Źródła finansowania rozwoju w skali województwa

Pełen tekst

(1)rnG'S68. Tadeusz. 2001. Kudłacz. Kal.clra Gospodarki Reglonalnel. Źródła finansowania rozwoju. w skali województwa. 1. Strumienie finansowe procesów rozwolu 1.1. Finansowanie procesów rozwolu gospodarczego w skali wolewództwa Finansowe aspekty ogółu procesów rozwojowych mających miejsce w skali jednostki wojewódzkiej wiążą się z kondycją ekonomiczną i wynikającymi z niej możliwościami akumulacji środków rozwojowych wszystkich grup miejscowych podmiotów i instytucji, a także z możliwościami pozyskania transferów zewnętrznych. Ekonomiczne podstawy tego rozwoju tworzą zatem nastę pujące grupy środków finansowych (rys. l): a) wewnętrzne: - dochody jednostek samorządu terytorialnego: budżety gminne, powiatowe i budżet województwa. Znaczenie rozwojowe ma tzw. dyspozycyjna część tych budżetów, a więc ta, która pozostaje po sfinansowaniu zadań bieżących. Te ostatnie w znakomitej większości są przedsięwzięciami koniecznymi do realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego, a zatem stanowią one o stopniu swobody dysponowania przez te jednostki środkami budżetowymi, w tym zwłaszcza na cele inwestycyjne. Przeciętny udział wydatków budżetów gmin w skali województwa na cele inwestycyjne wynosi nieco powyżej 20%; - podmioty gospodarcze - w tym przypadku chodzi głównie o środki, które podmioty gospodarcze zamierzają przeznaczyć na swoje cele rozwojowe l , a więc rozbudowę i związany z tym wzrost liczby miejsc pracy, a także modernizację (restrukturyzację) polepszającą ich kondycję finansową lub też zmniejszającą ich uciążliwość względem otoczenia zewnętrznego. Wskazać można. 1. Mniejsze znacznie - z uwagi na ich incydentalność - wydfljf}. siębiorstwn. sf}. skłonne wspomagać realizację przedsięwzięć. się mieć środki,. publicznych.. którymi. przcd~.

(2) I. Tadeusz. Kudłacz. dwa źródła finansowania tych zadań . Podstawowe znaczenie mają środki wła sne przedsiębiorstw pochodzące z zysku. Drugim źródłem - nadal ważnym w naszej gospodarce i dotyczącym firm restrukturyzujących swoją produkcję - są środki pochodzące od inwestorów strategicznych. Jest jeszcze trzecie źródło finansowania, a mianowicie różnego rodzaju dotacje i środki funduszy pomocowych, ale zaliczone one zostały do jednej z poniżej wymienionych grup; - instytucje i organizacje rozwoju lokalnego i regionalnego: agencje, fundacje, centra biznesu, a także regionalne i lokalne fundusze inwestycyjne (rozwoju). Poza tymi ostatnimi, instytucje te na ogól nie dysponują dużymi, własnymi środkami finansowymi. Trudno jednak pomijać je jako potencjalne źródło finansowania rozwoju. Ważne znaczenie przypisać natomiast należy regionalnym i lokalnym funduszom inwestycyjnym. Mimo iż są one nadal rzadkością w naszej polskiej rzeczywistości, spodziewać się należy wzrostu ich rangi w nowym modelu finansowania rozwoju regionalnego;. ------ ---I. I. Zr6dla. wewnętrzne. t. t. I. I. I. 2ródla zewnętrzne. t. l GO~~~~:~wa I I Budżet państwn. Jednostki snmorządu. I. bódla finansowani .. procesów rolwOju. t. t. II rundusze celowe. Fundusze pomocy zagranicznej. terytorialnego gmin, powiatów i województw). (budżety. Podmioty. I gospodArcze. I. Instytucje i organizacje rozwoju lokalnego i regionalnego. Poznrządowe. instytucje i organizacje o krajowym zasięgu dział ania. Samow)dy terytorialne sqsiednich jednostek (wspólnie odejmowane. Podmioty zewnętrzne. seklora prywatnego. działania. rozwojowe). Rys. I. Finansowe podstawy procesów rozwoju. W obszarze jednostki wojewódzkiej. Żródło: opracowanie własne.. - gospodarstwa domowe - źródło to ma wielorakie znaczenie w rozwoju województwa. Po pierwsze, zasoby finansowe ludności decydują o skali inwestycji konsumpcyjnych. Ich efekty bezpośrednio kształtują warunki życia ludności oraz wpływają na jakość przestrzeni osiedleńczej. Po drugie, pozycja finansowa gospodarstw domowych stanowi jak się wydaje, podstawę lokalnej przedsiębiorczości. Odpowiednio zakumulowane, wolne środki finansowe lud-.

(3) Źródła finansowania rozwoju w skali województwa. I. ności stanowią bowiem potencjalne źródło finansowania przedsięwzięć rozwojowych. Dotyczy to w szczególności gospodarstw domowych o rolniczych źró dłach utrzymania. Pozytywną korelację z rozwojem lokalnej przedsiębiorczo ści upatrywać należy także w skali dochodów nierolniczych gospodarstw domowych. Po trzecie, wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego,jako pochodna wzrostu dochodów łudności, jest istotnym stymulatorem łokalnej i regionałnej koniunktury gospodarczej; b) zewnętrzne: - budżet pmistwa - transfery z budżetu państwa do województwa dotyczą kilku kanałów przepływu środków finansowych. Główne znaczenie mają następujące:. - subwencje i dotacje do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, - przedmiotowe i podmiotowe dotacje udzielane przedsiębiorstwom, - środki finansowe inwestycji centralnych, - różne formy dotowania rolnictwa, - finansowanie wyspecjalizowanych instytucji z zakresu: ochrony zdrowia, szkolnictwa, kultury bezpieczel\stwa publicznego. Należy zauważyć, że znacząca część tych środków przeznaczana jest na podtrzymanie bieżących procesów funkcjonowania sfery realnej województwa. Jedynie część z nich stanowi źródło finansowania rozwoju regionalnego i lokalnego; - fundusze celowe - podstawowe znaczenie mają środki funduszu pracy, funduszu ochrony środowiska oraz fundusze trzech organizacji wspierających rolnictwo, tj.: Agencji Rynku Rolnego, Agencji Własności Rolnej Skarbu Pań stwa, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Również i w tym przypadku jedynie część środków finansowych związana jest z rozwojem. W części bowiem wymienione fundusze obsługują bieżące procesy funkcjonowania województwa; - fundusze pomocy zagranicznej - w dotychczasowej praktyce wskazać należy na wielość źródeł tego rodzaju środków. Odnosząc się przykładowo do warunków rozważanego województwa małopolskiego, główne znaczenie przypisać należy środkom: Phare INRED, STRUDER 2 oraz RAPID. W najbliżej przyszłości finansowego wsparcia upatrywać należy w trzech funduszach przedakcesyjnych: Phare-2000, ISPA oraz SAPARO. W nieco bardziej odległych latach podstawą wsparcia mogą być fundusze strukturalne Unii Europejskiej (w tym i Fundusz Kohesji); - pozarządowe instytucje i organizacje o ogólnopolskim najczęściej zasię gu działania. Dotyczy to np. środków własnych Agencji Rozwoju Przemysiu, Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Agencji Techniki i Technologii; - terenowa administracja publiczna sąsiednich jeclnostek terytorialnych finansowania wspólnie podejmowanych działar\ rozwojowych. Najczęściej.

