Trudno ci zwi zane z pozyskiwaniem próbek gruntów organicznych do bada laboratoryjnych szczegó owo zosta y

264 G. Stra S owa kluczowe: torf, zawarto cz ci orga-

nicznych, straty przy pra eniu

Key words: peat, organic matter content, rate of ignition loss

Wprowadzenie

Grunty organiczne ze wzgl du na charakterystyczne, niekorzystne z in y- nierskiego punktu widzenia w a ciwo ci powszechnie uznawane s za grunty s a- be. Wyró niaj si du niejednorodno- ci struktury, co wynika przede wszyst- kim z ich budowy i sk adu mineralnego.

Okre lenie parametrów geotechnicz- nych gruntów organicznych wymaga profesjonalnego pobrania próbek, prak- tycznej wiedzy na temat prowadzenia bada oraz w a ciwej interpretacji wy- ników (Malinowska i Doma ski, 2013).

Trudno ci zwi zane z pozyskiwaniem próbek gruntów organicznych do bada laboratoryjnych szczegó owo zosta y

przedstawione w pracy Stra a (2011).

Grunty organiczne najcz ciej wyst - puj na niewielkich g boko ciach, lecz w przypadku, gdy zalegaj pod war- stwami innych osadów mineralnych, mog ulega procesowi konsolidacji, a wtedy ich parametry ró ni si za- sadniczo od podobnych utworów, które nie zosta y skonsolidowane (Wojtasik i inni, 2014). Przypadki takie przema- wiaj za rejonizacj bada i parametrów gruntu, na co zwracaj uwag Rybicki i Krokoszy ski (2011). Mimo coraz bardziej zaawansowanych metod do bada w warunkach in situ, ich wyniki mog by niewystarczaj ce do pe nego scharakteryzowania gruntu organicz- nego (Wierzbicki i inni, 2015), dlatego badania laboratoryjne s koniecznym uzupe nieniem.

Podstawowym parametrem decy- duj cym o w a ciwo ciach gruntów organicznych jest zawarto cz ci or- ganicznych. W przypadku gruntów

Przegl d Naukowy – In ynieria i Kszta towanie rodowiska (2016), 25 (3), 264–276 Prz. Nauk. In . Kszt. rod. (2016), 25 (3)

Scienti c Review – Engineering and Environmental Sciences (2016), 25 (3), 264–276 Sci. Rev. Eng. Env. Sci. (2016), 25 (3)

http://iks_pn.sggw.pl

Grzegorz STRA

Zak ad Geodezji i Geotechniki im. Kaspra Weigla, Politechnika Rzeszowska Department of Geodesy and Geotechnics, Rzeszow University of Technology

Analiza wp ywu temperatury na wielko strat masy przy pra eniu wybranego rodzaju torfu

The analysis of the impact of temperature when it comes

to the rate of ignition loss of selected kind of peat

o du ej zawarto ci cz ci organicznych (I

>10%) ich zawarto mo na okre la jako straty suchej masy gruntu w wyni- ku procesu pra enia (I ) zgodnie z PN- -B-04481:1988. W metodzie tej zakres dopuszczalnych temperatur wynosi od 600 do 800°C. W tpliwo ci zwi zane ze znaczn rozpi to ci normowego zakre- su dopuszczalnych temperatur stanowi y podstaw niniejszej pracy, a jej g ów- nym celem by o zwery kowanie rzeczy- wistego wp ywu wysoko ci temperatury na wielko strat masy podczas pra enia na przyk adzie bada wybranego, lokal- nego torfu.

Materia badawczy

Poligon badawczy za o ono na obrze- ach miasta Mielec w pó nocno-zachod- niej cz ci województwa podkarpackie- go. W trakcie rozpoznania ustalono, e w przypowierzchniowej stre e terenu wyst puje warstwa gruntów organicz- nych o mi szo ci oko o 2 m. Zgodnie z klasy kacj przywo an przez My-

li sk (2001) przyporz dkowano je do gruntów organicznych pochodzenia wodnego-bagiennego, reprezentowa- nych przez torfy niskie. Uwzgl dnia- j c genetyczny podzia torfów zgodnie z PN-G-02500:1985, ustalono rodzaj tor- fu jako olesowy oraz gatunek jako olcho- wo-brzozowy. Torfy niskie bywaj silnie zmulone, dlatego do makroskopowego oznaczania stopnia rozk adu tego typu torfu wykorzystano siedmiostopniow skal Maciaka i Liwskiego (1995). Na jej podstawie ustalono, e stopie roz- k adu badanego torfu oscyluje mi dzy 50 a 60%, co odpowiada grupie H

