Zaoczne Studium Doktoranckie IBS PAN
Streszczenie
W artykule zaprezentowano mechanizmy społeczne i ekonomiczne oszustw, przestĊpstw i naduzyü gospodarczych. Studium przypadku stanowi analiza nielegalnych operacji finansowych ujawniona w ostatnim kwartale ubiegłego roku. Kryzys finansowy łączy siĊ bezpoĞrednio z kryzysem zachowaĔ etycznych i niedocenieniem ładu korporacyjnego w rozwoju nowoczesnych przedsiebiorstw. Mechanizmy technologiczne pozostawione bez naleĪytej kontroli, audytu informatycznego oraz zasad „IT governance” mogą stanowiü zagroĪenie dla wiarygodnoĞci systemu finansowego.
Słowa kluczowe: Madoff, ład korporacyjny, audyt informatyczny, oszustwa, przestepstwa, naduycia gospodarcze.
1. Kryzys moralny sektora finansowego
W 1960 r. Madoff załoył firm Bernard L. Madoff Investment Securities LLC. W styczniu 2008 r., według danych zgłoszonych do SEC, czyli amerykaskiej komisji nadzoru giełdowego, firma doradztwa inwestycyjnego Mafdoffa obracała aktywami ocenianymi na 17,1 mld. dol. Kilka tygodni temu NASDAQ, do niedawna dzieło ycia Bernarda Madoffa przeył trudn chwil. Ma-doff – jego twórca został aresztowany pod zarzutem gigantycznego oszustwa – piramidy finanso-wej działajcej na zasadzie schematu Ponziego. Polega on na spłacaniu wczeniejszych inwesto-rów pienidzmi uzyskanymi od tych, którzy wpłacili je póniej, zwiedzeni obietnic szybkiego zysku o wielkich rozmiarach. Funkcjonowanie piramidy uzalenione jest od stałego dopływu du-ych iloci kapitału i wczeniej czy póniej jest ona skazana na załamanie si, poniewa fundusz hedgingowy (a takim był fundusz B.Madoffa) wypłaca stale pienidze tym którzy s „pierwsi” a pozostali ponosz koszty spłaty, nawet o tym nie wiedzc. Przez lata nikt nie interesował si me-todami działania biznesu Madoffa. Madoff został zwolniony z aresztu za kaucj w wysokoci 10 mln dol. i umieszczony w areszcie domowym. Trudno mu było nawet wród najbliszej rodziny liczy na porczenie. „Klienci” Madoffa znienawidzili go szczególnie, poniewa to nie pienidze ale poczucie zdrady dotknło ich szczególnie. „Nie ma wikszej haby ni kra od przyjaciół, rodziny i tych, którzy mu zaufali” mówił nie kryjc oburzenia Richard Ziman, członek zarzdu fundacji ydowska Federacja Los Angeles. wiadomo „wystrychnicia na dudka” i plama na honorze jest dla nich ciosem, którego nie wybacz Madoffowi nigdy – ani w tym yciu, ani w przy-szłym. Patos? By moe. Niech jego uzasadnieniem bdzie pewien by moe nieznaczcy ju dzi-siaj fakt. Nad grobem Kena Laya – prezesa ENRONu jeden z uczestników ceremonii zadał otwarcia trumny, aby na własne oczy przekona si czy ciało Laya rzeczywicie si tam znajduje. Amerykaskie tabloidy podchwyciły hasło reklamowe: "Zanim złoycie w grobie trumn tego
oszusta, sprawdcie, czy na pewno w niej jest!"
