Tektonika południowego skrzydła siodła głównego między uskokami: Zuzanna, Książęcy i Przemsza

KRISTIAN PROBIERZ

Akademia Górniczo-Hutnicza

TEKTONIKA

POŁUI1NIOWEGO SKRZYDŁA SIODŁA GŁOWNEGO

MIĘDZY

USKOKAMI: ZUZANNA,

KSIĄZĘCY

I PRZEMSZA

Jednym z ~ e1emellltów 'lItruk'tu.raT.nych zło­ ża jest jego t.eIIct.ondka, która sIl8Inowi ozynnik

deter-mmujący spOlSllb ~1-oa'fja,oJii kqpał.iny ze złaŁa.

Do-tycbczasQwe ,bax:lania tektoniki pólnOOD<l-'WSChodnrej crz:ęści G<xmoi§l.ąSld.ego Zagłębia Węg']owego me wyjaś­ niły jej jedJnoz.tlJ8JCZllie. Wy1dade się, że ten reg,ioo.

sta-nowd kIluc:z. do roz.wdą2llllIlia ~ienj,a tektogenezy całego zagłębia gó.l!noślą,słkiegQ. Doty.czy .to szczególnie akiresu <po ulk.ońJcZJeJnliJu sed'Y1IDen1lę;Cj.i kanbońlsk.iej, a przed rumem1 tellmaniC7lIlyani wielmi :mwceńs'kIiego.

h()lbllenjem tym mjęto się dokłaX:l!niej, badając tek-tOfn.iikę ke':[Ibanu g(mnego południJomego ~ła

siod-ła głównego, stJaJnqwJ.ą'oar?io iiroagmeIlif; pó'łn,ocno-wscho­

dniej części Gómoślą'Skiego ZlanIłębiJa .węgłowego. W l"8macl1 pracy d~j wykoo.anej w Akademii

G6l1!licrliO-Hlutni.cze~

w

K!rełk:ow.ie rod koie:rtlllJkoiem prof. dlr dnź. S.Z. StOlPY IPrze.prowllid'LOIIlO aonalUzę stosun'k6w geol<Jg.ic:zmych, na§W·iet1l.aijac ten pro!hl.em lWedlug 0-boonl!'go PQZl'lJafl'lia tektanll.ki oma,wioan~o obs:l.a.ru.

W tym miej.sou praęmę serdelcrm.<ie podtmęlrorwać

Poomot.Oirowd za żY'Czliwe u'WIBgi i trud, włożony w

tr2ikoCie wYlmaly.wania ,P<MCY.

ZARYS BUDOWY GEOLOGICZNEJ OS'3ZARU

.Pod 1W~11!dem geolQgicznyan obsmJl" ten stanowi część oołuidJn,iowego sktrrzyld1a sladba głównego. Op..ra-niC2JOlIlY je9t cd zaoebodu południllkowym .usk.okiem ,.Z1NL8!TJ/lJa", od oołudlnia równoleżnikowym u.s'Imkiam .. Ksdąż~cy" ,nstomLast od wsohoodu .usk'Oikiem połud­

nikoawym •. Pirrrettn'sm". PólInocną P8lIli.cę OImzarru staJ-D,('fW,{ w przy-blJirbEmiu oś siodła głóWlIl.el!:o. jednego z e:łćI'-VI\'IVIOh elementt6tw (l.trulk'bu:ntu1Ych z.~łp.bia (ryc. 1).

O .. Mn.i.e ",'lęc. rozciagl!ość o~ ,siotdij:",. R:ł6W1l'M!§o jest zbH';',ona do 1cie.:rulIlfku NWW-SEE. MQIŻ:n,a ją wyty-czvć wmłn";' Hnii. ~aJCej Pft'Zez rm.ej."'OOWOŚOi

(od F. !!'J1a W): Maoikfi. S'zJapienioCe i Chorzów. Oś

siod-~, ,głńwme<!,o jest zdefarmowe.na, IUlell!ła ona undula-o.ii. Obll3ma!k1tervstYC'lr.l1a ~cha ·~t obernlOŚĆ' el~ent6w ""'Z~VWI"V'Ch (1J'1I1). }{(muły, Mo!!,cz-etk ,i Sro,Qi..,ndc) prze-dz;pl'~nVl"ll FIł1I'oP&rni Idtmresyjnymi. W mi'E'lls,c:8lCh

e1e-wą('iii ()osi siod!łla !OOjawioS;~a sie Wflll'~ s.ta.rs'ze. n,a-t.cJm.'ł, .. ",,~ 'W' ~iach ,wal1St'Wy mrodsrze.

W obrebi.e ołJs,za,ru, dbolk: osaldów k'aIrbonu Drodu.k-tVl1i1me.e:·, VlTV5tP,OUją s1miły trzec.kxrzeod.owe i

c7.W'lil.rto-l'Zp.dorw·? Qseldy

nroonu

pIOdu'klty;wnego wvkazrują cłmlMi\c't"lr:vstV>C7.na. dwlUd'zII.~~ IW swym Drofilu

strll-tv,q.rllfimm:vttn. DoIlrna ,cześć orofilu reP1'f'l'Zentuje

Op:t"An-C'.2!!la 1St'ni.P. IW~OInośną, natomia:~t WY'Ż!l17Po o<!.niwa Pr<~f!IIlI - ;\t~YIllen'l1aJJna sE'irle l'itm'Oiczmą. Główna

ce-('n'l. o~''',1ó1llT ka,rIbo.nu badanE'1!:oQ o'bszalMl jest ZU<?oz;T)oĄ reidulk,cj,g, i'C'h g.rulbości, w stosunku 00 serii

w

ich

UKD 551.243.1 :551.7350211.781.5] :553.94(084.21)(438.23GZW)

pe4lym promu. G.rtł'b06ć posz.czegółnych serii

zmniej-l!Q'JB się z zachodu ku ;wschodowi. Wśród pOIkła:dów w~ nQltoweJ[le są l'i1c:me wymycia erozyjne,

sz.cze-góinie IW p6mocoo-wschocln1ej części obs2llI.ru badań. Na)Starsze stwie:roZlOOe utwory iklarbonu

produktyw-nego :zaU.C7J& sięd.!;>namu.ru A. Poza namu.rem A OIr'oS.Z B i C, kaxiboo. .górny reprezentoWl8lIly óest tu przez Qglliwa westf.al1u A i B (9).

