Ujednolicenie metodyki sporządzania map surowców mineralnych

liiile bettWI:!'etn Nodh Sea and B[ack Sea. Pola!nd's te· r-rito.ry takes t!he cootral po~s.itiolil ilil this belt at a

lengtih of about 700 kan, the geoJpihysi1cal and

geologi-cal i.nf.olfmati.on be~ng there colffiij)arative'ly rich. Re-markable (progress of work•s ha1s been artJtained in the

1projed du['illlg t!he last few yeaf's. L'Whofa.cieis-palaeo-geogJraphk anaps oJ OtTdoviiCian, Devo::nian, U[pper Carbonif·erOIUS, L1ower Pe~rm:ia111 and Lawer Oreta.ceous

are most adva!lllced at pretsent. Sioane of th€łffi słwuld

be published t!hi,s ye1a.r. Several fudher sheets (Oam-brialll, z·ecihste~n and Uipper J1U1ra·s:sk) are in p:repara-tion and rs.ubsequent ones (Lower Calfboniferous,

Lo-we[' Tria.s.sic, UiP!PetT Oreta~ceo,us) are planned for

ne-arest f.uJt.ulfe. Abo.urt 20 gE!O~o.g~st's flfom Poland contr·

i-bute aoetively to the proj-ed wo:rks.

PE3IOME

IIpoeKT Ng 86 6biJI rrpe,n;JioJKeH Hapo,ti.HbiM KoMI1-TeTOM MIIrK B repMaHCKOM Hapó,n;HOH Pecny6.rrHKe I1 yTBepJK:)l;eH CO!BeTOM MIIrK B al1lpeJie 1974 r. B co-cTaB rrpoeKTa Bxo,n;r~T pa3Hbie KapTbi

(JII1TO<Pau;I1aJib-HO-rraJieoreorpacpi1'ł€'CKI1e, TeKTOHI1'łeCKMe,

naJleOTeK-TOHM'ł6CKMe) M COOTBeTCTBeHHbie 06'bHCHHIOI:u;J1e T6KC-Tbl KaCaiOI.l\I1eCH llpO,Il;OJII'OBa:TOH TeppMTO·pMM p0.CIIIOJIO-)KeHHOM IIO ,D;BYX CTOpOHaX TeKTOHM'ł6CKOJ1: JIJ1HMI1 TeJ1:cepa-TopHKBM!CTa MeJK,n;y CeBepHbiM MopeM :11 'Y:ep-HbiM MopeM. Teppi1T'OPl1H IIoJibiliM 3aHvrMaeT I.:(eH-TpaJibHOe IIOJIOJKeHJ1·e B 3TOM nOH•Ce Ha ,Il;JlVIH€ OKOJIO 700 KM, C TeM 'łTO I'Jiy6I1HHbie I'eGJI'ON1i'łeCKJ1e I1 reo-<f>J13M'ł6CKJ1€ .MHcpopMaiJ;J1J1 HBJIHIOTCH 3,Il;6Cb OTHOCM-TeJibHO 6oraTbiMVI. 3a nOCJie,Il;HMe I'O,ZI.bi Ha6JIIO,n;aeTCH 3Ha 'łJ1TeJibHbiH npor.pec pa6oT no 3TOMy npoeKTY. HaH6oJiee CMJibHO no,n;BM!HYTbi Bnepe,n; pa60Tbi no JIJ1TO-cpaiJ;.MaJihHO-naJieoreorpacpWieCKMM KapTaM op,n;oBMKa, ,n;eBOHa, BepxHero Kap6oHa, HMJKHeJ1: rrepMI1 I1 HI1JK-Hero MeJia. HeKOTOpbre M3 3TI1x KapT BepOHTHO BbiJ1:,n;yT J13 ne-q•aTM eru;e B 3TOM ra:,zzy. HeCKOJibKO .n;pyrMx

JII1-c"roB (KeM6ppvrif, l.\€XIIIT€J1:H, BepXHHSI ropa) HaXO,IJ;MTC.f! B pa3pa6oTKe, a e~e ,n;pyrHe (HM)KH'MH Kap6oH, HMJK-HMJ1: Tpl1aC, BepXHMM MeJI) mramłpyiDTCH K pa3pa50TK€ B 6JIJ1:>KaJ1:rneM 6y,n;yru;eM. 0KOJIO 20 IIOJibCKMX reOJIO-I'OB rrpHHMMaeT aKTHBHOe y'łaCTHe B pa5oTax no rrpo-eKTy.

STEFAN KOZŁOWSKI

Instytut Geologiczny

UJEDNOLICENIE l\1ETODYKI

SPORZĄDZANIA

MAP SUROWCOW IHINERALNYCH

R-ola i znaczenie map suTowców mineralnych stają się c·oraz więlklsze. Szybko rosnące potrzeby

surowco-we Zlffiuoszają do kon.struowania różnych ujęć

karto-gu-afri.·CiZ111J'ICh, pl'lzedstawliają,cYlch obecny sta1n

rozJpozma-nia złóż suro.wcórw mineralnych, jak również obszary

pers.pekty;wi1czne dla da'lszy·ch poszu!kirwań.

Opracowa-nia ka·rtograficzne surowców mineralnych charaktę­

ryzują się wie~ką rÓiżnorodnością. Mapy surowców

milileralny·ch OJPraco.wywane są pod kątem geografii

ek•onomicZJnej (7), gospodarki przestrzennej oraz

geo-logii złóż (1). Te!I1 stan rzeczy powoduje duże dowo.

l-nośd w sposobie konstruowania map, jak również w doborze znaków i symboli (2).

