ROBERT RUSIELIK
Katedra Zarzdzania Przedsibiorstwami Akademia Rolnicza w Szczecinie
Streszczenie
W artykule została poruszona problematyka inwestowania w metody zarządzania wiedzą w agrobiznesie. RozwaĪania zostały oparte na krzywej atrakcyjnoĞci (Hype Cycle) opracowanej przez specjalistów z firmy Gartner Inc. DojrzałoĞü niektórych metod stwarza warunki do bezpiecznego inwestowania, co jest szansą dla firm agrobiznesu do budowania przewagi konkurencyjnej na przyszłym rynku. W artykule sygnalizacyjnie wskazano na potencjalne moĪliwoĞci inwestowania firm agrobiznesu w konkretne metody i narzĊdzia zarządzania wiedzą.
1. Wstp
Zarzdzanie wiedz jest procesem biznesowym, który łczy w sobie technologi, praktyk i kompetencje w zarzdzaniu aktywami intelektualnymi. W dobie pojawienia si rzeczywistej gospodarki opartej na wiedzy, równie przedsibiorstwa agrobiznesu musz poda zgodnie z tym trendem. Jak we wszystkich innych dziedzinach tak i tu menederowie musz zarzdza w sytuacji narastajcej masy nowych informacji i wiedzy. Take tu wanym czynnikiem wpływajcym na sukces firmy staje si wykorzystanie tych zasobów i przetworzenie ich na działania korzystne dla biznesu. Zastosowanie konkretnych metod na poziomie pojedynczego gospodarstwa jest zbyt kosztowne i mało efektywne, dlatego powstaj i s realizowane rónego rodzaju projekty zrzeszajce producentów, naukowców i specjalistów celu gromadzenia wiedzy i informacji. Informacje te wykorzystywane s nastpnie w identyfikowaniu tendencji, moliwoci i istotnych zdarze dla prowadzenia agrobiznesu. Ze wzgldu na koszty i ryzyko, inwestowanie w agrobiznesie w technologie zwizane z metodami zarzdzania wiedz, było do tej pory ograniczone. Jednak w ostatnich latach niektóre ze stosowanych praktyk, zwłaszcza te zwizane z zarzdzaniem i dostpem do informacji, wiedz o procesach i miejscami pracy opartymi na wiedzy wyszły ju z fazy rozczarowania i weszły w obszar zainteresowania inwestorów bankowych.
2. Zainteresowanie metodami zarzdzania wiedz
Według analityków firmy Gartner od roku 2002 zarzdzanie wiedz zostało uznane za niezbdny proces biznesowy. Po wczeniejszych wzlotach i upadkach, dyscyplina ta znalazła si znowu w centrum uwagi. Mona to zobrazowa na podstawie krzywej atrakcyjnoci (Hype Cycle) stworzonej przez wspomnianych analityków (Rys. 1). Na krzywej mona pokaza graficznie dojrzało, przyjcie, zainteresowanie na rynku i zastosowania wybranych technologii w czasie. W naszym przypadku dotyczy to zainteresowania aplikacjami zwizanymi z KM. Na krzywej
przedstawionych jest 5 faz. W chwili obecnej zainteresowanie zwizane z KM znajduj si w fazie „wzrostu akceptacji” i około roku 2005 wejdzie w „faz stabilizacji”.
„wprowadzenie na rynek” „szczyt oczekiwaĔ” „rynna rozczarowania” „zbocze akceptacji” „płaskowyĪ stabilizacji” DOJRZAŁOĝû Z A IN T E R E S O W A N IE 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 2001 2002 2003 2004 2005 zarządzanie wiedzą dzisiaj
Rys. 1. Zainteresowanie zarządzaniem wiedzą ħródło: na podstawie [1][3].
3. Atrakcyjno inwestowania w zarzdzanie wiedz
Miejsce na krzywej mona powiza z atrakcyjnoci inwestowania w dan dziedzin. Ma to zwizek ze znajomoci konkretnej technologii i oczekiwanym ryzykiem. Krzywa dla inwestorów przedstawiona jest na Rys. 2 [5].