Seria pail'IalLiC2'Jllla {nam'U.r A) st8lOO'Wi ko:mtPleks I',\"8rs11w Uasto-mułowoowych, z,awimający

charlUlJtery-tsltyoC7JDe poziOmy z f.auną mamką. W batdal1lYlD obsm,-r:re serda ta jesIt porz:nana fm,gmen:talrycmlie. Maksy-m'8·Lnie ~ć s1lwiarooooy.ch osadów tej se.rU

pm.e-\\

~

OBSZRR

MDRIO

~ 'oś siocH'a gltjwnogo ~ iJokolci

w!Jchodnia poklbrłu ~ SIO

+

'c1r1hjtJin!J -ł- synkliny

Ryc. l. Szkic gflOlogiczny wschodnie;' czę§ci 'stodła' gl6wnego.'

Fig. l. GeoZogical sketch 'of el18teTn PQ.7'tof the Main

H

W 1 1

-s

PomiardH 70

Ryc. 2. Diagram azvmutów kierunku zapadania

usko-ków NW częlci obszaru badań.

Fig.

2.

Diag1"amme

01

azimuths

01

dip

01

faults in NW part ol the «rea studied.

WH7---~_

'I:

....

s

N

Pomiord" 50

R1Ic. 4. Diagram azvmutów kierunku zapadania usko-ków SE częlci obszaru badań.

Fig. 4. Diagramme ol azimuthB ol dip ol faulu in SE part ol the area studied.

kracza 300 m. W a.na1iZQWalDym obsrmrze serie.

ta.

cha-nikteryzuJe lilię małą ,...,ęgl<mośoo§cią; pdkłady węgla

są nielflczne, a ich mążsZoOlŚĆ na ogół nie przekracza

1 m.

Seria J:linmf.czna repremntdwana jest przez

'W\SIZysot-kie ogniwa. Profil jej osaJdów rozpoczy.nają ,utwory

gómo6ląs'ki!ei serii piaSlrowoowej (namur B i C).

Sta-nawią ODe kornpl~ sikał grubacle1lrytyeznych

(zle-pieńce, piaskowce) o mląższoścl dooboIdzącej do 150

Dl, zawien.jący liczne, grube poIdady węgla. Ponad

górnośląską serią piaskdWoCO'WIl W'Y'S~ją skały

gór-DOŚląsk:Iej serii ~ (woest:feD. A i dołna część

westfalu B). Ta część profilu kIIIIrban'll

produlkty,wne-go et1lonowi kdmp.'Iie!ks ceadów 2'lbudowany w

przewa-żającej częścd ze skał iIaSto-mułowoowych, IW któ-rych WYstefPUją micme, lecz lOił.ezbY'f; gru'be pokłady

wp.

Grubość serll łuptmwej osiąga tu 880 m.

Naj-wyżej ipOłO'i.onla w fIXl"(lIUlu ser1i llJnmi.clmej jesot kra-koWSka seria piaskowce. (g6rna cżęść westfalu B 0-'

raz westfal C i D). W .amIUrzowanym obszarze 'WYstę­

P'UJe

tYl1ko jej spągowy odcin.elt - warstwy

mHr.ołow-91me góme (g6ma część IM!6tfalu B), skialy te stanowią

kompleks piaskowcowy o grubości dochodzącej do 230 m.

W naidldadZie uf:wo~ proCtuktyw.nyłch

WYStIllP'UJe

tneclor:r:ęd (~6my miocen)

oraz

~. 'l'.rzeC~

302

H

w

~---~~~---] 2%

....

s

Po",iard", 80 f

R1Ic. 3. Diag1"am azymut6w kierunku zapadania usko-ków SW części obsza1'u badań.

Fig. 3. Dtag1'amme of azimuths ol dip of faulu in

SW part ot the area Btudied.

N

f

w

s

Ryc. 5. Diagram azymutów kierunku zapadania usko-k6w NE części obszaru badań.

Fig. 5. Diagramme of azimuths ol dip ol laults in

NE part ot the area Btudted.

W ł!----=

,'"

"'"

s

I'ottriord", Z6D

Ryc. 6. Diagram zbiorczy. Fig. 6. Summative diagramme,

l!~

rzęd ll'Ieprezentowany jest utworami. ilaLS,tymi, wypeł­ niaJącym! .rynnę o połudttlikawym ll!Ia ogół przebiegu,

zna'jdują<cą, się ,przy południowej gil"ainlcy obsearo

ba-dań IW !pObliżu us.k'dku "Książęcy". Kampleks ten leży

pmwłe pozi.omo, niEqOdnie na skałach karbońskich

a grubolść utwo-rów zwiększająca się zgodnie z

kie-,run!lrlem pogłębiania lI:'YllIlly (na S) dochodzi do 35 m.