(4) I. Tadeusz. Kudłacz. dotyczy to rozwoju takich elementów infrastruktury technicznej, jak: drogi, zabezpieczanie przeciwpowodziowe, inwestycje z zakresu ochrony środowiska; - podmioty zewnętrzne sektora prywatnego - źródło to wydaje się mieć bardzo ważne znaczenie strategiczne. Po pierwsze, napływ kapitału zewnętrzne go jest głównym wykładnikiem pozycji konkurencyjnej województwa. Jego skalajest zatem miernikiem skuteczności polityki intraregionalnej, jak również ważnym wyznacznikiem stawianych priorytetów rozwoju. Po drugie, wobec ograniczoności wewnętrznych źródeł finansowych, tego rodzaju środki zewnętrzne decydować będą o ekspansywności rozwoju każdego województwa. Wśród tych środków na szczególne wyróżnienie zasługuje kapitał zagraniczny, którego znaczenie dla rozwoju przejawia się nie tylko w bezpośrednim finansowaniu określonych przedsięwzięć, ale także bardzo często w transferze nowoczesnej techniki oraz stosowaniu postępowych metod organizacji produkcji. Z punktu widzenia znaczenia dla rozwoju województwa istotny jest podział omawianych strumieni finansowych na środki kierowane na tworzenie nowych wartości majątku produkcyjnego i usługowego województwa oraz na środki kierowane na przejmowanie nie w pełni najczęściej wykorzystanych elementów majątkujuż istniejącego - w przeważającej części dotyczy to majątku pań stwowego. Nieco większe znaczenie dla rozwoju ma pierwszy rodzaj środków finansowych. W przypadku bowiem drugiego istotnym czynnikiem decydują cym o angażowaniu się kapitału zewnętrznego są warunki, na jakich dotychczasowe podmioty własności godzą się na "wyprzedaż" majątku. 1.2. Finansowanie procesów rozwolu regionalnego Ogół procesów rozwojowych mających miejsce w obszarze jednostki wojewódzkiej jedynie w części dotyczy procesów kwalifikowanych jako rozwój stricte regionalny. Rozwój regionalny w ograniczonym zakresie może być bowiem uważany za sumę procesów rozwoju lokalnego. Stosownie do tego, również jedynie część strumieni finansowych omawianych wcześniej źródeł kierowana jest na inicjowanie nowych i podtrzymywanie dotychczasowych kierunków rozwoju regionalnego. W pozostałej części są one źródłem finansowania procesów definiowanych jako składowe rozwoju lokalnego (rys. 2). W przedstawionym powyżej, szerokim zbiorze środków finansowania rozwoju w skali całej jednostki wojewódzkiej, wskazać można jedynie jedną grupę podmiotów, z których istoty wynika, iż nie mogą stanowić potencjalnego źródła finansowania rozwoju regionalnego. Są to środki finansowe ludności (gospodarstw domowych), mogące być podstawą inicjowania rozwoju w zasadzie tylko o charakterze lokalnym. W pozostałych natomiast przypadkach nie można wykluczyć możliwości inicjowania i finansowania procesów społecz nych, gospodarczych, czy też z zakresu stanu środowiska przyrodniczego o ogólnowojewódzkich implikacjach..

(5) I. Źródlafinansowanin rozwoju w skali województwa. Srodki finansowania procesów rozwoju w obszarze jednostki wojewódzkiej. r------------------~-----------------~ Srodki finansowania rozwoju regionalnego. Srodki finansowania rozwoju lokalnego. 'r 11111111111111111111111111. Srodki polityki regionalnej. Rys . 2. Struk.tura finansowania procesów rozwoju w skali jednostki wojewódzk.iej Żródło:. opracowanie własne.. Trudno jest jednoznacznie przesądzać o uogólnionej hierarchii ważności wymienionych źródeł finansowania, z punktu widzenia ich wysokości i często tliwości angażowania się w przedsięwzięcia rozwojowe o ogólnoregionalnych następstwach. Hierarchia taka zależy bowiem od zbyt dużej liczby czynników, jednocześnie o dużym regionalnym zróżnicowaniu (np. dotychczasowy poziom rozwoju, kryteria kwalifikujące do pomocy zewnętrznej. atrakcyjność lokalizacyjna itd.). Biorąc pod uwagę przykładowo specyfikę województwa mało polskiego, prawdopodobna jest następująca hierarchia ważności podstawowych źródeł finansowania rozwoju regionalnego: - bndżet państwa, - środki finansowe znaczących w regionie podmiotów gospodarczych, - budżet województwa, - budżety samorządów poziomu gminnego i powiatowego (współfinansowanie przedsięwzięć). 1.3. Finansowe aspekty polityki rozwoju regionalnego. Dalszym zawężeniem obszaru środków finansowania ogólnego rozwoju regionalnego są finansowe aspekty polityki regionalnej (rys. 2). Tylko część cał kowitej sumy środków finansowych kierowanych na procesy rozwoju województwa stanowi instrumentalne narzędzie oddziaływania na ich kierunki i dynamikę w ramach reałizowanej - przez odpowiednie układy podmiotowepolityki rozwoju regionałnego. Należy w tym przypadku wyróżnić dwie grupy środków:. - kierowane do regionu środki finansowe będące elementem polityki pań stwa wobec województwa - są to finansowe strumienie polityki interregionalnej,.

(6) I. Tadeusz Kudlacz. - środki finansowe podmiotów wewnętrznych, użyte w roli narzędzi sterowania rozwojem województwa - są to finansowe strumienie polityki intraregionalnej. Dosyć łatwo jest wskazać podstawowe źródła finansowania polityki rozwoju regionalnego. W polityce intraregionalnej w zasadzie jedyne znaczenie ma budżet województwa', podobnie jak w przypadku polityki interregionalnej odnosi się to do wyodrębnionej części środków budżetu państwa'. Odpowiednie ustawy regulujące dochody budżetu województwa jednoznacznie ustalają źródła tego dochodu. Ich struktura wydaje się wyraźnie preferować transfery zewnętrzne z budżetu państwa w postaci subwencji i dotacji w stosunku do źródeł własnych województwa, wśród których znaczenie podstawowe mają obecnie udziały w podatkach państwowych. Należy przy tym zwrócić uwagę na ważne znaczenie relacji między tymi dwoma grupami źró deł dochodów. Relacja ta decyduje o dwóch zjawiskach. Po pierwsze, o aktywności regionu w zakresie formułowania i efektywnego realizowania własnej strategii rozwoju. Ma ona szansę być większą w warunkach wyższego udziału dochodów własnych. Po drugie, o sterowalności rozwoju regionu z uwzględ nieniem kryteriów ogólnokrajowych. Transfery z budżetu państwa przybierać mogą formę subwencji lub dotacji. Ustawa przewiduje trzy rodzaje subwencji ogólnej: oświatową, drogową i wyrównawczą'. Ważną kwotowo częścią dochodów województw są dotacje celowe z budżetu państwa. Z punktu widzenia polityki regionalnej istotne znaczenie ma rozróżnienie trzech rodzajów dotacji: - na zadania z zakresu administracji rządowej, - na bieżące zadania własne województw, m.in. z zakresu pomocy społecznej, finansowania wyższych szkół zawodowych (art. 56 cytowanej ustawy), - na realizację wieloletnich programów rozwoju województwa (art. 43). Dwa pierwsze rodzaje dotacji celowych nie mają w zasadzie żadnego znaczenia instrumentalnego ani z punktu widzenia funkcji polityki interregionalnej , ani też z punktu widzenia wewnętrznej polityki województw. Traktować je bowiem można jako prosty transfer środków finansowych następujący w ślad za dekoncentracją raczej, aniżeli decentralizacją zadań w ramach sektora publicznego. Zupełnie inny charakter mają dotacje na cele wieloletnich programów rozwoju województwa. Warte podkreślenia są ich następujące cechy: 2. W pewnym ograniczonym zakresie instrumentalne znaczenie. mogą mieć. wydatki agencji. i fundacji rozwoju regionalnego, wmontowane w układ podmiotowy polityki. 3 Również i w tym przypadku, pewną rolę środków odegrać mogą środki finansowe niektórych pozarządowych instytucji i organizacji centralnych, np. obecnie głównie: Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Agencji Rozwoju Przemysłu, Agencji Techniki i Technologii, Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Podobną rolę odegrać też mogą środki. pomocy zagranicznej bezpośrednio transferowane do województw (bez oraz pozarządowych instytucji i organizacji).. pośrednictwa. budżetu państwa 4. Art. 31 z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek terytorialnych w latach 1999. i 2000. Dz.U. nr 157 z 1998 r..

