Maria Renata Mayenowa, Andrzej
Wirth, Alina
Aleksandrowicz-Ulrich
Sprawozdania z podróży naukowych
za granicę
Biuletyn Polonistyczny 9/26/27, 131-136 1966
ZA GRANICĘ
1. SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO NRF
( 2 0 VI - 5 V I I 1966)
W dniach od 20 czerwca do 5 l i p c a 1966 r . byłam gościem
Seminarium Slawistycznego w Getyndze. Uprzejmość gospodarzy
p o zw o liła mi zw iedzić także Ośrodek Estetyki w Wyższej Szkole Technicznej w S t u t t g a r c i e , kierowany przez p r o f . M .Ben zego.
Seminarium Slawistyczne w Getyndze należy do większych o-
środków slawistycznych w NRF. Jego kierownik, p r o f. Maksymi
l i a n Braun, jest rusycystą, historykiem l i t e r a t u r y . O sta tn ie
jego prace dotyczyły także f o l k l o r y s t y k i , mianowicie p ro ble
matyki b a lla d y ludowej.
W Seminarium pracuje .także p r o f . Irmgard M an n k e n ,s ła w ist-
ка o zainteresowaniach raczej językoznawczych - przedmiotem
j e j o bszern ie jszy ch prac było zagadnienie in t o n a c j i i zagad
n i e n i a struktury w i e r s z a ludo w ego - oraz doc. Polock, znany
jako autor prac fo lk lo ry sty czn y ch . Jego praca h a b i l i t a c y j n a ,
opublikowana niedawno, dotyczy a n a l iz y st y lis t y c z n e j bułgar
skiej p i e ś n i ludowej. Polonistykę reprezentuje lektor języka
polskiego dr Heinz K n e ip , którego praca doktorska była poświę
cona za gadnieniu motywów przyrody w twórczości Kasprowicza,
Zainteresowanie problematyką językoznawczą wśród młodszej kad ry naukowej Seminarium reprezentuje Gunter S p i e s s , k t ó r y w swej pracy doktorskiej zajmuje się rozwojem p o la semantycznego wy
razów dotyczących życia psychicznego człow ieka. Praca ta jest
w przygotowaniu.
W c z a s i e mojego pobytu w Getyndze przygotowywała się do o- brony pracy doktorskiej pani Eleonora K e i s e r , i n t e r e s u j ą c a się
132
-toponomastyką po łabską. W Seminarium są reprezentowane wszy
stk ie spec jaln ośc i s la w i s t y c z n e .
Seminarium S law isty c zne w Getyndze może się pochwalić
pięknymi zbiorami b i b l i o t e c z n y m i . B i b l i o t e k a zawiera prawie
w szy st k o , co ukazało się w latach powojennych w zakresie s l a w is t y k i . B i b l i o t e k a Uniwersytetu Getyngeriskiego,założonego w r .
1 7 3 6 , p o s ia d a duże slawistyczne zbio ry l i t e r a t u r y przedwojen n e j .
Dla polonistów Getynga jęst ośrodkiem uniwersyteckim zna
nym także z tego, że tam pracował Georg K e i s e r . Dziś Katedra
Germanistyki jest reprezentowana p rzez p r o f . Schone. Kierow
n i k Seminarium Germani stycznego je st o s o b iś c ie zainteresowany
problematyką niem ieckiego baroku. Seminarium jego należy do
rza dkic h w NRF ośrodkó^, które poświęcają czas dyskusjom teo
retycznym związanym także z problematyką matematyzacji l i t e
raturoznawstwa. Seminarium to jest także jednym z nielicznych
skupiających obok doktorantów-germanistów także matematyków.
Być może z r e s z t ą , że u d z i a ł matematyków jest sporadyczny, zwią zany. z aktualną w łaśnie dyskusją dwóch zbio rów :"M atem atik und D ic h t u n g ” i "Poetyka i-· matematyka".