N-a pozostałym o'b&zerze skały trzeciorzędowe lilie

wy-stępują. ,

SkałyC'ZW'Bll'toa'zędOfWe są pochodzenra

looOfWOO'We-go (piasld, żwiry), a ma!ksymaibna !ch gru'b06ć

doC'hQ-dIl:i do 55 'm. Osady Ił;e na obszarze badań lilie t.WtOl'Zą ciągłej 'PClIkTywy, cbocioaż zasięgiem swym obe;mują calotść obszaru,

NOWE SPOSTRZEZENIA

W celu pełnego ~hanalkterywwiSlIli'a podistalw<>wych

elementów strukturalnych !połuJdinioweg·o skrzydła

sIo-dła główttJego w obszarze okreś1ooym tematem,

wy-kQl.'ZyStal!lto ma.py spągu pokład6w (w skali 1: 2000 1 : 5000 oraz 1: 10 OOO), przekroje geologi.cme oraz

in-ne materiały goologiozne i UJdogtępni~ W

POSZC'Ze-gó1nyC'h kQPaln:i.a.ch. Przy wy1kIDeślaJIliu .map

zlllStoso-'WI2IIlO inter,poill!ltcję rÓWlllomierną, ;przy ,czym

iWyikorzy-stalno metod~ użycia hair:fy interpolacyjnej (3).

Koon-tUl'lawame za,ś przeprOW'8ldzono me'OOdą

interpretacyj-ną, która wykorzystuje wiadomości o budowde

geolo-gicznej okont1.llroWytWm1eg,Q ohmalru. Wykreśla.nd·Q

koo-buirÓW przeproW'BdZOOl'O nie w spod czysto

mecha-niczny ptCfJIl'"LeZ łąc.'re!IlJie ptmktów o tych samych

rzędnych, lecz metodą baroziej od'Z!Wierei.edLającą

trendy i1n~eg,o parametru. W prowaldzeniu

izdl:ilnd:i 00IpUlSZC'Za się m.in. pewne odichylenia, madące

1.JIZ8.S2Jdtnll.enie w tendencjaoh okonturowyrwa~j

pawie-I7JCłmi, rprzy zaclborwatniu rówtnoległości wa.rstwd.c.

Ist-nieją.ce materiały i\ropaIlniane, dotyczą.oe budowy goo-Logic1JTlej tego obszraru. U2'JnB1!ltO za wy,starczające do

lllSIStosoIw!atia tej meboldy.

Do opracowania cklłąC'zono r6Wll1deż q;n-zeklrolje

gEO-logiczne połtldnfirowe i .rów:ooleżnik,owe (TY~. 7 ~ 8):

PirzE/kroje wykon,alOO wzdłuż płas~zY!Zlll mmej WIęceJ

prostopadły.ch i roWllloIegłycl1 do l"00Ciągłości IW'a.rStw.

W celu przedstawienia orientacji deformacji nieciąg­

łych (uskokÓW) spotrzą.<lzan.o diagramy (4). Diagramy

te (.nnc. 2-r6), 'PrzedstawilSjące i9łatysty>CZlllY obraz

roz-kładu 1ki6l"UlIlków zrzutu u9koków, pOZ'WoUły

wy,d'zie-lić systemy uSkoków. Do sporząKJmemia diagramów

wy1tQI'zystaoo malPY &,pągu iPOkładów (iW skali 1 : 5000

01l"2/Z 1 : 10 000). Aby ot.rzymać ta.k1 di·agram

pomIerzo-no azymuty kierunków zrzutu usk:dt6w (róinią się

o 900 _{od azymutu .rozciągłości 'UIIIkidku), a następnie}

wyańkd, pom!IaJrów zgruDCJW!anO w klasy (po 10°). Po

otrzymaniu procendiowej zawa:rtości kUfflY ó\vyn,iki

na-niel9iono na koło !Pl'ojeJklcyj.1l!e (0-360°), o.rzyjąwszY upm:edJnio sk.ailę

x

cm

=

Ił/o. P.rzy ,Wllrokatch o

rnmie.n-nym !pl"Zehlegu Ui9tałcmo ,średnią wartość azymutu

roz-ciąJtloścd us1to:1ru.

Krytenl.a.rni wy'boru uskoków do opraoOOwarua

dia-e:'l'amu były:: w.ie1kaść zrzutu oraz dłuęość uskoku,

W diagramaoo nie ~ględ'!lirOl1JO ,UJSI1rokl\w o ~cle

pcmJ.7.ej 2 m .i długości ,pOlIlitej J.50 m. W sumIe

po-miea:'7lQDO 260 azymutów kierunku zrzutu U&1roków.

Taką metodę przedstawienia orientacji uskoków

przy-jęto IZ

malm

doot.atec'2m.ej ilości danych, co 00

00-chyflenlLa IpłaLSl2lC'ZY1JTl ~rzutu u~~. a 00 za tym

idzie nłem!J!ŻliJwiOtŚcią Srt>Or.zą.d:rerua !dl.a.grambw

koalttu-rowych uw.z~ledl!liająCYlch DJ8ichylenie ,ołsl5zczvm

u-slrokowyt:h. .P.rzy Otml.c<>wamu deformacji ciągły.ch

za-stasawalllorl metodę Opisową·

iNajogólniej. kaTbon produktY'WlllY omawia,yj."go

00-SZSII"U wyk9zuje łaeodne monoklinalne za.oa?6J.lie w

kieru,n,ku oołudiniowym. Upiaid IW8ll"Sbw jes.t IlB'JWlęk3ZV

W .północnej. części, gdzie oQI~g.a ,wartość ~'koł.o }!;O,

a IIlSlWet w.ieced; ku ipoil'uld'!1.i.O'Wl ml!l~e-jp. 00 5 . W ,pÓł­

nocnej oCZ"ści bad8tn~o obsza·ru lro()lZ!ela,e:łości :wa:n'llfTw

sa zmieIllne, co uwa;run'lc<YWl8me jest cechami

Sttw1er-1bOInycl! tn ...:JoeIllefT11t6w .oloikatYtWlllych,to jest kaouł

Sumienic i Maczek. Pomied!zy tymi elementami

m-obM'("W1().'WR,l}tO strefe obrYiżooą.

