Andrzej Nowakowski, Mariusz
Mielczarek
Sprawozdanie z badań
archeologicznych na Polach
Grunwaldu w latach 1983-1984
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 439-449
1985
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
A ndrzej N owakow ski, Mariusz Mielczarek
S P R A W O Z D A N I E Z B A D A Ń A R C H E O L O G I C Z N Y C H N A P O L A C H G R U N W A L D U W L A T A C H 1 9 8 3 — 1 9 8 4
W la ta c h 1983— 1984 p ro w a d zo n o b a d a n ia a r c h e o lo g ic z n e n a P o la c h G r u n w a ld u , a n a lo g ic z n ie jak w o k r e sie p o p rzed n im , n a p o d sta w ie u m o w y z U r z ę d em W o je w ó d z k im w O lszty n ie, k tó r y z a p e w n ił p o d sta w y f in a n s o w e d ziałań. P r a ce w y k o p a lis k o w e p o d ję te w ty c h la ta c h s t a n o w iły k o n ty n u a c ję b a d a ń
R y s . 1. P o la G r u n w a l d u . L i c z b y o d p o w i a d a j ą c e n u m e r a c j i s t a n o w i s k . L i t e r ą M o z n a c zo n o b u d y n e k m u z e u m , l i t e r ą P , z e s p ó l p o m n i k o w y
440 Kronika n a u k o w a
z la t u b ie g ły c h (se z o n y 1980— 1982) *. P r o w a d z iła je e k ip a Z a k ład u A r c h e o lo g ii P o ls k i Ś r o d k o w e j I n s ty tu tu H isto rii K u ltu r y M a te r ia ln e j (dalej IHKM) P A N w Ł odzi, pod k ie r u n k ie m doc. dr. hab. A n d rzeja N o w a k o w s k ie g o , zło ż o n a w 1983 r. z sz eściu , zaś w 1984 r. z p ię c iu p r a c o w n ik ó w n a u k o w y c h . P r o sp e k c ją te r e n u m e to d a m i g e o f iz y c z n y m i z a jm o w a ł się w 1983 r. zesp ół dr. K. M isie w ic z a z IH K M P A N w W arsza w ie. C ałość prac k o o r d y n o w a ł prof, dr A n d rzej N ad olsk i.
W ob u se z o n a c h b a d a w o z y c h do prac w y k o p a lis k o w y c h (rys. 2) z a tr u d n ia n o h a r c e r z y z W a rm iń sk o -M a zu rsk iej C h o r ą g w i Z H P w O lszty n ie, u c z e s tn i c z ą c y c h w o b ozach z o r g a n iz o w a n y c h p rzez K o m e n d ę C h o r ą g w i w e s p ó ł z o l sz ty ń s k im K u r a to r iu m O św ia ty i W y ch o w a n ia .
K a m p a n ia 1983 r. tr w a ła od 2 lip ca do 13 sierp nia. J e j 'zadaniem, poza p o sz u k iw a n ia m i g e o fiz y c z n y m i, b y ła k o n ty n u a c ja prac n a sta n o w isk a c h 24 i 26, k tó r y c h e k sp lo ra c ję rozp oczęto w ro k u u b ie g ły m .
S ta n o w is k o 24 (rys. 1) w y z n a c z o n o n a m ie jsc u id e n ty f ik o w a n y m z je d n y m z d o łó w , o p isa n y c h p rzez E. S c h n ip p la , w k tó r y m m ia n o zn a jd o w a ć dużo k o śc i lu d z k ic h C e le m prac b y ło o sta te c z n e w y j a ś n ie n ie c h a ra k teru o b iek tu . S ta n o w is k o to le ż y w o d le g ło śc i ok oło 250 m n a p o łu d n io w y w s c h ó d od ru in k a p lic y (ozn aczon ych jako st. 1) i o k o ło 380 m n a p o łu d n io w y za ch ód o d P o m n ik a G ru n w a ld z k ie g o . J e s t to k o liste z a g łę b ie n ie o śr e d n ic y o k o ło 33 m i g łę b o k o śc i ok oło 3 m, m ierzą c od o b e c n e g o p o zio m u pól. W r. 1982 e k sp lo ro w a n o w y k o p o w y m ia r a c h 3 3,5X 2 m , p r z e c in a ją c y ca łe z a g łę b ie n ie n a o si p ó łn o c — p ołu d n ie.
