K r o n ik a
617
M a łk o w sk ie g o dla h isto rii n a u k geologicznych, d r W. N a rę b sk i: P e tro g ra f i m in e ralog, m g r D. C hodkow ska: D ziałalność S t. M a łk o w sk ie g o na p o lu o ch ro n y p r z y ro d y n ie o żyw io n ej.
W trz y m ie sią ce później dn. 6 V b r. M uzeum Z iem i p rz y g o to w a ło p o sied zen ie n a u k o w e d la o m ó w ien ia d ziała ln o śc i i p ra c sw ego zm a rłe g o d y re k to ra . L iczn ie zgrom adzeni uczestn icy re p re z e n to w a li w sz y s tk ie o śro d k i geologiczne w P olsce, op ró cz tego n a d e sz ło w ie le listó w i d ep e sz o d p rz e d sta w ic ie li ś w ia ta n a u k i, k tó rz y n ie m ogli p rzy b y ć n a posiedzenie.
K ie ro w n ik M uzeum Z iem i prof. A. H a lic k a o d c z y ta ła n o ta tk ę a u to b io g ra fic z n ą p isa n ą p rzez p ro f. M ałkow skiego w 1954 r. o ra z m ó w iła o w k ła d z ie je g o p ra c y do m u z e a ln ic tw a geologicznego w Polsce. D r T. Szczęsny, r e p re z e n ta n t M in is te r s tw a L e śn ic tw a s c h a ra k te ry z o w a ł d ziałalność M ałko w sk ieg o n a p o lu o c h ro n y p r z y ro d y n ieożyw ionej. O p ra c a c h z za k re su p e tro g r a f ii m ów ili: p ro f. A. G aw eł i p ro f. 1. T u rn a u -M o ra w sk a , o S ta n is ła w ie M ałk o w sk im ja k o p o p u la ry z a to rz e n a u k geo logicznych — doc. Z. Z alew sk a, o je g o działalności społecznej — d r W. K ordow icz, sp o śró d g ru p y uczniów zm arłeg o za b ie ra ły głos: doc. I. K ard y m o w ic z i m g r D. M a łecka. W ypow iedzi k ie ro w n ik a m u zeu m w S u w a łk a c h m g ra A. P a tii i inż. E. L u - ty ń sk ieg o u zu p e łn iły sy lw e tk ę M ałkow skiego, n a ś w ie tla ją c je g o z a in te re s o w a n ia h u m a n isty c z n e i filozofię życiow ą o ra z p o sta w ę o b y w a te lsk ą w obozie- k o n c e n tra cy jn y m w S ach sen h a u sen .
U czestn icy posied zen ia zgłosili k ilk a p ro p o zy c ji trw a łe g o uczczenia p am ięc i p ro f. M ałkow skiego, p rz y czym n a szczególną u w ag ę z a słu g u je p r o je k t p ro f. H. S w idzińskiego, by M uzeum Z iem i w y b iło sp e c ja ln y m e d a l pośw ięcony tw ó rc y te j in sty tu c ji. Z a k ła d H ydrogeologii U n iw e rsy te tu W arszaw sk ieg o zaś za p ro p o n o w a ł, aby m o re n ę sz a fla rs k ą n a P o d h a lu n az w ać im ien ie m S ta n is ła w a M ałkow skiego. N ajb liższe g ro n o w sp ó łp rac o w n ik ó w z m arłeg o p o d ję ło d ecyzję w y d a n ia księgi p am ią tk o w e j.
cd.
D Z IE S IĄ T A RO C ZN ICA
W m a rc u b r. m in ę ło dziesięć la t od d n ia śm ierci E d w a rd a W arch ało w sk ieg o , w y b itn e g o p olskiego geodety, p ro fe s o ra i d łu g o le tn ie g o r e k to r a P o lite c h n ik i W a r sz aw sk ie j l. W zw iązku z ty m w dn. 29—3 0 IV b r. o d b y ła się n a W ydziale G eodezji i K a rto g ra fii P o lite c h n ik i W arsza w sk iej s e s ja n au k o w a , pośw ięcona p am ięc i W a r chałow skiego, w sp ó łtw ó rcy i o rg a n iz a to ra te g o w y d ziału , w ychow aw cy zn aczn ej części jego o b ec n ej k a d r y n a u k o w e j. P oza r e f e ra ta m i n au k o w y m i z z a k re su p rz e d e w szy stk im geodezji w yższej — g łów nej d zied z in y d ziała ln o śc i n au k o w e j W ą rc h a - łow skiego — p rze d sta w io n y m i prziez jego uczniów , w ygłoszone b y ły d w a r e f e r a ty pośw ięcone p rz e d sta w ie n iu z a ró w n o je g o d o ro b k u naukow ego, ja k te ż i ro li w o rg a n iz ac ji n a u k i i sz k o ln ic tw a w yższego o raz słu ż b y geo d ezy jn ej w Polsce. Z o k azji se sji w y d a n a zo stała n ie w ie lk a b ro sz u ra 2.
