub owoców. Wyst´pujà w liÊciach, kwiatach, ∏odygach, k∏àczach, korzeniach, owocach i nasionach roÊlin. Do wa˝niejszych nale˝à olejki: cytrynowy, jaÊminowy, lawendowy, mi´towy, pomaraƒczowy, ró˝any, sosnowy. Zapach olejków eterycznych zale˝y nie tylko od zapachu g∏ównych sk∏adników, ale równie˝ istotnych sensorycznie mikrosk∏adników, jak np. alkilometoksypiryzyn [3, 9]. Odr´bnà grup´ stanowià tzw. olejki zapachowe zawierajàce odpowiednio przygotowane kompozycje zapachowe, np. aromaty owocowe (olejek jab∏kowy, gruszkowy, morelowy) [13]. Naturalnymi substancjami zapachowymi pochodzenia zwierzćego sà: pi˝mo (z gruczo∏ów samca pi˝mowca), ambra (z wydzielin kaszalotów) i cybet (z gruczo∏ów kota abisyƒskiego). Syntetyki zapachowe to zwiàzki otrzymane w drodze syntezy chemicznej, o zapachu zbli˝onym do substancji naturalnych. Przyk∏adem mo˝e byç cytral (cytryna), eugenol (goêdziki), jonon (fio∏ek), kumaryna (Êwie˝e siano), nerol (konwalia), terpineol (bez), wanilina (wanilia). Wspó∏czesny przemys∏ perfumeryjny bazuje g∏ównie na sk∏adnikach syntetycznych [10]. Kompozycja zapachowa powinna zawieraç 20–25% cia∏ szybko ulatniajàcych si´ (jest to tzw. góra zapachu), 20–25% substancji Êrednio lotnych, 50–55% sk∏adników o zapachach wolno ulatniajàcych si´, bardzo trwa∏ych. Dlatego wyró˝nia si´ trzy podstawowe fazy zapachowe [9]. Pierwsza faza zapachowa (tzw. nuta g∏owy) wyst´puje bezpoÊrednio po na∏o˝eniu perfum na skór´, zaraz po ulotnieniu si´ alkoholu. Nie ma decydujàcego znaczenia dla zapachu, gdy˝ trwa zaledwie kilka minut. Tworzà jà najbardziej lotne surowce perfumeryjne, jak np. olejki cytrusowe (pomaraƒcza, cytryna, konwalia). Druga faza (tzw. nuta serca) obejmuje okres od chwili zupe∏nego ulotnienia si´ alkoholu i ∏atwo lotnych substancji zapachowych i trwa zwykle oko∏o dwóch godzin. Sk∏adajà si´ na nià trwalsze nuty zapachowe, definiujàce charakter zapachu. Najcz´stszymi surowcami sà tutaj kwiaty, np. ró˝a, jaÊmin, konwalia. Kwiatowy charakter zapachu jest bardzo cz´sto ∏amany przez dodanie akcentów korzennych, drzewiastych, owocowych. Najwa˝niejsza jest trzecia faza zapachowa (tzw. nuta bazy), okreÊlona przez najbardziej trwa∏e sk∏adniki zapachu, trwajàca przynajmniej przez kilka godzin. ObecnoÊç sk∏adników tej fazy nadaje ca∏ej kompozycji wi´kszà trwa∏oÊç, gdy˝ spowalniajà one ulatnianie si´ bardziej lotnych sk∏adników fazy pierwszej i drugiej. Wi´kszoÊç surowców, z których czerpane sà nuty bazy, charakteryzuje si´ zapachem okreÊlanym jako ci´˝ki lub s∏odki. Do najcz´Êciej wykorzystywanych nale˝à: drzewo sanda∏owe, cedr, ambra, pi˝mo, wanilia. Baza decyduje o ostatecznym odbiorze zapachu, a co za tym idzie, tak˝e o jego sukcesie. Niektóre produkty perfumeryjne, jak np. wody koloƒskie, zawierajà bardzo ma∏o nut bazy i w efekcie w ca∏oÊci ulatniajà si´ bardzo szybko, nie pozostawiajàc ˝adnego zapachu lub tylko jego minimalny Êlad [11]..