Piramida finansowa pogryła wiat finansowy w stratach. Banki, prywatni inwestorzy obecnie wstydz si stan publicznie w roli ofiary lub naiwnego porednika (wiele klientów Madoffa to banki, które oczywicie przerzuciły natychmiast straty na swoich klientów – np. Santander). Ma-doff, który zaliczał si do najbardziej znanych i wpływowych postaci w krgach nowojorskiej fi-nansjery, obracał pienidzmi czołowych amerykaskich biznesmenów i polityków, licznych insty-tucji, takich jak ydowskie uniwersytety i fundacje charytatywne. Oficjalnie wiadomo, e ucierpia-ły finansowo znane banki – m.in. HSBC, Fortis, UniCredit, Santander, Aozora Bank i Nomura Holdigs (grupa finansowa) (Japonia), banki brytyjskie i włoskie – liczne amerykaskie organizacje charytatywne, zwłaszcza ydowskie jak równie inwestorzy arabscy. Wielu „klientów” nie przy-znało si oficjalnie i dopiero serwisy ekonomiczne (Bloomberg) ujawniły wielkoci strat. wiat dobroczynnoci ydowskiej w USA jest niewielki i słuy przewanie finansowaniu dzieł kultural-no-owiatowych. Z datków bogatych darczyców utrzymywane były synagogi, przedszkola, szko-ły, szpitale, muzea, uniwersytety, domy spokojnej staroci, wyjazdy do Izraela dla amerykaskiej młodziey ydowskiego pochodzenia i wiele, wiele innych. Madoff był w tym wiecie jednym z najwikszych dobroczyców. Wsparcie powyszych „activities” nie było by moliwe w tym stop-niu, gdyby nie pienidze otrzymane od Madoffa. Ucierpiały nie tylko liczne kluby ydowskie oraz indywidualni inwestorzy hiszpascy. Inwestycje dokonywane były poprzez fundusze, które loko-wały rodki w piramidzie Madoffa. Std tez utrudnione było dochodzenie prawdy nie tylko o po-chodzeniu pienidzy ale równie o wysokoci ewentualnych strat. W czasach prosperity inwestorzy wspierali B.Madoffa gotówk i reklamowali go jako „geniusza finansowego”. Po jego aresztowa-niu karta si odwróciła. Prezes banku Santander stwierdził, e „nie bdzie kompensował swoim klientom szkód zwizanych z piramid Madoffa”. Klienci Santander stracili 3,3 mld dol. Mortimer Zuckermann przyznał w wywiadzie dla FOX Business, e 10% aktywów fundacji dobroczynnej zostało powierzone firmie Madoffa. Sam Zuckerman w wywiadzie dla FOX Business stwierdził: 'I've Never Heard of Madoff'. Znalazło wic w pełni zastosowanie stare przysłowie mówice i „sukces ma wielu ojców, tylko klska jest sierot”.
Wród poszkodowanych s nie tylko banki, ale i fundacje, uniwersytety i osoby prywatne. Liczba poszkodowanych, czyli tych, którzy uwierzyli, e bez wzgldu na koniunktur giełdow mona osiga kilkunastoprocentowe roczne zyski z inwestycji, ronie praktycznie co dnia. Czy zainwestowali by swoje pienidze, gdyby wtpili w uczciwo Madoffa? Sam Madoff stwierdził 20 padziernik 2007 r. „I’m very close with the regulators”… As a master of fact my niece just mar-ried one”.
Zapewniajc, e jego działalno jest zgodna zarówno z regulacjami jak i praktykami bizne-sowymi sprowadził spraw przejrzystoci i zaufania do ….absurdu. Kto wtpi w moj uczciwo – zachowuje si absurdalnie. To zastanawiajca gra psychologiczna. Mona by wysnu z niego na-stpujcy wniosek: wszyscy tak myl wic nikt nie omieli si zaprzeczy . B. Madoff uchodził za bankiera w starym stylu, który dbał o image swojej firmy rygorystycznie przestrzegajc wysokich standardów etycznych. Taki obraz pozostawił po sobie wród pracowników firmy „Bernard L. Ma-doff Investment Securities”. Upadek MaMa-doffa moe spowodowa trudne do przewidzenia konse-kwencje dla biznesu i kół finansowych, ale take dla oszczdnoci zwykłych Amerykanów.