MotnICł~imtl',me, w cze.ści centraLnej i !O'Olud,n,ł,')IWej

oIbszaru badań, zaJOadanie warstW' połud;n;oWl!'tSo

s'lrlr:zy-dł'l!. słotna il!łównee:o, :w OhsZRoI"Ze Illta W .... d ~l,S'kllilt:l:

.,Wp,nda." ulee:J!. oe<Wn~mu 211.'Ó7m6.cnwPllliu, Rt0'V'iS1l!tł.oor:

W1al'lSrbw

stQPt1iiOWlO 7Jtllieni.oa się. ari do południlrowej,

304

W ikier.uIIl!lru na E od tej strefy rozciągŁość

ta

poIWII'a-ca do równa1.eżmilrowej, Poza wymlen.ioymi, nie

noto-W8Jl1iO w mych OIbsm.NI/Ch :zmaozniejslzych deformacji

plik8lyowny.cb..

Gł&vI!ly WPłylW na ,budowę geo'logi.oazną ~a'COwy­

wanego ot:maru wywierają defonnacje nleciągłe

(dy-s]ulIl'kltywoe), o z:r6Ż11liocoVl/l8lllej wie1kośal. zr:DUtu,

zmie-nnym nacihy.len.iu ipł.a.szezyzn uałroI'k!OWyclJ. i.

llOl'ieato-wmtiJu.

Deformacje nlecłągle'

UslOOki, których lWiellkOOć i'lJr2'JUtu · doc~ nawet

do 300 m, występllljąoe lIl1l całym. obszarze badań, są

domiJnującym elementem tektoarlCl'lll1y.ID. A.naJiza map

i ipI'ZeIk:rojó'W 'WIS1k'lllZUje na :lJdecydow.aną ~ę

u-slroIkó'w normaiLny,oh. NiIe mobsel"W'QWmlO prawie

Zad-ny.oh uskoków !kompresy'jnyeh. AiZymuty kierunku ich

zrzutu są 2a"ÓriiniC<l'Wane, niemniej

moma

zgrupowia.Ć

je wdkół 4 .pOds~h kierunków: połud.nd1mwe­

go, przekątnego SW-NE, ~o NW-SE araz

l"6wnOilE!'ŻJl'l,iblwego. Uskoki iWIChod2ląlCe w skład

wy-mian,lony·ch zełslpo~ów wyISt~pUją na całym obsz.a.m:e

badań, lecz: m-otna Z81Uwariyć !Pewne zróżnicowanie

orienbacji tJtsIk,o/ków w poszczeg<llnych (jego częśdach.

W ,p6łnoC1DO....zaJC'bodnlIej części ana1.i7nwanegil

ob-srza.ru (rrye, 2) dom'IInują wyniIŹClńe uskoki pOłudniko­

we (M'/e). Wśród niC'h 7Jdec:vtlowaną oD.1"2#ewagę ;mają

uslooiki n:mlCsdąlCe na E (72'/~). UsJroki o biegu

2lbli-Wny;m doQ rawlnlOl1eŻDdlk:awe:go {~ 200f0) zrzucaJą

wa:rstWy głÓWlnie Dla S. TY'lko enwalI'ta cześć soośród

nkh zr.zt.I<"a ,W8Il1..<1trwy na N. W tej paIl"Itii obs'Zs,ru

wy-r6żni~ mOli,na jeszlO'Le WlkoOik:i przekątnIE! NW-SE(olro-lo 16'/0). z kt;órycll pOOll!ltd 213 urLuca warstwy na SW.

POłI.ld!n.iOfWO-za~hodlni.a część obs'z:a:ru badań (Il'yc.

. 3) cbarakteryzUije się pr.z:ewarioałjącylm wyf9t~em

uSlroków ll"Ó'WIIldlemillrowych {61'/o), .z których około

90'/0 wy!karz;u'je zrzuty na S. 110iść IUBkoków :t'ÓIW1Iloleż­

~h, jaik i wiel!lrość łeh ~utu male~ w !kie-.runktu lila N. Us1roki południkowe w ·tym rejonde są

nieli.c'zroe. a wŚl'Ód uSlroków .orzekątmyIch Ur.Lewa7Jadą

u&lroki NE-SW (dlroło il.~It), !które na ogół zmuca,ją

warstwy na SE,

BImi'Zieó

róWlllOIIliernym :rozik:ł.aidem kiie.runlru !bie-gu UllIIkJdków obaorakterymje się

poludniowo-w:sohod-Illi;a część lbaólilllego dbszar.u (ryc. 4). :W~ia;jące się rte9POły uSkJoków to: u.sIIroki przekąlbne SW-NE (3~/.),

z. kJtó;ry<ch 85"0 Zl'ZIUICa W!IIir&twy na SE o.NI2 uskoki

pme'ką.tne NW-SE (M'/o), 2Il'2u~ące /Warstwy w

wf$-swścl na SW. U.słrok.i południłrowe (jpan:ad 'JJ)'/o) w 2/3

mozucają ,wantwy lIJa E, nad;omia.st zdecyd.OiWl!l.OO więk­

SIZOŚĆ uiSlro'ków l'Ó'WIr1'01le!Żni.klQwy.oh Zl'IZUOa waorstwy na S.