wed ug skali von Posta, oraz e jest to torf pseu-

dow óknisty, rednio zhumi kowany (Karlsson i Hansbo, 1989). Równolegle przeprowadzone badania makroskopowe wed ug PN-EN ISO 14688-1:2006 po- twierdzi y redni stopie roz o enia torfu oraz jego pseudow óknisty charakter. Do bada laboratoryjnych z g boko ci 1,2 m p.p.t. pozyskano próbki torfu o naruszo- nej strukturze, klasy A2 (PN-EN 1997- -2:2009). Z pobranego materia u usuni - to nieroz o one korzenie i cz ci orga- niczne (My li ska, 2001), nast pnie torf wysuszono do stanu powietrzno-suchego i dok adnie wymieszano, po czym wysu- szono do sta ej masy i przetarto przez sito w celu wyeliminowania cz ci wi k- szych ni 0,25 mm. Post powanie takie pozwoli o na przygotowanie materia u o maksymalnie jednorodnym sk adzie.

Metodyka bada

Zawarto cz ci organicznych w badanym gruncie z braku nowszych wytycznych ustalono, wykorzystuj c normow metod okre lenia utraty masy gruntu podczas pra enia zgodnie z PN- -B-04481:1988. W metodzie tej próbki s pra one w temperaturze od 600 do 800°C przez czas nie krótszy ni 4 h, a po ostudzeniu, proces powtarzany jest przez czas od 3 do 4 h. Nasuwa si wi c pytanie, jaki jest wp yw tak znacznej rozbie no ci pocz tkowych warunków testu na rezultat ko cowy oznaczenia.

Nowy system normalizacyjny zwi zany

z Eurokodem 7 (PN-EN 1997-2:2009)

nie wprowadzi istotnych zmian w tym

zakresie, co by o przedmiotem krytyki

badaczy, mi dzy innymi Go biewskiej

i Wudzkiej (2006). Zakres prowadzonych

bada obejmowa pra enie przygotowa-

266 G. Stra

nych próbek torfu w ró nych temperatu- rach i okresach czasu. Zaplanowano pro- gram bada polegaj cy na pra eniu torfu w temperaturach: 550, 600, 650, 700, 750, 800, 850°C w czasach: 3, 3 + 3, 3 + 4, 4, 4 + 3, 4 + 4, 5, 5 + 3 oraz 5 + 4 h, stosuj c przy tym mo liwe kombinacje obydwóch parametrów testu. Materia do bada podzielono na 63 serie ba- dawcze, obejmuj ce po 12 próbek oko o 10 g ka da. W sumie badaniu poddano 756 próbek torfu. Wielko strat masy podczas procesu pra enia obliczono ze wzoru zgodnie z PN-B-04481:1988:

gdzie:

I – procentowa zawarto strat masy podczas pra enia [%],

m

– masa próbki wysuszonej do sta ej masy wraz z tygielkiem [g],

m

– masa próbki wypra onej do sta ej masy wraz z tygielkiem [g],

m

– masa wypra onego tygielka [g].

Wyniki bada i analiza statystyczna

Po zako czeniu procesu pra enia i obliczeniu wielko ci strat w obr bie ka dej serii, przeprowadzono wery - kacj b dów grubych za pomoc testu Q-Dixona (Zaj c, 1994). Przyk adowe wyniki wery kacji b dów jednej z serii badawczych przedstawiono w tabeli 1.

Przy za o onym prawdopodobie - stwie, równym 95% (PN-EN 1990:2014), wery kacja nie wykaza a wyst powa- nia w badaniu b dów grubych, dlatego

wszystkie uwzgl dnione wyniki (n =

= 756) zaakceptowano i przyj to do dal- szej analizy jako wiarygodne elementy próby.

