Zbigniew Pianowski,Jerzy Frazik
Kraków - Wawel. Rejony IV, VIII, X
Informator Archeologiczny : badania 18, 131-132
- U l - '
S z e ro k o ś ć k o n s t r u k c j i d re w n ia n y c h s i ę g a 6 ,5 я* rtazyp z n im i zw iązany J e s t częściow o z n i s z c z o n y , v zw iązk u z tym je g o s z e ro k o ś ć 1 yyeokośd l e s с o b e c n ie tr u d n a do sp recy zo w an ia«
P o d e ta a b ad ań u zy sk a n o c e ra m ik ą z o b rę b u k o n s t r u k c j i d re w n ia n y c n , z a b y tk i ż e la z n e , f r a g m enty o b r a b ia n e g o drewna*
KRAKÓW - STARE MiAÿTO Muzeum A rc h e o lo g ic z n e P i . W iosny Ludów w Krakowie
K o ś c ió ł WW Ś w ię ty c h
b a d a n ia p r o w a d z i l i : mgr T e re s a Radwańska, mgr Warek Cw etach / a u t o r s p r a w o z d a n ia /, N adzór naukowy spraw o* v a ł d o c , d r K a z im ie rz Radwański* F in an so w a ło Muzeum A rc h e o lo g ic z n e w K rakow ie i K o n serw a to r Zabytków Ar* c h e o lo g ic z n y c h w K rakow ie, D rugi se zo n b ad ań , P rz e d p o le p ó łn o c n e j c z ę ś c i O k o łu , Wczesne śre d n io w ie c z e ,, ś r e d n io w ie c z e , o k r e s now ożytny,
W t r a k c i e p r a c ziem nych z w iąza n y ch z budową c o k o łu pom nika M ik o ła ja Z y b lik le w ic z a , na sk w e rz e P la c u W iosny Ludów o d k r y to fra g m e n t muru kam iennego zbudowanego z tz w , k o s t k i rom ańs k i e j , R o z p o częto s y s te m a ty c z n e b a d a n ia a r c h e o l o g i c z n a , sp o d z ie w a ją c a l g , i t o d k ry ty fra g m e n t· muru zw ią z a n y j e s t z n a j s t a r s z y f a z ą budowy K o ś c io ła ww Ś w ię ty c h , K o ś c ió ł t e n * j e s t wzmiankowa ny w Ź ró d ła c h z połow y X III w ,, znane s ą t e ż p ó ź n i e j s z e ź r ó d ł a d o ty c z ą c e p o sz c z e g ó ln y c h fa z je g o budowy d o momentu r o z b i ó r k i o b ie k tu /1 а 3 5 -1 Й 4 2 /. W roku i ?6i p rzeprow adzono na P la c u Wios ny Ludów sondażow e b a d a n ia a r c h e o l o g i c z n e , k t ó r e p o t w i e r d z i ł y znane ze ź r ó d e ł ro z p la n o w a n ie f a zy g o t y c k i e j k o ś c i o ł a .
B a d a n ia m ia ły n a c e l u ro z p o z n a n ie p o łu d n io w eg o muru n a w , południow o - za c h o d n ie g o n a r o ż n i k a O b ie k tu / s k a r p a n a r o ż n a / o r a z z a c h o d n ie j s t r e f y k o ś c io ła * P ra c e k o n c e n tro w a ły s i ę na z e w n ą trz o b ie k tu * W ytyczono wykopy: V, V I, V II o ł ą c z n e j p o w ie rz c h n i o k o ło do m *
WVkop v S t r a t y g r a f i a : 40 cm - humus w s p ó łc z e sn y a o 2 m w arstw y g ru z u / p o z o s ta ło ś ć ro z* b i ó r k i T s T f - T Ï 4 2 / P do 3 ,4 5 jn - w arstw y p rz e m ie s z a n e / n i e l i c z n i e w cze sn e ś re d n io w ie c z e * ś r e d n io w ie c z e , o k r e s n o w o ż y tn y /, wykopy g ro b o w e/ ś r e d n io w ie c z e - o k r e s n o w o ży tn y /,
V w yniku badań o d s ł o n i ę t o o d c in e k muru p o łu d n io w eg o nawy o d łu g o ś c i 4 ,ь m wraz zg s k a r
p ą b o c z n ą . Na g łę b o k o ś c i 90 - 170 cm w y s tą p i ła n i e c i ą g ł a w a rstw a z ło ż o n a 2 k o s t k i ro m a ń sk ie j 0 p rz e c ię tn y m w ym iarze 15 x S cm. P o n iż e j z a r e je s to w a n o warstw ow y raur z k a m ie n i łam anych/ 3 w ar stw y ó g r u b o ś c i 50 - 70 cm /s p o j o n y d u żą i l o ś c i ą zapraw y w a p ie n n e j. S k arp a boczna j e s t z w ią z a na z muraro nawy. Na omówione w y żej e le m e n ty o b ie k tu n a k ł a d a j ą s i ę w ą tk i c e g la n e i kam ienne z w ią z a n e 2 rozbudow ą p o łu d n io w eg o z a p le c z a k o ś c i o ła po ro k u 1 6Ï6 / k r u c h t a , o s s a r l a / .
