ten sam typ s³abej anomalii rozci¹ga siê wzd³u¿ pro-filu LT-7 a¿ po rejon Bytowa miêdzy du¿ymi anomaliami: ba³tyck¹ po stronie NW a anomali¹ Miastka–Choj-nic–Tucholi (MCT) po stronie SE.
Wynikami interpretacji anomalii magnetycznych i przekrojów sejsmicznych LT-7, P2 i TTZ s¹ wnioski:
górna skorupa i przynajmniej czêœæ œrodkowej (?) wzd³u¿ profilu LT-7 na obszarze PWE jest niemagnetycz-na.
umiarkowanym namagnesowaniem charakteryzo-wa³aby siê dolna skorupa i czêœæ œrodkowej, ale tylko, posuwaj¹c siê w kierunku SW, do 105 km profilu, gdy¿ dalej na SW anomalia zanika
APZ zwi¹zana by³aby z doln¹ skorup¹ o wysokiej prêdkoœci sejsmicznej (7,00–7,25 km/s) i o stabilnym przestrzennie namagnesowaniu; namagnesowana dolna skorupa nale¿¹ca najpewniej do kratonu wschodnioeuropej-skiego i o sp¹gu na g³êb. 35–37 km rozpoœciera³aby siê po po³udniow¹ granicê anomalii,
jeœli cech¹ charakterystyczn¹ namagnesowanej, dol-nej skorupy by³aby jej wysoka prêdkoœæ, to poza t¹ anoma-li¹ prêdkoœæ powinna maleæ do poni¿ej 7,00 km/s; tymczasem na przekroju sejsmicznym LT-7 dolna skorupa o wysokiej prêdkoœci siêga a¿ poza granicê polsko-nie-mieck¹,
po³udniowa granica APZ mog³aby byæ przed³u¿e-niem szwu Thor (Awalonia–Baltika) na obszar Polski.
Literatura
BAYER U., SCHECK M., RABBEL W., KRAWCZYK C.M., GOETZE H.J., STILLER M., BEILECKE TH., MAROTTA A.M., BARIO-ALVERS L. & KUDER J. 1999 — An integrated study of the NE German Basin. Tectonophysics, 314: 285–307.
DADLEZ R., 2000 — Pomeranian Caledonides (NW Poland), fifty years of controversies: a review and a new cocept. Geol. Quart., 44: 221–236.
GRAD M., JANIK T., ILINIEMI J., GUTERCH A., LUOSTO U., TIIRA T., KOMMINAHO K., ŒRODA P., HOEING K., MAKRIS J. & LUND C.E. 1999 — Crustal structure of the Mid-Polish Trough benearth the Teisseyre-Tornquist Zone seismic profile. Tectonophysics, 314 : 145–160.
GUTERCH A., GRAD M., JANIK T., MATERZOK R., LUOSTO U., YLINIEMI J., LUCK E., SCHULTZE A. & FORSTE K. 1994 — Crustal structure of the transition zone between Precambrian and Variscan Europe from new seismic data along LT-7 profile (NW Poland and eastern Germany). Geophysique/Geophysics, C. R. Acad. Sc. Paris, 319, ser. II: 1489–1496.
JENSEN S.L., JANIK T., THYBO H. & POLONAISE Profile P1 Working Group, 1999 — Seismic structure of the Palaeozoic Platform along POLONAISE`97 profile P1 in northwestern Poland.
Tectonophysics, 314: 123–143.
KRÓLIKOWSKI C. & PETECKI Z. 2002 — Lithospheric structure across the Trans-European Suture Zone in NW Poland based on gravity data interpretation. Geol. Quart., 46: 235–245.
KRÓLIKOWSKI C., PETECKI Z. & ¯Ó£TOWSKI Z. 1999 — G³ówne jednostki strukturalne w polskiej czêœci platformy wschodnio-europejskiej w œwietle danych grawimetrycznych. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 386: 5–58.