Naj'bardziej wyspecjalizowane systemy konstruikcji

tych map opracowano ,w skali światowej dla

zagad-ni·eń T·OIPY i ga~zu oraz rud metali. Kar't.ografia rud metaH riO!ZJWiilnęła si·ę na'j's.zerzej (6). Metody

odiWIZOifO-wania zagadnień dotycząocy·ch rud metali przyjęto

też za ogólnie ohawiąZJujące przy ustalaniu zasad spo-rządzania map kopalm użyteczmych w krajach nale-żących do RW,FlQ. 'W 1958 r. wyd-a:no międzynarodową

"Illlstrukcję w s·prawie zestawienia i ,przy,gotowania

do wydania mB.Jp geologkzny,ch i map kopalin uży­

teeznych w .skali l: 200 000". Podstawową za•sadą

kon-strukcji mapy surowoowej w tej ·instrukcji jest przy-jęcie jalk:o tła norma,lnej mCłipy geologi1cznej, na któTą są następnie 1nano.s:wne znakami zŁoża i miejts·ca wy-stępowania rud metali.

T.a:ki sposótb sporządzania map surowców

mineral-ny.clh jest r·ea11izowany w wielu krajach RWPG. W

wa-runka.ch eur.ope}ski,cih, a szczególnie po1skoich,

domi-nują ,jednak zagadnienia surowcow energetycznych (węgiel kamienny i brunatiny), surowców chemic'ZJnych

i su,roWicó,w ska1Jny1ch. Odtwlzoro1wani·e ka~Ttografi•czne

ty,ch pr:oJblemów wymaga inneg·o podejścia

metodycz-neglo. Jalko Ho IIli·e mo2Je sŁużyć maiPa 1gooilogi,cZJn9-

o-parta w podstawowej mierze na przesłankach

straty-grafkzn)'lch, niezbędna jest natomiast mapa oparta

na przesłcmkach litologiczny.ch.

S;porządzanie mapy litologiczno-surowoowej

wyma-ga więc gruntownego przeopracowania podkładu mapy

geologicznej. W tym też kd.erunku poszły

opracowa-nia kartograficzne wydane w ostatnich latach przez

lnstYJtut Geologiczny. Można tu wymienić:

l. Atlasy Dolnośląrskie.go i Górnośląskiego Zagłę­

bia ·W ę.glo,wego,

2. Mapa jak·ości węgU.a GZW,

218

UKD 550.8 :528(084.3M50(100) :553.3/.9(048.1 :083.12)438

3. Ma:pa występowmia węgla brrmatnego, 4. Atlasy goos.trulkotuTalne i nafto•we, 5. Atlasy dla złó.ż siarkd.,

6. Atlas mi.'lleralogi'Czny PoLski,

7. Atilasy litologiczno-,surowcowe dla suro·wców ska1ny.ch,

8. Przeglądowa mapa surowców skalnych Folski l : 300 000.

Opierając się na sprawdzonych doświadczeniach konstrukcji map sur.owcowych, można było

przy-stąpić do sformułowania ogó1n)'lch zasad sporządza­

nia ZJbiorc·zej mapy surowców mineralnych. Aktualne potrzeby kraju :narZJuc<iły ko:nieczność opracowania i

wydania kOffiiPleksowej . ma!PY. geologic:zmej w skali l :50 000. Ujęicie kcrn!Pleksowe zakłada, że - op~róctZ mapy geologicznej - zostanie wykonana mapa geo-morJologioctzma, ihYldrogeo;log~c;zma, ;goologk·zno-.i:nżY!llier­ ska oraz surowc.owa. Decyzja o wydaniu komplekso-wej mapy l : 50 00·0 jest zawarta w· zarząidZJeniu nr 20 pr.ezesa CUG z dnia 21 X 1975 T. " w sprawie opra-cowa~nia i wydania Szczegóło.wej mapy geolog1icznej Pdlski". Z zaTządzenia tego WYilli'~a, że zagadnienia Z za!k·r•esu Jg.eolo•gii IZJłóż :rńa)ją być JPI"zedis.tarwiione przez

określenie' "możUwo·ści występo.wania złóż kopalin na

badanym obszarze oraz kierunków da·lszego poszuki-wania i r.ozpoznaposzuki-wania t )'Ich złóż".

Postawione zadanie opracowania szczegółowej ma-py surowców mineralnyćh wymagało opracowalilia

zu-pełnie nowych założeń. Weszły OIIle w skład "In•

stru'k-cji w sprawie opracowania i wy:dania S!zcze.gół·owej mapy geologicznej Folski w skal·i l : 50 (}00 w ujęciu kompleksowym", .wydanej przez IG w 1977 r. In-strukcja ta ujednolica sposób i tryb opracowania

szczegółowej mapy surowców mineralny.ch Polski.

ZASADY OPRACOWYWANIA SZCZEGÓŁOWEJ MAPY

SUROWCOW MINERALNYCH

MCłjpa surowoowa jest wykonywana w skali l : 50 000 (dla południowej i centraLnej P.olski) lub w ·skali l : 100 000 (dla obszarów północnych) i wtedy .nazywma jest szkkem. ZakTes treści mapy jest omó-wiony w tekście objaśniającym w rozdziale: "Ch'ł­

raktery.gtylka surowców mmeralnych". Tekst te:1 za-wiera ponadto omówienie następujący.ch zagadnień:

a) ~~oologiczne warunki wy:stępo.wCłinia złóż i

SUROWCE ENERGETYCZNE

\l..'r;r.icl kamienny (wka)

-

W~gicl

brunatny (wbr)

b-

.... -

,

Torfy (t)

b

0₀ 0

0 00

1

Gaz ziemny (gal .

