Wiercenia ICDP w Polsce — g³os w dyskusji
Piotr Karnkowski*
Tematyka przedstawiona na konferencji, jak te¿ dysku-sja wskazuj¹ na potrzebê nowego spojrzenia na wg³êbn¹ budowê geologiczn¹ kraju. Upowa¿niaj¹ do tego wyg³oszone referaty, a zw³aszcza wprowadzaj¹cy odno-œnie wyników g³êbokich badañ sejsmicznych,
wykona-nych w ramach programów POLONAISE i
CELEBRATION 2000. Obecnie istniej¹ szanse opraco-wania projektów badañ naukowych wierceñ, które mog³yby byæ realizowane w ramach wspomnianego pro-gramu ICDP. Dotyczy to przygotowania projektów badañ naukowych wierceñ w Polsce, które mog³yby byæ realizo-wane przy wspó³pracy miêdzynarodowej i finansorealizo-wane w znacznej czêœci z bud¿etu Komisji Europejskiej.
Na konferencji zosta³a przedstawiona tematyka prac naukowo-badawczych przez kilku autorów, którzy skupili siê na wybranych obiektach z regionów: Karpat, obszaru przedsudeckiego (Dolnego Œl¹ska) i Ni¿u Polskiego. Objê³y one kilka wa¿nych problemów, jak np. ustalenia za pomoc¹ wiercenia kontaktu strefy pasa pieniñskiego z jednostk¹ magursk¹ i grajcarka, czy te¿ wschodniej strefy Karpat fliszowych zwi¹zanych z przebiegiem ujemnej anomalii grawimetrycznej i byæ mo¿e geologicznego zwi¹zku z jednostk¹ borys³awsko-pokuck¹, znanej z du¿ej ropo- i gazonoœnoœci. Przedstawiona zosta³a te¿ tematyka z obszaru Dolnego Œl¹ska z zaznaczeniem, gdzie nale¿a³oby wykonaæ wiercenia badawcze. Podob-nie zaprezentowano temat badañ na obszarze Pomorza Zachodniego, w pobli¿u kontaktu platform paleozoicznej z prekambryjsk¹. Wspomnieæ wypada o przygotowanym ju¿ projekcie g³êbokiego wiercenia naukowego na obsza-rze Gór Œwiêtokrzyskich.
Wydaje siê, ¿e niezale¿nie od wykorzystanych ju¿ materia³ów geologicznych do wspomnianych projektów wierceñ, nale¿a³oby uwzglêdniæ wyniki najnowszych g³êbokich badañ sejsmicznych, wykonanych w ramach
programów miêdzynarodowych POLONAISE i
CELEBRATION 2000. Wyniki tych badañ wnosz¹ bardzo du¿o do poznania wg³êbnej budowy geologicznej Polski, np., ¿e mi¹¿szoœæ ska³ osadowych w basenie polskim przyjmowana na 12 km mo¿e osi¹gaæ ok. 22 km. Podob-nie przedstawia siê sprawa w obszarze Polski
po³udnio-wej, gdzie badania zrealizowane w ramach programu Celebration 2000 sygnalizuj¹, ¿e mi¹¿szoœæ ska³ osado-wych na obszarze Karpat mo¿e równie¿ osi¹gn¹æ 20 km. Nasuwa siê wiêc potrzeba wykorzystania tych osi¹gniêæ zarówno w omawianych projektach, jak te¿ byæ mo¿e i w nowych, które by³yby przygotowane.
Na przyk³ad wa¿nym problemem jest zbadanie obszaru jednostki magurskiej oraz jej pod³o¿a w rejonie na po³udnie od Gorlic, gdzie œledzimy wystêpowanie pod ni¹ ni¿szych jednostek: dukielsko-grybowskiej, œl¹skiej i pod³o¿a platformowego (?) z okryw¹ mezozoiczn¹ i byæ mo¿e utworami miocenu. Wszystkie te jednostki s¹ znane z ropo- i gazonoœnoœci z obszaru Karpat i Przedgórza.
Rozpoznanie wg³êbnej budowy tego rejonu dostar-czy³oby nowych danych odnoœnie ca³ej strefy Karpat fliszowych. Prezentowany projekt badañ naukowych na obszarze wschodniej czêœci Karpat podejmuje wa¿n¹ tematykê zbadania zarówno wg³êbnego uk³adu fliszu i pod³o¿a platformowego, jak i wyjaœnienia prze-biegu fa³dów wg³êbnych po polskiej stronie.
Zagadnienia problematyki badawczej paleozoiku w strefie kontaktu platform na Pomorzu Zachodnim jest istotnym celem, lecz problem ten wydaje siê mo¿na powi¹zaæ z rozpoznaniem permo-mezozoiku i tektoniki solnej w basenie polskim. Wiercenie takie zlokalizowa-ne w strefie pomiêdzy Poznaniem, a K³odaw¹–£owi-czem, mog³oby dostarczyæ danych nie tylko o wg³êbnej budowie permo-mezozoiku i paleozoiku dolnego, lecz tak¿e wskazaæ na mo¿liwoœæ generowania wêglowodo-rów. Warto dodaæ, ¿e w utworach solnych cechsztynu w kopalni w K³odawie znaleziony okruch wêgla karbo-ñskiego wykaza³ korzystny wskaŸnik refleksyjnoœci witrynitu do wygenerowania wêglowodorów.
Rejon Dolnego Œl¹ska i obszaru przedsudeckiego zas³uguje na dalsz¹ analizê geologiczn¹, z wykorzysta-niem g³êbokich badañ. Na wale wolsztyñskim stwierdzo-no wierceniem pod utworami permu wystêpowanie syluru, a byæ mo¿e i górnego proterozoiku (utwory: Bren-na i Siekówka), ale sprawa kontaktu kaledonidów (?) i warsyscydów nie zosta³a rozwi¹zania. Bardzo intere-suj¹cym problemem do wyjaœnienia jest strefa po³udnio-wo-wschodniej czêœci monokliny przedsudeckiej (rejon na SE od Ostrowa Wielkopolskiego), gdzie stosunkowo „p³ytko” wystêpuje strefa MOHO, tj. na g³êbokoœci 30 km. Czy ma ona zwi¹zek z wystêpowaniem w tym rejonie w z³o¿ach gazu, przemys³owych iloœci helu. Czy migracja nie zachodzi od górnego p³aszcza Ziemi? Sprawa ta wymaga zbadania.
G³êboki otwór badawczy w Sudetach — przes³anki i niektóre argumenty
Ryszard Kryza*
Rozpoznanie i rozumienie geologii regionu sudeckiego ma kluczowe znaczenie dla interpretacji daleko
ponadre-gionalnych, a w szczególnoœci dla konstruowania modeli ewolucji orogenu waryscyjskiego Europy i jego relacji wzglêdem wczeœniej skonsolidowanych obszarów skoru-powych, m.in. wzglêdem platformy wschodnioeuropej-skiej i kaledonidów. Œwiadczy o tym m.in. bardzo du¿e zainteresowanie tymi obszarami wielu europejskich oœrod-168
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 2, 2002
*Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. ul. Jagielloñska 76, 03-301 Warszawa
*Uniwersytet Wroc³awski, Instytut Nauk Geologicz-nych, ul. Maxa Borna 9, 50-205 Wroc³aw;