Na g łę b o k o ś c i o k o ło 300, cm w y s tą p i ły wkopy grobow e c m e n ta rz a p r z y k o ś c ie ln e g o /o g o łe m 14 g ro b ó w /. S z k i e l e t y p o c h o d z ą z o k r e s u now ożytnego* Uwagę zw raca g ro b n e В /tru m n a o b i t a m ie d z la nymi ć w iek am i/*
Wykop VI s t r a t y g r a f i a : do 40 cm - humus w s p ó łc z e s n y , do i 60 cm - w arstw y g ru z u /p o z o s ta ł o ś ć r o z b i ó r k i 1 6 3 5 -1 0 4 2 /,
Ó d k ło n ię to p o łu d n io w o -z a c h o d n ią s k a rp ę n a ro ż n ą do g łę b o k o ś c i lbO cm. L ic a s k a rp y wykona ne s ą c z ę ś c io w o г k o s t k i r o m a ń s k ie j, W w ątek w łączo n o ta k ż e c io s y d u ży ch ro zm iaró w wykonane z p iask o w ca* O b se rw a c ja sz c z e g ó łó w k o n s tr u k c y jn y c h s x a rp y s k ł a n i a do t w i e r d z e n i a o wtórnym u ży c i u b u d u lc a ro m ań sk ieg o *
Wykop V II S t r a t y g r a f i a : do 40 cm - humus w s p ó łc z e s n y , do 9U cm - w arstw y g ru zu z u d z i a łem k o ś c i lu d z k ic h /w a rs tw ą p r z e c h o d z i do deskow anego wkopu i s i ę g a do c a l c a / , do 2,20 m - ś r e d n io w ie c z n y poziom u ży tk o w y , do j , 5 m - n a w a r s tw ie n ia w c z e s n o ś re d n io w ie c z n e z wyraźnym poziomem o sa d n ic z y m n a g łę b o k o ś c i 260 - 300 cm /p o z io m p a l e n i s k / ,
4P w ykopie uchw ycono n a w a r s tw ie n ia w c z e sn o śre d n io w ie c z n e p r z e c i ę t e p r z e z wkop nowożytny 1 p a r t i ę fundam entow ą domu w i k a r i u s z y /XVXJCI w ,/* P ra c e w w ykopie n i e z o s t a ł y u k o ń czo n e, zw ra c a je d n a * uwagę poziom o s a d n ic z y z p a le n is k a m i o r a z w c z e s n o śre d n io w ie c z n e w arstw y z a w ie r a ją c e d u ż ą i l o ś ć k o ś c i z w ie r z ę c y c h . B l i s k i e s ą s ie d z tw o wykopu względem S karpy n ą r o ż n e j k o ś c i o ła p o z w a la na u z y s k a n ie w p r z y s z ł o ś c i n a w ią z a n ia s t r a t y g r a f i i , a co u tym i d z i e u ś c i ś l e n i a c h r o n o lo g i i o b i e k t u .
itt t r a k c i e oadajl u z y sk a n o w ie le i n t e r e s u j ą c y c h zabytków ruchom ych: c e ra m ik ę , p rz e d m io ty
' ż e la z n e / n o ż e , podkowy, fra g m e n ty o s t r ó g l t p / , m o n e ty , m e d a lik i o r a z k r z y ż y k i pochodzące z g r o - ' bów.