~

0 •••

·~~

Ropa naftowa (rn)

~

Łupki

bitumtczne (ib)

Sl'ROWCE SKALNE

Skaly osadowf

Skały węglanowe.

Wapienie (w)

Wapienie Z\.vięzle. ma~ywnc ( .. marmury") (w:)

Wapienie margli:c;tc (wnrł')

/

War1cme dolomityczne (v.dol

Krc:-dH risząca (kpl

Kred~1 jeziorna (k_il

§

Opoki(o)

t+

I+

J

M orgie t me)

Uwaga: w miarę możliwości należy stosować bardziej szcze-gółowo podział margli, np. dla obszaru karpackiego.

Ryc. 1. Wybrane przykłady wydzieleń

litologiczno-su-rowcowych.

Fig. 1. Examples of lithological-raw material symbols.

b) własności· fizyczno-·chemiczne i technologiczne

surowców m·ill1eralnych,

c) charakterystyka obszarów perspektywicznych

(zasięg WYJstępOiwania kopaliny, miąższość, grubość

nadkładu, wgłębne poziomy surowcowe).

W zak.ończeniu tekstu objaśniającego mogą być

za-warte dane o dotychczaSOiwym stolpiliu udokument-o-wania złóż na .obszarze danego arkusza. Należy rów-nież omówić ·stopi·eń di01tydllc!:z;aso1wego wy~orzy,s,tania

złóż oraz przewidywaną eks.pl·oata·cję

w

przyszłoś·ci.

Dla przeprowadzenia prawidłowej oceny

surowco-wej niezbędne jest wykonanie UZUIPełniających badań

jakoś·ciowych. Przewiduje się więc opracowanie

pro-gramu badaJWczego ·i analiitycznego dla suro:wc6tw mi-nera·lnyc:h. Ka,:?Jde wyd·zielenie surowcowe na mapie powinno mieć ~co najmniej k:ilka analiz jaikośdowych. Z teg·o też względu przewiduje się pobieranie

uzu-pełniających próbek i zlecenie WYJS;pecjaH·zowanym

la-boratoriom wykonania analiz jalkościowy.ch. Dopiero na tej pod:st.aJWie będzie moima ocenić stam. obecny i

dalsze perspektywy roiwoju bazy ,surowcowej. K1onstruowanie ma,py surowcowej rozpoczYil1a s.ię od przepro!Wadzenia analizy litolog.iiCZJno-surowcowej.

Sporządza się mapę półodkr)'ltą. Wychodnie

poszcze-gólnych wydzieleń lit·ol,ogicznych są odkrywane do

głęb. ok. 10 m. Dla większości suro<Wców możliwości

prOIWa.dZlenia ekJsploa,ta,cji odiklf)'IWlkowej dochodzą do

100 m. Do tej też głębokości należy przedstawić ob-szary perspekitywic·zne dla danego sur·o.wca.

WYJdnielenia Htologkznio-surowcowe nie obejmują powierzchni całej ma!PY· Dotyczą one ty1ko ty·ch serii

skalnYJch, które mają określoną przydatność

gospodar-c1zą. PoziOslf;ała c1zęść m.cł!PY pozoota1je biała. Z te.gl()

powodu dla mapy sur.owcowej w'prowadZJano

specjal-Wyniki badań powierzchniow~·m

a geofizycznych

Anomalie grawimetryczne

Anomalie magnetyc:wc:

Anomalie geaclektrycme

Anomalie r;;:~dr_omctryczne

b gcochemiczn~·ch

AnL)malie mcta!ometryczne (litochemiczne i glebowe)

Anomalie hydroch>!mrczne

Anomalie biogeochemiczne

A c

!.2-""/ / Rozsypi.ska prze~ysl?we (rod7.aj kopaliny oznaczony znakiem

chemicz-~ n)nl glowncgo prcrwrastka}

. ...--1/

~ Granice złóż rozsypiskowych Mineralizacja żyłowa

Wiek bczwzglr;dny z!OZ: według oznaczeń (w milionach Jat)

*

155 Wiek bczwzgl~ny skał {w milionach lat}

~ Ot_wory wie:tnicze Uiil-:--50_{-Głębokość} W1ek kopallny

otworu w metrach

Ryc. 2. Sposób przedstawienia wyników badań po~

wierzchniowych i specjalnych.

Fig. 2. The mode of presentation of results of

surfa-ce and special surveys.

ne wydzielenia litologiczne. Przykład wydzieleń lito-logiczno-~surowcowych .przedstawiono na ryc. l. Dla

pewny·ch surowców w,prOIWadZiOIIlO dodatkowe

wydzie-lenia. Dla piaskowców określa 'się dodatkowo: a) gru-bość ławic, b) wielk,ość ziarna, c) rodzaj sur·ow·ca; dla

żwiróiW - wielkość przeważającej frakcji oraz gene-zę osadu. Należy więc stwierdzić, że mapa surowco-wa jest całkowicie różna od mapy geologicznej przy kons.truowaniu wydzieleń litologiczno-·surowcowych.

Podkład litologiczno-surowcowy jest uzupełniany

dodatikowymi informacjami badań geofizy·cznych i ge-ochemiezny·ch. N a mapę nanosi się kon:tury anomalii grawimetryczmych, magnetyc·znych, geoelektrycznych

i radi.ometrycznyclh (ry·c. 2) oraz wycinki badań geo-chemkZJnych, takich jak: anomalie szlichowe, an,o-malie biogeochemkzne, hydro.clhemiczne i in.