Zastanawiajce jest to, i aresztowanie Madoffa (zajli si tym jak zwykle agenci FBI) nast-piło dopiero wówczas, gdy on sam przyznał swoim współpracownikom, e jego operacje finanso-we były „jednym wielkim kłamstfinanso-wem”. Audytor badajcy firm “Bernard L. Madoff Investment
Securities LLC”(fundusz hedgingowy), ani jakakolwiek spółka nie zadała sobie trudu uwanego zbadania legalnoci operacji finansowych prowadzonych przez Madoffa. Dlaczego?
Niewtpliwym faktem jest to, i operacje finansowe Madoffa podlegały 16 razy kontroli SEC, odpowiedzialnej za nadzór nad obrotem giełdowym i nie stwierdzono nieprawidłowoci. To upiło czujno rynku i pozwoliło Madoffowi „macha przed nosem czystym raportem z kontroli SEC” potencjalnym ofiarom. Zastanawiajce jest, e nikt nie zwrócił uwag na wybór mało znanej firmy audytorskiej dla zbadania sprawozdania finansowego “Bernard L. Madoff Investment Securities LLC”. Kolejn zagadk jest i nie zainteresowała si tym faktem PCAOB – z mocy prawa USA powołana do sprawowania nadzoru nad prawidłowoci prowadzenia ksigowoci spółek publicz-nych. Cinie si wic po raz kolejny pytanie: dlaczego?
Próba odpowiedzi postawione pytania oscyluje pomidzy ignorancj a spiskowa teori dzie-jów. W czasach swobodnego przepływu kapitału, gdy pienidze nie znaj granic, take oszustwa przybieraj wymiary globalne. Innowacja zawsze jest pozytywna, jeeli budzi intelekt do mylenia analityczno - systemowego i zmusza do wycigania wniosków konstruktywnych, nawet w oparciu o bolesne poraki. Destrukcja jest równie innowacyjna.
2. Zrozumienie koniecznoci governance
Skandale i oszustwa finansowe nie s czym nowym w gospodarce globalnej. Kiedy w 2001 roku runł Enron, a nastpnie Worldcom, Parmalat, banki azjatyckie – wiat wiedział, ze musi roz-prawi si z nieuczciwymi podmiotami stanowicymi zagroenie dla ładu rynkowego. Wydawało si, e regulacja Sarbaness – Oxley Act, wprowadzona pod obrady Kongresu i przyjta jednogło-nie w USA skutecznie połoy kres naduyciom, a ich sprawców pole do wizienia na długie lata. Co takiego si stało, e ustawa która miała by istnym „młotem na czarownice” okazała si de fac-to nieskuteczna. Zdaniem aufac-tora o wiele łatwiej zgadza si na karanie innych i wskazywanie ich nieuczciwoci anieli rozpocz działania na rzecz ładu korporacyjnego, wiarygodnoci i przejrzy-stoci operacji finansowych we własnym – mona powiedzie – mikrozakresie. Drugim czynnikiem jest niewtpliwa pokusa – niewielu CEO i CFO stajc w sytuacji pokusy umie si jej oprze . Przy-czyn tego zjawiska jest zwykła chciwo i ch wykazania si przed udziałowcami zyskiem, który przekłada si na ich premie i bonusy. Std obniona awersja do ryzyka. Ludzie, którzy dokonuj oszustw s przewanie „zewntrzsterowni”. Pojcie zewnatrzsterownoci wprowadził do psycho-logii Bernard Rotter w teorii umiejscowienia poczucia kontroli (location of control). Umiejscowie-nie poczucia kontroli w człowieku wskazuje na kryteria podejmowanych decyzji. Osoby zewnatrz-sterowne motywowane s do zachowa uczciwych poprzez grob kary, podczas gdy osoby we-wntrzsterowne interioryzuj wartoci i nie stroni od odpowiedzialnoci za własne zachowania, które maj wymiar etyczny i prospołeczny. Governance w znacznej mierze to etyka i wartoci uni-wersalne adoptowane do konkretnych warunków biznesowych. Podstaw relacji biznesowej jest zaufanie i komunikacja wartoci.