P lan o w an e j e s t z l o k a l i z o w a n i e w e j ś c i a do k o ś c i o ła od s t r o n y z a c h o d n ie j o r a z o d s ł o n i ę c i e murów k a p l i c y 1 p r e z b i t e r i u m . Kluczowym problem em j e s t r o z w ią z a n ie k w e s t i i b u d u lc a ro m a ń sk ie g o , N c h w i l i o b e c n e j n a le ż y s k ł a n i a ć s i ę do t w i e r d z e n i a , i ż z o s t a ł on u ż y ty w t ó r n i e ,
KRAxèw - WAwEL K iero w n ictw o O dnow ienia Samku Aa jo n y IV , V I I I , X, K ró le w sk ie g o i Państwowe K olory
Sztuki na Wawelu
B a d a n ia te re n o w e p ro w a d z ił z e s p ó ł P ra co w n i A rc h e o lo g i c z n e j KO&K. A u to r sp ra w o z d a n ia mgr Zbigniew Planow a ł a , K o n s u lta c ja naukową p r o f , d r h a b , J e r z y F r a z i k , F in a n so w a ło KOZK, T r z y d z ie s ty p i ą t y se z o n b a d a ń , Gro·' d z is k o i x - x m w, zamek g o ty c k i i re n e sa n so w y , r e l i k t y o s a d n ic tw a s ta ro ż y tn e g o *
R ejon IV , k a t e d r a , k r y p t a z a w ie lk im o ł t a r z e m / J , F i r l e t , mgr i* P ia n o w e k i/
K ontynuowano o b s e rw a c je a r c h e o lo g i.c z n o - a r c h i t e k t o n i c z n e , prow adzone w l a t a c h I9b2 1 1963, w ykonano d o k u m e n ta c ję murów. P o t w i e r d z i ła s i ę i n t e r p r e t a c j a z 196* r , i i c z ę ś ć poziomu u i y t k o
1 3 2
-w&go k r y p ty sta n o w i fundam ent apsydy g l f r m e j k a te d r y p r ie d ro m a iU k ie j /m ur p ły tk o w y n a z a p ra w ie
w a p ie n n o - p ia s k o w e j/. S tw ie rd z o n o p o n ad to , ze*w zdłuż z e w n ę trz n e g o l i c a ap sy d y p r z e b ie g a mur z ł a manego w a p ie n ia , k tó r y n a le ż y łą c z y ć n a jp ra w d o p o d o b n ie j z przebudow ą k a te d r y za W ładysław a H er mana i B o le sła w a k rz y w o u ste g o , R e l i k t podobnego muru spoczyw a ró w n ie ż na k o r o n ie p r te d r o m a ń s k le j a p ay d y . Przebudow a p o le g a ła w ięc na w y b u rz e n iu s t a r s z e g o k o ś c i o ła do fundam entów l p o w ię k s z e n iu p r e z b i t e r i u m ku wschodowi o g ru b o ść muru a p s y d y . W s z p a r z e d y l a t a c y j n e j pom iędzy pom iędzy wspom nian y m i murami z n a le z io n o n i e w i e l k i fra g m e n t c e ra m ik i b u d o w lan ej / p ł y t k i p o s a d z k o w e j? / p rz y w a r ty do l i c a muru ro m ań sk ieg o . D o s ta ł s i ę tam zapewne w p ó ź n ie js z y m c z a s i e , być m oie w c z a s i e paw im en- t a c j i k o ś c i o ła w p o le w ie k i l l w iek u .
R ejon IV. mur obro n n y pod k a p itu la r z e m / J . F i r l e t , mgr 6» P ia n o w s k i/
wykonano sondę a r c h i t e k t o n i c z n ą w g o ty c k im m urze obronnym , przamurowanym w znacznym s t o p n iu p rz e z s . O or2y v o ia k ie g o na p r z e ło m ie XIX/XX w. M ia ła ona na c e l u s p r a w d z e n ie , czy fundam ent p r e z t i t e r i u f f l k a p l i c y ro m a ń sk ie j / b a d a n e j w l a t a c h 1 9 8 1 -1 9 0 3 / zach o w ał s i ę pod m urea obronnym. S tw ierd zo n o d a ls z y c i ą g fundam entu o r a z z e w n ę trz n y , p o łu d n io w o -w sc h o d n i n a r o ż n ik p r e z b i t e r i u m k a p lic y * P a r t i a naziem na Auru ro m a ń sk ie g o u l e g ł a c a łk o w ite m u w y b u rz e n iu , n a j p ó ź n i e j - p o d c z a s w noszenia g o ty c k ie g o muru o b ro n n eg o wokół n iż s z e g o zamku za pan o w an ia Wacława C z e sk ie g o lu b Wła dy sław a Ł o k ie tk a .