(7) Źródlafinansowania rozwoju w skali województwa. I. - konkretne kwoty tego rodzaju dotacji są każdorazowo ujawniane w corocznej ustawie budżetowej, ponadto w odrębnej jej części przedstawiane są też wydatki z tego tytułu, niezbędne do poniesienia w następnych latach, - po zawarciu odpowiednich umów (kontraktów), województwo jest w stanie określić wysokość środków z budżetu centralnego przewidzianą na sfinansowanie całego, wieloletniego przedsięwzięcia, co pozwala mu tym samym, na wkomponowanie finansowych aspektów przedmiotowego projektu we własne, wieloletnie programy rozwoju, - ten rodzaj dotacji celowych jest podstawowym instrumentem niezbędnej koordynacji interesów poziomu wojewódzkiego, wyrażanej polityką intraregionalną z interesami ogólnopaństwowymi, wyrażanymi polityką interregionalną.. Z punktu widzenia interesu regionu obydwie formy transferów z budżetu - subwencje i dotacje mają zatem swoje zalety i wady. Ważnym walorem subwencji jest znaczna swoboda w ich dysponowaniu: pełna w przypadku części wyrównawczej, nieco ograniczona w przypadku części oświatowej i drogowej. Środki z tego tytułu nie podlegają także zwrotowi. Główną wadą jest znacznie ograniczona możliwość planowania ich wpływów w ujęciach wieloletnich. Pozytywne cechy dotacji celowych były już przedstawiane. Negatywną natomiast ich stroną jest ściśle określony rodzaj przedsięwzięć podlegających finansowaniu i w zasadzie konieczność zwrotu środków niewykorzystanych lub wykorzystanych niezgodnie z wynegocjowanymi warunkami. Największym jednak potencjalnym niebezpieczeństwem ze strony systemu dotacji celowych jest uznaniowość szczebla centralnego. Najgorszym w tym względzie rozwiązaniem byłoby coroczne rozdzielanie preliminowanej w budżecie centralnym ogólnej sumy dotacji celowych przez resortowe struktury administracji rządowej wedle ogólnie ujmowanej normy: "potrzeb regionu". Czynnikiem znacznie ograniczającym uznaniowość jest instytucja kontraktów regionalnych. Jej znaczenie w tym względzie zależy ocl stopnia precyzji prawnie (ustawowo) regulowanych zasacl w zakresie: - możliwości jasnego określania interesów ogólnonarodowych (celów polityki interegionulnej państwa), - trybu negocjacji między samorządem terytorialnym województwa a instytucją rządową, uwzględniających m.in. równorzędność partnerów negocjacji, - sposobu rozstrzygania trudnych do wynegocjowania sporów, - prawnych gwarancji zawieranych umów. państwa. 2. Ocena kondycll flnansowel wolewództwa. małopolskiego. Przedstawiona wyżej szeroka inwentaryzacja źródeł finansowania procesów rozwoju w skali województwa nie ma niestety pełnego odzwierciedlenia faktograficznego. W odniesieniu do większości wymienianych strumieni finansowych brak jest bowiem statystyki ujmującej wprost ich wielkości, zwłaszcza.

(8) I. Tadeusz. Kudłacz. w dezagregacji powiatowej. To też zmusza do oparcia wnioskowania na analizach fragmentarycznych, w tym także operowania wybranymi liczbowymi charakterystykami zjawisk pośrednio odzwierciedlającymi różne składowe tytułowo ujętej kondycji finansowej województwa małopolskiego. 2.1. Przekrole powiatowe zagregowanego jednostek samorządu gminnego'. potenclału. finansowego. W tabelach l oraz 2 przedstawiono strukturę dochodów budżetów gmin powiatowych. Wnioski nasuwające się z tych. agregowaną w ramach jednostek zestawień są następujące:. - w powiatach grodzkich oraz położonych w zachodniej części województwa istotnie powyżej średniej województwa kształtują się udziały dochodów własnych gmin'. Do tej grupy dodatkowo należy także powiat tatrzański. Znacząco niższe udziały dotyczą powiatów: limanowskiego, nowosądeckiego , dą browskiego, suskiego oraz tarnowskiego. Pamiętając o tym, iż dochody wła sne świadczą o stopniu niezależności finansowej gmin przedstawiony rozklad dokumentuje stopień zróżnicowania województwa w sygnalizowanym wzglę dzie. Przestrzenny rozkład w zakresie udziału dochodów wlasnych wykazuje bardzo dużą zbieżność z rozkładem wskaźnika dochodów własnych na mieszkańca (por. tabela l); - na odmienne zjawisko wskazuje udział subwencji i dotacji w dochodach budżetów gmin. Subwencje wyznaczane są na podstawie w miarę zobiektywizowanych procedur wyliczeniowych. Ich wysokość jest zatem pochodną określonego stanu zjawisk sfery realnej gmin. Stąd też są one w zasadzie niezależne od aktywności władz lokalnych. Dotacje natomiast wskazują stopień zależno ści finansowej samorządów gminnych, ale jednocześnie - w pewnym przynajmniej stopniu ~ świadczą o aktywn ości odpowiednich władz lokalnych. Część bowiem dotacji dotyczy finansowania .zadań zleconych , część natomiast dofinansowania zadań własnych. Zaznacza się dosyć wyraźna korelacja odwrotnie proporcjonalna między udziałem dochodów własnych, a udziałem dotacji. W jakimś zakresie jest to zapewne wynikiem rachunkowego bilansowania się odpowiednich pozycji, ale hipotetyczny wpływ na to ma też zapewne większa presja na budżet centralny ze strony gmin o niskim potencjale bazy dochodów własnych;. - dochody w łasne przeciętnie w połowie wypełniają podstawowe podatki i opłaty łokałne (tabela 2). W części pozostałej (niebadanej) istotne zapewne miejsce zajmują dochody z majątku gmin. Ważną częścią dochodów własnych gmin Małopolski jest podatek od nieruchomości. Jego znaczenie w strukturze dochodów dodatnio koreluje z poziomem zainwestowania gmin. Biorąc to pod uwagę, trzeba wskazać na bardzo niskie wskaźniki w tym względzie w powia, Wszystkie prezentowane poniżej dnne j. dotyczące budżetów. gmin. odnoszą się. do 1998 r.. Do dochodów wła snych nie zaliczano udziałów gmin w podatkach państwowych . ..

