Charakterystyka petrograficzna metakonglomeratów Slyngfjellet z S części Ziemi Wedel Jarlsberga na Spitsbergenie

W³aœciwoœci odpadów poflotacyjnych Zn-Pb i nowe mo¿liwoœci

ich wykorzystania w gospodarce

Ewa Siedlecka*

Zagospodarowanie odpadów to jeden z podstawowych elementów rozwoju gospodarczego. Wg³êbna analiza odpa-dów z flotacji rud cynkowo-o³owiowych daje mo¿liwoœæ stworzenia technologii ich wykorzystania w gospodarce.

Celem prowadzonych badañ by³o okreœlenie w³aœciwo-œci termicznych odpadów poflotacyjnych, pochodz¹cych z rejonów Bytomia i Olkusza, oraz wstêpna analiza dotycz¹ca mo¿liwoœci otrzymywania z odpadów flotacji rud cynku i o³owiu sorbentu do odsiarczania gazów.

Dokonano analizy sk³adu chemicznego oraz mineralne-go materia³u. Poza tym okreœlono sk³ad granulometryczny badanych odpadów za pomoc¹ analizy sitowej i laserowej.

Przeprowadzono wg³êbn¹ analizê trzech zmodyfiko-wanych termicznie próbek odpadu dolomitowego oraz próbkê odpadu poflotacyjnego surowego.

Modyfikacja termiczna materia³u polega³a na jego wypra¿eniu odpowiednio w temperaturach: 680o

C przez 1 godzinê, 680oC przez 3 godziny, 800oC przez 1godzinê. W ten sposób otrzymano materia³ zmieniony pod wzglêdem zawar-toœci typowych dla dolomitu wêglanów. Stopieñ tych zmian okreœlono za pomoc¹ badañ termograwimetrycznych (TG, DTG, DTA). Analizê derywatograficzn¹ surowego odpadu wykonano w celu okreœlenia iloœci dolomitu w odpadzie poflotacyjnym i porównano j¹ z czystym dolomitem.

Przeprowadzono wstêpne badania przydatnoœci analizo-wanego materia³u jako sorbentu do odsiarczania gazów, porównuj¹c go z powszechnie stosowanym sorbentem. Stwier-dzono mo¿liwoœæ wykorzystania zmodyfikowanego termicz-nie odpadu z flotacji rud cynku i o³owiu do odsiarczania gazów.

Pirytyzacja szcz¹tków biogenicznych w ciemnych utworach œrodkowej jury

(bajos–baton) Wy¿yny Krakowsko-Czêstochowskiej

Patrycja Szczepanik*

Spirytyzowane mikroskamienia³oœci powszechnie wystê-puj¹ w ciemnoszarych utworach, tzw. i³ach rudonoœnych (baj-os–baton) Wy¿yny Krakowsko-Czêstochowskiej. W wybranych profilach (cegielnie: Sowa, Gliñski, Leszczyñski, Gnaszyn i Ogrodzieniec) badano skamienia³oœci nosz¹ce œlady pirytyzacji jak i te niespirytyzowane. Wstêpne wyniki dotychczasowych obserwacji wykaza³y niezwyk³¹ ró¿norodnoœæ form morfolo-gicznych pirytu wspó³wystêpuj¹cego z okazami mikrofauny. Piryt masywny ca³kowicie lub czêœciowo zastêpuje materia³ szkieletowy; jako euhedra, framboidy lub agregaty mo¿e wype³niaæ wolne przestrzenie (pory, wnêtrza skorupek) oraz tworzyæ inkrustacje. Minera³ ten powszechnie obecny jest rów-nie¿ w osadzie (g³ównie w postaci framboidów i nieregularnych agregatów), gdzie wype³nia m. in. kana³y ¿erowiskowe. Zaob-serwowano selektywnoœæ procesu pirytyzacji, zaznaczaj¹c¹ siê tym, ¿e ró¿ne rodzaje skamienia³oœci w odmienny sposób ule-gaj¹ pirytyzacji w tej samej próbce, jak i w profilu.

