Synsedymentacyjne zaburzenia tektoniczne w warstwach orzeskich Wesołej Śląskiej

ANATOL 'ŻIELmSKI

tnstytut GeO'logtCzńł"

SYNSEDYMENTACYJNE

'

.

ZABURZENIA TEKTONICZNE

W

WARSTWACHORZESJQCH

'.

tekto-niczne zaobserwowano w rejonie Wesołej Śl.ą- · skiej około 15 km na SE. od Katowic,

w

międzynaro-dowej odpowiadają Westfalowi "B". . ... W czasie głębienia pionowego wyrobiska górnicrze-go w Wesołej Śl.ąsldej zauważono interesujące

za-h;łócenie w zaleganiu osadów. .

Od głęb. 292,0 do głęb. 296,4 m, od. gÓry ku . dołowi,

przebito następującą serię warstw:

126

{),30 m ~ węiiel

0,45" -łupek szarY ze stigmariami O,SC!.,; - węgiel

. 0,20 OJ - łupek szary, ilasty 0,70 Ol - węgiel

1,95" -:-piaskowiec jasnoszary, drobno -ziarnisty,· zwięzły.

OgÓlny kierunek upadu tych warstw na'. obszarze

Wesołej Śląskiej jest południowy, przy nachyleniu 4°. Na odcinku od 292,0 m dó . 296,4 m bieg i upad

łupków, . węgli i piaskOWCÓW jest- zgodny z ogólnym

układem warstw ol"Zeskicb· w tym rejonie,· Pod

war-stwą piaskowca, oznaczoną ·na profilu jako warstwa

"a", leżą warstwy."b" i ... c'~. Są one inaczej uławico­

ne niż warstwa .,a" i 'mOlna zaobserwować w nich zaburzenia natury tektonicznej.

Dolna część omaWianego odsłonięcia'" od głęb. 296,4 Pl przed5tawia się następująco: mniej ·Więcej . . przez 'śróaek wyi:oł?iska :bie~e' .uskok7 _{o rozcią~1ości}

z W na E i kącie nachylenia płaszczyŻDy uskokowej

około .. 75°; (ryc. 1). Na północ od linii uskoku; war-: stwa oznaczona. jako "c", 'stanowi skrzydło wiszące.

uskoku .j wyk:sa;tałcona jest. jako łupek ciemnoszary • natonUast· warstwa' po!qżon&' na południe od liriii uskoku' jest skrzydłem zrzuconym, a przedstawia się

jako piaskowiec. drobnoziarnisty, ... łupkowaty,

war-stwowany (warstwa "b'.'). ' ... ' . , .' .. ..)' .

_Vi .. cb.wj1f. profiloWaDła .była· wybJ.'8na warstwa. "c';

dó głębok<$el. ok.: 2 m:, tak :te· dObrze mOIZna .było obserwować warstwę -~,b" od· strohy północnej. War-stwa ta była ułożona VI foflll.ie .. kopuły. lub grzyba rozciętego uskokiem na ctwie c~'ci, z których·

po-została jedna część (połu4Iłfo.wa)· .

Obserwując pr~dsta:wiolli.·

t!dC1nek

.

wnioskować. :te· warunki sedymentacy~ne_ opisanych utworów przedstawiały się następująco. _. . Po osadzeniu się materiału warstwy .. c·· •.. z. ·~t6rego .

po diagenezie pOwstał łupek, osadzony został.·

mate-riał· piaszczysty. Toransport tego materiału. bYł nie: regularny raz sUniejszy, raz słabszy. Wyn1klem teJ

nieregularnośCi jest piaskowiec łupkowaty, warstwo-Wany i Pl"lltkowanY, zawierający drobne wkładki

ila-stych łupków, ~re zOstały osadzone w okresach

słabszej siły transportowej (W84'8twa "b", ryc. 4). .

Po .. osadzeniu się partii piaskowca ;,b" nastąpllo

zaburzenie, w postaci stopniowego i powolnego

wy-,dtwignięciaterenu, co' nadało warstwom łupku i pia-skowca kSztałt kopulasty (ryc. 5). Fakt. :te materiał

piaskowca' "bU był dopiero wpoczątltowej fazie dia-' genezy, a więc jeszcze dość plastyczny, sprzyjał wy-twomeniu się kopulastej formy.

Wyirlkiem następnego zaburzenia tektonicznego

było pęknięcie warstw wzdłu:t linii "u - u " (ryc~ 6)

i obsunięcie u&k()kowe południowej części omawia-nego wycinka terenu (ryc. 7). Jednocześnie nastąpiło wyd:twignięcie całości obszaru· ponad poziom wt$"d basenu sedymentacyjnego, dzięki czemu zaczęły tu

działać czynniki I:.'~zyjne i denudacyjne. Erozja

zni-szczyła i usunęła warstwę "bU oracz część warstwy·' "c" skrzydła wiszącego i doprowadzlla do wyrówna-o nia .. terenu z częścią skrzydła zrzuconego uskoku

,(ryc. 8)., '

Z kolei, nastąpll okres sedymentacji, który mógł wiąza~ się z obniżeniem erodowanego up1"Zednio obsza-r.u poniiej poziQmu wody basenu sedymentacyjnego, przy czym pogłębienie to, nie musiało być zbyt wie1- ,

kle. Na ściętą erozyjnie 'poWlemchnię warstw . "b"

i "c" woda zaczęła nanosić świeży materla:ł piaszczy-sty, przykrywając cały ten teren dość grubą bo po-nad 1,11 m warstwę piasku, z którego powstała

nad-legła ławica piaskowca (wąrstwa "a", ryc. 9).· W·

na-stępnym okresie zapanowały warunki !lPrzyjające na-i,Tomadzeniu' się materiału ro61innego, z którego

pow-stały pokłady węgla' leiące ponad. warstwą

piaskow-ca "a" (ryc. l, 2). · .

""""---=,~,

.

•

'

~=e-~~

.

Pohie.wa:t opisany uskok na głęb. 300,80, m wyszedł poza obw6d viYrobiska" stwierdzenie wielkości, zrzutu

,tego uskoku było niemoż~iwe. . Zaobserwowane powyżej p.rzemiesźczenie warstw wskazuje na istnienie' ruchów tektonicznych śrOd­

'Westfalskich, a, więc starszych od' fazy asturyjskiej orogenezy wary'seyjskiej: Przedstawiony profil doje dobry • obraz: zmiennych warunków sedymentacji

warstw orzeskich. 'Okresy gromadzenia się ililstych

i piaszczystych osadów były pr~ywane okresami, kiedy panowały czynniki erozyjne l denUdacyjne, któ- .

, re. rozmywały i, usuwały część uprzednio osadzonego 'materiału. W tym czasie' miały również miejsce

ru-,chy ,tektoriiezne. które doprowacU1ły do powstania