Zazna-cza się także punkty, dla których olkreślono wie'k

bez-wZJględny złóż lub skał.

Po narysowaniu podkładu

lit.ologicZJno-suro·wcowe-go, przylstępuje .się do J,okalizowania złóż oraz

przeja-wów mineralizacji. Dla każdego typu złóż

Wlprowadzo-no odmien111y znak graficzny. Oznaczenia złóż

surow-ców mi,neralny,ch przed:st.awi'()lno na ryc. 3, 3a, 3:b, 3c.

Oznaczenia te odno-szą ,s,ię do złóż udokumenttowanych,

zarejestr1owanych i innych stiWierdzony.ch punktów

występowania danej kopaliny. Dodatiko1we oznaczenia

wprowadzono d1a złóż udokumenJtowanych, znajdują­ cy·ch się w bilansie za1solb6w wydawanym przez CUG.

Dla tych zł6tż .p'odaje się: a) niUmer złoża (zgodnie z

wykazem w tekśde), b) rodzaj surowca, c) wiek, d) kornlt;ur udo:kumentowaneg'o obs.zaru (dla większych

złóż). Spos-ób graficZJneg.o zapisu tych informacji

ilu-struje ryc. 4.

N a pods·ta!Wie ana1izy mapy surowcoJwej ora·z s

ta-nu uldokum·enrt'OIW'ania złóż wyznac1za się obs.za.ry dlo p01szulk:iiwań w pierrw1s1zej kotlejno,śd. Ta:k więc mapa

su~rO'W'corwa m.a d'WU1s<topn1iową 01c·enę obs1zar6w

per-spelktYJWkzny,ch. Dla kaiJdego SUifOIWca wy:~nacza się

obiSiZary persp.ekit)'lWlk·ZJn.e, na k~tóry·ch moilna pr·

owa-diZić prace pOSIZUk·iwaw,cze. Ponadtlo na danym alrku

-szu mapy 1:50 000 olka:-e·śla s,ię obs;zary do po,s.?Julk·ilwań w pier!W\szej k10lejności. Tytrn samym SZCI:aegółowa

ma-pa su1r1QIW\CÓW mill1eralnych poZlwala na właśd11..ve

u-k,ierunkowanie przys:zły:Ch prac pots,zulk·:Lwa'Wictzy:clh. Wy~

SUROWCE ENERGETYCZNE

o

o

W~gicl brunatny (wbrl Torfy {tl Gaz ziemny (g<l.) Roril naftow-B (rn l SUROWCE METALICZNE

O

Żdu,o !Fel

O

ChromiCrl

o

Nilo.ieJ(NiJ

o

o

Tytan rTti Molibden (Mol

O

Wanad (V)

O

Mangan(Mn)

O

Cynk (ZnJ

Q

Ołów rPbl

O

()nk i ołów (Zn-Pb)

O

CynarSnJ Skały z y l o w e I!J Pegmatyty lpl ~ Lamprofiry (:() f] Cteszymty (Y.l Ska l y wy l e w a ~t

8

Ryolit) O~l OJ Anderyt' no EIJ Trachity (tl

D

Bazalty rBJ

IZl

Fonolity 131

83

Diabazy 10'1 I:8J Melafiry 10''1

ISl Spility ('VI

rn

Porfiry tn:)

Ska ty p 1 rok l a styczne

EJ Tufiiy (11) c:::J Tufy (tf)

o

o

o

o

Miedź (Cu) Ar<cn (As) Aluminium (Ail

Pierwiastki ziem rzadkich (TR l

o

o

Pierwiastki rozproszone: lit rLi). rubid (Rb). cez (Cs), beryl (Be), bor (BJ. gal (Ga), ind (In l. tantal (Ta), german (Ge), cyrkon (Zr), selen (Se). ren (Re\. stront (Sr) i inne

o

o

Uran (U) To} (Thl Rad (Ra)

O

Złoto (Au\

O

Srebro (Ag)

Fo~m~ złóż surowców rnotaliczn)C:h C=:::J Żyłowe

?

Sztokwerki i gniazda <::> Pokłady (stratyfikowane) t:) Nieregularne

.q,.

,

Wietrzenic;r\lr~ ~ Zmetamorfizowane

o

Nieznanej formy i przejawy min•ralizaeji

SUROWCE CHEMl~-zNE

b,. Sole kamu.:nnc 1hali.tyl (Nal

~ Sole r~)\;\')1)\\ o-magnc70WC ( K-Mg)

&

Siarka rodzima ($1

·

~ i\nhydryly IAh)

8

Baryty (Ba), fluoryty (F'

Skały mcta!'1orficrec

<1>

Fyllity [fl

0

-~ Łupki kwarcytowe llkw)

o

GneJSY (~l ~ Amfib0ht~ (al

41

Kwarc.yty (k,,·)

0

Wapienie krystaliczne (mamlUry) (l\')

Ska l y k r 7c m i o n J.. o'' c

O

Pwskow.cc (pel

l

PiaskO\\Ce kwarcytowe ( .. kwarcyty·') (pd.:w)

[SJ

Z1emia krzemionkowa (zk l

B

Diatomity (di)

OJ

Gezy (ge)

0

Chaleellonity spongiohtowe (spl

[j

Krzemienic (krz) Skały okruchowe

CD

Piaski szklarskie (psl

E9

Piaski formiersk•c (pj)

8

Piaski pod~adzkowc (pp)

o

•

Kn1s~wo naturalne drobnt::. (p1a5LCl~~tc'Hp):~iaskT bu.dowl~nc lph.l

piaski do produkcji ccgł~ ~iłikatoweJ i betonaw komorkm"~ch .(PII

Kru~zywo naturalne g:ruhe (żw•rO\\C) (żl

+

Głazy narzutnwe

Kamienie ST.łach<'llH'