PASZKIEWICZ I.K., ORLIUK M.I. & JELISEJEWA S.W. 1996 — Regionalnyje magnitnyje anomalie: reszenie fundamentalnych i prik³adnych zadacz. Geofiz. ¯ur., 6: 18.
PASZKIEWICZ I.K., ORLIUK M.I., JELISEJEWA S.W. & MOZGOWAJA A.P. 1993 — Magnitnyje nieadnorosti kontinentalnoj Jewropy. [W:] Litosfera Centralnoj i Wastocznoj Jewropy. Abobszcze-nie rezultatow isledowanij. Nauk. Dumka, Kijew: 82–97.
PHARAOH T.C. 1999 — Palaeozoic terranes and their lithospheric boundaries within the Trans-European Suture Zone (TESZ): a review. Tectonophysics, 314: 17–41.
PETECKI Z. 2001a — Magnetic evidence for deeply burried crystalli-ne basement southwest of the Teisseyre-Tornquist Licrystalli-ne in NW Poland. Acta Geoph. Pol., 4: 509–515.
PETECKI Z. 2001b — Charakter i geometria pod³o¿a magnetycznego NW Polski. CAG Pañstw. Inst. Geol.
ZNOSKO J. 1969 — Geologia Kujaw i wschodniej Wielkopolski. Przew. 41 Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 5–48.
Sedymentologia i tektonika serii karboñskiej w pod³o¿u monokliny
przedsudeckiej: nowe dane
Leszek Kurowski*, Stanis³aw Mazur*, Pawe³ Aleksandrowski*, Andrzej ¯elaŸniewicz**
Prowadzone przez autorów w ramach projektu badawczego KBN C18/T12/2001 „Paleozoiczna Akrecja Polski“ badania nad geologi¹ eksternidów waryscyjskich objê³y w swym pierwszym etapie analizê danych wiertni-czych ze ska³ karbonu wystêpuj¹cych w pod³o¿u monokliny przedsudeckiej. Badania polega³y na sedymentologicznym i strukturalnym profilowaniu rdzeni wiertniczych oraz — jak dotychczas w mniejszym stopniu — na analizie przetworzo-nych daprzetworzo-nych pomiarowych upadomierza. Powtórzone zosta³y, znane z opracowañ archiwalnych, profilowania rdzeni karboñskich z szeœciu „klasycznych” otworów badawczych Instytutu Geologicznego, wykonanych w latach szeœædziesi¹tych i siedemdziesi¹tych: Marcinki IG-1, Siciny IG-1, Wo³czyn IG-1, Dankowice IG-1, Rzeki IG-1 i
Wrzeœnia IG-1. Sprofilowano równie¿ karboñskie odcinki rdzenia z dziesiêciu nowych otworów wykonanych w ostatnich latach przez gónictwo naftowe na pó³nocnym sk³onie wyniesienia wolsztyñsko-leszczyñskiego.
Wykszta³cenie serii karboñskiej we wszystkich zanali-zowanych otworach wykazuje wiele wspólnych cech. Kar-bon obejmuje g³ównie utwory normalnych/dystalnych turbidytów, charakteryzuj¹ce siê znaczn¹ mi¹¿szoœci¹ i ma³ym zró¿nicowaniem facjalnym. W sk³adzie osadów dominuj¹ heterolity mu³owcowo-piaszczyste, którym towarzysz¹ ogniwa homogenicznych piaskowców oraz laminowanych mu³owców. W stropowych partiach karbo-nu z otworu Marcinki IG-1 wystêpuje zespó³ poziomo zalegaj¹cych, prawdopodobnie p³ytkomorskich osadów piaskowcowo-zlepieñcowych, przykrywaj¹cy silnie sfa³dowany w swej najwy¿szej partii i prawdopodobnie zaanga¿owany w struktury typu nasuniêæ kompleks turbi-dytowy. Wspomniany, p³ytkomorski zespó³ osadów praw-dopodobnie odpowiada wyró¿nionemu w toku starszych 1208
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 12, 2002
*Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wroc³awski, pl. M. Borna 9, 50-204 Wroc³aw;
**Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, ul. Podwale 75, 50-449 Wroc³aw
badañ piêtru molasowemu, reprezentuj¹cemu schy³kow¹ fazê wype³niania basenu przedgórskiego waryscydów. Nieco odmiennie wyksza³cony jest profil karbonu z otworu Siciny IG-1, którego sp¹gowa partia obejmuje sekwencjê piaskowców i zlepieñców o wyraŸnej organizacji cyklicz-nej. Sekwencja ta ró¿ni siê od turbidytowych osadów kar-boñskich z innych zbadanych otworów. Œrodkow¹ czêœæ profilu z Sicin reprezentuje charakterystyczny zespó³ pia-skowców i zlepieñców wulkanogenicznych. Dopiero le¿¹ca powy¿ej niego czêœæ profilu obejmuje typow¹ i dla innych otworów sekwencjê dystalnego „fliszu”. We wszystkich otworach po³o¿onych na po³udnie od uskoku Dolska (Marcinki, Siciny, Wo³czyn, Dankowice i Rzeki) równie¿ styl tektoniczny ska³ karbonu wykazuje szereg cech wspólnych. Efekty deformacji fa³dowych i, ewentual-nie, nasuwczych koncentruj¹ siê w nich w niewielkiej d³ugoœci interwa³ach g³êbokoœciowych, po³o¿onych z regu³y w górnych partiach profilu karbonu. W niektórych otworach (Marcinki, Siciny i Dankowice) stwierdzono strefy deformacji zwi¹zane z przypuszczalnymi powierzchniami du¿ych nasuniêæ. We wszystkich otwo-rach spotyka siê interwa³y o stromym lub odwróconym po³o¿eniu warstw. Tym ostatnim towarzysz¹ mezoskopo-we fa³dy o wyraŸnej asymetrii i lokalnie wyraŸnym
kliwa-¿u. Brak danych upadomierza nie pozwala na razie na ustalenie orientacji i wergencji wspomnianych struktur.
Dla karbonu z grupy otworów naftowych po³o¿onych w rejonie Koœciana na pó³nocnym sk³onie wyniesienia wolsztyñsko-leszczyñskiego bezpoœrednio na pó³noc od uskoku Dolska, charakterystyczne jest generalne nachyle-nie warstw ku NE pod k¹tem 20–50°. Zjawisko to mo¿e byæ zwi¹zane z wypiêtrzeniem wyniesienia u schy³ku kar-bonu. W obrêbie nachylonych warstw wystêpuj¹ liczne asymetryczne fa³dy. Dane upadomierza wskazuj¹ na orien-tacjê ich osi w kierunku NW–SE i wergencjê ku NE. W otworze Wrzeœnia IG-1, po³o¿onym daleko na pó³noc od uskoku Dolska, warstwy karbonu zalegaj¹ subhoryzontal-nie i subhoryzontal-nie rejestruj¹ istotnych przejawów deformacji.
Utwory karboñskie w pod³o¿u monokliny przedsudec-kiej w wiêkszoœci reprezentuj¹ turbidytowe osady basenu przedgórskiego. Rozpoznane w nich dotychczas przejawy tektoniki nie odbiegaj¹ istotnie od tych, które znane s¹ z innych czêœci pasma waryscyjskich eksternidów Europy. Stwierdzenie to ma na razie charakter prowizoryczny, ze wzglêdu na zbyt ma³¹ jeszcze iloœæ danych zgromadzonych w toku referowanych badañ. Dane te, niemniej, wskazuj¹ na wa¿n¹ rolê uskoku Dolska i wyniesienia wolszty-ñsko-leszczyñskiego w ukszta³towaniu wspó³czesnej struktury polskiej czêœci waryscyjskich eksternidów.
Czy terran bruno-vistulicum (Europa Œrodkowa) oraz strefa tektoniczna
Istambu³u (NW Turcja) to pozosta³oœci tego samego
póŸnoproterozoiczno-paleozoicznego bloku skorupowego?
