Z działalności Komisji Historycznoliterackiej Towarzystwa Naukowego w Rzeszowie

(1)

Zbigniew Andres

Z działalności Komisji

Historycznoliterackiej Towarzystwa

Naukowego w Rzeszowie

Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 260-264

1980

(2)

p ie ś n i ludowej o r a z problem atykę folkloru d z i e c i ę c e g o . N a jw ię c e j p r e l e k c ji m ają na swym kon cie: p r o f. D orota Sim o n id es, k tó r a w y g ł a s z a o d c z y ty również w innych reg io n ach k ra ju i z a g r a n i c ą ; muzykolog d r P i o t r Ś w ie r c o r a z zm arły w tym roku d r C z e sła w Kurek.

Z b io ry biblioteczne Oddziału nie są zbyt bogate (obejm ują wyłącznie wydawnictwa ZG P T L i pozy cje reg io n aln ej , jednak z r a c j i ś c i s ł e j w sp ó ł p r a c y z Zakładem F o lk lo ry sty k i Instytutu Filo lo gii P o l s k i e j WSP w Opo lu członkowie P T L mogą k o r z y s t a ć z k się g o z b io r u tej placów ki.

Dr Janina N ijakow sk a

Z DZIAŁALNOŚCI KOMISJI HISTORYCZNOLITERACKIEJ TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W RZESZOWIE

(od r . 1972)

l . K o m isja H is to r y c z n o lit e r a c k a , s k u p ia ją c a w zn acznej c z ę ś c i p r a cowników śro d o w isk a naukowego R z e sz o w a ( W S P ) , śro d o w isk a n a u c z y c i e l s k i e g o i d z ia ła c z y kulturalnych, lic z y obecnie 20 członków, a p r a c a je j kon cen trow ała s ię głównie wokół trz e ch podstawowych d zied z in : n a u k o w o -b a d a w c z e j, wydawniczej i p o p u la r y z a t o r s k i e j.

W d z i a ła ln o ś c i naukowej K om isja podejmowała rów nolegle zarówno problem atykę d o ty c z ą cą tra d y c ji l ite ra ck ic h P o ls k i południowo-wschodniej

( t e r e n województw: r z e s z o w s k i e g o , k r o ś n ie ń s k i e g o , p rz e m y sk ie g o i t a r n o b r z e s k i e g o ) , jak w y k r a c z a ją c ą p o za teren region u , a d o ty c z ą cą spraw o g ó ln o p o lsk ich . O p ró cz badań indywidualnych prowadzonych p r z e z p o s z czegó ln y c h członków realizow a n e były także - c z ę s t o p r z y w spółudziale członków innych k o m isji, głównie Językoznaw czej i H isto ry cz n ej - badania kompleksowe nad zespołem pokrewnych problemów'. Wyniki badań p r e z e n towane były na s e s ja c h naukowych i publikowane w wydawnictwach p o se -

syjn ych , w m onograficznych p r a c a c h zbiorowych i indywidualnych o r a z w redagow anych p r z e z Wydział Nauk Humanistycznych i S połecznych T o w a rz y stw a z e sz y ta c h " P r a c H umanistycznych".

(3)

w s p ó ł p r a c a z innymi środow iskam i i placówkami naukowymi: z O d d z ia łem Krakowskim PA N, z Instytutami F ilologii P o ls k i e j UJ i WSP w K r a kowie o r a z z tow arzystw am i naukowymi i kulturalnym i, ogólnopolskim i i regionalnym i. S z c z e g ó ln ie b l is k a była w s p ó ł p r a c a z K a ted rą L i t e r a tury i Języka P o lsk ie g o WSP w R z e s z o w i e , z Oddziałem R zeszow skim T o w arz y stw a L ite r a c k ie g o im. A. M ick ie w icza, z R zeszow skim T o w a rzystwem Kultury, z wojewódzkimi i miejskimi domami kultury, d o t y c z ą c a głównie przygotowywania se sji naukowych, d z ia ła ln o śc i w yd aw niczej, akcji odczytow ej.