(3) Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych. 117. W sk∏ad perfum poza kompozycjami zapachowymi wchodzà utrwalacze, które zmniejszajà szybkoÊç ulatniania si´ Êrodków zapachowych, utrwalajà zapach oraz zwi´kszajà jego moc. Do utrwalaczy nale˝à: pi˝mo, ambra, cybet, ˝ywice, balsamy, a tak˝e zwiàzki otrzymywane syntetycznie [8]. Do podstawowych kryteriów jakoÊci wyrobów perfumeryjnych zalicza si´: po˝àdalnoÊç zapachu, trwa∏oÊç zapachu, iloÊç substancji zapachowych dajàcych si´ wysoliç oraz zawartoÊç alkoholu etylowego. Pojćie trwa∏oÊci zapachu oznacza utrzymywanie si´ zapachu przez d∏u˝szy czas z niewielkimi zmianami intensywnoÊci. IloÊciowe badanie kinetyki zmian nat´˝enia zapachu jest trudne i wymaga zastosowania odpowiednich metod skalowania. BezpoÊrednia ocena malejàcego z up∏ywem czasu nat´˝enia zapachu wymaga porównaƒ z wzorcem, co jednak nie gwarantuje, ˝e skale ocen stosowane podczas kolejnych oznaczeƒ b´dà dok∏adnie takie same [1]. Dlatego celem niniejszego artyku∏u jest zaproponowanie sensorycznej metody oceny trwa∏oÊci zapachu, opartej na jednoczesnym szeregowaniu próbek substancji zapachowych odpowiednio przygotowanych w ró˝nych czasach przed badaniem, czyli o ró˝nych czasach przechowywania i dlatego o ró˝nym nat´˝eniu zapachu [5].. 2. Przedmiot i metodyka badaƒ Badaniu poddano cztery olejki eteryczne (cytrynowy, ilangowy, mi´towy, migda∏owy) oraz jeden olejek zapachowy (jab∏kowy) produkcji firmy Invest Partner z Bydgoszczy. Olejek cytrynowy otrzymywany jest ze skórek sycylijskich cytryn. Odznacza si´ rozpoznawalnym, odÊwie˝ajàcym zapachem, stosowanym w wyrobach perfumeryjnych. Ponadto wykazuje dzia∏anie Êciàgajàce i wybielajàce. Olejek ilangowy, zwany równie˝ kanangowym, otrzymywany jest z kwiatów drzewa Kananga, rosnàcego w po∏udniowo-wschodniej Azji. Ma kolor bursztynowy, a zapach zbli˝ony do jaÊminu i tuberozy. Jest cz´sto wykorzystywany w przemyÊle kosmetycznym, zw∏aszcza perfumeryjnym. Olejek mi´towy uzyskiwany jest z liÊci mi´ty, które zawierajà oko∏o 2% tego olejku. Jego g∏ównymi sk∏adnikami sà: mentol, menton i estry mentolu, stàd te˝ ma silny i orzeêwiajàcy zapach. Wykorzystuje si´ go do produkcji past do z´bów, p∏ynów do kàpieli oraz perfum. Olejek migda∏owy pochodzi z nasion migda∏owca, rosnàcego w Azji Ârodkowej. Ma postaç syropowatej jasno˝ó∏tej cieczy o s∏odkawym zapachu. Sk∏ada si´ g∏ównie z: aldehydu benzylowego, kwasu cyjanowodorowego i alkoholu benzylowego. Stosowany jest do produkcji perfum, myde∏ i kremów [4, 14]. Aromat jab∏kowy otrzymuje si´ g∏ównie podczas dearomatyzacji soków oraz z wyt∏oków pozosta∏ych po wyciÊnićiu soków z owoców. Znajduje zastosowanie w przemyÊle spo˝ywczym, a tak˝e kosmetycznym do produkcji myde∏ [13]. Próbki do badaƒ przygotowano, nanoszàc trzy krople olejku na Êrodek krà˝ka o gruboÊci 1 mm i Êrednicy 55 mm, wykonanego z kilku warstw mi´kkiej bibu∏y..