W 1983 r. w y ty c z o n o n o w y w y k o p o w y m ia r a c h 14X 15 m. A b y le p ie j d o p a so w a ć g o do k sz ta łtu i w y m ia r ó w za g łęb ie n ia , p o d z ielo n o g o w z d łu ż p r z e k ą tn ej. B a d a n ia p ro w a d zo n o ty lk o w jeg o części p o łu d n io w o -w sc h o d n ie j, o b e j m u ją c e j o k o ło 1/4 p o w ie r z c h n i z a g łę b ie n ia . G d y b y u ja w n io n o tu ta j n a w a r st w ie n ia k u ltu r o w e , eksp lo ra c ją m ia n o objąć ta k ż e p o zo sta łą część w y k o p u . W tr a k c ie prac, n a g łę b o k o śc i o k o ło 1,5 m , o d sło n ięto lic z n e k a m ie n ie p o ln e, z a le g a ją c e p oziom o w w a r s tw ie g lin y (rys. 3). U sta lo n o jed nak , że n ie sta n o w ią o n e p o z o sta ło śc i c e lo w e j k o n stru k cji. N a le ż y sądzić, iż jest to raczej tw ó r n a tu r a ln y — rodzaj so c z e w k i c z y w k ła d k i w g lin ie z w a ło w e j p o c h o d z e n ia m o r e n o w e g o . W p o zio m ie ty m ż a d n y c h z a b y tk ó w n ie zn alezio n o . Z w a r s t w y p r ó ch n icy w y d o b y to je d y n ie f r a g m e n t y p o je d y n c z y c h p r z e d m io tó w n o w o ż y tn y c h , jak część le m ie sz a c z y ła ń c u c h żela z n y . O d sło n ięto ta k ż e n ie m a l k o m p le t n y sz k ie le t k r o w y , z a le g a ją c y p ły tk o p o d w a r s tw ą p r ó ch n icy . W oln o p rzyp u szczać, że w ła ś n ie w id o c z n e n a p o w ie r z c h n i k o ści z w ie r z ę c e w p r o w a d z iły w b łąd E. S ch n ip p la , k tó r y o m y łk o w o u z n a ł je za k o śc i lu d zk ie.
W ob ec n e g a t y w n e g o w y n ik u p o szu k iw a ń , p r o w a d z e n ie w ty m m ie jsc u d a lsz y c h prac u zn a n o za zb ęd n e, n ie ro k u ją c e p o w o d zen ia .
P e łn e g o zb ad a n ia w y m a g a ło ta k ż e sta n o w isk o 26 (rys. 1). J e s t to n ie m a l k o liste z a g łę b ie n ie o śr e d n ic y o k o ło 31 m i g łę b o k o śc i ok oło 1,5 m , leżą ce w o d le g ło śc i ok o ło 250 m n a w s c h ó d od P o m n ik a G ru n w a ld z k ie g o . P o ra sta ją c a je ro ślin n o ść łą k o w a su g e r o w a ła , ż e n ie g d y ś m ie js c e to b y ło siln ie 'naw ilgo cone. W 1982 r., w tr a k c ie prac w y k o p a lisk o w y c h , o d k r y to tu ta j s iln ie sk
oro-1 A . N a d o l s k i , P o l a G r u n w a l d u w ś w i e t l e b a d a ń 1980 r o k u , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1981, n r 1, ss. 155—168; t e n ż e , P o l a G r u n w a l d u w ś w i e t l e b a d a ń z l a t 1981—1982, i b i d e m , 1983, n r 4, ss. 581—585; p o r . t a k ż e c o r o c z n e s p r a w o z d a n i a w „ I n f o r m a t o r z e A r c h e o l o g i c z n y m ” . 2 E. S c h n i p p e i , D a s R i t t e r g r a b v o n T a n n e n b e r g , O b e r l ä n d i s c h e G e s c h i c h t s b l ä t t e r , 1909, B d . 2, H . 11, s s. 69—80.