Zbiór danych do analizy statystycz- nej obejmowa 63 podstawowe dane, czyli u rednione warto ci strat masy tor- fu podczas pra enia (tab. 2). Zmienny- mi niezale nymi w tym przypadku by a temperatura (X

= t) oraz czas (X

= T), za zmienn zale n natomiast poszu- kiwana warto strat masy gruntu przy pra eniu (Y = I ). Zakres analizy danych metodami statystycznymi obejmowa sprawdzenie charakteru zwi zków mi - dzy wielko ci strat masy podczas pra- enia i zmiennymi: temperatur oraz czasem pra enia, a sam analiz prze- prowadzono ze wspomaganiem arku- sza kalkulacyjnego Excel z pakietu MS Of ce oraz programu STAT_STUD_1.0 (Bia ek i Depta, 2010).

Ocen wp ywu dwóch zmiennych na warto ci strat masy wykonano, sto- suj c metod korelacji (okre laj c si zwi zku) oraz regresji (umo liwiaj cej funkcyjny opis zwi zku mi dzy cecha- mi). Istotno zale no ci korelacyjnej sprawdzono testem parametrycznym t-Studenta, polegaj cym na postawieniu i wery kacji dwóch hipotez: zerowej

– H

:[ = 0], oraz alternatywnej – H

:

[ 0], gdzie jest wspó czynnikiem ko-

relacji ca ej zbiorowo ci. W przypadku

gdy warto statystyki – t

, by a wi k-

sza od krytycznej – t ( ;n), odrzucano

H

na rzecz H

, co wiadczy o istotnej za-

le no mi dzy badanymi cechami, czyli

w tym przypadku mi dzy wielko ci

strat masy (Y = I ) a zmiennymi (X

= t

i X

= T). Analiza statystyczna wykaza a,

e wyst puje istotna zale no mi dzy

zmiennymi (tab. 3).

TABELA 1. Wery kacja b dów grubych za pomoc testu Q-Dixona na przyk adzie serii próbek wy- pra anych w temperaturze 550°C przez 3 h

TABLE 1. An example of the veri cation of gross errors under the Q-Dixon test of the series of samples roasted at the temperature of 550°C during 3 h

Warunki testu Test conditions

Temperatura Temperature t = 550°C

Czas /Time T = 3 h

X_w X_w – X_s R Q Q_kr element próby

element of sampling

50,395 0,617

4,995

0,124

0,546

tak / yes

51,012 0,218 0,044 tak / yes

51,230 1,000 0,200 tak / yes

52,230 0,162 0,032 tak / yes

52,392 0,388 0,078 tak / yes

52,781 0,625 0,125 tak / yes

53,405 0,102 0,020 tak / yes

53,507 0,363 0,073 tak / yes

53,870 0,161 0,032 tak / yes

54,031 0,019 0,004 tak / yes

54,050 1,340 0,268 tak / yes

55,390 1,340 0,268 tak / yes

Obja nienia: Xw – wynik w tpliwy, XS – wynik s siaduj cy z wynikiem w tpliwym, R – rozst p, Q – warto zmiennej losowej, Q_kr – warto parametru krytycznego.

Explanations: Xw – the doubtful result, XS – the result adjacent to the doubtful result, R – range, Q – the value of random variable, Qkr – the value of critical property.

TABELA 2. Zestawienie u rednionych warto ci strat masy torfu (I ) podczas pra enia dla wszystkich przyj tych temperatur (t) i czasów (T)

TABLE 2. The summary average values of ignition loss of peat (I ) for all accepted temperatures (t) and roasting times (T)

Czas/Time

T [h] Temperatura/Temperature, t [°C]