(9) Tabela l. Struktura dochodów budżetowych gmin ogólem oraz dochody w przeliczeniu na mieszkańca - zestawienie w przekroju powiatów województwa małopolskiego Udziały. wpływ. Powiaty. dochody. własne. ogółem. razem. z udziału w podarku docho-. dotacje. subwencje ogólne. 1. budżetu. razem. paristwa. dowym Bocheński. 100,0. Brzeski Chrzanowski. 100,0 100,0. Dąbrowski. 100,0 100,0 100,0 100,0. Gorlicki Krakowski Limanowski Miechowski Myslenicki Nowosądecki. Nowotarski Olkuski. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. Oświęcimski. 100,0. Proszowicki SusIci Tarnowski Tarrzanski Wadowieki Wielicki Kraków. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. Nowy Sącz. Tarnów Województwo. 100,0 100,0 100.0 100,0. źródło: obliczenia własne.. 23,6. Udziały. w dochodach budżetów gmin ogólem (w %). 13,9. własne. środków. ogólem. razem. poza·. .4 1.3. dowym 410,2. 166.9. 74,7. 18,5 8,8 15,6 13,4 40,4. 3.4. 284,9 113,7 147 ,4 213,3 115,9. 50,5 3,1. 8.4. 346,4 181,9 221,7. IS6,7 86,9. 23,4. 991,3 1093,1 1009,8 948,7 1337,3. 415,5 270,0. 450,7 449 ,0 336,6 490 .4. 255,5 157,S 127,2 540.7 166.7 117,5 565,7 168.S 132.5 160,3 149;1 246,9. 91,4 33 ,9 11 ;1. 15,7. 35 ,S 42,9 33,9. 393. 42,0. 16,5. 12.1 14,9. 24,4 18,8 lS,1 36.S 23,0 30,6 34,7 36,3. 18,4 15,6 13,3. 363 40,9. 272. 18,3 12,6. 31.1 15,1 27 ,S. 16;1 23,5 16,1 13,4 18,4 17,5 8,8 14,8. 50.1 35,9 36,2. 1;1 1,6 5,7 2,4. 4.2 4,1 1.0 1,6 4,7 1.2. 2.4 0,5 3,6 1,6 0.2. OJ. 260,4 169,5. 909,6 936.2 1439,8 1022.0 1094,9. 222,1 204,4 206,8 261.9 412,3. 107S,5. 369,7 225,5 197,2. 922.5 105 1,2. 9 19.7 1033,5 984,9 1106,6 1288,6. 31.1. 39.4. 19.0. 10.2. 0,3. 927,7 1188,0. 21j. 24.0. 30,0. 165. 2,0. 1113.1. 21,1. poza· bużetowych. 144,6. 24,4. 25 ,8. środków. 144,4. 36,7. 23.4 22,0. państwa. ze. 209,5. 8,7 20,3. razem. zadań. 245,7. 12,7 21,S 14,4 25,6 37,7 34,3. ogólne. docho-. udział u. 1041,9. 22.5. 27.2. w podatku. z. 1006,8. 27,4. 41,1. dochody. dofinansowanie. 7;1. 41.2 44,5 35,5. 13,4. zadań '[)!. dotacje z budżetu. subwencje. 5,0 0,3. 14,4 28,7 10,4 14,6. 18,8 19,2. wpływ. ~. (zł). 16,0. 20,8 34,9 16,6 22 ,0. 8,3 11,8. dofinan· sowanie. bui:etowych 39,4. w dochodach budżetów gmin per capita. t;J.. 166.4 380,8. 142,9 190,1 119,4 120,3 256.6 237,7 169,3 164,1 122,5 138,6 185,3. 325,7 402,0 488,0 429,4. 282,5 293,6 335,2. 430,1. 460,6 371,2. 148.1. 368,9. 212.4 529,5 195,3 46S,1. 356.8 344.2 195,1 257,5 226,0. 138.1 I St,1 193,5 114.0 137,5 121,3. 306,3. 266.8. 334,2. 183,5. 226.7 33S,9 446,7 336,7. 209. 522 22.1. 59,8 41,7 11,1. ~ ~. ~. §.. ~;;;. ~.. ";;;. ~;;;. ~.. ";;;. ~ ~. 17,3 43,2. 12.9 22,1 4,7 35,1 17,7. 3;1 0,7 3,6. 22.3. ~.

(10) Tabela 2. Struktura dochodów województwa małopolskiego. własnych. Udziały. Powiaty. Bocheński. Brzeski Chrzanowski Dąbrowski. Gorlicki. Krakowski Limaoowski. własne. podatek. razem. rolny. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. Miechowski. 100,0. Myślenicki. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. Nowosądecki. Nowotarski Olkuski Oświ~imski. Proszowicki. Suski Tarnowski Tatrzański. Wadowieki Wielicki Kraków. Nowy Sącz Tarnów. Województwo źródło:. 100,0. obliczenia własne.. i struktura udziału w podatkach dochodowych - zestawienie w przekroju powiatów. w dochodach. podatek od nierucho-. podatek od. mości. transportu. 9,0. 31,0. 10,6. 38,7. 2,6 18,6 7,6. 50,7. 12,5. 2,4 34,7 4,8 3,4 1,1 2,1 2,9. 24,9. 34,9 33,6 33,4. 21!) 34,1. 31,3. 27,4. 54,3 54,9. 34,9. 13,7. 2.6 14,4 0,2 8,3 6,8 0,3 0,4 0,6. 37,7 30.6. 4,2. własnych. 35.5 42.2. 27,7 37,8 43,0 56,1. 38,8. środków. Udziały. (w %) opłaty. lokalne. 2,8 4;2 2,5 3;2 2,1. 0,3 1,0 0,4 2;2 1,0. 2,4. 2,4. 4;2 6,3 3,1 2;2 3;2. 1,5 1,5 0,9. 2,4. 1,9 3,5 3,8 2,3 2,1 2,4 2,0 1,1 2,3 2,5 2,1. 2,0. 4,8 1,1 2,1 3.0 2,3 0,5 6,3 1,6 0,8 1,6 1,1 2,0. 1,8. pozostałe. dochody własne. 56,9 45,4. 43,7 51,1 54,4 49;2 58,6 35,6 57,1 61;2 63,5 40,1 38,2. 44,8 53,5 52,1 55,9 45,5 62,7 59,2. 53;2 38,8 53,1. w podatkach dochodów. od osób dochodowe. od osób. od osób. razem. fizycznych. prawnych. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. 95,0 87!) 93,6 98,3 85,8 97,3 97,9 97,3 95,1 97,6 97,0 %,6 96,1 98,8 96,8 99,0 91,4 96,7 97,2 93,1 85,4 96,6. 5,0. -. prawnych na I mieszkańca. 100,0. 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0. 94,4. 12,1. 6,4 1,7 14;2 2,7 2,1 2,7 4,9 2,4 3,0 3,4 3,9 1,2 3,2 1,0 8,6 3,3 2,8 6!) 14,6 3,4 5,6. 7;2 17,5 18,3 1,9 21,0 5,8 2,4. 3,9 9,3 2,8 3,6 8,7 9,2 2,1 5,3 1,3 11,9 6,1 6,0 36,7 28,5 15,8 15,0. <;l 1}. ". i'l. ;;: §:. g.