Na krzywej mona wyróni trzy fazy tj. faz A, B i C. Faza A zaczynajca si w momencie pojawienia si technologii na rynku a koczca si poza „szczytem oczekiwa” charakteryzuje si wysokim ryzykiem, wysokimi zyskami i najwikszym odsetkiem niepowodze. Wdraanie technologii w systemy zarzdzania wiedz jest drogie, poza tym systemy te w tej fazie nie maja charakteru masowego i funkcjonuj raczej w formie prototypu. W fazie tej inwestuj zazwyczaj fundusze inwestycyjne i kapitały wysokiego ryzyka (venture capital).
Faza B nakłada si na „faz rozczarowania”. W fazie tej organizacje stosujce nowe technologie trac rozpd. Zainteresowanie słabnie, co nie oznacza, ze stosowana technologia jest wadliwa. Raczej jest niemodna i dla dalszego jej rozwoju wymaga wikszej iloci inwestorów do kreowania nowych wersji ich produktów. Faza ta jest dobra do łczenia przedsiwzi, fuzji firm,
przejmowania firm, ich akcji itp. i włanie w tym kierunku zmierzaj przedsiwzicia inwestycyjne.
Faza C przebiega przez „zbocze akceptacji” i „płaskowy stabilizacji”. Jest to ta faza, w której krzyuj si ryzyko i znajomo technologii. W fazach wczeniejszych ryzyko malało „małymi krokami”. Zwizane to było z relatywnie mał znajomoci technologii. Jak krzywa znajomoci technologii zaczyna rosn to poziom ryzyka wyranie spada. Jest to sygnał, e technologia wchodzi w faz dojrzałoci i jednoczenie znak dla inwestorów. Na pocztku tej fazy penetracja rynku wynosi jedynie około 5% natomiast po wejciu w faz stabilizacji około 30%.
„wprowadzenie na rynek” „szczyt oczekiwaĔ” „rynna rozczarowania” „zbocze akceptacji” „płaskowyĪ stabilizacji DOJRZAŁOĝû A T R A K C Y J N O ĝ û Faza A Faza B Faza C Znajomo technologii Ryzyko
Rys. 2. Krzywa atrakcyjnoĞci dla inwestorów ħródło: na podstawie [5].
4. Atrakcyjno inwestowania w metody zarzdzania wiedza w agrobiznesie
Wg autorów krzywa atrakcyjnoci dotyczca zarzdzania wiedz jest długa i mylca, poniewa na program zarzdzania wiedz składa si duo praktyk, z których cz jest dopiero w fazie rozwoju natomiast cz osignła ju swoj dojrzało [1]. Praktyki te mona podzieli na pi nakładajcych si kategorii [2]:
- zarzdzanie informacjami i dostp do informacji, - wiedza o procesach,
- miejsca pracy bazujce na wiedzy, - E-biznes,
Na praktyki te składaj si z kolei mniej lub bardziej dojrzałe metody (techniki). Cz z nich mona by było wykorzysta w agrobiznesie. Problem tkwi w pytaniu, jakie? Pomocna tu bdzie opisywana krzywa atrakcyjnoci. Krzywa atrakcyjnoci dla poszczególnych metod (narzdzi) przedstawiona jest na Rys. 3. Jak wida niektóre zbliaj si do fazy dojrzałoci, inne s szczytu oczekiwa, jeszcze inne dopiero wchodz na rynek.