Ze w szystkich stron słyszy się o tym, że metody matematy
c z n e , j e ś l i i d z i e o l i n g w is t y k ę , literaturoznawstwo i wiedzę
o s z t u c e , p o ja w ia ją się raczej nie w f i l o l o g i c z n y c h semina
ria c h u n iw e r s y t e c k ic h , lecz w departamentach tak zwanych nauk
o duchu ( G e i s t e s w i s s e n s c h a f t ) w w i e l k i c h szkołach t e c h n i c z
nych. Taki właśnie stosunkowo znany wydział humanistyczny
z n a j d u j e się w Wyższej Szkole Tech n iczn ej w S tuttga rcie .Dział,
j e ś l i tak można p o w i e d z i e ć , matematycznej estetyki je s t k i e
rowany przez p r o f . M .B e n z e g o , autora l ic z n y c h prac z tej dzie d z i n y , między innymi także dużych p u b l i k a c j i p t . " E s t e t y k a " i
"Sem io ty ka” . W ośrodku tym prócz p r o f . Benze pracuje docent
E l i z a b e t h W a lt e r , której prace wiążą się z propozycją semio-
tyczną P i e r c e ’ a. Ośrodek u c z e s t n i c z y w szeregu periodycznych
wydawnictw dotyczących humanistyki i cy b e rn e ty k i. Skupia on
różne s p e c j a l n o ś c i : f i l o z o f ó w , logików i matematyków, i po
stawił sobie za zadanie nie tylko matematyczny opis d z ie ł
s z t u k i , ale także programowanie nowych .dzieł s z t u k i . Ośrodek
i , tak j a k A .M o l e s , w ierzy w to , że właściwe metody dla swo
ich problemów z n a j d z i e w t e o r i i in f o r m a c j i · Wśród p rac, któ
re ośrodek opublikował, a które dotyczą l i t e r a t u r y , na uwagę
za sługuje praca E l i z a b e t h Walter a n a l i z u j ą c a poetykę Ponge*a
i praca Waltranda R e ic h e r t a a n a l iz u ją c a poetykę dramatu na
przykładach s z e ś ć d z i e s i ę c i u k i l k u tekstów wybranych z całego
ciągu dzie jó w dramaturgii euro p e jskiej i światowej.
P r o f , dr M aria Renata Mayenowa
In sty tut Badali L i t e r a c k i c h
2. SPRAWOZDANIE Z POBYTU W NRF (zima 1 9 6 5 / 1 9 6 6 r . )
W semestrze zimowym 1 9 6 5 / 1 9 6 6 przebywałem w B e r l i n i e Za
chodnim jako Gastdozent na Technische U n i v e r s i t ä t , wykładając
na Katedrze Literaturoznawstwa tego uniwersytetu ’’Wechselbe
ziehungen zwischen osteuropäischen und deutschsprachingen L i
teraturen nach dem I I „ W e l t k r i e g ” , ze szczególnym uw zględnie
niem r e c e p c j i l i t e r a t u r y p o l s k i e j w Niemczech i l it e r a t u r y
n ie m ie c k ie j w P o ls c e . Oprócz wykładów prowadziłem seminarium
poświęcone a n a l i z i e porównawczej Kafki i Bruno Schulza oraz
problemom p o l s k i e j dramaturgii w s p ó łc ze s n e j. Na wykłady moje
uc zę szc za ło p r z e c i ę t n i e około 80 studentów TU oraz wolonta
r iu s z e z FU, głównie germaniści i s l a w i ś c i . Na seminarium za p is a ł o się 28 studentów·
Były to pierwsze po wojnie wykłady uniwersyteckie na wyż
szej u c z e l n i b e r l i ń s k i e j ( z a c h . ) prowadzone przez wykładowcę
z P o l s k i . I n ic ja t y w a wyszła od p r o f .W alt e r a H o l i e r e r a , k i e
rownika Katedry Literaturoznawstwa na TU oraz dyrektora I n
s t it u t Sprache im technischen Z e i t a l t e r , Zorganizował ом na