(11) Źródła finansowania rozwoju w skali województwa. I. tach: proszowickim i miechowskim , a jednocześnie relatywnie wysokie w powiatach zachodniej części województwa (oświęcimski, olkuski, chrzanowski, wadowicki), a także w powiecie tarnowskim; - ważną wartość informacyjną posiadają wplywy z podatku dochodowego od osób prawnych. Ich wysokość kształtowana jest dwoma parametrami: ilością podmiotów gospodarczych w gminie oraz efektywnością ich funkcjonowania (poziomem rentowności). Dobrą pozycję w tym względzie posiadają powiaty grodzkie oraz te z pozostałych, na terenie których funkcjonuje duży zakład przemysłowy (pewnym wyjątkiem jest tu powiat tatrzański); - zamieszczone w tabeli 3 obliczenia do tzw. współczynników lokalizacji, wskazują na poziom i miejsce koncentracji poszczególnych składowych dochodów budżetowych gmin'. Największa przestrzenna koncentracja dotyczy wpły wów z podatku rolnego. Dominują tu wyraźnie trzy powiaty: krakowski, miechowski oraz proszowicki. Znaczna jest także koncentracja wpływów z udziału w podatku od osób prawnych. W tym przypadku zaznacza się pełna dominacja krakowskiego powiatu grodzkiego. Warto też zauważyć aktywność gmin takich powiatów jak nowosądecki', bocheński i dąbrowski w pozyskiwaniu środków ze źródeł pozabudżetowych. W tabelach 4 oraz 5 ujęto informacje dotyczące wielkości i struktury wydatków budżetowych gmin: - pierwszą ważną charakterystyką jest stopa nadwyżki (niedoboru) budżeto wego . W rozkładzie przestrzennym tego wskaźnika trudno jest jednak doszukać się związków z cechami obszarów, których d o tyczą. Najmniej zrównoważony budżet posiadają gminy powiatu proszowickiego, a następnie bochet\skiego. Zestawienia bilansowe budżetów gmin zgrupowane w przekrojach powiatowych tylko w czterech przypadkach wykazują nieznaczną przewagę dochodów nad rzeczywiście poniesionymi wydatkami. Stopiet\ pokrycia wydatków gmin ich dochodami wyraźnie nawiązuje do charakteryzowanego wcześniej rozkładu udziałów dochodów własnych, potwierdzając wcześniej sformułowane wnioski. - udział wydatków inwestycyjnych świadczy o możliwościach i woli inspirowania rozwoju środkami budżetowymi gmin. Bardzo wysoki wskaźnik udzialu wydatków inwestycyjnych dotyczy czterech powiatów: nowotarskiego, bocheńskiego, oświęcimskiego oraz tatrzańskiego. Pozycję tę potwierdzają także wskaźniki będące przeliczeniem wydatków inwestycyjnych na I mieszkańca. Pod tym względem wysoką pozycję zajmuje dodatkowo powiat limanowski. Krańcowo odmienne pozycje pod względem omawianych wskaźników dotyczą powiatów: grodzkiego tarnowskiego, sllskiego oraz olkuskiego; 6 Współczynnik lokalizacji jest miarą unormowaną i przyjmuje wartości z przedziału (0,1). W wyliczeniach przyjęto jako bazę odniesienia przestrzenny rozkład liczby ludności. co oznacza, że dane tabeli 3 ujmuj!} różnice między procentowym udziałem danego powiatu w zakresie odpo~ wicdniego wpływu podatkowego fi tnkim samym udziałem \Y liczbie ludności województwa . 7 Wysoka koncentracja środków bud żetu państwa w tym powiecie wiąże się z funkcjonowaniem Sądeckiej. Strefy. Usług. Publicznych ..

(12) Tabela 3. Współc zynni ki lokalizacji. skł adowych. dochodów budżetowych gmi n Udzi ał. Powiaty. Dochody ogółem. Dochody w ł asne. razem. rolny. 2,10 1,98 -1 ,26 2,93 0,99 10,93. B ocheński. -0,19. Brzeski. -O:Z7. -0,60 -0,88. Chrzanowski. -0,45. 0,53. Dąbrowski. -0 ,03. Gorlicki. -Ojl -1 ,08 0.73 -0 ,30 -0,55 1,73 -",45 -0 ,06 -0 ,15 -0,24 -0,14 -0 ,97 -0 ,15 -0,55 -0.02. -",74 -",93 - 1,09 -1.63 -0,45 -1 ,16 - 1,92 -0,80 1,33 0,99 -0,37 -0,89. Krakówski. Liroanowski Miechowski. Myslenicki Nowosądecki. Nowotarski Olkuski Oświęcimski. Proszowicki Suski. Tarnowski Tatnailski Wadowieki. Wielicki Kraków. Nowy Sącz Tarnów. 3,62 -0 ,43 0,25. Podatek. - 2.52 8.12 -0,86 - 2,75. -429 -1 ,26 -0.84 7,03 -1,50. Podatek od nieru-. chomo.sci -1 ,09 -",88. transportu. - 1,82 1,58. 3,41. 1,97. -0,71. 3,40. 0.43 0 ,31 0,36 - 2,23 0,49 -0.80 0,07. 1,97 0,35 -",39 -4,67 7,06. - 5,26 0,46 1,50. - 1,45 6,56 -0,76 1,33. -",15 -",52 -",51 -0 ,97 - 3,0 1 -" ,98 -1 ,46 -0,63 22,63 -0,70 2.85. 0,12. 0,26. 0,26. 0,25. - 1,03. -",94. 4,72. -3 ,18. 0,50 - 1,25 0 33 10,54. -1,95. 0.26 0,77. 2 ,41 -20,6 - 2.36 -3,13. 0 ,28 -0 ,93 -",65 9 ,71 057 2,80. 0,15. 0,43. 0,2". -0,14. 1.02. -1 ,62. w podatku od osób. dochodo- fizycznych prawnych wych. -2,06 -0,77 -1.00 - 327. -1,1 3 - 1,17 -1 ,93 - 1,91 -",97 - 1,44 - 2,69 - 2 .1 9. - 2,61 - 1,74 - 2,93 -0 .46 -1,94. Wpodatku od osób. - 1,96 -",65 - 2,28 - 1,42 7,32. 1.96. 0 ,14 1,00 1.38 -",20 - 1.02 -",45 0.34 1,89. w podalkach. -1 ,38 -1.38 0,24 -1,01 -1,67 -1 ,28 - 2,00 -0,74 -0,98 - 3.18 -2,97 -"P6 -",45 -0,47 -",93 - 2.89 -1.02 - 138 -",56 21.99 -0,88 3,00. - 2.54. 2,13. Podatek OpJary fo<1 środków lokalne. -139 - 1,27. 0,28 -1.05 - 1,50 - 1.46. -3P4. - 1,58 0,48 0.92 -1 ,59 1.35 -4,48 -3.07 -1 ,22. 0.21. 0,39. - 1.32 -4,80 -4,19 -1.60 -1 ,85 -1 ,20 - 1,62 -5,10 --0 ,42. - 2.83 - 1,85 33.41 2,36. subwencje. Dotacje. ogólne. z budże tu panstwa. razem. 0,69 0 ,68 -0,78. 0,64 1,15 0.05 1,70 -0,04. 0 ,71 2.72 1,58 -0 ,60 -0,58 0,00. -0,28 0.05 . -2,1 5 0,72. -0 .47 -2,24. 7,10 -0,15 - 1,25 12 .31. Dofinansowanie zadań. ze. środków. pozabudi:elowych 7,14. 3.52 - 3,50. 5,66 1,75 - 3,63 -0,23 2,21 -0,02. 9,96 4,81. - 1.06 -0,05 -1,61 2,75. -1 ,22. -".45 - 1,07 -",61 -" ,26 0,87 -1 ,08 -0,51 -",06 0.1 7 -8,7 1 -0,65 -1 .28. 0,13. 0.2 1. 0,39. 0 ,72. 2,11 0,23 0,32 0.09 - 9,57 -",60. -1,93. -1 ,08 1.31. -",64 - 19,7 -2,52 -3,1 6. Współczynnik. lokalizacji. 0,06. Źródło: obliczenia własne.. ,~. i;l. ~. J:j. ii. ~. g.