K ro nika n a u k o w a 441
R y s . 2. P o la G r u n w a l d u . H a r c e r z e z o l s z t y ń s k i e j c h o r ą g w i Z H P p r z y p r a c y n a s t a n o w i s k u 27
d o w a n y p r z ed m io t żela z n y , k tó r y z p e w n y m p r a w d o p o d o b ie ń stw e m m o żn a uznać za fr a g m e n t d ź w ig n i sp u s to w e j k u szy . Z a b y te k ten m o ż e m i e ć z w ią z e k z b itw ą g r u n w a ld zk ą .
P o d c za s k a m p a n ii b a d a w c z e j w 1983 r. n a s ta n o w isk u ty m za łożon o k o le jn e d w a w y k o p y . M ia ły o n e w y m ia r y 15X 10 m. U k ła d e m n a w ią z y w a ły do w y k o p ó w u b ie g ło ro czn y ch . S tr a ty g r a fia b a d a n y c h n a w a r s tw ie ń n ie różniła się od stw ie r d z o n e j w u b ie g ły m se zo n ie. P o d p róch n icą orną w y s tę p o w a ła w a r stw a torfu m ią ższo ści o k o ło 30— 40 cm. Podozas ek sp lo r a c ji z w r a c a n o sz c z e gó ln ą u w a g ę na te n poziom , g d y ż p rzed e w s z y stk im on s tw a r z a ł sz a n se o d k r y c ia z a b y tk ó w .
W cza sie d w u le tn ic h prac p rzeb ad an o n ie m a l 2/3 z a g łę b ie n ia . W r. 1983 n ie zn a lezio n o je d n a k ż a d n y c h p r z e d m io tó w w ią ż ą c y c h się z b itw ą , a je d y n ie n ie lic z n e f r a g m e n t y cera m ik i n o w o ż y tn e j. D a lsz e b a d a n ia n a t y m s ta n o w isk u u zn a n o w ię c za n ie c e lo w e .
K o n ie c z n o ść u sto su n k o w a n ia się d o w y n ik ó w s t u d ió w g r u n w a ld z k ic h p ro w a d z o n y c h z a g ran icą, a s z c z e g ó ln ie d o k o n c e p c ji bad acza sz w e d z k ie g o S. E k - dah la, sp o w o d o w a ła , że p o sta n o w io n o p rzeb a d a ć część ob sza r u p o b o jo w isk a m e to d a m i g e o fiz y c z n y m i. O b ję to n im i te ren , p rzez k tó r y — w e d łu g S . E k d a h - la — p r z e b ie g a ło • ło ż y sk o tz w . „ W ie lk ie g o S tr u m ie n ia ” — r u b ie ż y d zielą c e j p rzed b it w ą o b ie w a lc z ą c e str o n y *.
B a d a n ia g e o fiz y c z n e p r zep ro w a d zo n o n a o b szarze o p o w ie r z c h n i 5000 m*,
3 S v . E k d a h l , D ie S c h la c h t b et T a n n e n b e r g Ш 0 . Q u e lle n k ritis c h e U n te rs u c h u n g e n . B d . 1, E in fü h r u n g u n d Q u e lle n a n la g e , B e r li n 1932.