Skal~ oo;adcnn

skal y węgla n o v. t

D.~· ·WaptCiliC {W)

A

Wap1entc zwtęzłc. masy,,n~,.· ! .. marmury·') tw;~ 8, Wap1enle marghstc (wmc)

&

Kreda pisząca (kp)

~ Kreda Jenoma {\Jl

9

Opokt (oJ

V

M<lrglc(mel

0

Dolomity krystaliczne tmarmury dolomitowe) (dn)

A

Fo>foryt) lfJ

A

Piryty (Py) SUROWCE SKALNE Skały magmowe Skały gtębTnowe [ l Gramty lYI ~ Lcukogranny (yiJ IIJ Granodioryty (~(6) IIII fonality t~)

IJ

S)entty (~·) ~ Otoryty (Ot ~ Gabra (VI <) Hornfelsv (hl

•

Zielencc (:l ~ Serpcnt~J11ty (.~1 ~ Nefryty(m•) Skał)'

hydr~tennalno-mctasomatycrnc-~

K"arc żyłowy lql

\

Magnezyty (mg)

\)

Kalcyty (k)

7

Dolomity (do\ Ska 1) s 1 ar c z a n o"' ~ ~ Gtpsy(gi)

M

Alaba.stry(al) Ska l v 'l a s !C:· - Kaoliny (kal

E=::3 Iły bialo")·palającc >tC (i h l

~ Ił) kam1onkowc (ikl

~ Ił) 1 łupki ogniotrwałe {lf)l

c=J Surov .. ·ce ilaste ceramiki hudowlaiH.J fllolurh 1ły. glin;. mułkt les~yl

(ich)

ITIJ Surowce kru~zyw ceramicznych keraml)'t (kl). ghnoporyt lgtl D=:J Bentonity fbeJ

~ Ochry (farby mmeralne) (fm)

Ryc. 3, 3a, 3b 3c oznaczenia zŁóż surowców mi-.

neralnych. Figs. 3, 3a, 3.b and 3c - symbols of .mineral

raw

ma-terial deposits.

Ryc. 5. Mapa występowania surowców mineraLnych

przykład dLa obszaru PoLski południowej.

Fig. 5. Map of distribution of mineraL raw materials

- a map of the southern PoLand is here used as .an exampLe.

Oznaczenia złói

Złoża udokumentowane i zarejestrowane

7 - - N u m e r złoża (zgodnie z wykazem w tekście)

c = J .i..\2_- Rodzaj surowca Tr-wiek

Złoża pozabilansowe lub wyeksploatowane. mające opracowanie

lub sprawozdanie; wystąpienia rudne ·

c=Jk-Rodzaj surowca

J - wick

O

~ Punkt~ występowania kopaliny lub przejawy mineralizacji

-=r--Rodz:.tJ surowca

- - Wiek

c:>

Granice obszarów W)'lypow.:nyrh do poszd;iwa;i w pief"\'/$Zej k0lcjnoki

Ryc. 4. Oznaczenia dla z!óż udokumentowanych i

za-rejestrowanych.

Fig. 4. Symbols for proven and recorded deposits.

zJnaczeni:e obstzaa:ów . pea:spelk:ty:Wii<C!7.my.ch ma też pod-s·tatWlo:we zna:azenLe przy ocil.1_{i.Jc.zaniu za,sotbów}

prog;nlo-s-ty<CiznYich w katt. D1 i D2• Ptrtzyikład omarwti.ane:j mapy sUJr'OIWCÓ!W mi.Jneratliny<ch przedls.tarwtiono na .ryc. 5. J-est to p!I'lzy(kłald cha.tralkiterYIS<tyCIZiny dila obsza1ru Po•ls:ki

Po-łuidni1owej., otpracowywanego w sik·ali l : 50 000.

Qpróez przedstawienia obrazu 'powierzchniowego,

istotną sprawą j-est zilus.tr.owanie występowania su

-rowcÓiw rnline<rallnydl w profi:.lJU piODIO<WYiffi. W tym

celu konstruuje się syn\tety.czny prOifiil

litologiczno-su-rowclO'Wy. Frorfiil t.en s,poflząidlza 1się co najlm1niej do

głęb. 100 m. W profiLu wydziela s,ię .serie skał mają­

ce Zlnacze.nie surowcowe. p,r:zy poszczeg.ól!Ily.ch seriach

wpisuj·e się na21wy warżniej1szych udakum·e.ntowanych

złóż. Taki ,prof·il poZ!w.al.a na zodentorwani·e się w

na-stęps<twie stra,tygrafkZinym serii zŁo,żowych, ich miąż­

szości ofarz wyk·s·ZJtalce.nliu lito1ogi<CZ1nym (ryc. 6).

Dla wielu obiszarów P:ol1ski zagadnienia surowcowe

należy roz;paJtrywać d·O bilansowej głęboko~ści, czyli

do ok. 1000 m poniżej powierzchni terenu (np. dla

węgla kamiennego, so.li, rud metali). Dla

zilustrorwa-nia tych zagadnień sporządza się dodatkowy szkic

pr.zed1s:tarwiają<cy złoża wg,łębne, eikrs;ploa:towa1ne

meto-dami p'odziemnYiffii lulb ortW<OTOWYiffii. Szkic ten przed~

stawia: stwierdzcme obsza-ry zło·żowe, o<bs·zary

perspe<k-tywk!Z!Il,e, nfP. stiTUkJt:Uiry ropo.- i g.aJZJOinJOŚ!ne oraz

l<oik:a-lizację złóż udoikumen:towany;ch. S:zJkic zawiera tylku

naji,stotniej,sze zagadnienia surowcowe, które wstały

już ro.z.,pozn.a:ne lub mogą mi·eĆ Zlna,czenie gospodarcze

do 20.00 r.