(4) Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. 118. Z ka˝dego olejku przygotowano kolejno pi´ç próbek, co 12 godzin jednà (czyli 48, 36, 24 i 12 godzin), oraz bezpoÊrednio przed badaniem. Próbki szeregowa∏o 13 oceniajàcych o sprawdzonej wra˝liwoÊci sensorycznej, w kolejnoÊci od próbki o najmniejszym nat´˝eniu zapachu do próbki o najwi´kszym nat´˝eniu zapachu [6]. U podstaw zaproponowanej metody le˝y fakt, ˝e im wi´ksza jest trwa∏oÊç zapachu, tym wolniejsza jest zmiana jego nat´˝enia oraz tym mniejsze sà ró˝nice mi´dzy poszczególnymi próbkami. W efekcie tym trudniejsze staje si´ ich uszeregowanie przez oceniajàcych w kolejnoÊci wed∏ug czasu, który up∏ynà∏ od przygotowania próbek. Natomiast mniejsza trwa∏oÊç oznacza szybszà zmian´ nat´˝enia zapachu, wi´ksze ró˝nice mi´dzy próbkami i lepsze uszeregowanie próbek przez oceniajàcych, wed∏ug czasu ich przechowywania.. 3. Wyniki badaƒ i ich analiza Przyk∏adowe uszeregowanie próbek przez 13 oceniajàcych dla olejku migda∏owego podano w tabeli 1. Ranga 1 oznacza, ˝e dana próbka odznacza∏a si´ najmniejszym nat´˝eniem zapachu, zaÊ kolejne rangi: 2, 3, 4 i 5, oznaczajà odpowiednio wzrost nat´˝enia zapachu. Tabela 1. WartoÊci rang próbek olejku migda∏owego przechowywanych przez czas t WartoÊci rang próbek po czasie t Oceniajàcy 48 godz.. 36 godz.. 24 godz.. 12 godz.. 0 godz.. 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13. 03 03 02 01 01 02 01 01 01 01 01 01 01. 01 01 01 02 02 01 03 03 02 02 03 02 03. 02 02 03 03 03 03 02 02 03 03 02 03 02. 05 04 04 04 04 04 04 04 04 04 05 04 04. 04 05 05 05 05 05 05 05 05 05 04 05 05. Suma rang. 19,00. 26. 33. 54. 63. Ârednia. 01,46. 2,00. 2,54. 4,15. 4,85. èród∏o: opracowanie w∏asne.. W tabeli 1 podano tak˝e sum´ rang wystawionych przez wszystkich oceniajàcych oraz wartoÊç Êrednià dla poszczególnych próbek olejku migda∏owego. WartoÊci Êrednie rang (R) dla próbek wszystkich badanych olejków w zale˝no-.

(5) Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych. 119. Êci od czasu (t), który up∏ynà∏ od ich przygotowania, zestawiono w tabeli 2 oraz zaprezentowano na rys. 1–6. Krzywe przedstawione na tych rysunkach opisano równaniami kinetycznymi pierwszego rz´du: R = A . e–kt,. (1). gdzie: A – sta∏a równa wartoÊci R dla t = 0, k – tzw. sta∏a szybkoÊci procesu. Nale˝y zaznaczyç, ˝e sta∏e A nie stanowià miary nat´˝enia poczàtkowego zapachu i musia∏yby byç w tym celu odpowiednio przeskalowane. Tabela 2. WartoÊç Êrednia rang badanych olejków przechowywanych przez czas t WartoÊç Êrednia rang, R Olejek 0 godz.. 12 godz.. 24 godz.. 36 godz.. 48 godz.. 4,69 4,62 2,77 4,85 5,00. 4,15 3,23 2,85 4,15 2,54. 2,92 3,23 3,23 2,54 2,85. 1,92 1,85 3,23 2,00 1,92. 1,31 2,08 2,85 1,46 2,69. Cytryna Jab∏ko Mi´ta Migda∏ Ylang-ylang èród∏o: opracowanie w∏asne.. Cytryna R = 5,249 . exp(–0,028 . t) 5,0. WartoÊç Êrednia rang, R. 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0. 12. 24. 36. 48. Czas, t [godz.]. Rys. 1. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang olejku cytrynowego od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne..