1 E. W archałow ski, u r. 4 X 1885, po u k o ń czen iu s tu d ió w w yższych w M oskw ie w 1909 r. z o s ta je asy sten tem , a n a stę p n ie docen tem i p ro fe so re m w M oskiew skim In sty tu c ie G eodezyjnym . W la ta c h 1919— 1921 b ie rz e cz y n n y u d z ia ł w o rg a n iz a c ji służby g eo d ezy jn ej w ZSR R . W k o ń cu 1921 r. w ra c a do k r a ju , gdzie w łą c z a się do p ra c p rz y o rg an iz ac ji W ydziału G eodezji (M ierniczego) n a P o lite ch n ic e W a r sz aw sk ie j, o b e jm u ją c ró w n o c ze śn ie p ro w a d z e n ie w y k ła d ó w i k ie ro w n ic tw o K a te d r y M ie rn ic tw a I, p rz e m ia n o w a n e j n a s tę p n ie n a K a te d r ę G eodezji W yższej. F u n k c je te p e łn ił p ro f. W arch ało w sk i do- zgonu, k tó r y n a s tą p ił 6 I I I 1953.
2 E d w a rd W a rch a ło w ski, pod re d a k c ją Cz. K am eli z e b ra ł i. o p rac o w a ł S. W al czak. W a rsza w a 1963, s. 24 (w y d aw n ictw o pow ielone).
618
K r o n ik aD ziałalność n a u k o w a p ro f. E. W arch ało w sk ieg o w y ra ż a się p o k aź n ą liczbą p ow ażnych, zaw sze p io n ie rsk o now oczesnych, m o n o g raficzn y ch p ra c nauk o w y ch . D o n a jc e n n ie jsz y c h w śród n ic h zaliczyć m o ż n a m . in. Z a ry s fo to g ra m e trii z 1912 r.,
N iw ela cja p r e c y z y jn a z 1919 r., R a c h u n e k w y ró w n a n ia w e d łu g m e to d y n a jm n ie j szy c h k w a d ra tó w z 1923 r., W y ró w n a n ie tria n g u la c ji ja k o o b serw a cji p o śred n ich
z 1931 r., N iw ela cja g eo m e try c zn a z 1936 r., Einige V ersu c h e ü b e r P rä zisio n sn i
v e lle m e n t z 1934 r., Z a sto so w a n ie k r a k o w ia n ó w w r a c h u n k u w y ró w n a w c zy m
z »1939 r., T ria n g u la c ja n ow ego ty p u z 1948 r., G eodezja w y ższa z 1952 r. i w iele innych.
R ów nież w ielk ie zasługi p o sia d a p ro f. W arch ało w sk i ja k o w ychow aw ca m ło d e j k a d ry n au k o w e j. Z je g o szkoły n a u k o w e j r e k r u tu je się k ilk u n a s tu d o k to ra n tów , spośród k tó ry c h w ielu z a jm u je dziś po w ażn e sta n o w isk a w w yższym szkol n ic tw ie geodezyjnym i In s ty tu c ja c h słu ż b y geodezyjnej.