REALIZACJA MAP SUROWCOWYCH

P.rzy ·Odbiorze plierwszy.ch arkJUrSZY wyk,onywanych

na podstawie nowej instruk·cji z reguły :ngłaszano

za-strzeżenia do tekstowych i graficznych OIPracowań

su-rowcowych. Prawidło,we opracowanie teg.o ro·zdzi.ału

wylmag.a dużego ;nakładu ,praey lulb Wlspó~pracy ze

spe-cjaBsrtą z dziedziny geolo1gii st10sow.anej. Talka też

by-ła intencja zawarrta w .omawianej ins.truikcji, gdzie

na s't'r. 30 c;zytamy: "S1zk:i<c występowania surowców

mineralnych sporządza się... w oparciu o zestawienie

matteriałóiW archiwalny.ch i pulb'l.ik<owany,c:h, wyniki

Zldjęcia geologicznego i badań terenomych dla Mapy

geologi<c'znej oraz ewentualnie specj~.lne badania

wy-konj'lwa:ne równ:olegle przez srpecjal:iJstę... z z:łkresu

geol:o.gii ZJłóż".

W dotychczasowej praikttyce krajowej kartogJrafii

nie mamy tradycji prac zesp.ołorwych. Poszczegó<lne

ar-kusze są w więlk:Js:w,ś·ci dziełami jedneg'lo aut.ora, stąd

też trudnoś<Ci w prawidłowYiffi wy(konaniu mapy

su-rowców mineralnych. Można je w dużej mierze

wy-eliminować w trak,cie przy;go~towywania .projekttu lub

programu dla danego ar'kJU1sza Mapy geolo1gicznej. Na

tym etapie niezfbędne jes·t określenie głównych

el-e-mentów problematyki surowcowej. W warunkach

na-szego kraju, mając Przegląldrową mapę surowców

skal-nych l : 3,00 000 ora·z A<Ha<s mineralogiczny P.olsk.i

l : 2 000 000, mo,żna z góry określić Hs.tę zagadnień r

su-222

c o o w N :g ""

_§

o f-0:: ~ <( ;:;=

...

f:'J 0.. 110 ~ złoża: Q 100 90 Lipowa 80 Jaśkowo 70 c ₆₀ z

o

1:1> 50 Kaczyce LtO 30

w

w o 20 N (.!) o 10

o

Q::: -10 ·- _-20

o

o _-30 - _-40

-w _a.

u

-50 _Domaniew -60 -70 c

w

z

..

u -80 o ·- -90 N - -E -100 z -110 O:::: w (!) c -120 o

..

u

f-W

o -130 _l en _-140 <t: o o. <(

o

w

Q: ~

Uwaga' wy$okość bezwględna w metrach

Ryc. 6. Profil litologiczno-surowcowy.

Fig. 6. Lithological-raw material section.

rowcowych, jakie powinny być przedstawione na

ar-kuszu mapy l : 50 000. W1prowad:wno więc tryb

kon-sulitacji ze specjalistami z zakresu geo.lo.gii złóż.

Do-tychcza,sowe k!onrsul:tacje w Zakładzie Geologii Złóż

Surowców Skalnych IG wskazują na k·onie=czność

ta-ki,ch UZ!gtodnień ,przed przyst8,Jpieniem do ostatecznego

zredagowania projektu luib progJramu badań

geologi-cznych. Po'Z!wala to aurt;orom mającym mniejszą

prak-tykę w ge·oliOrgii stosowanej do praw~dłoweg.o

opraco-wania zagadnień z dziedziny surowców mineralnych.

Od ,praw,ildł:lowergo zatwierdzenia pro.jek<tów i progra

-mów zależy w dużej mierze ko·ń·co,wy efekt

opracowa-nia.

Trudinośei, na jaki-e na.traf.ia się w pierrwszych

la-tach po Wipr,orw,adzeniu iniStruikcj'i ,z 1977 r. są

spowo-dowane brakiem Wjpojonycih z8Jsad przy opracowywa

-niu map suroweowy;ch. W 1979 r. mija już stuletrnia

rocZ!IliiCa od wydania dcruk.iem przez Leona Syr:oczyń­

skie,go pierw,szy,ch obja,śni·eń do geologie~no..,górniczej

i górnicZio-przernysłowej mCł!py kraju, niemniej cią.g1le

bra:k należytergo zro·zum1·enia dla specy,fiiki i ra·ngi

majp surowc·owych. Zagadnienia te powinny być zna

-CZlnie maoniej wdrażane już w ttrakcie k'ształcenia geo

-logów. Wydanie omalwianej inJStrukcji drukiem ułartrwi

włączenie tych ·ZB.~gad:nień do programów naucza;nia.