(6) Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. 120. Jab∏ko R = 4,371 . exp(–0,018 . t) 5,0 WartoÊç Êrednia rang, R. 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 0. 12. 24. 36. 48. Czas, t [godz.]. Rys. 2. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang olejku jab∏kowego od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne.. Mi´ta R = 2,872 . exp(0,002 . t). WartoÊç Êrednia rang, R. 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0. 12. 24. 36. 48. Czas, t [godz.]. Rys. 3. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang olejku mi´towego od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne..

(7) Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych. 121. Migda∏ R = 5,088 . exp(–0,026 . t) 5,0 WartoÊç Êrednia rang, R. 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0. 12. 24. 36. 48. Czas, t [godz.]. Rys. 4. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang olejku migda∏owego od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne.. Ylang-ylang R = 3,855 . exp(–0,013 . t). WartoÊç Êrednia rang, R. 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 0. 12. 24. 36. 48. Czas, t [godz.]. Rys. 5. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang olejku ilangowego od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne..

(8) Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. 122. 5,0 Migda∏. Cytryna. WartoÊç Êrednia rang, R. 4,5 4,0 3,5 Mi´ta. 3,0 2,5. Ylang-ylang. 2,0. Jab∏ko. 1,5 1,0 0. 5. 10. 15. 20. 25. 30. 35. 40. 45. 50. Czas, t [godz.]. Rys. 6. Zale˝noÊç wartoÊci Êredniej rang badanych olejków od czasu przechowywania èród∏o: opracowanie w∏asne.. WartoÊci sta∏ych A i k zestawiono w tabeli 3. Olejki cytrynowy i migda∏owy wykaza∏y najwi´ksze wartoÊci sta∏ych szybkoÊci procesu k (0,026– 0,028), olejki – jab∏kowy i ilangowy – mniejsze wartoÊci (0,013–0,018), zaÊ olejek mi´towy praktycznie nie wykaza∏ zmiany nat´˝enia zapachu (k ≈ 0). Ârednia ranga dla tego olejku wynios∏a oko∏o 3 w ca∏ym obserwowanym czasie (rys. 3). Tak wić zapach olejku cytrynowego i migda∏owego okaza∏ si´ najmniej trwa∏y, zaÊ zapach olejku mi´towego najbardziej trwa∏y. Tabela 3. Sta∏e A i k równania (1) oraz liczba L testu Page’a Olejek Cytryna Jab∏ko Mi´ta Migda∏ Ylang-ylang. A. k. L. 5,25 4,37 2,87 5,09 3,86. 0,028 0,018 –0,002 0,026 0,013. 702 669 575 701 653. èród∏o: opracowanie w∏asne.. Jak widaç na rys. 6, wszystkie krzywe przedstawiajàce zale˝noÊç Êredniej rangi badanych olejków od czasu przechowywania przecinajà si´ w jednym.

