Archeologia Polski Środkowowschodniej,!. IV, 1999
Ma r c in Ju ś c iń s k i, Mo n ik a Mic h a l e c, Ba r b a r a Nie z a b it o w s k a
W y n i k i b a d a ń r a t o w n i c z y c h w m i e j s c o w o ś c i Je z i o r z a n y, s t a n. 1 9 ,
p o w. R y k i, w o j. l u b e l s k i e
Stanow isko w Jeziorzanach zostało zlokalizow ane podczas w iosennych badań A ZP prow adzonych w 1998 r. N a piaszczystym w ierzchołku w yniesienia położone go w dolinie W ieprza, w m iejscow ej tradycji znanego pod n azw ą „U ro czy sk o W ilczy sk o ” , „O g ro d y ” bądź „W ilcza G óra”, zaobserw ow ano sm oliście czarną plam ę spalenizny z bardzo d u ż ą ilo ścią fragm entów naczyń w czesnośredniow iecznych i pokruszonych kam ieni oraz w pew nym oddaleniu od niego zaciem nienie w którym w ystąpił m ateriał kultury trzcinieckiej. Ze w zglądu na ogromne zagrożenie stanowiska, we w rześniu tego sam e go roku, na wniosek Państwowej Służby Ochrony Zabyt ków Oddział w Lublinie i z funduszu Generalnego K on serwatora Zabytków, podjęto ratownicze prace wykopali skowe pod kierunkiem dr. hab. A ndrzeja Kokowskiego.
Przebadano ob szar o łącznej pow ierzchni 95 m 2. W w ykopie nr 1 (68 m 2) w yróżnione zostały obiekty nr 1-4, które stanow iły je d n ą całość składającą się na w czesnośredniow ieczną „zagrodę” . Była to trzyczęścio w a budow la długości około 12 m z dw om a pom ieszcze niam i o pow ierzchni około 21 m 2, przybudów ką o po w ierzchni około 15 m 2 i paleniskiem oraz praw dopodob nie zadaszeniem -w iatą. Całość najpew niej pokryta była niezbyt strom ym dachem .
D om ostw o zostało zniszczo n e na skutek pożaru. Wypełnisko obiektów stanowiła warstwa intensywnej spa lenizny. W ystępujące w dużej ilości w stropie obiektów kamienie, pochodzące najprawdopodobniej z konstrukcji dachu, w ykazują ślady silnego przepalenia. Ślady w tór nego przepalenia w idoczne są także na części ceramiki.
W obrębie całego dom ostw a znaleziono blisko 1500 fragm entów naczyń; 5 fragm entów prażnic (ryc. 1: 1, 2, 4); 2 przęśliki, w tym jed en kam ienny (ryc. 2: 1, 7), nóż żelazny (ryc. 2: 5), skobel (?) (ryc. 2: 4), osełkę (ryc. 2: 3) oraz liczne kości zw ierzęce.
Z d ecydow aną w iększość ceram iki stanow ią naczy nia obtaczane na kole. N ieliczne tylko fragm enty są p o - zbaw ione ornam entu. W śród m otyw ów zdobniczych do m inuje linia falista i dookolne żłobki (ryc. 1: 5 ,6 ; 2: 2, 6; 3 : 1 , 4-7). N a szczeg ó ln ą uw ag ę zasługuje kilka frag m entów ceram iki o specyficznym ornam encie w po sta ci w yobrażenia „sło ń ca”, fantazyjnych układów trójką tów oraz kółek (ryc. 3: 2, 3, 5, 6, 9-14). W ykonane by ły one za p o m o c ą k o ścian eg o stem pla. W arto n ad m ie nić, że n a k ilk u frag m en tach w id o czn e są o dciski p a l ców g arn carza (m ateria ł p rzek azan o do b ad an ia dak- ty lo sk o p o w eg o ). In teresu jące są dw a fragm enty p rz y p o m in ające w form ie p ła sk ie „ta le rz e ” („form y plac- k ow ate” ?) z odciskam i najpraw dopodobniej traw lub zbóż (ry c .l: 3, 7).