550 600 650 700 750 800 850

3 52,86 54,20 56,21 55,69 57,37 55,38 56,43

3 + 3 54,74 54,62 56,40 56,36 56,50 56,34 57,48

3 + 4 54,88 55,30 57,21 57,18 57,67 56,94 57,73

4 55,29 55,47 57,18 57,49 56,84 57,35 58,94

4 + 3 55,08 56,59 58,06 57,39 58,29 58,15 59,55

4 + 4 55,40 56,61 58,64 57,39 58,89 59,24 60,02

5 55,45 56,70 59,21 58,97 60,43 60,27 60,51

5 + 3 55,67 57,37 59,73 59,38 60,72 60,66 60,40

5 + 4 56,39 58,59 59,94 59,06 60,80 60,99 61,41

TABELA 3. Analiza wpywu dwóch zmiennych: temperatury (t) i czasu praenia (T) na wielko strat masy przy praeniu torfu (zaoenia: = 0,05; n = 63) TABLE 3. The results of the analysis of the impact of two variables: temperature (t) and time (T) on the rate of ignition loss of peat (assumptions: = 0.05; n = 63) Zmienne Variablesrx,ytoblt(;n)Hipoteza HypothesisZaleno Dependence Temperatura TemperatureX10,636,271,998tobl > t(;n) H1Y = f (X1)istotna signi cant Czas TimeX20,474,151,998tobl > t(;n) H1Y = f (X2)istotna signi cant Objanienia: – poziom istotnoci, n – liczba pomiarów, X1 – zmienna pierwsza: temperatura, X2 – zmienna druga: czas, rx,y – wspóczynnik korelacji liniowej Pearsona, tobl – obliczona warto statystyki, t (;n) – warto krytyczna statystyki zgodnie z rozkadem t-Studenta. Explanations: – signi cance level, n – number of research, X1 – the  rst variable: temperature, X2 – the second variable: time, rx,y – Pearson linear correlation coef cient, tobl – the calculated value of statistics, t (;n) – the critical value of statistics according to the t-Student’s distribution. TABELA 4. Wyniki analizy regresji wpywu zmiennych: temperatury (t) i czasu (T) na wielko strat masy okrelone metod regresji TABLE 4. The results of impact with a regression methods of the essential variables: temperature (t) and time (T) on the rate of ignition loss Para- metry Parame- ters

Czas/Time, T [h]Temperatura/Temperature, t [oC] 3453 + 33 + 44 + 34 + 45 + 35 + 4850800750700650600550 n97 r0,730,880,910,880,830,900,910,870,910,650,660,570,560,680,750,73 R20,530,780,830,780,680,820,840,760,830,420,440,330,310,470,570,54 F0,0630,0080,0040,0080,0210,0050,0040,0100,0040,0570,0510,1050,1150,0390,0170,023 F < nie no

tak yestak yestak yestak yestak yestak yestak yestak yesni e no nie no nie no nie no tak yestak yestak yes Objanienia: n – liczba bada, r – wspóczynnik korelacji, R2 – wspóczynnik determinacji, F – warto statystyki, – poziom istotnoci. Explanations: n – number of research, r – the correlation coef cient, R2 – the coef cient of determination, F – the value of statistics, – signi cance level.

W kolejnym etapie bada przeanali- zowano metod regresji wp yw zmien- nych: temperatury (X

) oraz czasu (X

) na wielko strat masy torfu podczas pra enia. Pod uwag wzi to takie para- metry, jak: wspó czynnik korelacji (r), determinacji (R

) oraz warto statysty- ki (F). Istotna zale no mi dzy zmien- nymi a wielko ci strat (I ) zachodzi a

w przypadku, gdy warto F mia a war- to mniejsz od dopuszczalnej, odpowia- daj cej przyj temu poziomowi istotno ci

= 0,05 (Zaj c, 1994).

Wyniki bada przedstawiono w tabe- li 4, a na rysunkach zobrazowano wyniki analizy za pomoc wykresów regresji li- niowej wraz z funkcjami zale no ci wiel- ko ci I od t (rys. 1–9) oraz T (rys. 10–16).

I = 0,010t + 48,34 R² = 0,532

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [°C]

Czas/Time, T = 3 h

RYSUNEK 1. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 3 h FIGURE 1. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T = 3 hours

I = 0,008t + 50,17 R² = 0,782

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 3 + 3 h

RYSUNEK 2. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 3 + 3 h FIGURE 2. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T

= 3 + 3 h

270 G. Stra I = 0,008t + 50,56

R² = 0,689

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 3 + 4 h

RYSUNEK 3. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 3 + 4 h FIGURE 3. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T = 3 + 4 h

RYSUNEK 4. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 4 h FIGURE 4. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T = 4 h

I = 0,012t + 49,21 R² = 0,821

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 4 + 3 h

RYSUNEK 5. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 4 + 3 h FIGURE 5. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature t for the time T = 4 + 3 h

I = 0,010t + 49,75 R² = 0,782

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 4 h

I = 0,013t + 48,34 R² = 0,843

50 55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 4 + 4 h

RYSUNEK 6. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 4 + 4 h FIGURE 6. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T = 4 + 4 h