3. Czyby brakowało regulacji?
Autor zwraca uwag na pewien fakt: otó ustawa SOX traktuje niezwykle surowo oszustwa fi-nansowe. Afery wstrzsajce co pewien czas wiatem finansowym (przede wszystkim giełd) były rozliczane z cał surowoci (patrz ENRON lub WORLDCOM). W SOX Act 2002 zapis mówi-cy, i podmioty które pozyskały rodki finansowe w sposób nielegalny maj obowizek zwróci wszystkie przychody (nalene lub nienalene, zdobyte w sposób legalny lub nielegalny) z ostatnich 24 miesicy. Prosz wyobrazi sobie spełnienie tego wymogu prawa przez włacicieli imperiów finansowych które finansowali nielegalne operacje Madoffa i byli ich beneficjentami. Najblisze lata z pewnoci dadz odpowied na pytanie, czy zapisy ustawy SOX znajd pełne zastosowanie wobec wszystkich podmiotów zwizanych ze spraw czy pozostan zatuszowane. Zarzuty nie po-stawione, odpowiedzialno nigdy nie wyegzekwowana a przestpcy korzystajc z nielegalnie zdobytych fortun bd spokojnie dokonywa dalszych oszustw ubosi wyłcznie o kwoty porcze majtkowych. Zdaniem autora jest to jedno z zada mediów, aby pilnie „patrze na rce” podmio-tom, które powinny (zgodnie z zapisami SOX) zwróci nienalene zyski za okres 2 poprzednich lat. Oszustwa finansowe wbrew surowym sankcjom „rozkwitaj”. Ostatni afer, któr wstrzsnła tym razem bran IT oraz outsourcingiem jest skandal Ramalinga Raju, indyjskiego potentata fi-nansowego, który zbudował swoje imperium na kreatywnej ksigowoci. Straty wprawdzie s mniejsze (1,6 mln. USD), ale przecie nie o fizyczne wielkoci tu chodzi.
Bernard Madoff – nazwisko załoyciela NASDAQ bdzie zawsze ju mówiło nie o sukcesie ale o skandalu i oszustwie. Zdaniem autora wiat pozwolił na niebezpieczny precedens. Pozwolił na wykorzystanie niekontrolowanych mechanizmów elektronicznej wymiany do prowadzenia ope-racji finansowych o midzynarodowej skali i znaczeniu, które maj wpływ na finanse zwykłych ludzi, a w rodowisku amerykaskim przekładaj si wprost na fundusze emerytalne prostych obywateli. Kryzys finansowy przestał by domen drobnych amerykaskich ciułaczy, kupowali sobie domy za pół miliona i podczas kryzysu i niemoliwoci spłaty kredytów (subprime) nie po-radzili sobie finansowo. Klientem Madoffa była amerykaska elita, od Stevena Spielberga po no-blist Elie Wiesela. Okazało si, e na mechanizmy oszustwa, pazerno oraz nieodporni s rów-nie bogaci, „przewidujcy” i „owieceni”. Grono pechowców oszukanych przez Madoffa powik-szyli: szef wytwórni Disney i załoyciel Dreamworks Jeffrey Katzenberg czy David Geffen, wła-ciciel Geffen Records, Steven Spielberg (Wunderkind Foundation Stevena Spielberga, według zezna podatkowych za 2006 r. w 70 proc. finansowała swoj działalno z inwestycji w fundusz Madoffa.), Mortimer Zuckerman, Blumenfeld, i Katzenberg – potentat rynku nieruchomoci. Oszustwo globalne odbyło si to nie bez przyzwolenia wiatowych elit finansowych, banków, zin-tegrowanego nadzoru finansowego pastw o dojrzałej i „przejrzystej” strukturze prawa. Cały splot sytuacji wskazuje na to, i mechanizmy kontroli Pastwa i rynku zostały zaprojektowane i wdroo-ne w sposób nieskuteczny. Oczywicie ryzykownym jest postawienie tezy, i zjawisko to miało charakter zaplanowany, „tajemny”, wiadomy lub umylny. Nie brak jednak obserwatorów, którzy s gotowi broni nawet spiskowej teorii kryzysu i ferrowa tez, i oszustwa finansowych krezu-sów nigdy nie ujrzały by wiatła dziennego, gdyby ofiarami nie okazały si tak znaczce firmy i nazwiska.