B ardzo czynny b y ł p ro f. W a rch ało w sk i w d ziedzinie o rg a n iz a c ji n a u k i i n a u czania, p ia s tu ją c w iele o d p o w ied zialn y ch fu n k c ji, a m . in . był d łu g o le tn im re k to re m P o lite c h n ik i W arszaw sk iej w szczególnie tru d n y m o k resie je j p o w o jen n e j odb u d o w y . P o n a d to od 1926 r. b y ł o n s e k re ta rz e m P o lsk ie g o K o m ite tu M iędzyna rodow ej U n ii G eodezyjno-G eofizycznej, w 1945 r. zaś z o s ta je je g o prezesem . Od ro k u 1930 b y ł członkiem A k ad e m ii N au k T echnicznych. P rz e z w iele la t był se k re ta rz e m P o lsk ieg o T o w arzy stw a F o to g ra m e try c zn e g o , p e łn ił ró w n ież fu n k c je p r e zesa P o lsk ieg o T o w a rz y stw a A stro n o m iczn eg o i p rez esa P o lsk ieg o T o w arzy stw a G eofizycznego. B ra ł b ard z o czynny u d ział w p rzy g o to w a n iac h I K o n g re su N au k i P o lsk ie j ja k o przew o d n iczący P o d k o m isji G eodezji, a n a s tę p n ie o rg a n iz u je K om i te t G eodezji PA N , o b e jm u ją c jego p rzew odnictw o.
D zieło p ro f. E. W arch ało w sk ieg o zyskało m u tr w a łą pozycję w d o ro b k u te ch n ik i i n a u k i p olskiej.
S ta n is ła w W alczak
P R A C A D O K T O R S K A Z H IS T O R II T E C H N IK I G Ó R N IC ZEJ
W d n iu 24 m a ja b r. R a d a W ydziału M aszyn G órniczych i H u tn ic zy c h A k ad e m ii G ó rniczo-H utniczej w K ra k o w ie n a p o d sta w ie p rac y R o zw ó j k o n s tr u k c ji u rzą d ze ń
w ycią g o w yc h ja k o c z y n n ik w z ro stu w y d o b yc ia w ęgla k a m ie n n eg o do p o ło w y X I X w ie k u na te re n ie G órnego i D olnego Ś lą sk a n a d a ła sto p ień d o k to ra n a u k te ch n ic z
nych m g ro w i inż. A dam ow i K lichow i. P ro m o to re m p r a c y b y ł doc. T. K ubiczek, r e ce n ze n ta m i zaś: prof. B. K ru p iń sk i, doc. J. H urycz, doc. M. R a d w an i doc. Z. K a w ecki. Do sk ła d u R ady zaproszony b y ł prof. J. P azd u r.
P ra c a z y sk a ła w y so k ą o c e n ę w szy stk ich recen zen tó w . Choć je j te m a t w y d a ł s ię zb y t zaw ężony aby w y sn u w ać sz e rsz e w n ioski, sposób je j u ję c ia pozw olił n ie k tó ry m recen ze n to m i d y sk u ta n to m p o d k re ślić w a rto ść p ra c y d la w spółczesne go k o n s tru k to ra .
A u to r z a ją ł się o k re se m m ało dotychczas o p rac o w a n y m od stro n y te ch n ic z n e j — p o cz ątk am i g ó rn ic tw a w ęglow ego n a ziem iach p o lsk ch do połow y X IX w .
O kres te n rozpoczyna się w y b itn y m w zro stem p ro d u k c ji parzy jednoczesnym p o g łę b ie n iu n ie k tó ry c h pom ysłów te chnicznych, a o d rzu c en iu in n y ch , z a m y k a ją zaś — rodzące się p ró b y n o w a to rsk ie . A w ięc p e rio d y z a c ja z o stała w y b ra n a tra fn ie . We w n ą trz o k re s u z a ry so w u ją się z ko lei podo k resy , z k tó ry c h w k a ż d y m p rze w a ż a ła ja k a ś k o le jn a fo rm a ro zw ojow a. D la uchw yceinia ich i u sz ereg o w an ia w p ew n e j kolejności u w a ru n k o w a n e j p o stę p em te ch n ic zn y m w y p a d ło au to ro w i p rz e jrz e ć o g ro m n y m a te ria ł. U strz e g ł się p rz y ty m p rze d zarzu ce n ie m cz y te ln ik a fa k ta m i d ru g o rz ęd n y m i, o d ch y lają cy m i się od fo rm typ o w y ch , k tó r e z a to zostały p o d d an e ścisłej an alizie k in e m a ty c z n e j. D r K lich p rz e p ro w a d z ił też p e łn ą sy ste m a ty k ę u r z ą