I = 0,016t + 47,02 R² = 0,839 50

55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 5 h

RYSUNEK 7. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 5 h FIGURE 7. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T = 5 h

I = 0,015t + 48,25 R² = 0,769 50

55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 5 + 3 h

RYSUNEK 8. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 5 + 3 h FIGURE 8. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature t for the time T = 5 + 3 h

272 G. Stra I = 0,014t + 49,24

R² = 0,833 50

55 60 65

500 600 700 800 900

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Temperatura/Temperature, t [ C]

Czas/Time, T = 5 + 4 h

RYSUNEK 9. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od temperatury (t) dla czasu T = 5 + 4 h FIGURE 9. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the temperature (t) for the time T of 5 + 4 h

I = 0,536T + 55,76 R² = 0,425 50

55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 850 C

RYSUNEK 10. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 850°C FIGURE 10. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 850°C

I = 0,676T + 54,08 R² = 0,448 50

55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 800 C

RYSUNEK 11. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 800°C FIGURE 11. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 800°C

I = 0,484T + 55,54 R² = 0,330 50

55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 750 C

RYSUNEK 12. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 750°C FIGURE 12. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 750°C

I = 0,352T + 55,42 R² = 0,316 50

55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 700 C

RYSUNEK 13. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 700°C FIGURE 13. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 700°C

I = 0,482T + 55,01 R² = 0,475 50

55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition los,s I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 650 C

RYSUNEK 14. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 650°C FIGURE 14. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 650°C

274 G. Stra

Podsumowanie i wnioski

Zawarto cz ci organicznych od- powiadaj ca warto ci strat masy grun- tu podczas pra enia, w zale no ci od warunków badania torfu (temperatury i czasu), oscylowa a mi dzy 52,86 a 61,41% (tab. 2). W przypadku analizy wp ywu temperatury, warto ci wspó - czynnika determinacji, poza jednym przypadkiem, by y du e R

= 0,68–0,84, co wiadczy o tym, e zmienno uzy- skanych wyników mo na wyja ni zmienno ci tej cechy w przeciwie -

stwie do czasu pra enia, gdzie warto ci wspó czynnika by y znacznie mniejsze R

= 0,31–0,57. Analizuj c wykresy re- gresji (rys. 1–9), zaobserwowano, e bez wzgl du na czas pra enia intensywny przyrost warto ci strat masy nast puje do temperatury 650°C, dla wy szych temperatur ró nice s natomiast stosun- kowo niewielkie. Obserwacja ta mo e by podstaw do wnioskowania, e w analizowanym przypadku minimaln temperatur wystarczaj c do prawid o- wego przeprowadzenia procesu pra e- nia jest 650°C. Analiza przeprowadzona

R² = 0,576

50 55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 600 C

RYSUNEK 15. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 600°C FIGURE 15. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 600°C

I = 0,355T + 52,83 R² = 0,546

50 55 60 65

2 4 6 8 10

Straty masy/The rate of ignition loss,I[%]

Czas/Time, T [h]

Temperatura/Temperature, t = 550 C

RYSUNEK 16. Wielko strat masy przy pra eniu (I ) w zale no ci od czasu pra enia (T) dla t = 550°C FIGURE 16. The rate of ignition loss (I ) for roasting depending on the time (T) for temperature t = 550°C

metodami statystycznymi (tab. 4) gene- ralnie potwierdzi a istotny wp yw tem- peratury na uzyskane warto ci wielko ci strat podczas pra enia torfu (F < , czas w zwery kowanym zakresie (od 3 do 9 h) okaza si za pod wzgl dem sta- tystycznym czynnikiem nieistotnym (F > ). Wyniki prezentowanych bada s miarodajne przy za o eniu, e spala- na jest wy cznie substancja organiczna.

Niestety na podstawie analizy rezulta- tów samego procesu pra enia nie mo na wykluczy wp ywu innych czynników, dlatego de nitywne rozwi zanie tego zagadnienia wymaga dalszych bada z wykorzystaniem zaawansowanych metod badawczych, takich jak na przy- k ad metoda dyfrakcji promieniowania X (XRD), metoda termicznej analizy ró nicowej czy termograwimetrii sprz -

onej ze spektrometri mas (DTA-TG- -MS), które by mo e pozwol na roz- dzielenie i oszacowanie wp ywu innych czynników, takich jak na przyk ad: za- warto minera ów ilastych, w glanów czy siarczków (PN-EN 1997-2:2009) na uzyskiwane warto ci strat masy gruntu przy pra eniu.