д е -ι en VI11 , re z e rw a t nad Smocza Jama /m gr S. K o z i e ł /
kontynuow ano n a d z ó r a r c h e o lo g ic z n y nad ro b o ta m i ziem nym i wykonywani p r z e z p r z e d s i ę b i o r s two "H ydrokop” . Obejmowały o n e w ykonanie wykopów pod p r z e j ś c i a ł ą c z ą c e o b s z a r w ła ś c iw e g o r e z e r w atu z k l a t k i schodowymi w iodącym i do Sm oczej Jamy i na p o w ie r z c h n ię t e r e n u o r a z wykopu pod po łudniow y mur operow y r e z e r w a tu , W c a ł o ś c i z re a liz o w a n o p rz e k o p n a p r z e j ś c i e po p ó łn o c n e j s t r o n i e re z e r w a tu . O d s ło n ię to w nim o d c in e k a u s t r i a c k i e g o k o l e k t o r a o r a z ΧΙΧ- w ie c z n ą , c e g la n ą komo r ą , m ie sz c z ą c ą zapewne u r z ą d z e n ia w odociągow e. Po zadokum entow aniu w ym ienione o b i e k t y z o s t a ł y ro z e b r a n e . Wykop na p o sa d o w ie n ie p o łu d n io w eg o muru oporow ego o d s ł o n i ł d a l s z e fra g m e n ty f o r t y f i k a c j i k le sz c z o w y c h z l a t 1790-92 o r a z poziom s k a ły n a aięd zy zm irzu . R o z p o częto w ykonyw anie wyko pu pom iędzy rezerw ato m a a u s t r i a c k i m szybem zejścio w y m do j a s k i n i , o d s ł a n i a j ą c p ó łn o c n ą ś c ia n ę szybu wykonaną z c e g ły maszynowej«
P ra c e prow adzono w o b r ę b ie t r z e c h kom pleksów n a w a r s tw ie ń : 1 - z o k r e s u m iędzyw ojennego i w s p ó łc z e sn y c h , 2 - z w ieku XIX, n a le ż ą c y c h d o dwu e tap ó w z a sy p y w a n ia m ięd zy m u rza, 3 - x o k r e s u w z n e s z e n ia f o r t y f i k a c j i K leszczow ych w l a t a c h 1 7 9 0 -9 2 .
R ejon X Koło b a s z t y S a n d o m ie rs k ie j /m gr A* K u k l i ń s k i /
Kontynuowano p r a c e n a w ykopie 1 5 , g d z ie w ro k u 1977 o d k r y to p ie r w s z e fra g m e n ty ro m ań s k i e j ro tu n d y je d n o e p s y d o w e j, o d s ł a n i a n e j su k c e sy w n ie w l a t a c h 1976 i 1 983. W 1984 r . p ro w ad zo no e k s p l o r a c j ę p rz y p ó łn o c n e j c z ę ś c i k o ś c i o ł a o r a z p o s t r o n i e z a c h o d n i e j , pom iędzy m uren r o t u n dy i n a ro ż n ik ie m bu d o w li p r o s t o k ą t n e j / t a k ż e r o m a ń s k i e j / . 14 p ierw szy m z w ym ienionych re jo n ó w p rz e b a d a n o n a w a rs tw ie n ia X III-w ie c z n e g o w ału o b ro n n eg o w z n ie s io n e g o w k o n s t r u k c j i s k r z y n io w e j, zachow anej j e d y n i e w p o s t a c i drew na a c z y t e l n e j g łó w n ie d z i ę k i z ró ż n ic o w a n iu s e s e n c j i n a w a r s t w ień na l i n i i p r z e b ie g u ś c i a n k o n s t r u k c j i . Pod walem z a l e g a ł a c i e n k a , zapew ne z n iw e lo w a n a , w a rs twa d e s t r u k c j i r o tu n d y , n i ż e j w arstw a z b ru k iem w yznaczającym po zio m u ż y tk o w a n ia k o ś c i o ł a o r a z w arstw y b u d o w lan e, nu in» o k rzesk ó w w ap ien n y ch i piaskow cow ych* Wykop re a liz o w a n o w t y n m ie js c u od s t r o p u w arstw w c z e s n o śre d n io w ie c z n y c h p o p r z e d z a ją c y c h w z n i e s i e n i a ro ta n d y * O d s ło n ię to f r a g ment z e w n ę trz n e g o l i c a fundam entu b u d o w li na s ty k u nawy x apsydy* S tw ie rd z o n o z n a c z n e u g i ę c i e n a w a rstw ie ń w s to s u n k u do poziom u o d s a d z k l k o ś c io ła *
f c z a c h o d n ie j s t r o n i e Ś w ią ty n i wykonano p r z e k o p pom iędzy j e j nawą a n a r o ż n ik ie m budyn ku p r o s t o k ą t n e g o , aby uchw ycić r e l a c j ę w arstw o d p o w ia d a ją c y c h obydwu obiek to m * n a t r a f i o n o na jamę grobow ą wykonaną z poziomu o d p o w ia d a ją c e g o p i e r w s z e j f a z i e u ż y tk o w a n ia b u d o w li b y ć może n a w e t, gdy n i e b y ły j e s z c z e w p e ł n i ukończone* Pod w arstw am i budow lanym i z a l e g a ł a se k w e n c ja n a w a rstw ie ń osadow ych z b ru k am i, p a le n is k a m i o r a z w arstw a z a w ie r a ją c a d o s k o n a le zachow ane odpady z o b ró b k i o rew n a, z a l e g a j ą c a w p o b liż u p o w ie rz c h n i s k a ł y .