Cech oszustw o charakterze globalnym jest to, i pienidz inwestowany na rynkach wysokie-go ryzyka (dozwolonych przez pastwo) wirtualnie kry po wszystkich rynkach finansowych wiata i ostatecznie droga przez niego przebyta jest tak skomplikowana, e jest nie do wyledzenia
konwencjonalnymi metodami. Faktem jedynym jest to, ze nie dotarł do ostatecznego beneficjenta i nie przyniósł mu spodziewanego zysku. Niebezpiecznym precedensem jest fakt, i ostatecznie wir-tualizacja obrotu koczy si na funduszach emerytalnych, gdzie w gr wchodz realne oszczdno-ci obywateli i perspektyw utraty dorobku całego ycia. Pastwo próbuje jako łata dziury finan-sowe z nielegalnych spekulacji, rekompensujc cz strat podatnikom, którzy jak by nie było s równie wyborcami, a niepowodzeniami systemu finansowego obciaj lokalne władze. Politycy czsto podnosz swoje notowania, obiecujc obywatelom walk z korupcja, zwalczanie naduy i 100%owe rekompensaty utraconych aktywów.
Oszuci czsto wykorzystuj tzw. efekt ekskluzywnoci. Nie kady mógł zosta klientem Ma-doffa. Dostp do Madoffa zapewniali przyjaciele finansisty, Robert Jaffe i jego te , 95-letni Carl Shapiro. Minimalna kwota, jak mona było u niego zainwestowa , wynosiła milion dolarów. Zna-jomo z Madoffem i moliwo skorzystania z jego „geniuszu” był przywilejem zarezerwowanym dla członków ekskluzywnych klubów, do których prawo wstpu liczone jest w setkach tysicy do-larów rocznie.
Podobny mechanizm zastosowali właciciele firmy Interbrok Investment – głównego aktora jednego z najbardziej spektakularnych „wpadek” systemu bankowego, którzy wykorzystujc forex utworzyli podobn piramid finansow, a roszczenia klientów usiłowali zaspokaja sfałszowanymi gwarancjami bankowymi. Otó dostp do firmy Interbrok Investment mieli prominenci wiata poli-tyki, kultury, warszawska palestra, parlamentarzyci….słowem elita. „Wstp” do interesu koszto-wał nie mniej ni 20 tys. PLN, a podwójna ksigowo pozwoliła oszuka wszystkich. Skompli-kowane wojny na przepisy i paragrafy spowodowały lawin oskare, procesów i zainteresowanie prokuratury, która prowadzi ledztwo do dnia dzisiejszego. Afery maj jednak to do siebie, e przypominaj wybuch wulkanu. Prasa z luboci obserwuje i komentuje biece wydarzenia, z odwrotnie proporcjonalnym zainteresowaniem do upływu czasu.
A oto przykłady z polskiego rynku:
• Interbrok — firma zbankrutowała w maju 2007 r. po tym, jak trzech jej włacicieli zatrzyma-ło CB . Prokuratura przedstawiła im zarzuty oszustw na co najmniej 100 mln. zł i przywłaszczenie po 1 mln. zł. Siedmiuset klientów Interbroka zgłosiło wierzy-telnoci na 600 mln. zł. Szacunki syndyka, oparte na prawdziwej ksigowoci, a nie przedstawianej klientom, sigaj 145 mln. zł.