R ys. 3. Pola G r u n w a l d u , st. 24. Profil za g łę b ie n ia , w którym wg E. S c h n i p p l a zna jd o w a n o szczą tk i kości lu d z k ic h . 1 — warstwa próchnicza; 2 — p o d p r ó c h -
nicza warstwa n a m y ta ; 3 — warstwa próchnicy p ie r w o tn e j; 4 — w a r s t w a
piasku prz em iesza n eg o z próchnicą; 5 — warstwa gliny (calec); 6 — w a r s t w a
Kronika n a u k o w a 443
p o ło ż o n y m n a p o łu d n ie od w s i G r u n w a ld , m ię d z y d r o g a m i G r u n w a ld — Sarnin i G r u n w a ld — Ł o d w ig o w o (rys. 4). W p racach w y k o r z y s ta n o ap arat do w y k r y w a n ia m e ta li, r e je s tr u ją c y z a k łó c e n ia c h a r a k te r y sty c z n e d la m e ta li ferry cz- n y c h (żelazo, stal), jak i n ie fe r r y o z n y c h (m iedź, b rą z itd.).
C a ły b a d a n y te r e n p o d z ie lo n o n a se k to r y o w y m ia r a c h 5 0 X 5 0 m , w r a m a c h k tó r y c h w y z n a c z o n o p r o file b a d a w c z e o d d a lo n e od s ie b ie o 1 m . P r o sp e k c ję p ro w a d zo n o do g łę b o k o śc i około 1,8 m . U m o ż liw iło to z a r e je str o w a n ie w s z y stk ic h n a t y m obszarze m ie js c p rz y p u sz c z a ln e g o w y s tę p o w a n ia p r z e d m io tó w m e ta lo w y c h .
W w y n ik u p r o w a d z o n y c h prac, po w y e lim in o w a n iu w s p ó łc z e s n y c h p r zed m io tó w z n a jd o w a n y c h n a p o w ie r z c h n i, w y z n a c z o n o 61 p u n k tó w , w k tó r y c h n a le ż y sp o d z ie w a ć się r z ec zy z a le g a ją c y c h g łę b ie j. W m ie js c a c h t y c h p r z e w i d zia n e są so n d a że a r c h eo lo g iczn e. G d y b y k o n c e p c ja S. E k d a h la o k a z a ła się słu szn a , n a le ż a ło b y sp o d z ie w a ć się o d k ry cia tu ta j z a b y t k ó w m a ją c y c h z w ią z e k z b itw ą.
R y s . 4. P o la G r u n w a l d u . P la n s y t u a c y j n y t e r e n u u z n a w a n e g o p r z e z S . E k d a h la z a ł o ż y s k o „ W i e lk i e g o S t r u m i e n i a", Z a k r o p k o w a n o o b sz a r o b j ę t y p r o s p e k c ją g e o f i z y c z n ą
444 Kro nik a n a u k o w a
N ie z a le ż n ie od a k cji b a d a w o z e j w te r e n ie , k o n ty n u o w a n o o p r a c o w a n ie m a te r ia łó w z g r o m a d z o n y c h w se z o n a c h p o p rzed n ich . D r B. Ł u cz a k z Z a k ła d u A n tr o p o lo g ii U Ł u k o ń c z y ł a n a liz ę m a te r ia łu o ste o lo g ic z n e g o , p och o d zą ceg o z b a d a ń p r o w a d z o n y c h n a P o la c h G r u n w a ld u w la ta c h 1958— 1960. S zc z ą tk i k o stn e w y d o b y te w tr a k c ie p ra c w y k o p a lis k o w y c h n a st. 1 (kap lica) p rzez e k ip ę prof. dr. Z. R a je w sk ie g o w y m a g a ł y b o w ie m p o n o w n e g o p rzejrzen ia , z p o w o d u b r a k u p e łn e j d o k u m e n ta c ji a n tr o p o lo g icz n e j. N a le ż a ło r ó w n ie ż p o se g r e g o w a ć m a te r ia ł, k tó r y u l e g ł p n zem iesza n iu p od czas k ilk a k r o tn y c h p r z e n o sin z m a g a z y n ó w P a ń s tw o w e g o M u zeu m A rc h e o lo g ic z n e g o w W a rsz a w ie do s ie d z ib y M u z e u m W a rm ii i M azu r w O lsz ty n ie . W p r z e c iw ie ń s tw ie do m a te r ia łó w w y k o p a n y c h w la ta c h 1980 i 1982, sta n za c h o w a n ia ty c h sizczątków k o stn y c h n ie p o z w o lił n a w y s u n ię c ie sz e r sz y c h w n io sk ó w . U sta lo n o je d y n ie p rzy b liż o n ą liczb ę o so b n ik ó w (ok. 130) o r a z p łe ć c zęści z m a r ły c h — p r z e w a g a m ę ż c z y z n w w ie k u „ m a tu r u s”.