P ra ca m i Komisji od r . 1972 k ie ro w a ła d oc. d r hab. E ugenia L o c h , z a ś od styczn ia 1979 r . obowiązki te p r z e j ą ł d r Zbigniew A n d r e s. F u n k c ję s e k r e t a r z a Komisji sp raw u je mgr S ta n isła w K ry ń sk i.

II. Komisja H isto r y c z n o lit e r a c k a kontynuowała roz p o c z ę te w p o p r z e d nich latach badania nad życiem kulturalnym P o lsk i połudn iow o-w schod

niej o r a z nad t w ó r c z o ś c ią poetów i p i s a r z y zw iązanych z regionem r z e szow skim . Ważną ro lę w in sp iro w a n iu , in tensyfikowaniu i p o p u lrr y z o w a - niu tych badań pełniły s e s j e naukowe i popularnon aukow e. W o k r e s i e od r . 1972 Ko m isja zo rgan izo w a ła n a s tę p u ją c e s e s j e naukowe:

1. "Ż y c ie i tw ó rcz o ść Juliana P r z y b o s i a " ( 4 X 1 9 7 2 ). P o d jęto tu m .in . n a s tę p u ją c e problem y: związki poety z R z e s z o w s z c z y z n ą ; tw ó r c z o ś ć S ło w ack iego w ocenie i sztuce p oetyckiej P r z y b o s i a ; problem y folkloru w tw ó rcz o śc i p o ety ; P r z y b o ś iriko teoretyk p o e z ji ; "dynam ika o so b o w o ści" w jego t w ó r c z o ś c i. Z refe ra tam i w ystąpili na s e s j i c z ł o n kowie Komisji o r a z p raco w n ic y naukowi z UJ, UW, U Ś1. , U L : A. S a n - d a u e r , S . Ja w o rsk i. W .P . S z y m a ń sk i, E . L o ch , M. T a t a r a o r a z j ę z y koznawcy: S . R ec z e k , T . Ampel.

2. "T w ó r c z o ś ć Ju liu sz a Ż u ław skiego na tle epoki" (2 4 -2 5 IV 1974) . W drugim dniu obrady toczyły s ię w D ębicy, m ie ś c ie , w którym n a m ie j scowym cm en tarzu sp o czy w a ją pro ch y p i s a r z a . R e fe ra ty mówiły o z w i ą z kach p i s a r z a z R z e s z o w s z c z y z n ą , a także o takich problem ach, ja k : motywy poszukiw an ia w p o e zji Ż u ław sk ie g o , problem atyka i technika jego no w elistyki, h i s t o r i a w d ram atach , utopia i h is to r io z o fia w jego p o g l ą d ach, społeczne i filozoficzne pogląd y w try lo g ii fa n ta sty c z n e j, technika

(4)

n a rra c y jn a trylogii k siężyco w ej. R eferaty w ygłosili: Jó zef N o'vakow ski, E . Łoch, A. Ż yga, S . R ogala, A. Goreniow a, A. S ta fie jT S . K ry ń sk i, J . S żu re k .

3 . "Jan August K isielew sk i a problemy dramatu m łodopolskiego" (22-23 IV 1977, Łańcut) . Dwudniowe obrady poświęcono m .in . n astęp u jącym problemom : geneza "K ary k atu r" K isielew sk iego , jego d zia łaln o ść k ry ty czn o literack a, zain teresow an ia teatrem japońskim , in sce n izac je je go dramatów w teatrach krajów słow iańskich, a ponadto: d ram aturgia K azim ierza T etm ajera, nieporozum ienia wokół "A k ro p o lis", sąd y P e ip e r a o te atrze młodopolskim. Z referatam i w ystąpili: S . Jaw o rsk i, E . Ł och , E . M i o d o ń s k a -B ro o k e s, M. B iało ta , J. M ichalik, F . Z ie jk a , S .

M razek , Z . D a ra ż , J. Szu rek . W spółorganizatoram i tej s e s ji - obok placów ek naukowych i kulturalnych - były Instytuty F ilo lo g ii P o lsk ie j "UJ i WSP w Krakow ie.