• Netforex — sd ogłosił upadło spółki dwa miesice temu. W sierpniu 2007 r. jej dwaj wła-ciciele znaleli si w areszcie. Prokuratura zarzuca im oszukanie kilkudziesiciu klientów na co najmniej 14 mln. zł oraz prowadzenie działalnoci maklerskiej bez zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.
• WGI Dom Maklerski — firma zbankrutowała w czerwcu 2006 r. Dwa miesice wczeniej KNF odebrała jej licencj. Kilkuset klientów utraciło — według rónych sza-cunków — 100-300 mln. zł. Szefowie WGI po przedstawieniu zarzutów przeby-waj na wolnoci za porczeniem majtkowym.
Historia nie okazała si nauczycielk ycia – jak zwykle.
Klienci oszustów byli zamonymi ludmi w sile wieku i nie potrzebowali ryzykownego, szybkiego dorobku ale bezpiecznych inwestycji o wzgldnie stałej stopie zwrotu. Około roku 2005 biznes Madoffa i spółek forexowych zaczł dryfowa w stron piramidy finansowej. Madoff by zachowa pozycj, zaczł wypłaca klientom dywidendy z pienidzy, które pozyskiwał od nowych klientów.
Kon-trolerzy SEC nie znaleli w firmie nieprawidłowoci. Wtpliwoci inspektorów SEC nie wzbudził fakt, e audytem operacji Madoffa zajmuje si zatrudniajce trzy osoby biuro ksigowe Friehling & Horowitz. Jej kierownictwo utrzymywało, e od 15 lat nie zajmuje si audytami. Co na to PCA-OB? Chyba nic. I jeszcze jeden kuriozalny fakt o niesamowitym znaczeniu. SEC poradziła Ma-doffowi, eby przeprofilował swoj firm z funduszu inwestycyjnego, który podlega giełdowym regulacjom na firm doradcz, której działalno nie podlega jurysdykcji SEC. „Dobre rady zaw-sze w cenie” i Madoff skwapliwie zastosował si do nich. Ponadto sprawa miała dalszy cig o za-barwieniu rodzinnym, gdy bratanica Madoffa polubiła jednego z inspektorów SEC, co zreszt sam Madoff owiadczył publicznie w wywiadzie udzielonym przed kamerami TV.
4. Uwagi kocowe
Odzyskanie pienidzy bdzie trudne, zwłaszcza e lista aktywów nalecych do Bernarda Madoffa nie zostanie podana do wiadomoci publicznej - poinformowała Komisja Papierów War-tociowych i Giełd w USA. Sdzia federalny dał mu czas do koca grudnia ub. roku na dostarcze-nie Komisji Papierów Wartociowych i Giełd szczegółowej listy wszystkich jego inwestycji, kre-dytów, rachunków firm brokerskich i innych aktywów. Do 26 stycznia Madoff musi przedstawi szczegółow list dotyczc zagranicznych inwestycji. Lista musi zawiera ródło, sumy, dyspozy-cje i obecn lokalizacj wszystkich wymienionych składników. Na rynku istniej obawy, e wik-sza cz pienidzy zainwestowana przez róne firmy i inwestorów u Madoffa moe by ulokowa-na w funduszach za granic. W takiej sytuacji, gdyby lista została upublicznioulokowa-na to zagraniczni regulatorzy i kredytorzy mogliby chcie przej te pienidze. Kwoty strat nie s wic pewne i jed-noznaczne. Na podstawie rónych ródeł agencja Bloomberg ustaliła, e wszyscy zidentyfikowani inwestorzy stracili łcznie 35 miliardów dolarów. Madoff, aresztowany 11 grudnia 2008 roku za defraudacj, przebywa obecnie w areszcie domowym i podlega dozorowi elektronicznemu. Grozi mu kara 10 lat wizienia i 5 mln. USD grzywny. Autor zwraca uwag na fakt, i to niewielka kara w porównaniu z obostrzeniami karnymi wynikajcymi z ustawy SOX2002.