O d s ło n ię to o d c in k i fundam entów r o tu n d y 1 budynku p r o s to k ą tn e g o * Fundam ent r o tu n d y z o s t a ł wykonany z łam anego w a p ie n ia na z a p ra w ie w a p ie n n o - p ia s k o w e j, p r z y czym w n a j n i ż s z e j p a r t i i w y s tę o u ją p ł a s k i e , p ły to w e k a m ie n ie o u k ł a d z i e ukośnym / o p u s s p ic a tu m /* Fundam ent budynku p r o s t o k ą tn e g o z ło ż o n y j e s t z dwu w y o d r ę b n ia ją c y c h s i ę c z ę ś c i r g ó r n e j , w ykonanej z bloków w a p ie n ia /w n a ro ż n ik u c i o s piaskow cow y/ s p o jo n y c h zap raw ą w a p ie n n o -p ia sk o w ą o r a z d o l n e j , w ykonanej z ł a manego w a p ie n ia sp o jo n e g o g l i n ą . D olne c z ę ś c i obu fundam entów wykonano w s to p n io w o zw ężającym s i ę ku sk A le w kopie w ą s k o p rz e strs e n n y m .
Uzyskano s z e r e g z esp o łó w z a b y tk ó w , k t ó r e po d o k ła d n e j a n a l i z i e p o zw o lą zapew ne U ś c i ś l i ć do ty ch czaso w e w stę p n e d a to w a n ie obydwu b u d o w li ro m a ń sk ic h / n a o k o ło p ołow ę XI w iek u /*
KRUSZWICA w o j. pydgosK ie S tan o w isk o 13 Ц&г gm. Lądek wo1, k o n iń s k ie Kontynuowano p r ie k o p р г г е з i j r o d j i s k o po l i n i i U -S, o r i e c l n a n o w al w p ó łn o c n e j c e « , c i a ro ó iim k a . Dzvskano n o t w i e r d i e m e d o tv e h c ia s o w v e h o b s e r w a c i l со *> b u ó o w w a ła o t a c *4l« e e q o n s i s t s r s z v g r ó d . Zaobserwowano sc h o d k o w ate o o d c l ę c i a n a t u r a l n e g o z b o cza i ś l a d y d rew n ia n y c h k o n r i r u k c i . , d l a k tó r y c h s p e c j a l n i e o rz y q o to w a n e z b o c z e tw o rz y o p a r c i e . W arstw y o o a d a ją ku « Н а о с у /z e w n ę trz n y s t û k 'w f t ï u / j w a rstw a s p a l e n i z n y c z y t e ż z b u t w i e l i any tw o rz y z e w n ę trz n ą g r a -p a t r z o k r e s l a t e ń s k i Muzeum A rc h e o lo g ic z n e w P o z n a n iu B a d a n ia p r o w a d z iły mgr mgr K ry sty n a L u to w a, A le k sa n d r a L ip i ń s k a , M a ria Keyla n d ove / a u t o r k a s p r a w o z d a n ia /· F in a n so w a ło Muzeom A r c h e o lo g ic z n e w P o zn an iu * D z ie w i ę t n a s t y s e z o n badań* G ro d z is k o w c z e s n o ś re d n io w ie c z n e /V 1 I - X I I I w . / .