Z ebrany m ateriał pozw ala na w stępne datow anie obiektów 1-4 na okres IX - X w.
N a stanow isku w ystąpił także m ateriał kultury trzci nieckiej grupujący się na stoku w zniesienia, w odległo ści około 56 m od obiektów w czesnośredniow iecznych. Przebadano w ykopaliskow o obszar o pow ierzchni 27 m2 (wykop 2). W iększość tego m ateriału pochodzi z w ar stwy spływ ow ej. W ydzielenie obiektów nastręczyło pro blem y i tylko cztery m ożna ew entualnie uznać za pozo stałości ja m gospodarczych. M ateriał reprezentowany jest przez ceram ikę z pogrubionym i brzegam i typow ą dla kultury trzcinieckiej, zdobioną głębokim i żłobkam i, oraz odciskam i stem pla (ryc. 4).
N a stanow isku, w pobliżu „zagrody” w czesnośre dniow iecznej znajduje się jeszcze jed en rysujący się na pow ierzchni obiekt. N a podstaw ie m ateriału w ystępują cego w tym m iejscu m ożna z dużą do zą praw dopodo bieństw a datow ać go także na okres w czesnego średnio w iecza. D alsze badania pozw oliłyby określić jeg o funk cję i ew entualny zw iązek z przebadanym dom ostwem .
1 4 0 Ma r c i n Ju ś c i ń s k i, Mo n ik a Mic h a l e c, Ba r b a r a Ni e z a b it o w s k a
Ryc. 1. Jeziorzany, stan. 19, wykop 1, ob. 1-4. Fragmenty ceramiki wczesnośredniowiecznej: 1, 2, 4 - prażnic; 3, 7 - form „plackowatych”; 5, 6 - naczyń.
Wy n ik ib a d a ń r a t o w n i c z y c hwm i e j s c o w o ś c i Je z io r z a n y 141
Ryc. 2. Jeziorzany, stan. 19, wykop l,o b . 1-4. 1-przęślik kamienny; 2, 6 - fragmenty naczyń; 3 - osełka; 4 - skobel (?) żelazny; 5 - nóż żelazny.
1 4 2 Ma r c i n Ju ś c i ń s k i, Mo n ik a Mi c h a l e c, Ba r b a r a Ni e z a b it o w s k a
Ryc. 3. Jeziorzany, stan. 19, wykop 1, ob. 1-4. Fragmenty ceramiki wczesnośredniowiecznej, w tym: 2, 3, 5, 9-14 przykłady specyficznej ornamentyki; 9, 15 - naczyń sitowatych.
Wy n ik ib a d a ń r a t o w n ic z y c h w m ie j s c o w o ś c i Je z io r z a n y 1 4 3
Ryc. 4. Jeziorzany, stan. 19, wykop 2: wybór ułamków ceramiki kultury trzcinieckiej.
Ma r c in Ju ś c iń s k j, Mo n ik a Mic h a l e ca nd Ba r b a r a Nieza b ito w sk a
Re s u l t so f Re s c u e Ex c a v a tio n sin Je z io r z a n y, Sit e 1 9 , Lu b a r t ó w Dis t r ic t, Lu b l in Vo iv o d s h ip
In September 1998, remains o f an early medieval dwel ling as well as traces of a Trzciniec culture settlement were examined at site 19 in Jeziorzany. The early medieval dwelling was formed by a 12 m long tripartite construction with two chambers, an annex, a hearth and a lean-to. The construction was most probably covered by a not too steep roof, and was destroyed by fire. The artefacts obtained from the site allow us
to date the farmstead to the period between the 9th and 1 Oth centuries.
A majority o f the artefacts from the Trzciniec culture co mes from a layer of deluvium. It was difficult to determine particular features and only four o f them could be hypothesi sed to be remains of domestic pits.