2/5
5
3
5
3
4
4
3
3
3
4
4
1
1
3
2
2
3
2
3
1
2
1
zarządzanie innowacją/pomysłem wartoĞciowanie kapitału intelektualnego osobiste zarządzanie wiedzą odwzorowanie wiedzy IC, IAM IPM nauka przez internet K-CRM zarządzanie wiedzą w przeds. wyszukiwanie ekspertów społecznoĞci współpraca konkurencyjne informacje rozszerzone łaĔcuchy wartoĞci portale informacyjne przedsiĊbiorstw zespoły wirtualne zdobywanie wiedzy ukrytej WPM zarządzanie treĞciami automatyczna indeksacja programy najlepszych praktyk bazy wiedzy metodyki w pakietach zarządzanie dokumentami1
2
3
4
5
zarządzanie informacjami i dostĊp wiedza o procesach miejsce pracy bazujące na wiedzy E-biznes zarządzanie kapitałem ludzkim „wprowadzenie na rynek” „szczyt oczekiwaĔ” „rynna rozczarowania” „zbocze akceptacji” „płaskowyĪ stabilizacji” CZAS A T R A K C Y J N O ĝ û R O Z W IĄ Z A ēRys. 3. Krzywa atrakcyjnoĞci metod zarządzania wiedzą ħródło: na podstawie [2].
Zestawiajc powyszy rysunek z krzyw dla inwestorów nasuwa si refleksja, e kategorie „zarzdzanie informacjami i dostp” i „wiedza o procesach” s ju w pełni rozwinite i wikszo metod z tej grupy została zaakceptowana, natomiast inwestowanie w nie jest ju takie ryzykowne. Wydaje si, e przedsibiorstwa agrobiznesu bd włanie w tym obszarze wykorzystywa moliwoci rozwoju w oparciu o gromadzona wiedz. O ile zastosowanie ich na poziomie pojedynczego przedsibiorstwa moe by utrudnione, zwłaszcza przedsibiorstwa typowo rolnego, to powstajce programy krajowe, czy midzynarodowe, zrzeszajce producentów, doradców, przedstawicieli wiata nauki i gromadzce informacje z rónych obszarów agrobiznesu, potrafi ju sprosta temu zadaniu. Inny aspekt wdraania tych metod w agrobiznesie dotyczy finansowania tworzenia i zastosowania wiedzy ze rodków publicznych [4]. Aspekt ten staje si istotny zwłaszcza w wietle integracji z Unia Europejsk i z konkurencyjnoci polskiego
agrobiznesu, czy nawet konkurencyjnoci europejskiego agrobiznesu w gospodarce wiatowej. W zwizku z istnieniem unijnych funduszy strukturalnych, zwłaszcza w rolnictwie, tworzone s systemy baz danych np. IACS, które w przyszłoci mogłyby, by wykorzystane do tworzenia ogólnodostpnej wiedzy dla agrobiznesu finansowanej ze rodków publicznych.
4. Podsumowanie
W ostatnich latach mona zaobserwowa ponowny wzrost zainteresowania zarzdzaniem wiedz. Analizujc zastosowania rónych metod i technik mona zauway, e niektóre z nich s dojrzałe, a inwestowanie w nie wie si z duym ryzykiem. Mona przypuszcza, e zostanie to wykorzystane w przedsibiorstwach agrobiznesu, które tak jak przedsibiorstwa z innych obszarów ycia gospodarczego bd musiały uzna zarzdzanie wiedza za niezbdny proces biznesowy i ródło budowy przewagi konkurencyjnej.
Bibliografia
1. Caldwell F., K. Harris (2002) The Knowledge Management Hype Cycle. Gartner Research Note 3.01.2002.
2. Caldwell F., K. Harris (2002) Cykl popularnoci metod zarzdzania wiedz w roku 2002. Knowledge Management, Zarzdzanie Wiedz w Organizacji. Strategie, Computerworld Custom Publishing.
3. Chauvel D., Ch. Despres (2002) Knowledge Management and the Management Development Function in European Business. The European Center for Knowledge Management.
4. Drelichowski L. (2003) Narzdzia, metody i rodki finansowania zarzdzania wiedz w gospodarce, ochronie zdrowia i edukacji. Zastosowania informatyki i analizy
systemowej w zarządzaniu. PAN Instytut Bada Systemowych. Warszawa.
5. Roussel A. M. (2003) Hype Cycle Help Investors Put the Claims Into Perspective. Gartner Research.
DR IN . RUSIELIK ROBERT
Wydział Ekonomiki i Organizacji Gospodarki ywnociowej Akademia Rolnicza w Szczecinie
Katedra Zarzdzania Przedsibiorstwami e-mail – robert@e-ar.pl