W celu zCljpewnienia jednoHtt.ośrci edycji oraz właś­

ciwego ujęc·ia merytoryczne,go SZJczegółowej mapy

ge-o1og,icznej Bo~siki l : 50 ~ooo w uję.ciu ko.ITijplek,sowym,

powołano w kwiffiniu 1978 r. w IniStytude

Geolog:icz-nYiffi Zespół KoordYinacyjno-Kierowniczy w następu­

jącym składzie: główny koordynator mapy ~dr Wła­

dysław Słorwański, koordy,nait:.or do spraw badań lit<

o-l,o;giczno-petr.o,graficznyoh - mg;r Jan Rzechowsiki,

specjaH!s.ta do spraw surowcowy,ch - prof. dr hwb.

inż. Stefan Kozło.Wiski, specj. ds. hydrogeologi·cznych

- doc. dr Sitani,sław Turek, specj. d:s.

geologiczno-in-Żyin:ierskich - m1gr W·iesła:wa Łod:ziń1ska, specj. ds. w

y-dawniczych - mgr Barbara Słowań,ska, p~zedstawiciel

Do obowiązku zespołu należy: merytorycz;ny

nad-zór i konltr·ola nad projekltowaniem, s.por.ządzani.em i

wydaniem po,sz,c·zególnych ar'kUiszy ma.py 1:50 000. Po.

-wołanie zespołu było konieczne, gdyż wY,konawcam.i

majpy są różne instytucje: IniStyltiut Geologiczny,

kom-bilnaty g·e01l:o•gkzne oraz i:nne jedn.ostlki, jak np. wyż­

sze uc·z,elnie.

Podjęcie prac nad Sz,cze,gół01wą mapą surowców

mineralnych Pol'ski ma donio1słe znaczenie dla wielu

dziedzin życia go1spodarczego, przede w.szystkd.m dla

realizacji za1sa.d ochrony i racjona,l:nej gospodarki zlo

-ża,mi. Umożliwi ona także wła.ściwe określenie

zaso-bów prognosty.czmych oraz t•worzenie na tej

podsta-wie "bflansó1w materiał·owyc·h". Duże znaczenie bę­

dzie miała również dla właśdwego

ukierunkowywa-nia planorwania przestrzennego.. Gospodarka

surowca-mi surowca-mineralnysurowca-mi odgrywa bowiem w P.ols·ce wyjątiko­

wo dJUżą r·olę w formułowaniu zasad gospodarki

po-wierzchnią ziemi.

SUMMARY

"Ins:bruc.Uon to prepaTation ·of the Detailed

Geo-logical Map l(}f Bo.land 1in the scale 1:50,000 a:nd lin

·complex ap[proad1", (pulblilshed in 1977, i·S d~s·cu1ssed.

The complex map als•O comprises map ,of minera!

·ra.w materiaLs in the scale 1:50,000 or 1:100,000.

A princiiple waJS accepted that the Ta1w material

data are no.t plolt,ted on ·ordinall'y geological map but

espedally designed litholo.g:ical one. Tihe latter ·shio;w:s

outm:OipiS and sulbc'rOips under a :thlin 'blanlket (up t•o

10 m rthkik) and ·t:wo ranges O·f perspective .all'eas,

c•o:rrespOin:ding to the concepts ,o-f .prognostic •res·oou.-ces

o f the Polish mining 1categmy D1 ·and D2. The map

also shows 0ontoors of proven deposits, mines,

pro-ductive !Wells, quar,ries, and clay and gravel pits, as

well a:s results of •sulffa.ce ,georphyJsical and

geo-chemi,cal •surveys. It pr·esenrbs data on deposd.ts o.c·

curll'-ing at depths not ,great·er than 100 m, .i.e. sui:table

for open..,cast minin.g l()lr quarry!ing. Data -conc·erning

deposits f:rom larger depths (down to 1,0.00 m) alfe

given on auxiliary s:ketch •O·f di,s·tll'ibuU.on of raw

materials.

Each .sheet of raw material map is a•c·companied

by exiplanatory text dis·cu.ssing:

a) geolo.g1cal setting and .g·enesis of depo,sits,

b) IPhysic-o-·chemical and techno:logical properties of

mineral lfaw matell'ials.

c) chararcteri.Jstics of rperspedive a.reas.

The principl•es of ·Cons·truchon of raJW mate:rial

maps ;greatly depa.rt from tho.se IW'hkh had been

obligat•oll'y up rt;.o now. The preparation ·of the .com,plex

geo·logkai map is 'sup&vised by the Coo.

rdilnatin.g--Leadling Glf·Oup organi·zeld ,in the Geologi·cal I.nsti.tute

in 1978.

LITERATURA

l. B o h d a n o w i c ,z K. - SurOIWce mi:neralne świa­

ta. Państw. Inst. Geol. Pif. Speoj. 1952, nr 3.

2. Kozł o w .siki S. - W sprafWiie noll'maHz,acji

o:zma-czeń Htologk:zmy·ch skał. Bf.z. Geol. 1953 niT 9.

3. Kozł o w s 'k li S. - Kartografia surowców

s:kal-ll1ych. B1ul. I.ns.t. Geol. 1970 na.- 240.

4. Inst·rulk·cja w SpiTatwie zestawienia •i pll'zygoto!Wania

do wydania map geologk'ZIIly;ch i map ko:palin uży­

tecznY'ch w skali l :200 000. Ins;t. GeoL 1958.

5. In;s:brukcj,a Olpifa•cowa:nia i wydania ,s:z;c·zegórowej

mapy geoao.gi,e:z;nej P·o1slki rw sikwli 1:50 000 w

u-jęciu kompleik:sorwym. I1111st. Geol. 1977.

6. O sika R. - Zasady oprwcowY'waiillia map

meta-logenic:znych w świetle wyrtyczmych P.odikomisji

Ma-py Metalog.enicznej świata. P·rz. Geol. 1963 na.- 8.

7. R a t a j s k i L., W i 111 i d B. - Kall"·tografia

ekono-mkz,na. PPWK 1963.

8. S Y 'r o·c rz Y ń s lk i L. - O goo1og1czno-górnkzej 1

górnkzo-!przemJ'Isłowej mapie Kraju. Kosmos 1879.