Autor wyraa głbokie przekonanie, ze splot zdarze, osób, wpływów politycznych czy towa-rzyskich stworzył systemowe warunki do zaistnienia, funkcjonowania i ukrywania rzeczywistej działalnoci Madoff Investment Securities. Wyraa równie przekonanie, e mona by zapobiec całej sytuacji, gdyby obowizkiem prawnym był audyt z wykorzystaniem narzdzi CAAT oraz au-dyt informatyczny systemów, które słuyły jako narzdzie dokonania oszustwa.
Obecna sytuacja przypomina tykajca bomb zegarow. rodki pienine, czsto publiczne lub emerytalne, przepływaj przez midzynarodowy system finansowy przy wykorzystaniu syste-mów informatycznych, których audyt informatyczny by moe nie został nigdy przeprowadzony. Audytorzy, którzy rzetelnie wykonuj swoj prac wg. standardów midzynarodowych poddawani s naciskom, presji a czasem zwalniani z pracy. Pastwa nie zapewniajc im naleytej ochrony ich niezalenoci, czym podwiadomie godz si na podobne incydenty w przyszłoci. Ponad 10 letnia praktyka audytorska, konsultingowa oraz dowiadczenia dydaktyczne na rzecz polskiego i midzy-narodowego sektora bankowo-finansowego, nakazuj autorowi daleko posunit ostrono w wy-dawaniu opinii o skutecznym zabezpieczaniu wiarygodnoci i bezpieczestwie transakcji. S rów-nie dalekie od chociaby umiarkowanego optymizmu co do zachowania przez nie tyche cech w przyszłoci.
Bibliografia
1. J. Chmielewski: Wirtualne Organizacje Wiedzy, Sieci Neuronowe w Zastosowaniu do Wspomagania Tworzenia Konsorcjum, 2007, Analiza Systemowa w Finansach i Zarzdzaniu, ISBN 978838947521, strony 22-31
2. J.Chmielewski: Transfer wiedzy i innowacji w zakresie zastosowa informatyki i cybernetyki jako sposób zwikszenia kapitału intelektualnego dla Polski i Regionów, Płock, 2009.
3. A. Straszak: Informatyka jako siła sprawcza gwałtowego rozwoju i kryzysów. W: Artykuł na VI Kongres Polskiego Stowarzyszenia Zarzdzania Wiedz, 2009
4. BBC: Financial crisis at-a-glance. W: BBC.com, http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/ 7656212.stm Oct.7 2008
5. Piotr Welenc, CISA, CGEIT: Transfer wiedzy i innowacji w zakresie zastosowa informatyki i zarzdzania wiedz jako sposób zwikszenia sprawnoci i efektywnoci sektora bankowego w Polsce, Płock 2009.
6. Artykuły prasowe 2008 r.: Rzeczpospolita, Gazeta Prawna, Gazeta Bankowa, Puls Biznesu, Parkiet, BBC.com, i inne,
7. http://www.rp.pl/artykul/19419,245205_Od_bohatera_do_zera.html,
http://www.livemint.com/2009/01/07214335/Truth-about-Satyam-rise-and-f.html
BERNARD MADOFF – MYTH OF HONESTY HISTORY
Summary
The article presents the social and economics mechanisms of fraud, crimes and economic abuses. Case study provides an analysis of illegal financial operations disclosed in the final quarter of last year. Financial crisis is directly linked to the crisis of ethical behavior and underestimated corporate governance in the development of modern enterprises. Technology mechanisms left without adequate controls, audit information and without the principles of "IT governance" may constitute a threat of the financial system credibility.
Keywords: Madoff, corporate governance, audit information, fraud, crime, economic abuses.
Piotr Welenc, CISA, CGEIT
Zaoczne Studium Doktoranckie IBS PAN e-mail: p.welenc@ibspan.waw.pl