W r. 1984 k a m p a n ia w y k o p a lis k o w a tr w a ła od 5 lip ca do 16 sierpnia. Ja k o m ie jsc a p o sz u k iw a ń w y b r a n o d w a sta n o w isk a , o zn a czo n e — 27 i 28 (rys. 1). P e łn e w y k o n a n ie p r z y g o to w a n e g o p rogram u b a d a w c z e g o u tr u d n iły je d n a k ulé'w ne d e sz c z e p a d a ją ce w p ie r w sz e j p o ło w ie sezonu.
N a sta n o w isk o 27 w y b r a n o m ie js c e p o ło żo n e w b ezp o śr ed n ie j b lisk o śc i p o d m o k łe g o o c zk a p o lo d o w c o w e g o . Z d a w a ło się ono stw a r z a ć sz c z e g ó ln e sizan- se o d n a le z ie n ia m o b ilió w z w ią z a n y c h z b itw ą . N a te r e n a c h p ob o jo w isk , a z w ł a szcza w sy tu a c ji ta k ie j, jak zastan a n a P o la c h G r u n w a ld u , g d z ie obszar jest u ż y t k o w a n y rolniczo, n a jw ię k s z ą n a d z ie ję o d k ry cia z a b y tk ó w dają b o w ie m w ła ś n ie m ie jsc a n ie g d y ś p o d m o k łe . Is tn ie je m o ż liw o ść , że z a g u b io n e p r zed m io ty ugnzęizły w b a g n ie lu b w w o d z ie i n i e z c s ta ły p ó ź n iej o d n a le z io n e an i p rzez w ła śc ic ie li, a n i p r z e z z b iera cz y tr o fe ó w b ite w n y c h c z y r o ln ik ó w u p r a w ia j ą c y c h z ie m ię w cz a sa c h p ó źn ie jsz y c h . O czka p o lo d o w c o w e p o ło ż o n e w śr ó d p ó l są p o n a d to n ie ja k o n a tu r a ln y m m ie js c e m w y r z u c a n ia r z e c z y u tr u d n ia ją c y c h u p r a w ę , a w śr ó d n ic h w s z e lk ie g o ro d za ju p r z e d m io tó w m e ta lo w y c h , k tó re w t y m k o n k r e tn y m p r z y p a d k u m o g ły b y ć ta k ż e d e str u k ta m i u z b r o jen ia b ą d ź op orząd zen ia.
S ta n o w is k o 27 le ż y n a d c ie k ie m w o d n y m , n a t e r e n ie w y s y c h a ją c e g o b a g n a w p o b liżu o c z k a p o lo d o w c o w e g o , w o d le g ło śc i ok o ło 110 m od s z o s y S t ę bark — G r u n w a ld i S tę b a r k — Ł o d w ig o w o .