Jaromír Leichmann*, Jiri Kalvoda*
Istnieje wiele podobieñstw w proterozoicznej ipale-ozoicznej ewolucji terranu bruno-vistulicum i strefy tekto-nicznej Istambu³u. Struktura geologiczna, litologia i geochronologia kadomskiego bruno-vistulicum oraz kry-stalicznego pod³o¿a strefy Istambu³u wykazuje wiele cech wspólnych. bruno-vistulicum sk³ada siê z trzech jednostek: po³udniowo-zachodniej (terran Thaya), œrodkowej ofioli-towej oraz wschodniej (terran Slavkova). Po³udniowo-za-chodni kompleks zawieraj¹cy pluton Thaya, zaPo³udniowo-za-chodni¹ czêœæ plutonu Brna wraz z czêœciami pogr¹¿onymi mog¹ byæ interpretowane jako jeden du¿y batolit ze z³o¿on¹ tek-stur¹ wewnêtrzn¹ oraz ewolucj¹ obejmuj¹c¹ typy granitów S, I oraz A. Dane geochronologiczne wskazuj¹, ¿e aktyw-noœæ plutoniczna wystêpowa³a tutaj miedzy 580 a 590 mln lat temu. Obserwacje petrologiczne, jak równie¿ wysoki wspó³czynnik 87Sr/86Sr (0,708–0,710) oraz niski wspó³czynnik gNd –4 do –7 (Finger i in., 2000) wskazuj¹, ¿e granity powstawa³y w œrodowisku ³uku wulkanicznego ze znacz¹cym udzia³em starszych ska³ skorupowych. Sze-roko rozprzestrzenione ciemne dioryty i tonality z niskim wspó³czynnikiem 87Sr/86Sr (0,705–0,707) i wy¿szym wspó³czynnikiem gNd (-1 do -2) reprezentuj¹
prawdopo-dobnie stopy, które dostarczy³y ciep³a niezbêdnego dla rozleg³ego topienia skorupy. Metasedymenty znajdowane s¹ tylko w stropie granitów lub tworz¹ drobne enklawy w ich obrêbie. Znacz¹co negatywny wspó³czynnik gNd (-3 do -7) sugeruje, ¿e detrytus tych osadów pochodzi³ ze sko-rupy kratonicznej. Kompleks ofiolitowy sk³ada siê z dwóch czêœci — sekwencji wulkanicznej i plutonicznej. Sekwencja plutoniczna jest zmetamorfizowana a¿ do ni¿-szych facji amfibolitowych, natomiast wulkanity osi¹gnê³y tylko facjê zieleñcow¹. Z³o¿ona geochemia bazaltów prze-mawia za powstawaniem ofiolitów w strefie nadsubduk-cyjnej. Obserwowane relacje miêdzy intruzjami granitowymi z jednostek po³udniowo-zachodniej i wschodniej wskazuj¹, ¿e ofiolity s¹ najstarsz¹ czêœci¹ bru-no-vistulicum. Dane geochronologiczne z przecinaj¹cej bazalty ¿y³y riolitowej (725±15 mln lat temu) w pe³ni potwierdzaj¹ wczeœniejsze obserwacje geologiczne. Ter-ran Slavkova zawiera wschodni¹ czêœæ plutonu Brna, gnej-sy jednostki Desna oraz pogr¹¿one czêœci vistulicum i bloku Górnego Œl¹ska. Po³udniowa czêœæ tej jednostki sk³ada siê z prymitywnych (87Sr/86Sr 0,704–0,705; gNd –1 do +3) granodiorytów ³uku wysp typu I, tonalitów oraz kwarcowych diorytów. Oznaczenia wieku s¹ na tym obsza-rze mniej liczne w porównaniu z oznaczeniami w komplek-sie po³udniowo-zachodnim. Wiek kryszta³ów hornblendy, na podstawie datowanie metod¹ Ar-Ar, okreœlono na 596 1209
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 12, 2002
*Department of Geology and Paleontology, Masaryk Univ., Kotlarska 2, 61137 Brno, eska Republika