Literatura

Bia ek, J. i Depta, A. (2010). Statystyka dla studentów z programem STAT_STUD 1.0.

Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.

Go biewska, A. i Wudzka, A. (2006). Nowa klasy kacja gruntów wed ug normy PN-EN ISO. Geoin ynieria - Drogi, Mosty, Tunele, 04 (11), 44-55.

Karlsson, R. i Hansbo, S. (1989). Soil classi ca- tion and identi cation. Swedish Geotechnical Society.

Maciak, F. i Liwski, S. (1996). wiczenia z torfo- znawstwa. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Malinowska, E. i Doma ski, P. (2013). Okre le- nie parametrów  zycznych i mechanicznych s abono nych gruntów organicznych z pod-

o a trasy S2. Warszawa, Przegl d Naukowy In ynieria i Kszta towanie rodowiska, 2 (60), 147–157.

My li ska, E. (2001). Grunty organiczne i labo- ratoryjne metody ich badania. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

PN-B-04481:1988. Grunty budowlane. Badania próbek gruntu.

PN-G-02500:1985. Torf. Genetyczny podzia surowca.

PN-EN 1990:2014. Eurokod 0. Podstawy projek- towania konstrukcji.

PN-EN 1997-2:2009. Eurokod 7. Projektowane geotechniczne. Cz 2. Rozpoznanie i bada- nie pod o a gruntowego.

PN-EN ISO 14688-1:2006. Badania geotechnicz- ne. Oznaczanie i klasy kowanie gruntów.

Cz 1. Oznaczanie i opis.

Rybicki, S. i Krokoszy ski, P. (2011). Sondowanie statyczne i dynamiczne w badaniach pod o a gruntowego budowli drogowych. Biuletyn PIG, 466, 397-406.

Stra , G. (2011). O niektórych problemach zwi - zanych z okre laniem parametrów geotech- nicznych gruntów organicznych. W J. Bzów- ka, Badania i analizy wybranych zagadnie z budownictwa. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki l skiej.

Wierzbicki, J., Stefaniak, K. i Boczkowski, B.

(2015). Analiza wybranych w a ciwo ci geotechnicznych torfu w zale no ci od jego gatunku i wilgotno ci. In ynieria Morska i Geotechnika, 3, 212-216.

Wojtasik, A.T., Tro , M. i Ny kowiak, M. (2014).

Wyniki wst pnych bada parametrów geo- technicznych gruntów organicznych inter- glacja u eemskiego na terenie lewobrze nej cz ci Poznania. In ynieria Morska i Geo- technika, 1, 43-48.

Zaj c, K. (1994). Zarys metod statystycznych.

Warszawa: Pa stwowe Wydawnictwo Eko- nomiczne.

276 G. Stra

Streszczenie

Analiza wp ywu temperatury na wiel- ko strat masy przy pra eniu wybranego rodzaju torfu. W pracy analizowano wp yw czasu i wysoko ci temperatury pra nia na wielko strat masy podczas pra enia grun- tów wysokoorganicznych – torfów, zgod- nie z PN-B-0448:1988. Badaniom poddano 756 próbek w 63 seriach badawczych, które wypra ano jedno- lub dwuetapowo w ró nych temperaturach od 550 do 850°C w czasie od 3 do 9 h. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej, która po- twierdzi a istotno wp ywu temperatury na uzyskane wyniki.

Summary

The analysis of the impact of tem- perature when it comes to the rate of ig- nition loss of selected kind of peat. In this

paper the impact of temperature on the rate of ignition loss of high-organic soils – peats was conducted, in accordance with to Polish standard PN-B-0448:1988. In total, 756 sam- ples were tested in 63 testing series, that were of a roasting test in one or two stages for the temperature range from 550 to 850°C and for different time periods from 3 to 9 h.

The results were analyzed statistically and revealed that the main parameter to decide about the outcome of a roasting test is the temperature.

Author’s address:

Grzegorz Stra

Politechnika Rzeszowska

Zak ad Geodezji i Geotechniki im. Kaspra Weigla,

35-084 Rzeszów, ul. Pozna ska nr 2, bud. P, Poland

e-mail: gstraz@prz.edu.pl