P o c z ą tk o w o w y t y c z o n o o sie m w y k o p ó w o w y m ia r a c h 1 0X3 m , z k tó r y c h 6 (nr 1— 6) u s y tu o w a n o n a lin ii p ó łn o c — p o łu d n ie, 2 zaś, o z n a c z o n e n u m er a m i 7 i 8, p ro sto p a d le do p o p rzed n ich . W c za sie e k sp lo ra c ji, k tó r a ze w z g lę d u na z a la n ie w o d ą d w ó c h n a jn iż e j p o ło ż o n y c h w y k o p ó w (nr 1 i 2) o g r a n iczo n a z o sta ła d o sz e śc iu z nich , d otarto do g ru b ej w a r s t w y to r fu (poza w y k o p e m n r 6), z a le g a ją c e j p o d p o z io m e m p ia sk u i ż w ir u o r a z g l i n y (rys. 5). B a d a n ia p o n iżej g łę b o k o śc i 1,40 m u n ie m o ż liw iła je d n a k w o d a g r u n to w a s ta le z a le w a ją c a w y k o p y . W w y k o p ie n r 5 n a tr a fio n o , w to r fie , n a d u ż y p ie ń d r e w n ia n y , cz ę śc io w o le ż ą c y p o za g r a n ic a m i e k sp lo r o w a n e j p o w ierzch n i. W y ło n iła się k o n ie c z n o ść o d sło n ię c ia g o w całości. Z ałożon o w ię c k o le j n y w y k o p , o z n a c z o n y n r 9, p r z y le g a ją c y o d s t r o n y z a c h o d n ie j do w y k o p u n r 5. O d k ry to w n im k ilk a d a lsz y c h d u ż y c h f r a g m e n tó w d r e w n a (rys. 6). W w y k o p ie ty m n i e stw ie r d z o n o je d n a k ż a d n y c h z a b y tk ó w a n i in n y c h śla d ó w d z ia ła ln o śc i lu d z k ie j. M ożna w i ę c sąd zić, ż e są to r e s z t k i r o ś lin n o ś c i p o r a sta ją c e j n ie g d y ś o b r z e ż e oczka lo d o w c o w e g o .
Rys. 5. Pola G r u n w a l d u , st. 2 7. P rze krój na w a rstw ień w bezpośrednim s ą s i e d z
twie oczka p o l o d o w c o w e g o . 1— próchnica; 2 — glina zie lono-biala; 3— g lin a
R ys. 6. Pola G r u n w a l d u , st. 27. Odsłonięte fra g m e n ty drewna leżącego w t o r fie. 1 — torf; 2 — glina zie lono-s zara; 3 — dren; 4 — duże fr a g m e n ty d r e w na; 5 — fra g m e n t k o r y
Kr onika n a u k o w a 447
k o p ie n r 2, pod w a r s tw ą p r ó c h n ic y w sp ó łc z e sn e j, o d k r y to fr a g m e n t y w y l e w u n a c z y n ia p ó źn o śr e d n io w ie c z n e g o (rys. 7). M ało c h a r a k te r y sty c z n e u ła m k i c e r a m ik i o d sło n ią to ta k ż e w w y k o p ie n r 4, zaś w s ą s ie d n im w y k o p ie n r 5 z n a le zio n o k u lk ą sz k la n ą . N a j c ie k a w s z y m z a b y tk ie m z b a d a ń 1984 r. je st p ocisk p r o c y z w y p a lo n e j g l i n y (rys. 8), k tó r y w y d o b y to z w a r s t w y p r ó c h n ic y w c e n tra ln e j c zęści w y k o p u n r 7. N ie w y k lu c z o n e , ż e z a b y te k t e n m a z w ią z e k z b itw ą g ru n w a ld z k ą .
B a d a n ia n a sta n o w is k u 27 (u k o ń c z e n ie e k sp lo r a c ji w y k o p ó w n r 1 i 2) m iano k o n ty n u o w a ć w r. 1985.