,W lPÓłnocno-wL!ChOldlnich part1aJCh obszaru badań

(ryc. 5) f)lroło 3JiO/. uskoków ~boóz.i w skład zespołu

preeką.tne.go NW -SE. T.rzy czwarte ~ nioch

zrzu-ca w.ar.stwy na SW, Uskoki p:t'IOIStopad'łe do

wymie-nionego sy:stemu {systemu p.r.zeikątIloego SW-NE}

sla-nOW'la p'<maid 20% _{• Wię'kszość z nich Z1"zu.ca lWarrstwy}

na SE. Us'kclki południl!rowe i rownoleżnikowe są

l'e-prezentowalle mniej więcej jedm!kowo ~nie.

U-s«rok;i południlroWle :m:zuoają wat'riwy zównomiernie

na E i W, ne.tomiag,t wśród us'Irok6w

l'ÓWiDOleiJndko-wyeh nie st'Wi€J.'dzQllll() zr1JUtów na N.

Na podstawie diaglmllruS!w, oberjmujący,ch

poszcze-góLne części c,bszaru badań, SIOOITI:ądZ'Ollo zbiorczy

dia-gram 81Lymutów' kierumlku zrzutu (ryc. 6), który

po-21Wala w~ie1ić cztery głÓWlne systemy uslroków:

- system l.1oSko'kćw ~, k1tórych sz.ymuty

kierunków 1lI."ZUtu 2m."U1poWa,ne są w przedziałach

7()-...l11IDo onIlZ 250-290°,

- system uSlrokótw pmekątn)'loh NW .. SE, których

a-zymu!1;y kierWll1t6.w zrzutu miE'SZlCZą się '11

prze-dzioadialClh 25--65° i .205-1245°,

- sy1sl:em us'k:o'!tów p.rr.eIkątny(!h SW-NE o

azymu-talC'h kterunik:ll zrzutu ~powanYiCh w

przedzie-l!aoob. 1,15--1.55 o i 295---335°,

- system uSkdków rdwI!ldleŻl!likawych. kt6.ryoh

azy-muty 'kiier.uIIl'klu Z1'mtu rmajdlują się w ,przed"liale

16{1-.200° i 340--20°.

Alliali'Z'a d'iBgtramu zbiloltlcrz.ee;o poi'llWIala za.u~tź:yć

PIl'M!IW3,!!;e uskdtów r6łwtoo.le7mikawych (400/,), z

wy-fi

+250 +%So E n'J.n.p.m +250 Ł m.n.p.1f'ł. oZSo -'l6o -500 -1!1'0 -/ono ~tJ,tI m~---j---b---.---+iĄe

~~

~

~~\

\

~

-5"" ~!L~ !dl d 510 ; ~ -500

~

., _t"_':.. ____ - - - - - - - \ . -ISo 'f; _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ " -750

-,- \\---:f

.

\\

\-Ryc. 8. Przekroje zbiorcze W-E, skala 1: 20 000.

Ryc. 9. Przekrój zbiorczy N-S, skala l : 20 000.

sw

-150 ' _{Przek.rój 4-4}

Ryc. 10. Przekró; NE-SW, skaZa 1: 20 000.

Deformacje ciągłe

W badanym

amzame

1r0000iągłość iWamtw odznacza

się ikieru.tik:iEm zb1i:ilcmym na ogół do

l"ÓWIOOle2rnijro-wego, niemniej jednak w północnych partiach

obsza--1000

Fig. 8. S'Ummattve croBs-Becttcms W-E, BcaZe l: 20 000.

s

Fig. 9. S'Ummative crosB-section N-S, scale 1: 20 000.

NE m,n.p,n

-/50

Fig. 10. Cross-section NE - SW, Bcale 1: 20 000.

ru badań rozciągłość warstw zmienia się w dość

du-żych gr.an.ieach (ryc. 7). W obslzalrJie tY!Ill bieg ~w

osadów g6.rnok:aIl'boiJsltiJch paz'WlSla m.uWatŻyć

i.s1nlie-jąee tu k.opuły Szopienie (NW c:zęść obązaru badań)

oralZ M8Jcze(k: (NE c:zęść badlllllegQ ołm.aJru,). ~iąg­ łooć 'MIJl'Sbw w tY1Ch paIrli:8JCh a.n.aJizlofw.aJQoE!go Qbs7J8ru

zmielIl.ia się od ~ej do łlAwet południ­

kOlWIeJ. Na S od tych obsrz.airów ,bieg W.8Il'!Stw nde

wy-kazuje w.iększych 'MIJbań i j.ast Da ogół zbli.żo.ny do

l-(xwlnole2m:ikowego; warstwy zs!padają monokJ1.iJnalnie

.na S. N8ijw.iększy upad warstw o~ jest

:w

północnej <lZęści Qbs:Damu badań, gd-Li.e Qsiąga .wal'lt-ość

rna.k$yma:lm:i.e około 18°. Kąt upadu lINIleje zgodnie

z kiell'lUlllikiem zaq>adiania IW'IlI'stw i w połu:dJndowy.ch

~iach analiz.awa.nego obrr.aru dochod~ IlBijwytej

Warstwy zalegające w PÓ~-z.achodni.ej ~i

obb'7lClJ11U 1Jr&II.t'lUl Ula..J4 JUeru..~ .l"O!ZC!ą&ia&c.l zwuany 00

roWOQ1E!ŻIll11tOW!%'O.

w

wię~j ozt:&C.l .złom IU-y"mut

lUCiągroŚCI. ,Jelit zgOUlly Z ltleI'LlIIlI!:ltml .r.. vv vv

-.,,,,,JG.