4 . K om isja była także w spółorganizatorem s e s ji naukowej p o św ięco nej tw ó rczo ści A leksandra F re d ry , zwołanej w stulecie jego śm ierci

(19 i 20 IX 1976), która odbyła się z inicjatyw y Tow arzystw a L ite r a ckiego im. A. M ickiew icza i połączona była z krajowym zjazdem d e le gatów tego T ow arzystw a.

Ponadto z okazji M iędzynarodowego Roku Kobiet K om isja zorg an izo w ała s e s ję popularnonaukową na tem at: "K obiety w p r z e s z ło śc i i te r a ź n ie js z o ś c i R zeszow szczyzn y" (3 XII 1 9 7 5 ). Obok historyków lite ratu ry re fe ra ty w ygłosili członkowie innych kom isji T ow arzystw a: H isto ry czn ej, O św iaty i Kultury, Nauk Społecznych, P edagogiczn ej i M edycznej. O b ra dy m iały ch arak te r bard ziej h isto ry czn o -so cjo lo g iczn y niż h istory czn o lite rac k i .

N a le ż y także wspomnieć o u d z ia le członków Ko m isji w p r a c a c h K r a k o w sk ie g o Oddziału PAN (w omawianym o k r e s i e w y stą p ili kilk a k rotn ie z r e f e r a t a m i n a p o sie d z e n ia ch naukowych Oddziału i w je g o wydawni ctw ach publikow ali sw oje p r a c e ) o r a z o u d z ia le w sym pozjach o r g a n i z o wanych p r z e z to w a rz y stw a kulturalne d z i a ł a j ą c e w r e g i o n i e . S z c z e g ó ln i e harm onijnie u k ła d a ła s ię w s p ó ł p r a c a z T o w arzystw em L aso w iak ó w w S t a lowej Woli i S to w a rz y sz e n ie m M iłośników Ziemi N i ż a ń s k i e j: j e j plonem były s e s j e p ośw ięco n e tw ó r c z o ś c i l i t e r a c k i e j S t a n i s ł a w a P i ę t a k a o r a z

(5)

życiu i p ra c y naukowej p ro fe so ra M ichała Janika.

W najbliższym c z a sie planuje się s e s ję naukową na temat prozy Ju liana K aw alca.

III. M ateriały se sy j w zbogaciły wydawaną p rzez Kom isję se rię mo n ografii poświęconych pisarzo m związanym z regionem rzeszow skim .

W omawianym o k resie wydane zo stały n astępu jące publikacje tej s e r ii : "Jan Wiktor, p is a r z i sp o łeczn ik ". Zbiór szkiców i artykułów pod re d , S . F ry c ie g o , 1972; "Julian P rz y b o ś. Życie i dzieło poety ckie". Zbiór artykułów i rozpraw pod re d . S . F ry c ie g o , 1976; "Je rz y Żuław ski. Ży cie i tw ó rc z o ść ". R eferaty i m ateriały s e s ji naukowej pod re d . E . Ł och, 1976. W druku znajduje się obecnie następny tom s e r ii: "Jan August K isielew sk i a problemy dramatu m łodopolskiego", przygotowany pod re d . E . Łoch. Opracowano także "S z k ic e o tw órczości Jana B olesław a O żoga".

Pokłosiem s e s ji zorganizow anej z ok azji Międzynarodowego Roku Ko biet będzie publikacja p t. "K obiety w p r z e s z ło śc i i te ra ź n ie jsz o śc i R ze-

szow szczyzny" (w druku) , w k tó rej obok artykułów h isto ry czn o lite ra ckich znajdą się prace z dziedziny h is to r ii, so cjo lo g ii, pedagogiki.

O prócz wydawnictw zbiorowych ogłoszono także p ra c e : A. Jaguszty- na "D zie je drukarstw a i k się g a rstw a w R zeszow ie w latach 134.0-1939",

1975, i E . Łoch "P ie rw ia stk i mityczne w opowiadaniach Jaro sław a Iw a sz k ie w ic z a", 1973. P rzy w spółudziale K om isji ukazał się również zbiór re p o rtaży "N a szpaltach i an ten ie", 1974. Ponadto wydane zostały " P r a ce Humanistyczne" nr 4 (1975) o ra z n r 13 (1979) , zaw ierające artyku ły o tematyce h isto ry czn o lite ra ck ie j, a w prrzygotowaniu redakcyjnym znajduje się kolejny zeszy t tego cz aso p ism a.