W y b ó r sta n o w isk a 28, p o ło ż o n e g o p r z y p o ln e j drodze, w o d le g ło śc i o k o ło 100 m od sizosy S tę b a r k — Ł o d w ig o w o , p o d y k to w a n y b y ł o d m ie n n y m i p n zyczy- n a m i n iż w p r z y p a d k u sta n o w isk a 27. • Z a u lo k o w a n ie m w y k o p ó w w ty m m ie jsc u p r z e m a w ia ły w y n i k i a n a liz y fo to g r a m e tr y c z n e j zd ję ć lo tn ic z y c h , d o k o n a n ej p rzez sp e c ja lis tó w P a ń s tw o w e g o P r z e d się b io r s tw a G e o d e z y jn e g o w Łodzi. S tw ie r d z ili o n i tu ta j a n o m a lie str u k tu r y n a w a r s tw ie ń z ie m n y c h , w p o r ó w n a n iu d o te r e n u p r z y le g łe g o , su g e r u ją c , ż e z a k łó c e n ia o w e są w y n ik ie m d zia ła ln o śc i lu d z k ie j (na P o la c h G r u n w a ld u z a r e je str o w a n o o g ó łe m 198 ta k ic h a n o m a lii różn o ro d n eg o p o ch o d zen ia ). P o sta n o w io n o w i ę c sp r a w d z ić p o w o d y z a k łó c e ń i r o z str zy g n ą ć, c z y m a ją o n e ja k ik o lw ie k z w ią z e k z b itw ą .
W y ty c z o n o tu ta j tr z y w y k o p y , o w y m ia r a c h 1 0X 3 m , u s y t u o w a n e r ó w n o le g l e do d ro g i p o ln e j. W d w ó c h w y k o p a c h zn a le z io n o ty lk o n ie w ie lk ie f r a g m e n ty c ie n k ie j b la c h y , n a jp r a w d o p o d o b n ie j n o w o ż y tn e j. O d sło n ięto n a to m ia st sk u p isk o k a m ie n i p o ln y c h n ie n o sz ą c y c h ś la d ó w o b ró b k i (rys. 9). B y ł y to p o zo sta ło ści p r y z m y u tw o r z o n e j z k a m ie n i z e b r a n y c h n a p o w ie r z c h n i p ó l b e z pośredn io p r z y le g a ją c y c h do sta n o w isk a . O n e w ła śn ie , ja k o t w ó r o b c y w str u k turze p o d g leb ia , z a k łó c a ją c y n a tu r a ln ą str u k tu r ę te r e n u , sp o w o d o w a ły o w ą a n o m a lię z a o b se r w o w a n ą p rzez fo to in te r p r e ta to r ó w .
W ob ec n e g a t y w n y c h w y n ik ó w p rzeb a d a n ia p o n a d 6 0 % w y z n a c z o n e g o Śbszaru, n a le ż y sądzić, że d a lsze p race n a t y m sta n o w is k u n i e rok u ją n ad ziei p o w o d zen ia .
R y s . 7. P o la G r u n w a l d u , st. 27, F r a g m e n t ś r e d n i o w i e c z n e g o n a c z y n i a g l in ia n e g o
448 Kronika n a u k o w a
O
2cm
=j
R y s . 8. P o ła G r u n w a l d u , st. 27. P o c is k p r o c y s p o r z ą d z o n y z w y p a l o n e j g l i n y
R y s . 9. P o la G r u n w a l d u , st. 28. S k u p i s k o k a m i e n i z c z a s ó w n o w o ż y t n y c h
P o d su m o w u ją c r e z u lta ty prac, m o żn a stw ierd zić, iż w w y n ik u d o ty c h c z a s o w y c h b ad ań s p e c ja lis ty c z n y c h (fo to in ter p r eta c ja zd jęć lo tn icz y ch , p ro file g le b o w e w s k a z u ją c e za w a rto ść z w ią z k ó w f o s f o r u 4, p ro file h ip so m e tr y c z n e t e ren u s) oraz k w e r e n d y źród eł p isa n y c h i lite r a tu r y p rzed m io tu zeb r a n o dan e sk ła n ia ją c e do w y s u n ię c ia n o w y c h k o n c e p c ji rek o n str u k c ji p r z eb ieg u b itw y to c z o n e j 15 lip ca 1410 r. U z y sk a n o p o d sta w y do d a lek o id ą cej r e w iz ji u sta le ń p r z e d s ta w io n y c h w lite r a tu r z r p rzed m io tu , d o ty c z ą c y c h p rz e b ie g u b itw y
4 B a d a n i a p r o w a d z ił o P . P . P K Z w P o z n a n iu . M a s z y n o p is w A r c h i w u m Z A P S I H K M P A N w Ł o d z i.