lila

vY QQ poj,uanJJto""eg;o USoIlOKU "wanaoa:' l'(U.\;!ągłośĆ

lwaL'kltw zmiew.a Sl~, ~tltQWO .na .w-,r.; Gtaz

iSWW-..J.IIIE.I!:, by w pobliżu uskoltu "WlIilda." O&ągnąc

-.y-muty z.wiŻOI1e do &ierunltu łi-S. W kiel'UIDik,U

na

E oc1 tego uskQku .rozciąg~ć osiąga ponownie azymut

zblitOlD,Y ,00 l'OwlIlolei.lDillwtwego.. .Wyg~c:Iie rWa.ra11Wi~,

~~ w tym rejonie, s.ugea::uJe is1mieni.e

de-iar:maqji cl.ą.głeJ {fal!c1tu.) o nl~ prom1eWrU l

am-pli'WlCl:z1e (;ryc . .10). Oś tałrdu ma łlieg zb.ldżOlny ~ po-rlUdal.iIklawego, Q; ~ą do OtdiDhylerua

.na

::;E. 'Nr:w.

ze zmianą azyJID.llW .1107Jciągłości QbseJ.1wuje si~ t.adde

aniraInę kllta. upacW WI!IInIotw, który ~)e od Qk:ołiO

~u

na

p6łDJocy Qo oIroło 5U

rnra

_{połudln.i-u. Uzupeł­}

niaJąc wwyższe ~ tDr8IIei:y wspomnieć

o

~n za,buxmjącyoll cią,gWć tej strefy

oc:lka:I:lIa1-ceń fałOOrwy~h. UrSlw1ti te matją l"ÓŻIlą W'ieJkOOć

zrzu-tu oraz zrolmli.oaw.&ruł onIen.tarcJę, przy czym

na,Jbwr-dzi.eij mac:my UISIk:dk: .. Wr8IIlda" qbci.nra. jak: się 'WYJCI;ade,

wsc:bodn.ie skrz.Yóło w~i~ ~

stauk:1lu-ry

farbdowed.

DokłaIdniejsze ~ie biegu

Wanstw

jest U1ttudlDri0lIleze ~ę,du Da QroaK robót

gąmi.crl,ycll

w

·ted panti.i .Q~.

PpłudIniowo-~1l część ~u barQail

eha-r~ą ol"OI'llCi.ągłości wara1JW zb1drżoDe do

rowDOJ.e!l;-oiA!;Qwej, z itY'likio rn,jfflll1r8lCl'łlI~ ocIrcbylleniami lD8. ISJ::. :Vi oałyrrn tym ~ wa.I'$wy ~

JIl<lIIloOiI:liJDal.-nie łIl8 S. Upa,d. w~ !Waha się od 4-'1", przy CIZyrIIl

~ jest Ql 1P.Qludniu, W r~U QSka'kJu

rQW-ooJreąlriko.wego "Ksiąrtęcy" (ry~. II).

W ~UrdDiowo.JWBCnodni~ częśai aoali.zawanreg()

Oibszairu DIIeg W8/l"stw 7,1'll.I2:,qny jest dio ,kiel'll.llIlliW iS

W.W--:NJ!:J!;. W QDS1At7.re ma ,r.; oa oU.SItaklu ,.P:r:r.emsm"

wax-stw.ice wyls;JazuJIl .~ Qo rOdcbyJenia się w

.ltie-I"UIIlKU l'łJ!i, Dra ,r.;

zas

QCI'

uaIt,.

"J8IIl-AaIllty J:3.Qry"

w~ zm1eD.i1aóą bieg od SWjW-,I)I~

pop.rzezl"O\W-lDOrleci.:n.ikr

łIlIIl l'lWW....:sEE. 00 uwaru.nllt!Owaoe jes.t

cecnami ~ ~ !tym ~za.rąn

PIC)-tOO.InJrOIw()-zac~adnśego Wąg;men1l\l ~puły MaJczetk.

Wall"Sotwy zapa.cLa.ją

na

SS.l!l, ,w Qbszarrrl.re

na.

W od

u-sbiku ,,Przemaza",

na.

rSE p.omi~, w:Ioo1tiem

,,rPlTzlem-.

sza"

i "Jan-.1UiinJty ~y" 0II'arz;

na

S .i SSW !VI

00-SI'llaIlZe iIl8 E od ~ .. J~y Bary". Kilty u-paau zawarte .;"1 w prZeOZl8.1e

3-d".

Ro.zciUloBć zblli:ż.qoa do a:ówno1eżlnik_owed

chrarak-ter.v=Jde ~e lPQX'tie abszelru badań

(rejoo. lila E od uSikloku ~ Budryka). Bieg

WQr11Stw ~ ty'lko DJ.e:z;oa<:zll1re .odt1I.yIl.enia w

ide-.ruokIu NEE. UIP8IdY ,wr!lrI'S1lw waba;ją się od 14° ~na północy) do 8° (ne połuIdniu). Wy4ą1llrowo kilty

u-padu aochodzą ao 18" (w rejonie na W od uskoku

~.

306

PROSA TEKTOGENEZY KARBONU GORNEGO W BADANYM OBSZARZE

Badania nad stru'ktUl'ą sirodła

g1Ówneeo,

~

wadZOl!le IID • .In. p~ Zakład Złóż Węgłi AGH,

po-zwdli'ły określić jego za.chodnią grandc~. W ~dl

praoooh (7, 8), Q;&cbodnia gramdca si.oldła głó:wnego

zo-stała wyzna.c:zon.a w~bcdniami ~ synkliny

ru-dzkiej. Antyklinę Zabrm. \J\l'MŻa się rza element 0dręb­

ny IW S'borstmkJu do siodła głÓW'neg.o. WIIi!ICh'OIdnia

girBllli-ca siodła głóW'Dego .jest słabiej .llO'/Jp02IllIa pr~ czYm

najlepiej r~y obszalr stanOW:l. kopuła Maczek.