(9) Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych. 123. punkcie krytycznym, który wystàpi∏ po oko∏o 21 godzinach przy Êredniej wartoÊci rangi R ≈ 3. Punkt ten jest przesuni´ty o 3 godziny w stosunku do Êredniego czasu przechowywania próbek (24 godziny). W celu sprawdzenia, czy przygotowane próbki, o ró˝nych czasach przechowywania, ró˝ni∏y si´ w sposób istotny, zastosowano zgodnie z normà ISO 8587 test Page’a, przeznaczony dla próbek powiàzanych ze sobà, np. przez wzrastajàcà lub malejàcà wartoÊç jednego z parametrów w wyniku ró˝nic w czasie przechowywania. WartoÊç liczby L wyliczono ze wzoru [7]: L = R1 + 2R2 + 3R3 + 4R4 + 5R5,. (2). gdzie: R1, R2, R3, R4, R5 – suma rang przypisana próbkom przez oceniajàcych odpowiednio po 48, 36, 24, 12 i 0 godz.. 720. WartoÊç liczby L. 700 680 660 640 620. WartoÊç krytyczna. 600 580 560 Cytryna. Jab∏ko. Mi´ta. Migda∏. Ylang-ylang. Rodzaj olejku. Rys. 7. WartoÊci liczby L testu Page’a dla badanych olejków èród∏o: opracowanie w∏asne.. Otrzymane wartoÊci liczby L podano w tabeli 3 i pokazano na rys. 7. Zgodnie z tabelà 5 w wypadku 13 oceniajàcych i 5 próbek wartoÊç krytyczna wynosi 615, przy poziomie istotnoÊci α = 0,05, albo 628, przy poziomie istotnoÊci α = 0,01. Poniewa˝ dla olejków cytrynowego, migda∏owego, jab∏kowego i ilangowego policzone wartoÊci L sà wi´ksze zarówno na poziomie istotnoÊci α = 0,05, jak i α = 0,01, mo˝na wyciàgnàç wniosek, ˝e uszeregowanie dokonane przez oceniajàcych odpowiada za∏o˝onemu uporzàdkowaniu, spowodowanemu spadkiem nat´˝enia zapachu podczas przechowywania próbek. Natomiast w wypadku olejku mi´towego policzona wartoÊç L jest mniejsza od obydwu.

(10) Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. 124. Tabela 4. Wybrane wartoÊci krytyczne testu Page’a Liczba próbek P Liczba oceniajàcych J. poziom istotnoÊci α = 0,05. 10 11 12 13 14 15. poziom istotnoÊci α = 0,01. 4. 5. 6. 4. 5. 6. 266 292 317 343 368 394. 477 523 570 615 661 707. 777 852 928 1003 1078 1153. 272 298 324 350 376 402. 487 534 584 628 674 721. 793 869 946 1022 1098 1174. èród∏o: [7].. Zale˝noÊç liczby L od sta∏ej k L = 588,84 + 4286,9 . k Wspó∏czynnik korelacji = 0,9928 700. Liczba L. 675 650 625 600 575 550 –0,005. 0,000. 0,005. 0,010. 0,015. 0,020. Sta∏a k Regresja 95% przedzia∏ ufnoÊci. Rys. 8. Zale˝noÊç liczby L testu Page’a od sta∏ej k równania (1) èród∏o: opracowanie w∏asne.. 0,025.