IV. P o sied zen ia naukowe Kom isji w iązały się n a jc z ę śc ie j z p re le k cjam i bądź je j członków, bądź zaproszonych g o ści z K rakow a, Lublina i innych ośrodków . Odczyty w ygłaszano także dla sz e rsz e g o grona słu chaczy, c z ę sto organizowano je p rzy w spółpracy placówek i tow arzystw kulturalnych działających na terenie województw południowo-wschodnich. Ogółem wygłoszono 19 p rele k cji na n astęp u jące tematy:

A. P rz y b o ś, Moje wspomnienia o Julianie P rzy b o siu ; H. M ark ie w icz, Rzut oka na w spółczesną te o rię badań zag ra n ic ą ; M. Stępień ,

(6)

Z ycie l ite r a c k ie w P o l s c e w latach 194-5~1970; I. O p a ck i, Ś p iew z p o żogi w p o e zji K r z y s z t o f a Kamila B a c z y ń s k ie g o ; P , Ż bikow ski, K l a s y cyzm p o s t a n is l a w o w s k i; j , S t a r n a w s k i, P r a c a wydawcy; Jan Nowakow sk i, P e r s e f o n a i C h aro n. f, Z m łodopolskich dziejów motywu m ity c z n e g o ); J. S t a r n a w s k i , Dorobek e d y to rsk i P o ls k i Ludow ej; Jó z e f Now akow ski, Mitowe p o w ie ś c io p is a r s tw o T a d e u s z a G erm an a; S . B u rk o t, Od R ó ż e w i c z a do K o r n h a u s e r a ; T . W e iss, P r z y b y s z e w s k i jako re d a k to r " Ż y c i a " ;

S . B u rk o t, O p o ję ciu pokolenia r a z j e s z c z e ; S . B u rk o t, Wpływ p s y c h o an a liz y na l it e r a t u r ę p o l s k ą ; M. S tę p ie ń , Główne p o trz e b y badań nad l i t e r a t u r ą w s p ó ł c z e s n ą ; S . Ja w o r s k i, Między aw an gard ą a n a d r e a li z m e m , Główne kierunki w p o e zji p o lsk ie j lat t r z y d z ie s ty c h ; Z . U r y g a , Z p r o blemów r e c e p c ji utworów liry czn y ch w s z k o le ; F . Z ie jk a , L it e r a c k ie p r z y ja ź n ie O r k a n a ; M. S tę p ie ń , Pro blem y kultury p o l s k ie j w Sta n a ch Zjednoczonych. '(Na podstaw ie kontaktów z P o l o n i ą ) ; S . J a w o r s k i, K a t e g o r i a c z a s u w badaniach lite r a c k ic h .

O rganizow ane p r z e z K om isję odczyty p o r u s z a ły więc obok p r o b l e mów doty czą cy ch h isto r ii l ite r a tu r y także tematy te o r e ty c z n o lite ra c k ie o r a z - ad resow an e p rz e d e wszystkim do śro d o w isk a nauczycie l i - p o l o nistów i »studentów przygo tow ujących s ię do tego zawodu - d o ty czą ce dydaktyki szk o ły ś r e d n i e j. P re le g e n ta m i, jak w idać z p o w y ż szego z e s t a w ien ia , byli w znacznym p r o c e n c ie g o ś c i e z a p r a s z a n i z naukowego ś r o d o w isk a k ra k o w sk ie g o , z którym K o m isja w d alszy m c ią g u z a m ie r z a u t r z y mywać ś c i s ł e kontakty.

Dr Zbigniew A n d res

DZIAŁALNOŚĆ TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU

w zakresie badań nad literaturą polską

i popularyzacji wiedzy o literaturze

D z ia ła ln o ść T o w a rz y stw a Naukowego w T oruniu w wymienionym w ty tule z a k r e s i e prow adzona j e s t n a Wydziale F ilo lo g ic z n o - F ilo z o ficz n y m