(13) Tabela 4. Struktura wydatków budźetów gmin ogółem oraz wyliczenia dotyczące relacji dochodów i wydatków - zestawienie w przekroju powiatów województwa małopolskiego. Iti.N§:. ';:), Udział. w wydatkach ogółem wydatków. Stopa nadwyżkia (niedoboru). inwestycyjnych. 21,4. Powiat majątkowych. Stopień. Wydatki inwestycyjne na mieszkańca. budżetowego. dochodami własnymi. Bocheński. 32,0. 32.0. 367:;. Brzeski Chrzanowski. 26:; 21.9. 25,4. 264,2. 21,6. Dąbrowski. 23,3. 23,3. 226,1 257,8. -1D.4 -3,3 -5.8 -1,3. Gorlicki. 19:;. 195,7. O:;. 22,1. 25,5. 260,4. -7.7. Limanowski. 19:; 25,5 24,9. 24.9. 334,1. 25,5 12,6. Miechowski. 21,4. 21,4. 201,7. Myślenicki. 21,9. 213,6. Nowosądecki. 19.4. 21.9 19,3 36.0 15,3 29,3. Krakowski. Nowotarski Olkuski Oświęcimski. Proszowidu. 36,0. 15,3 29.4 23,7 14,3. 23,6. 281.9. -3:; -4,2 -1,4. 391,4. -6:;. 168.6 328,4. -0.6 -3.9. 23,7. 248,3. -13,7. 24.1 37.4 33.0 21,5. 14,3 21.4. 2.1 -1:;. Tarnowski. 21,4. Tatrzański. 28,2. 28,2. 147:; 200.0 317.7. Wadowieki. 22.1. 22,1. 217,1. Wielicki. 25,3. 293,1. Kraków. 22,8. Suski. Tarnów. 11.3. 25,3 16,2 21,3 11.1. Województwo. 23,2. 21,3. Nowy. Sącz. 23.5. -O:;. 20.1 33.0 16.4. 21,0 14,2. 192. -9,1. 17.8 33.8. 219,3 2052 129.9. 0.1 -4.8 -5.1 -4.1 1.7. 292 33.0 34.9 31.6. 246,4. -3.8. 26:;. 23.0. a _ stopę nadwyżki (niedoboru) wyliczono jako procentowy stosunek różnicy między dochodami i wydatkami do wielkości dochodów Źródło:. obliczenia własne.. pokrycia wydatków subwencjami i dotacjami 56.7 62,8 34,3 72.0 63,8 46:; 78,3 57.9 55:; 76,3 58.8 38.7 42.1 50,3 67.0 67.6 45.6 58,2 47.9 23,1. 41.0 30,1. 46.7. "" ~ § 5' es. N. "" "~. ~.. "'" " ~. ~.. ~.

(14) I. Tadeusz. Kudłacz. - w wydatkach gmin według działów budżetowych wyraźnie dominuje oświata i wychowanie, a następnie gospodarka komunalna. Relatywnie wysokie są w niektórych gminach wydatki na opiekę społeczną.. 2.2. Przekroje powiatowe sytuacji finansowel województwa małopolskiego. W tabeli 6 zestawiono kilka mierników charakteryzujących finansowe aspekty rozwoju województwa. Podstawą doboru cech - oprócz możliwości pozyskania odpowiedniej statystki - było oparte na przeświadczeniu autora założenie dotyczące związku przyczynowo-skutkowego lub też korelacyjnego między liczbowo opisywanymi zjawiskami a potencjalnymi strumieniami finansowymi mogącymi brać udzial w stymulowaniu rozwoju regionu. Przyjęty zbiór cech jest następujący: l. Dochody własne gmin ogółem na mieszkańca. Założenie: odzwierciedla możliwości finansowe budżetów samorządowych gmin. 2. Udział budżetów gmin w podatku dochodowym od osób prawnych na mieszkańca. Założenie: odzwierciedlając bezpośrednio ilościową i efektywnościową stronę bazy podatkowej wskazuje pośrednio na możliwości finansowe potencjału produkcyjno-usługowego rozważanych jednostek terytorialnych. 3.wpływy do budżetu gmin z podatku rolnego na mieszkańca wsi. Założenie: jest miarą efektów finansowych rolnictwa gmin; wskaźnik ten koreluje dodatnio z możliwościami akumulacji finansowej indywidualnych go-. spodarstw rolnych na danym terenie. 4.Wpływy do budżetu województwa od sektora przedsiębiorstw w pierwszym półroczu 1999 r. na pracującego ogółem. Założenie: wskaźnik ten jest powiązany dodatnio z dwoma właściwościami przedsiębiorstw: po pierwsze, z ich potencjałem produkcyjnym (np. podatki majątkowe), po drugie z rentownością (np. udział w podatku dochodowym); wskaźnik jest więc zarówno miarą potencjalnych możliwości inwestycyjnych budżetu jednostek samorządowych,jak i kondycji finansowej sektora przedsię biorstw danego terenu. 5. Dochody planowane powiatów w pierwszym półroczu 1999 r. na mieszkańca. Założenie:. odzwierciedla możliwości finansowe budżetów samorządowych powiatów. 6. Wynagrodzenie brutto na pracującego ogółem. Założenie: wskaźnik koreluje dodatnio z poziomem dochodów rozporzą dzalnych gospodarstw domowych na danym obszarze. 7. Zysk brutto z działalności gospodarczej sektora przedsiębiorstw na pracującego ogółem..

(15) t;l-. Tabela 5. Struktura wydatków budżetów gmin - zestawienie w przekroju powiatów województwa małopolskiego GospoPowiaty Bocheński. Wydatki ogółem. Rolnictwo Transport 1.9 8.1 1.8 15.1 09 3,4 2.6 6,4 2,5 1,4 0.4 0,7. Nowy Sącz Tarnów. 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100. 0.0 0,0 0,0. 10,3 7,3 4,6 7,4 4,1 0,0 0.0 0.0. Województwo. 100. 19. 5,3. Brzeski Chrzanowski Dąbrowski. Gorlicki Krakowski Limanowski Miechowski Myślenicki Nowosądecki. Nowotarski Olkuski Oświ~imski. Proszowicki. Suski Tarnowski Tarrzański. Wadowieki. Wielicki Kraków. Źródło:. obliczenia własne.. 1.2. 4,0 1,8 5,7 0,3 2,2 2,7. 99 10,3 3,2 5,4. darka Komu-. 16.3. 2,2. 13,7. 41,1. 17,8. 3.0 4.0 2,0 4.0 2,4 2,5 2.1 3,3 1,5 3,1 3,9 3,3 1,7 3,5 2,1 3,4 3.7 2.8 1,5 1,4 1,2. 20,3. 2,4. 22,1. 12.5. 9,6 4,2. 5.8 11,5 9,6. 10,2. Oświata. i wycho-. na1na. 6.3 5,8. 7.2 3,8 3,8. darka. mieszkaniowa. 22,0 10,4 11,3 18.6. 11,4. Gospo-. 27;2. 16,3 26,9 16,3 8,9 11,7 30,0 13,7. 199 29,8 29,2. wanie. Kultura. Ochrona. Opieka. sztuka. zdrowia. społeczna. j. 3.3 2.9 6.4 1,5. 2,5 0,5 1.0 1,0. 2.8. 2,4. 42,7. 2,2. 38,2. 38.6. 1.9 2.0 2,3 19 2.0 5,4 3.4. 42,8. 2,2. 42,2. 2.9. 47,1. 2,6. 33,6. 44,3 38.3 35,3 36,4 51,4. 2,1 2,9 6.6 4,1 1.4 2.8. 4.1 1,5 4,2 1.7 9,6 3,0 1,0 2,0 1,2 8,7 1,1 2,2 6.7 6,4. 399. 3,2. 47,1. 43,2 37,7. Pozostałe. samo-. wydatki. C>. rządowa. 39.6 40,2 37,2 38,8 43,7. 39,8. Kultura fIzyczna. 1,1 1,8. 7.1 8,5 9,1 14,3 11.7 6,1 7,4 11,7 8,3 8,7 6,0 9,7 9,5 65 7,9 9.7 6,6 7,3 6,6 6,7 13,3 10,6. 09 2,3 0,7 0,2 09 0.6 1,9 1,1 0,7 0,7 7,1 0.7. 5,5. 8.0. 1.6. 11,1. 7.1 1.0 1,8 0,6 5,3 1.1 1,0 0,2 3,7 2,6. 9,3 10.1. 7;3 9.1 10,5. 0.8 1.5 1,3 0,9 1,0 1.0 1,2 2,7 2.3 1.7 1.4 2,5 1,0 1,9 1,3 1,4 1,5 0,8 0,9 3,5 0,9 3,2. 9,9. 2,0. 12,2. 10,0 10.7 12,5. 9.1 15.6 13,2 8,2 1I,O. 13,2 9.6 13,0. 11,6 10,6. 13,6 9.8 10,9. ~ "" "'". ';:;,. Administracja. ~. "IS'. ~. <2.. ". "'"~. "". <2.. ". ~ ~. ~.