S. Z Stopa (1(/) ut.rQmuje. że sido główne jest

elenlEm1:Jem ,paws1s.łym lIlIieco lWICIZeśnleij od połll'Ckliko­

wych elementów ~ych, które ,uważa się za nrajsrtan,'ze

w

zagłębfru gómośJ.ąSkJ1m. .7JrD,adulowande

asi siodła

zaabserwawanre

w

anaJ.izQwacyrrn ołErzane

wS1amuJe,

że ten rowmroa.eżni.!rowy element

c;t.ruktural-ny fł.Iosflał pOOdainy nac.iskram. prootqpadłym dlo <Bi. WJek tych llIIIIOiSów natleri:y wiąmć z f.uą leoi1ską,

mającą miejsce u schyłku orogenezy waryscyjskiej. W fwe leońskiej ukształtowany został prawoopodob-nie główny szkielet strukturalny zagłębia górnoś!ąs­

skiego. Uważa się, że deformacje ciągłe i południko­ we deformaCje nieciągłe są wynikiem oddziaływania tej fazy. W analizowanym obszarze siły działające w tej fazie spowodowały modulację osi siodła głów­ nego, tj, powstanie elementów pozytywnych (Kopuły

Maczek i Szopieruc), w miejscach elewacji oraz ne-gatywnych w miejscach depresji.

Pooieważ nie .stwie.l.'lCbJcmo IW baldanym obszarze

lP!<)łuIdtndkaw~h uSkxików kOIJllPl"e'SYlinY'Ch, a jedynie

dytilokaoje 1Da1'IIIIr3lne, rrna7Jna przypUSZC!lAlĆ, że

pow-stały one tprad koniec faozy leońsrkietj w Qkresde ,reIlak-sa.aji. tegO obszaru. Poddbne lWIDi<lIski

mama

wyprt)-wadrzić Dai padSta;wie badań połudnritOlWo-zarCllrodnie:i

~ rmgłębia. gÓJnll'oś1ąskiego (2).

'I\my pozostałe systemy 1\lSIkJoIk(tw, stwoierd:2lcme w

qp1'aCJ(JWdllym OIb.9za,rze, rwBkiar1JQją że qłEzar ten po

fazie leońsrkiej pd(Degad: k~ do:.iałIBndru sił

PrO-IWIddujący;oh

de.foilmade

dy&iOOktYfWlIle. ~W8IdaJo­

oe badania wykazały, że uskdd systemów

p,rzek~-1l}'IC'h SW-NE i NW-SE ~ą 'USrkdlti. połu/cllll!f,k()­

/We, 'WISr1mIz.u:Je

w,

że lEIkldk.i syBt.eImów pmeką.tnydl

NiW-SE t rSW ... NE są młod9'lJe od lUBk:o'ków p,orłud!n.i­

kowych. Uskok będziński, który należy da systemu NW-SE, ~cy się lIlrII. N oId arnal~

dl>-szaru, ,pt'7SIll'ieSl:lJCZa warstwy triasowe. Wskazywać to

może na ~ potriaeowy w!k!k (lui'b Qd.młordzony w

triasie). Doldaidtnie!jsze o'k.reślenle IWirelku

geoOOgicrl'JDe-go Idefotrmelcji ruecdągłyeh lObu systemów prze.kątnycll

lDIa(patylm ll18 trruIdInoścl, ze ~ędu Ila ał.a.bą

Idbtydh-CIZJIIS ~ ~ ~ych łW tej

d149ci

zagłębia, jak ilÓWD'IreŻ ~ ,ddwodów na :in'bens1JW-niedszą d:zWa.llność pawar~icb (ailjpejsklch) faz górof:w{mczych. Nłarjmłodai:y1mi dySlobtcjaml.

stwier-dzonymi W 0Ibs1ZrllJI'Ze lbaIdJarń są rusik:IO!kJi ~emru

TÓWIIl'O-leżnikawEllIO !lJWii~ Z ()1)QgeDezą alpedską, 8 wieJe

z lDI.ch l!lIaIlety daIlo'W8Ć na górny miIOOEm (5, 6).

Usko-k!i rbego s,Y'silleJmlu pmemieslZO'lJalją dysldklaoje ~ pazad;ałyK:h systemów. Pawsta!ł:y 0I!le jrałm

klansedy-mentracytjne w etosoolku do asrakiów górnego

mio-cenu

~"

,Wobec pqwytstz.ydl faktów lDlO'ŻIIl8 prz,y,pl.lSZC'llaĆ, że

sWu.k.tu.ry goologlczne W am.aQimwanym obs:zarze

zo-stały ukształłldwe:ne ~uteIk: odd~ałJIrw.amrla fatr.y leo6sklrej u scllyDtu cmogenezy weryscyjskiej. Z fazą

tą lllrIIilerly w.iątzIaĆ po.wsta!IlIlre wrS?Jel1kiroh de.f.o:rmalcji ~cl1 araz systemu 1MkIaków połu/c:I!D!IIrow~b:

naIx>-mlrast ipOwstarnie łircZI1Y'oh deformacji n'ieciągłych, ~­ 'DtdlłCyc'h S'ię w 3 powstałych systemach N!W-SE,

NE-SW oraz W-E, jest roIdzwiercledleniem onarc!fs.k6w

lub iml.Yc'b sił

w

orogenezie a!lpejskńe'j,

JrIiIro 1w6oowe '9tIadi'lJlll Ik!sztahow.atDira aWuktury

bat-da:DeIgo ,obsrzaru lll8leriy rpmY1iąć Okres POWII~

przedg~ ~ ~e«o IW

g.6r-nrym. ml.OCEIIld.e, z iktórym Wliąrt.e się paws1;anie

pm,y-najmaJ4eoj oezęślci d~ rowtoolerim:ilkQwycl1,

Nal.e-:ży )jednark IJ)racllmte6lić. 7;e \PclID:ie~ abriaz tek~

badaalego 1'\eIjonu w~ ~ ~ółowych

&IIIIliz,

w

miarę dok~ego T02JPr()1JOO1l.ia gealo-gi.cznago.