Celem prowadzonych badañ jest wyjaœnienie mechani-zmów i okreœlenie wp³ywu warunków œrodowiskowych na proces pirytyzacji. Podjêto próbê wyjaœnienia przyczyn ró¿norodnoœci form, w jakich krystalizuje piryt zastê-puj¹cy lub wype³niaj¹cy szkielet oraz przyczyn selektyw-noœci tego procesu. Przeprowadzono charakterystykê pirytyzacji w zale¿noœci od materia³u wyjœciowego buduj¹cego szkielet mikroskamienia³oœci (wêglanowy, fosforanowy, krzemionkowy i organiczny) oraz cech sedy-mentacyjnych i tafonomicznych osadu. Na podstawie wy¿ej wymienionych badañ oraz analizy geochemicznej okreœlone zostan¹ podstawowe cechy œrodowiskowe, maj¹ce najprawdopodobniej kluczowe znaczenie dla pro-cesu pirytyzacji (np. poziom natlenienia w wodach den-nych, zró¿nicowanie dostawy i jakoœci materii organicznej, wielkoœæ produkcji pierwotnej itp.). Okreœlony zostanie równie¿ wp³yw geochemii osadu i jego diagenezy na pro-ces pirytyzacji w osadzie i konkrecjach oraz tempo bakte-ryjnej redukcji siarczanów i jej etapów na podstawie oznaczeñ izotopów siarki w pirycie.

Charakterystyka petrograficzna metakonglomeratów Slyngfjellet

z S czêœci Ziemi Wedel Jarlsberga na Spitsbergenie

Agata Szwakopf*, Jerzy Czerny*

Metakonglomeraty Slyngfjellet tworz¹ charaktery-styczny horyzont w obrêbie kompleksu metamorficznego S czêœci Ziemi Wedel Jarlsberga na Spitsbergenie, a ich sp¹g wyznacza w terenie przebieg niezgodnoœci Torellian.

Metakonglomeraty wystêpuj¹ wraz z metawulkanitami w podstawie sekwencji skalnej grupy Sofiebogen zalegaj¹c na starszych, przefa³dowanych metasedymentach grupy Deilegga (Czerny i in., 1993).

796

Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 9, 2005

Sk³ad materia³u klastycznego w metakonglomeratach odpowiada litologii ni¿ejleg³ych ska³ grupy Deilegga: dominuj¹ klasty kwarcytowe, ³upki kwarcytowe, podrzêdnie wystêpuj¹ marmury kalcytowe i dolomitowe (Birkenmajer, 1990b) z nielicznymi elementami egzotycz-nymi typu metagranitoidów i ³upków kontaktowych (Smu-likowski, 1968). Wœród metapsefitów tych przewa¿aj¹ odmiany bogate w spoiwo chlorytowo-serycytowo-kwar-cowe lub serycytowo-dolomitowo-kwarchlorytowo-serycytowo-kwar-cowe.

Metakonglomeraty Slyngfjellet wraz z ni¿ej i wy¿ej-leg³ymi ska³ami w terenie zosta³y przeobra¿one w warun-kach p-T zony chlorytowej facji zieleñcowej. Wiek

metamorfizmu okreœlono jako kaledoñski wskazuj¹c datê ok. 432 Ma (Manecki i in., 1998).

Badania mikroskopowe wykazuj¹ identyczny stopieñ przeobra¿enia klastów i spoiwa, co stanowi przes³ankê, ¿e ni¿ejleg³e ska³y grupy Deilegga nie zosta³y zmetamorfizo-wane przed utworzeniem siê niezgodnoœci Torellian. Obserwacje pozostaj¹ w zgodzie raczej z pogl¹dami Bir-kenmajera na genezê metakonglomeratów Slyngfjellet (Birkenmajer, 1975) ni¿ z wynikami badañ geologów ame-rykañskich (Bj`rnerud, 1990).

Praca by³a finansowana przez KBN w ramach badañ statutowych AGH nr 11.11.140.150.