(16) Tabela 6_ Charakterystyka kondycji finansowej powiatów województwa małopolski ego Powiaty. 3. 4. 22,0. 496,8 2744,0. l'. 2. Bocheński. 245,7. Brzeski. 7;2 17.5. Chrzanowski. 209.5 346.4. Dąbrowski. 1B1,9. 1.9. 22.3 9,0 33,9. Gorlicki. 221 ,7. 21,0. 16,8. Krakowski Limanowski Miechowski Myslenicki. 260.4 169,5. 5,8 2,4. = .1 204.4 206.8 261.9. 18,3. Olkuski. 412,3. 3,9 9,3 2,8 3.6 8.7. Oświęcimski. 369.7. 9:2-. Nowosądecki. Nowotarski. Proszowicki. 225,5. Suski. 197.,2. Tarnowski. 166,4. 2.1 5.3 1,3. Tatrzański. 380 ,8. 11,9. Wadowicki Wielicki. 226,7. Nowy Sącz Tarnów. 336,7. 368.9. 6 .1 6,0 36.7 28,5 15.8. Województwo. 306,3. 15 .0. Kraków. 33B,9 446 _7. 6. 302,9. 7. 262.3 361.6. 3926.2 3678,4. 194.5 169.1. 731 1,5. 1232.8. 315,3. 2190 ,7. 0.0. 924,3. 415,6. 727,7. 32.5. 703,4. 248,3. 4,0 77.1 9,8 6.9 2,9 B.7 10.7 78.7 5;2. 269,4. 329.3 462,6. 4040,5 3692.5 2798.0. 28 19 .7 117,8. 92.1 10874.0 239,8. 249,4 948 ,3 1039.5. 98,3 166.4. 2 134.6. 185.0 314.0 388.8 351.9 334.0 332,8. 204,3. 189,3. 0.6 IB.8. 196.0. 372,9. 972,1. 51 44.7. 907.9 1126,3. 536,0. 1,3 1;2. 513 1.4. 521.2. 3851.1 1188 1.5. 2.2. 1468.4 11 98.8. 897.6 746.5. 10651 .7. 13.0. 2242.9. 382,5. zestawieniu .. 112,1. 253,3. 23,2. powyżej. 526.9 484.4 ]]8.6. 2087.9 3203,2. 316,5 188,8. --. 269.6 145.8 0 .0 2680.9 98.2 102,3. 3506;2 2364.1 3196,3 6566.3 7276JJ 1714,4 3226.5. 290.9. 24,0. a Numery kolumn odpow i adają kolejnym cechom w przedstawionym obliczenia własne.. Źródło;. 5. 11 6.9. 425.7. 9822,9. -. ,. 6437,6. 1362.6 64.0. ,. 645.7. ---. ;:;'l ~. ~. ~. "'". N.

(17) I. ŹródlajinallsO\vallia rozwoju w skali województwa. Zalożenie: wskaźnik bezpośrednio mierzy przeciętny na danym obszarze poziom rentowności w sektorze przedsiębiorstw. Wynikające z analizy, ogólne prawidlowości s ą następujące: I. Znacznie lepszą kondycje finansową wykazują powiaty grodzkie. 2. Pewnym zaskoczeniem jest wysoka pozycja powiatu myślenickiego w zakresie dwóch cech , a mianowicie: wplywy do budżetu województwa od sektora przedsiębiorstw w pierwszym pólroczu 1999 r. na pracującego ogólem oraz zysk brutto z dzialalności gospodarczej sektora przedsiębiorstw na pracującego ogólem. 3. Znaczenie środków finansowych związanych z podatkiem rolnym istotne znaczenie posiada tylko w dwóch powiatach: miechowskim i proszowickim. Zaprezentowane powyżej cechy byly podstawą wyliczenia wskaźnika syntetycznego, uogólniającego możliwości finansowe poszczególnych powiatów'. Wyniki obliczeIl w tym względzie ujmuje tabela 7, zaś graficzną ich ilustracją jest rys . 3.. Tabela 7. Wskaźnik syntetycznej oceny kondycji finansowej powiatów województwa małopołskiego. Powiut. WskIIinik syntetyczny. Kraków Nowy SIIC~ Chrzllnowski Tamów. 0.744 0,701 0,613 0,558 0,543 0,482 0,478 0,474 0,410 0 ,398 0,352 0,349 0,345 0,3'4 0 ,336 0,298 0,244 0,227 0 ,218 0,178 0 ,157 0,146. My:llenicki Olkuski OświęcImski. Gorlicki. Wadowieki Brzeski Tatrln!\ski Wielicki Miechowski Krakowski Bocheń ski. Proszowicki Nowotrlrski. Suski Dl1browski Limnnowski. Tarnowski Nowoslldecki Żródlo: obliczenia własne.. fi Wskaźnik. syntetyczny wyliczono według. formuły t7.W.. metody modelowej Z.Hcllwiga..

(18) I. Tadeusz. Kudłacz. 0,5 -. 0,4. 0,3 0,2. l±l:W-łtt-tfF-. - --- - ----._- _.-----_.---- _.-_. --- -. 0,1 ł-t-i -t-tOLLLL~LLLLLLLL~~~~~~~~~~~LLLiLi~~. ~ a. ~. • O. oc. •fi. 3l o. 3l. 3l. 3l. e. o o c. ~ :;. iil. ]. .c {f. ~. ~. 3l .g. a• •. O. 3l .~ u. ~ '§. o. .c. :s •o :s. 3l. 11O. .c. ,~ 8. 3l. 3l. §. 3l. -g 3l ~ 3l 3l ~ 'Ii ~ ~ ,g. ,!lo. 3l. .c. '~. o. 'i §. ~. • •~. 1l 'li on. .~. .!l. .~. 3l ~. ~. ~. u. •~ '"• • ł ~. 'o. l-. ~. >o Z. Rys, 3, Wskaźnik syntetycznej oceny kondycji finansowej powiatów Źródło: opracowanie własne.. Generalnym wnioskiem wynikającym z przestrzennego rozkładu wskaźni ka syntetycznego jest relatywnie dobra pozycja powiatów grodzkich' oraz czę ści zachodniej województwa w zakresie uczestnictwa w finansowaniu rozwoju regionu, Pewnym, wspominanym już wcześniej zaskoczeniem, jest wysoka lokata powiatu myśleniekiego, głównie dzięki dwom wymienionym powyżej cechom, Relatywnie niewielkie możliwości finansowe mają natomiast powiaty nowosądecki, tarnowski oraz limallowski. Wyliczone powyżej wskaźniki charakteryzujące potencjalne możliwości finansowe jednostek terytoriałnych w zakresie finansowania rozwoju swojego terenu wykazują dużą zmienność przestrzenną, Biorąc to pod uwagę zdecydowano przeprowadzić typologię powiatów z uwzględnieniem pełnego zbioru cech będących podstawą wyliczenia wskaźnika syntetycznego, Wykorzystano w tym celu, dość powszechnie stosowaną w taksonomii numerycznej metodę Warda, Graficznym opisem wyników grupowania badanych powiatów jest rys , 4, Na jego podstawie wydzielonych zostalo sześć następujących grup jednostek";. 9 Należy przypomnieć, że. 10 Przyjęto. umownie, większa od 4,0,. górnI}. granicą. wsJminika syntetycznego jest 1. grupami nie będzie mniejsza od 3,7 i nie. że odległość wiązania między.