TU (odpowiednik n a sze j P o l i t e c h n i k i ) ambitny Wydział F i l o z o
f i c z n y , posiadający uprawnienia tradycyjnych uniwersytetów bez
ich sk o stn ie n ia o rgan iza cy jnego · Wydział F i l o z o f i c z n y TU pra
cuje w oparciu o wykładowców powoływanych na p rzeciąg seme
134
-Podczas mego pobytu w Niemczech wygłosiłem również k i l k a
wykładów pozauniw ersyteckichrw Schutzverband Deutscher Schrift
s t e l l e r w B e r l i n i e na temat t e n d e n c ji rozwojowych l i t e r a t u r y
p o l s k i e j po I I w ojnie ś w ia to w e j, w Kant-Gesellschaft B e r l i n ,
E . V . - na temat ty p o lo g ii r e c e p c j i l i t e r a c k i e j , w Saarbruc
ken, w związku z tygodniem teatru p o ls k ie g o -na temat " T e a t r
/
absurdu jako te a tr zaangażowany", oraz na dwu konferencjach
Akademii E w a n g e lic k ic h , w B e r l i n i e i Loccum - na temat mark
s i s t o w s k i e j t e o r i i powieści i po lskiego wkładu do europejskiej l i t e r a t u r y awangardowej*
Moje wykłady o l i t e r a t u r z e p o l s k i e j w Niemczech spotkały
się z zainteresowaniem rozbudzonym p r z e z intensywną recepcję
l i t e r a t u r y p o l s k i e j w tym k r a j u . Ze współczesnej l i t e r a t u r y
p o l s k i e j przełożono i opublikowano niemal w szystko, co repre
zentatywne, od M ar ii Dąbrowskiej po satyrę i dramat Mrożka.
Oc zyw iśc ie n ie w szystko, co opublikowano, sta je się faktem w
d z i e d z i n i e re c e p c ji jako sukces u krytyków i p u b l i c z n o ś c i .
W tym sensie w Niemczech Zachodnich można mówić o r e c e p c ji
Gombrowicza, Bruno S c h u l z a , Tadeusza Borowskiego,Kołakowskie-
go, R óżew icza , Mrożka, tak jak w P olsce można mówić o recep
c j i Brec hta , Durrenmatta, F r i s c h a , K a f k i .
Wykładając w Niemczech li t e r a t u r ę polską miałem do c z y
n i e n i a z młodzieżą k r y ty czn ą , ciekawą P o l s k i , j e j k u l t u r y , z a fascynowaną polskim filmem, g r a f i k ą , l i t e r a t u r ą . (Głównym i n
formatorem o polskim życiu kulturalnym je s t m i e s i ę c z n i k
"Po-r 4 f
-l e n " oraz młodzieżowy k t r ^ Î à iïn ï^ '" R a d a r " ) . Młodzież ta szuka
kontaktów z Polską i rozgoryczona jest trudnościami obustron nymi - j a k i e w tym w zglę d zie i s t n i e j ą .
Dr Andrzej Wirth
In s t y t u t Badań L i t e r a c k i c h
3. SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO FRANCJI
1
(3 IX - 3 X I I 1965)
(W c z a s i e trzym iesięcznego pobytu w Paryżu pobierałam sty pendium L ’ École Pratique des Hautes É t u d e s »przyznane mi p r z e z
M inisterstw o Szkolnictwa Wyższego na wniosek Katedry H i s t o r i i L it e r a t u r y P o l s k ie j I I UMCS i Rady Wydziału Humanistycznego).
W c z a s i e mego pobytu w Paryżu przeprowadzałam szczegółowe
po szukiw ania polskich rękopisów l i t e r a c k i c h z końca X V I I I i
początków XIX w ieku. - w związku ze zbieraniem materiałów do
pracy h a b i l i t a c y j n e j poświęconej środowisku literackiemu Pu
ław (koniec X V I I I i początek X IX w i e k u ) , ze szczególnym u-
względnieniem ż y cia i twórczości M ar ii W ir t e m b e r s k ie j .