WNIOBKI BTRUKTURALNE"

SUMMARY

The paper presents results of iIbe studies on tectonics of the north-eastern part of the Upper Sile-sian Coal BaaI.n. Tbe geological structure of this

aJrea :is ma.faJly alfected by discontinuous (disjunctive) deformati0n.9. The productive Ca.rJxmiferous rocks aTe

cut here /by a networik ,0If generally normal faults. An oIUlalysis of the

,gNldlhs

of diJrections of the

dowutbrust made it ipCl\'3Bible to distilnguish 4

sy-stems of. fau1tB. The fa/Ults of the oldest I!,Ystem (aouthern faults) o8Il'Ie daIted at the Late Ca.rtxmitferous (Leon.ian phase), and those of the youngest system

(:Jati'lludina:l faults) are in'flea1J;n'eted as 1OO!l6ed1menta:ry

in relation to the Upper Miocene deposits. The faults

otf lIhe two :remaining systems {NW...sE and SW-NE

ottented, ~ectii.veln originated after the

Canboni-1. Al exand;row.ioz S. W. - iPrzejawy

tSto-nikJi mioce6skiej WI ~IlSkdm ~i,u

Wt:I'lo-IWym. Acta g.eol.

1POl.,

1864,

t.

.24, m 2.

2. Bogacz ,W., K:roko!Wsolki J. - .AalI8.lim defor-maCiji nlteIclqglych

w

uIlw<nIach lkarbcmu

RY!bni-~ ~ IW~~. Zesz.. ill8IIik:. AGH,

IW Iiruku.

3. Ko

tan

s It 9. Z. - Zasady kont/u.nolwaniJa.

UoSeio-wych I!Da!P geol. PodBt. zasady .i metady geo!.

kart. ,wgJ:. iP.r. iIInst. Geol., 19:7.1.

4. K 00 z i air A. - StatystYiC'lIle ~e

'WYID'l-IIt(Jw pclmiarow ~ Sk.rypt do 6wfcr.eil lE

eeal.

dynam. U CIZ. Wll'IOclaw, 1969.

5. KuoiDski T., Mitu,ra F. - WrpIyrw

tekto-Il1ilki Illa r~ ipOIWieil"2ldllln.i GZW. Pr.

most

NiBlt.,

ser.

A,

nr

55.

KatJow:iooe,

-1958.

6. Pet ran e Ik J. - M.Ladotretiharoi tektoalka

w

ostrarWliro~ lrevinu. iRraha, lA56.

7. Stopa S. Z. Domagah M. - L'antydlinal de

Zabr.:re (Csir.boni:fen! de !la Hilmte Silesfa). Bull

t:1e [' Acad. Pol. des Scieooes, 1961,

t.

9. :n.r 1.

8. S top a S. Z., iM a t1 K. - Sy,nk;!,ina rudz'ka

ka'rIbanu 'prod~ ~.

z

PQS. Kom.

Nauk. Geol. iPAN, KoraIWw, J,961.

9. Stope S. Z. - ~yk.a s~o

podziahl klalrtbtmu ik:rak~ iW (pw,ietle

pile$otaJniki. Roczn. Po!. Tow. Geol.., ,a67, <to 37,

z. ,1.

10. S t ~ paS. Z. - iPastfZ)Y rw ~

kraIIrow-:Sk:()-8l~s'k!Leg() zag!~ w~. Mate:r. AGH,

1,973,

nr

22.

PE310ME

B CTaThe npe,ll;CTaBneHhl pe3ym.TaThJ HCCne,ll;OBaHJUI TeKTOHHKHCesepHOBOCTO'fHoA 'IaCTH BepXHecHne3CJroro Yrom.Horo BacceAHa, r,ll;e rnaBHhUI CPaKTOPOK reono-rH'leCJCoro CTPOeHJm SBJI8IOTCJi pa3phIBHhJe HapymeHJUl (,l\HC'hIOHKTHBHhIe ,lI;HCJIaKaqlm). B 9TOK paAoHe OT-nOEeHJm npo,D;YKTHBHorO Kap60Ha HCCe'leHl>l cereA c6pocoB, cpe,ll;H KOTOPhIX 6om.IIIHHCTBQ HKeeT xapax:-Tep HopManhHhIx C6poCOB.

Ha OCROSaHHH npoBe,ll;eUHoro aaaJIH38. ,D;HarpaKK HanpaBJIeHHJif C6POCOB onpe,ll;eneHhI 'l:eThlpe CHCTeMhl c6poCOB. CaMaH CTaPaJI CHCTeK8 (MepH,l\HaHHhIe c6po-CLI) HMeeT sepXHeKap60HcKIDi: B03paCT (neoHcKaH

cpa-38.), CaM8H KOJIO,l\1Ui CHcrellla (mHpoTHhIe C6poChl) o6pa-30BanaCL K()Hce,lJ;HKeHTaQHOHHO no OTHOmeHHH K oca)t-KaM BepXHero IIIHoqeHa. C6POChI OCTanhHhIX CHCTeK (C3-IOB H I03-CB) 06pa30BaJlHCL nocne Kap60Ha