(19) I. tródlajinansowania rozwoju W skali województwa. Grupa I: Kraków, Nowy Sącz, Tarnów (powiaty grodzkie), Grupa II: chrzanowski, olkuski, oświęcimski, tatrzański, Grupa III: bochellski, brzeski, gorlicki, krakowski, wadowicki, wielicki, Grupa IV: dąbrowski, limanowski, nowosądecki, nowotarski, suski, tarnowski, Grupa V: miechowski, proszowicki, Grupa VI: myślenicki Charakterystykę liczbową poszczególnych grup za pomocą wartości śred nich poszczególnych cech zestawiono w tabeli 8,. .. 18. 16. • • ~. 14. 't.. 10. '. '~ 'u. 12. o. 8 6. --~----_._---- ---- ----------~-I:==-==~-=~~= ----·---1------. 4. ---------.-----------------'1'.- ----. 2. --. '--········--r.x-t--~c::;--r:?r.,. r.=fln-ti-s.:.;. O u. • o;;. ~. Ol. S' ~. o Z. ". •. ",~ •. S. o. N. :;;I. ,2. ~. 'o. "~. ~. 'o. ~. '. '. :;;I. .~. ~. :;;I. ,§ o. :;;I. •~. :;;I. "•. :;;I. o. .~. ~. u. '~. o N. ~. o. J •e 'li. "o~ B o :;;I • o • • •. ii~ o. "• ] ~. "-g• • ~. o ~ o. •. ". :;;I ~. u. :;;I u. i 's" '" 'O. '~. :;;I. •. o. u. .li" • '" 'O. ~. '".. :;;I :;;I ,~ ~. •~ :;;I• 1l. ~. o .o. Rys, 4, Grupowanie powiatów pod względem skladowych kondycji finansowej (metoda Warda) Źródło: opracowanie własne.. Tabela 8, Wartości. średnie. dla grup powiatów. Grupa. 1'. 2. 3. Grupa I Grupa II Grupa III. 427,0 375,9 250,8 201,8. 33,3 12,0 9,5 2,8 3,0 9,3. 1,4 8,3 24,0 11,2 77,9 9,8. Grupa IV. Grupa V Grupa VI. 223,6. 204,4. n jak w tabeli 6, Źródło:. obliczenia własne,. 4 4289,4 1322,7 1003,4 221,0 94,9 10874,0. 5 583,5 367,1 285,7 259,9 403,7 290,9. 6 11536,2 6413,4 4086,8 2632,9 1943,0 3506,2. 7 1008,9 623,1 466,3 133,6 54,1 2680,9.

(20) I. Tadeusz Kud/acz. Otrzymane wyniki wskazują na następujące prawidłowości: 1. W jednej grupie znalazły się powiaty grodzkie województwa małopol skiego. Wartości wszystkich cech tej grupy są powyżej średniej dla ogółu powiatów (oprócz wpływów do budżetu gmin z podatku rolnego - co jest zupełnie zrozumiałe). Z pozostałego zbioru cech wartość maksymalna należy do tej właśnie grupy jednostek. Prawie pod każdym więc względem powiaty te posiadają najłepsze warunki finansowe rozwoju swoich obszarów. Także ich potencjal finansowy stanowi potencjalnie najważniejsze - jak należy zakładać - ogniwo rozwoju regionalnego. 2. Następną grupę o relatywnie dobrych warunkach finansowych stanowią powiaty w zachodniej części województwa, w większości obejmujące obszary należące do dawnych województw bielskiego i katowickiego. Ich uzupełnie niem jest powiat tatrzański. Charakterystyczną ich cechą są m.in. stosunkowo wysokie dochody własne gmin per capita . 3. Podział na grupy III i IV nie jest zbyt ostry. To co je odróżnia wiąże się z nieco wyższym poziomem rozwoju powiatów grupy III. Wyższe wartości dotyczą wszystkich uwzględnionych wskaźników. Zauważałna jest także trochę odmienna proporcja między wartościami cech będących podstawą ich klasyfikacji. W g111pie II np. nieco większe znaczenie ogrywają wpływy z tytułu podatku rolnego, istotnie mniejsze natomiast (relatywnie) dochody budżetu powiatów. 4. Opisywana przyjętym zbiorem cech sytuacja finansowa grupy V jest mocno zróżnicowana. Bardzo dobra w zakresie wpływów z podatku rolnego i nie najgorsza w zakresie dochodu budżetu powiatów. Ekstremalnie natomiast niska w odniesieniu do wpływów budżetowych od sektora przedsiębiorstw, wynagrodzenia brutto, a także zysku przedsiębiorstw. 5. Wyróżnikiem grupy ostatniej są wspominane już wysokie wartości cechy czwartej oraz piątej.. 4. Przewidywane kierunki zmian w zakresie warunków finansowania rozwolu wolewództwa Zasadne wydaje się twierdzenie, że wewnątrzwojewódzkie zróżnicowanie w zakresie finansowych podstaw rozwoju utrzyma się w najbliższych latach w zbliżonej skali i podobnym kształcie przestrzennym clo sytuacji obserwowanej dotychczas. Przyjmując za bazę odniesienia warunki przeciętne w województwie, wcześniej przeprowadzone oceny wskazują na następujący strefowy rozkład przestrzenny warunków finansowych rozwoju poszczególnych części województwa małopolskiego: grupa I - bardzo dobre finansowe podstawy rozwoju, grupa II - dobre podstawy finansowe rozwoju, grupa III - warunki finansowe nieco poniżej średniej dla województwa, grupa IV - warunki finansowe złe pod każdym względem, grupa V - warunki mocno zróżnicowane z przewagą jednak bardzo złych,.

(21) Źródlajinansowania. rozwoju w skali województwa. I. grupa VI - warunki bardzo mocno zróżnicowane, w sumie jednak zbliżone średniej wojewódzkiej. Przyjmując, że pożądaną cechą województwa jest wzrost jego spójności wewnętrznej w polityce intraregionalnej koniecznym wydaje się zatem stopniowe wzmacnianie szans rozwoju obszarów o ekstremalnie slabych finansowych podstawach w stosunku do warunków przeciętnych w województwie. Pamiętając z kolei jednak, iż obszary o znacznym potencjale finansowym są najlepiej przygotowane na absorpcję zewnętrznego wsparcia finansowego, gwarantując najwyższe krańcowe przyrosty, polityka rozwoju gospodarczego nie może ignorować stymulowania rozwoju (w tym poprzez instrumenty finansowe) nawet najlepiej radzących sobie jednostek terytorialnych.. do. The 50urces of Financing Change in a Voivodship Economy The subject ar this study are the financial aspects of regional de vel op men t. The author distinguishes between generał resources for financing development processes in a voivodship, resources fol' financing regional development and the financial resources of regional policy. On the example of the Małopolska voivodship, he attempts to assess the financial possibilities for the region's development, taking in to account intra-voivodship differences. In assessing the financial condition of the voivodship, the authar takes ioto account financiaI resourees at the disposal of laeaI government, the enterprise seetor and households..

(22)