(11) Metoda badania trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych. 125. wartoÊci krytycznych, z czego wynika, ˝e uporzàdkowanie w odniesieniu do tego olejku jest niezgodne z uporzàdkowaniem wynikajàcym ze spadku nat´˝enia zapachu podczas przechowywania. Poniewa˝ oceniajàcy nie byli w stanie prawid∏owo uszeregowaç badanych próbek olejku mi´towego, nale˝y przyjàç, ˝e ich zapach nie zmieni∏ si´ podczas obserwowanego czasu przechowywania, a wić, ˝e zapach tego olejku okaza∏ si´ szczególnie trwa∏y w porównaniu z zapachem pozosta∏ych olejków. Z powy˝szych rozwa˝aƒ wynika, ˝e im uszeregowanie dokonane przez oceniajàcych jest bardziej zgodne z za∏o˝onym porzàdkiem, tym wi´ksza jest otrzymana wartoÊç L i tym szybsze sà zmiany nat´˝enia zapachu, a wić zapach jest mniej trwa∏y. Natomiast mniejsze wartoÊci liczby L oznaczajà mniejszà zgodnoÊç uszeregowania, na skutek mniejszych ró˝nic mi´dzy próbkami w efekcie wi´kszej trwa∏oÊci zapachu. Na rys. 8 pokazano korelacj´ mi´dzy policzonà wartoÊcià liczby L badanych olejków oraz sta∏à szybkoÊci zaniku zapachu (k). Zale˝noÊç powy˝szà mo˝na opisaç równaniem liniowym o wspó∏czynniku korelacji 0,9928. Zatem obydwa rozwa˝ane parametry mogà byç wzajemnie przeliczane i stosowane jako kryteria trwa∏oÊci zapachu wyrobów perfumeryjnych.. 4. Podsumowanie Przedstawiona metoda umo˝liwia iloÊciowe porównanie trwa∏oÊci zapachu, a tak˝e dok∏adne przeÊledzenie kinetyki zaniku zapachu wyrobów perfumeryjnych. Na podstawie wyznaczonych równaƒ kinetycznych mo˝na obliczaç nat´˝enie zapachu po okreÊlonym czasie przechowywania, a wyznaczone charakterystyki pozwalajà na klasyfikacj´ oraz precyzyjnà ocen´ jakoÊci Êrodków zapachowych. Prawid∏owe zastosowanie metody wymaga jednak wst´pnego ustalenia optymalnych interwa∏ów czasowych mi´dzy kolejno przygotowywanymi próbkami, zale˝nie od badanego zakresu trwa∏oÊci zapachu. Literatura [1] Bary∏ko-Pikielna N., Zarys analizy sensorycznej ˝ywnoÊci, WNT, Warszawa 1975. [2] BN-84/6148-02. Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Perfumy, wody koloƒskie i toaletowe. [3] Brud W., Glinka R., Technologia kosmetyków, MA Oficyna Wydawnicza, ¸ódê 2001. [4] Floryƒska M., Egzotyczne roÊliny w kosmetyce, „Salon i Elegancja” 1994, nr 10. [5] Giemza M., Kaniewski J., Yemchenko I., Wierzbiƒska E., Ocena sensoryczna wyrobów perfumeryjnych, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2000, nr 546. [6] ISO 8586:1996. Analiza sensoryczna. Ogólne wytyczne wyboru, szkolenia i monitorowania oceniajàcych. [7] ISO 8587:1988. Methods for sensory analysis of food. Part 6. Ranking. [8] Jellinek J.S., Perfumy – marzenie we flakonie, WDW, Warszawa 1994. [9] Klimek R., Olejki eteryczne, WPLiP, Warszawa 1957..

(12) 126. Jacek Kaniewski, Monika Ma∏ek, Lidia Muniak. [10] Kulesza J., Góra A., Chemia i technologia zwiàzków zapachowych, WPLiS, Warszawa 1961. [11] Pavia F., Wielka ksi´ga perfum, Wydawnictwo Ksià˝kowe „Twój Styl”, Warszawa 1998. [12] Peters B., Kosmetyka, REA, Warszawa 2002. [13] Rutkowski A., Gwiazda S., Dàbrowski K., Substancje dodatkowe i sk∏adniki funkcjonalne ˝ywnoÊci, AFT, Czeladê 1997. [14] Skaliƒska-Najdenow, Oleje roÊlinne, „Kosmetyka i Kosmetologia” 2001, nr 3.. A Method for Testing Aroma Stability of Perfume Products A method for testing the stability of aroma, based on ranking samples characterized by different shelf lives, is proposed. The statistical analysis of the results was carried out according to Page’s test. The rate of changes in aroma intensity was described using the kinetic linear equation. As a criterion for aroma stability the constant k of that equation and the number L of Page’s test were used..

(13)