PE310ME

B cTaThe onvrcaaa M3~aHHa B 1977 r. "Y:LHCTPYKąvur

no pa3pa6oTKe M •cocTaBJie'HJ11M reoJiorMqecKoJ1: KapThi

ilOJibllU1 B MaCIII'Ta6e l : 50 000 B KOMIIJieKC'HOM

J13JIO-JKeH:WV1". B PaMKax KOMIIJI€'KCHOH KapTbr pa3pa6oTaHa

TaK:m:e KapTa M:vrnepaJihHoro ChiPbH B MacrnTa6e

l : 50 000 MJIM l : 100 000,.

llpMHHTO KaK rrpaJBMJIO, qTo ChipheBoe co.n.ep:m:aHMe HaHOCMTCH He Ha reQJIOTMqecKyro KapTy, HO Ha

crre-qvraJibHO cocTaBJieHHyro . JIMTOJIOI'WiecKyro KapTy. Ha

KapTe orrpe,n;eJieHbi BbiXO,lJ;hi Haxo,n;Hrn;Mec.H no~

He-6oJibrnoJ1: BCKphnne:M: (,n;·o 10 M), a TaiOKe ,n;Ba rrpe,n;eJia

IIepcrreKTMBHblX paHo'H'OB, OT'BeqaiOIIJ;MX ITOHHTMM

ITp0-rHOCTJ1qeCKMX 3a'II8JCOB B Ka TeropMRX ,Z1;₁ M ,l1;_2. Ha

KapTe 0603HaqeHbl TaK:m:e KOHTypbi

)J;OKyMeHT!MpOBaH-HhiX MeC'l'OpO:R{)::~eHJ1M, IllaXTbi, ITpOM3BO)J;CTBeHHhie

CKBa-JK:J1Hhi, KaMeHHhie, TJIJ1HRHbłe M rpaBMMHhłe Kaphepbi.

OTMeqeHhi •ro]Ke pe3yJihTaTbr reo·cpM3J1qecKMx M

reo-x:vrMWieCKMX vrccJie,n;oBamm. · Ha KapTe yKa3aHhi

Chi-pbeBihie rrpo6JieMhi ,,n;o rJiy6J.11Hhi OKOJIO 100 M.

Bonpo-Chi rJiyÓMHHOrO Chl'pbJi ,D;O OKOJI'O 1000 M rrpe,JWTa'BJieHbi

Ha ,IT;06aBOqHOM CblpbeBOM OqepKe.

,Z1;JIR Ka:m:,n;:oro Jil1JCTa :chrpbeso:M: !KapThi pą,3,paOOThr­

BaeTCR TeKCT 06'bJICHRłOlll;lifH CJie,rr,yiOIIJ;Me BOHpotChi:

a) reoJToru~ecKue ycJIQBMR Haxo:m:,n;em·m

MeCTOrpO]K-,n;eHMH M MX reHe3MC,

6) cpM3'J.1KO'-XM'MJ1qe<:KJi1ie M TeXHOJrorJ.1q€'C.K•Me C.BOM•CT'Ba

MMHepaJibHOP.O CbiphR,

B) xapaKTepMC'TMKa rrepcneKTMBHbiX paHO'HOB.

OrrMcaH:Hhre rrpaBMJia cocTaB.n'eBMR ChipheBhiX KapT

OTJIJilqaiDTCH 3HaqMTeJibHO OT ,n;eWCT'BYI0lll;J1X )J;O CMX

IIOp rrpaHMJI COCTaBJieHJiliJi KapT MMHepaJibHOI'O Cb!pbJI.

PeaJIM3au;M:e:i1: IDOMIIJieKCHOH reOJIOr.WieC'KOM KapTbi

lloJihillM pyKO'BO,n;MT Koop,n;uHaiJiMOHao-pyKOBOIARIIJ;lifH

KOJIJieKTMB C03)J;aHHhiH B 1978 r. B reOJl'OTJ.1qeCKOM

l<fHCTMTyTe.

J0ZEF: LIS, HUBERT SYLWESTRZAK

Instytut Geologiczny

EPISJENITY A PERSPEKTYWY

WYSTĘPOWANIA śltODGRANITOWYCH ZŁO.ż

URANU W l\'IASYWIE KARKONOSZY

Granitowy masyw Karkonoszy przyciągał uwagę

badac!zy na dług1o przed powstaniem nowoe?Jesnej g.

eo-lo.gii. Historię sta•rszych poglądów na skład, strukturę

i .gen-ezę teg•o masyWiU zaw.iera pTaca L. Milcha (19).

Intensywne badania prowadzone pod ko:niec XIX w.

(12, 19), uzupeł'llione szczegółowym kartowaniem oraz

obserwacjami mikroskopowymi i analizami

chemicz-nymi, poz,woliły G. Berg•owi (2) na syntetyczne

o.pra-UKD 552.321.2:553.495.073.3.041.(438-14:234.572 + 44)

cowanie zróimicowania skał WJ'IStępujących w obrębie

masywu. Prawie jednocześnie ukazało się klasyczne

dzieło H. Cloosa (5), któ-ry na pods,tawie zj.awisk

teik-toniczny.ch ·obserwowanych w ma:syrw:ie Karkonoszy

o-kreślił głÓIWne cecihy teiktoniki masywów magmo.wych.

·Wydzielenia tYlJ)Ów skał budujących ma-syrw, przy

-jęte przez G. Berga, zos'tały z niewielkimi zmianami

utrzymane w późmiejlszyeh opraoowaniach, wśród