Podstawową kwerendę archiwalną przeprowadziłam w B i b l i o
tece P o l s k i e j w Paryżu, gdzie odnalazłam duzto ciekawych pa
pierów dotyczących M .W i r t e m b e r s k i e j , całej rodziny Czartory
skich oraz p i s a r z y związanych ze środowiskiem puławskim,m . i n . J . U .N i e m e e w i c z a .
Osobny rodzaj kwerendy obejmował teksty osiemnastowiecz
n e . Do interesujących mnie rękopisów n a l e ż a ł y : " M i s c e l l a n e a z
czasów Stanisława Augusta" ( b . ciekawa satyra "Na d a m y " ) , mi
s c e lla n e a l i t e r a c k i e z XVII-XIX w ie ku, m iscellanea h i s t o r y c z ne (g e n e a l o g ia F r .K a r p i ń s k i e g o ) i t d .
M ateriały dotyczące środowiska l it e r a c k ie g o i k u l t u r a l n e go Puław uzupełniałam także rękopisami znajdującymi się w Ar
chiwum działającym przy Muzeum A .M i c k i e w i c z a w Paryżu.
W ce lu skompletowania materiału porównawczego przeprowa
dziłam kwerendę archiwalną w b i b l i o t e c e w Wersalu, gdzie na
tknęłam się też na przydatne mi rękopisy fr a n c u s k ie .
M ateria ły uzyskane na podstawie tych rękopisów pomogą mi
w u s t a l e n i u wniosków o strukturze środowiska lit e r a c k ie g o i
kulturalnego Puław» i o o r g a n iz a c ji tego dworu.
Ze względu na trudność otrzymania w Polsce wszystkich prac
o sentymentalizmie francuskim i jego głównych p r z e d s t a w i c i e
la ch , zajmowałam się także wybranymi tekstami f r a n c u s k im i, ko r zy sta jąc z księ g o zb io ru B ibliotequ e Nationale i Bibliothèque
Sainte Genevieve. Wiele po zyc ji b i b l i o g r a f i c z n y c h uzyskałam
również w b i b l i o t e c e w e r s a l s k i e j , gdzie znajduje się pełna b i
b l i o g r a f i a starych i nowych prac mówiących o Wersalu, Grand
Trianon, P etit Trianon,' a w związku z tym - prac dotyczących
również sentymentalizmu fra nc uskiego .
Ze względu na charakter dworu puławskiego, podporządkowa
136
-pujące rezydencje królewskie i magnackie: W e r s a l , Trianon,Chan
t i l l y , Fo n t ain e b lea u i Malmaison.
Kompletowałam t e ż , w miarę m o żliw o ści, monografie o tych
r e z y d e n c ja c h , przydatne do pracy o Puławach.
Jako stypendystka L ’ Ecole Pratique des Hautes Etudes
uczę-/
szczałam na niektóre wykłady organizowane przez L ’ E co le · I n
teresowały mnie s z c z e g ó ln i e wykłady p.Chombarta de Lauve*Poza
tym uczęszczałam na wybrane wykłady h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i e w
S o r b o n i e .
Z myślą o prowadzonych w UMCS z a j ę c i a c h dydaktycznych z
zakresu Romantyzmu opracowałam l i c z n e pamiątki p o lsk ie z n a j
dujące się w Paryżu i Montmorency, a związane z Wielką Emi
gracją, oraz przywiozłam obszerny, skompletowany w miarę moż
l iw o ś c i materiał i l u s t r a c y j n y . Pod tym kątem zwiedzałam tak
że i opisywałam muzea h isto ryc zne i l i t e r a c k i e w Paryżu, j a k :
Muzeum W .Hugo, B a lz a k a , A . M i c k i e w i c z a , pamiątki po George
Sand, Madame de S e v ig n é , umieszczone w Muzeum Carnavalet i t d .
\
Dr A l i n a Aleksandrowicz-Ulrich UMCS w L u b l i n ie