¯elaziste konkrecje wêglanowe w œrodkowojurajskich mu³owcach

z Gnaszyna ko³o Czêstochowy

Magdalena Witkowska*

Celem badañ by³a charakterystyka mineralogiczna (XRD, BSEM-EDS, obserwacje mikroskopowe w œwietle przechodz¹cym i odbitym) i geochemiczna (ICP-AES, INAA, izotopy stabilne C i O) konkrecji syderytowych wystêpuj¹cych w obrêbie œrodkowojurajskich ska³ mu³owcowych w profilu Gnaszyn dla okreœlenia genezy tych skupieñ mineralnych oraz ich wp³ywu na ocenê paleo-œrodowiska otaczaj¹cych je ska³ mu³owcowych.

Kompleksowa analiza wybranych parametrów geoche-micznych (U/Th, Ni/Co, V/Cr, and (Cu+Mo)/Zn, DOP, TOC, TOC/S, V/V+Ni) pozwoli³a okreœliæ warunki depo-zycji oraz diagenezy wspomnianych ska³. Zastosowane parametry geochemiczne wskazuj¹ na depozycjê tych ska³ w œrodowisku morskim z natlenion¹ kolumna wody. W trakcie diagenezy nast¹pi³a zmiana warunków redoks w stronê bardziej redukcyjnych ni¿ nadleg³a kolumna wody, co nale¿y t³umaczyæ wp³ywem diagenezy.

Przeprowadzone badania konkrecji wskazuj¹ na ich wczesnodiagenetyczne pochodzenie w kolumnie p³ytko pogrzebanego osadu w warunkach redukcyjnych.

Palladowo-chromowe katalizatory otrzymane na osnowie montmorillonitu w

procesach oczyszczania powietrza z chlorowanych wêglowodorów alifatycznych

Wojciech W³odarczyk*,**, Krzysztof Bahranowski*, Robert Janik**, Tadeusz Machej**,

Adam Gawe³*, Ewa M. Serwicka**

Lotne chlorowane wêglowodory (CVOC) s¹ powszechnie u¿ywane w przemyœle jako rozpuszczalniki i reagenty. Ich emisja do atmosfery stanowi powa¿ne zagro¿enie dla œrodowiska naturalnego. Wiele uprze-mys³owionych krajów wprowadzi³o restrykcyjne normy limituj¹ce dozwolony poziom emisji CVOC. Równie¿ Pol-ska w 2007 r. zostanie zobligowana do przestrzegania norm Unii Europejskiej w zakresie monitoringu wypuszczanych do atmosfery chloropochodnych organicznych.

Jedn¹ z metod usuwania tego typu zanieczyszczeñ jest katalityczne spalanie, przekszta³caj¹ce czêœæ organiczn¹ w CO2i H2O, chlor zaœ w daj¹cy siê ³atwo zutylizowaæ HCl.

Z uwagi na ma³¹ zawartoœæ CVOC w gazach odlotowych, g³ówny koszt eliminacji lotnych zanieczyszczeñ zwi¹zany jest z koniecznoœci¹ nagrzewania du¿ych iloœci gazowych

reagentów do temperatury, w której zachodzi reakcja utle-niania. Zatem zastosowany katalizator powinien byæ aktywny w mo¿liwie niskiej temperaturze. Tak¹ cechê posiadaj¹ uk³ady otrzymane na osnowie mikroporowatych kompozytów montmorillonitowych.

Zosta³y one otrzymane w wyniku podpierania mont-morillonitu oligokationami cyrkonowymi, dotowanego nastêpnie Pd i/lub Cr metod¹ impregnacji. Katalityczn¹ aktywnoœæ testowano dla reakcji spalania trójchloroetyle-nu. Produkty reakcji analizowano metodami takimi jak: chromatografia, konduktometria, miareczkowanie redok-symetryczne. Wyniki testów porównano z rezultatami badañ katalizatora komercyjnego Pt,Pd/Al2O3. Wszystkie

otrzymane uk³ady na bazie podpartego montmorillonitu okaza³y siê bardziej aktywne od katalizatora

komercyj-797