5 P r o f i l e h i p s o m e t r y c z n e s p o r z ą d z ił m g r P . M a r o s i k z M u z e u m A r c h e o lo g i c z n e g o i E t n o g r a f i c z n e g o w Ł o d z i. D o k u m e n t a c j a w A r c h i w u m Z A P S I H K M P A N w Ł o d z i.
Kr onik a n a u k o w a 449
i m ie jsc a jej p o sz c z e g ó ln y c h faz. O d n o si się to sz c z e g ó ln ie do o d m ie n n e j od d o ty c h c z a so w e j lo k a liz a c ji ob ozu k rz y ż a c k ie g o , a zarazem o sta tn ie j fa z y b i t w y ; o b e c n ie w y d a j e się, że n a le ż y w ią z a ć je z r e jo n e m k a p lic y (st. 1). U z a sa d n io n o p o w a ż n e o g ra n ic z e n ia d łu g o śc i fr o n tu w y j ś c io w e g o u g r u p o w a n ia obu w a lc z ą c y c h stron, z p on ad czte r e c h do m a k s im u m d w ó c h i p ó ł k ilo m etra . P o d w a ż o n o p o p r a w n o ść u z n a w a n e j p rzez część b a d a c z y lo k a liz a c ji n ie k tó r y c h e p iz o d ó w b itw y .
W la ta c h 1983— 1984 zb ad an o do k o ń ca r u in y k a p lic y , z y sk u ją c w y s ta r cza ją ce d a n e do o k re śle n ia jej ch ro n o lo g ii oraz fa z p rz e b u d o w y . W rejon ie k a p lic y o d k ry to d a lsze p o c h ó w k i zb io r o w e z w ią z a n e z b itw ą z 1410 r. W y d o b y te z n ich sz czą tk i lu d z k ie są p r z e d m io te m sz c z e g ó ło w e g o o p r a c o w a n ia a n tr o p o lo g ic zn eg o , o b e jm u ją c e g o ta k ż e stw ie r d z o n e n a k o śc ia c h u r a zy b ite w n e rzu cające c ie k a w e św ia tło n a rodzaj u ż y te j bron i i sk u tk i jej działan ia.
D o ty c h c z a so w e w y n ik i zn a jd ą w y r a z w p r o p o zy cja ch co do t u r y s ty c z n o - -p o p u la r y z a to r sk ie g o za g o sp o d a r o w a n ia P ó l G ru n w a ld zk ich .
B e z w z g lę d n a jest k o n ie c z n o ść a rch eo lo g ic z n e j w e r y fik a c ji p u n k tó w u j a w n io n y c h p r z y p o m o c y ap aratu do w y k r y w a n ia m e ta li. P o z w o li on a u sto s u n k o w a ć się do p o g lą d ó w S. E k d a h la . N a le ż y ta k ż e d o k o ń c z y ć e k sp lo ra c ji w y k o p ó w n r 1 i 2 n a sta n o w isk u 27. S e z o n b a d a w c z y 1985 r. p o w in ie n o sta te o z n ie za m k n ą ć o b e c n y e ta p a r c h e o lo g ic z n e j p e n e tr a c ji P ó l G ru n w a ld u . B ę d z ie on p o d su m o w a n y k o ń c o w y m sp r a w o z d a n ie m , u jm u ją c y m ca ło k sz ta łt p r o b le m a ty k i b a d a w c z e j, p o c z ą w sz y od 1980 r.
