Katarzyna Warzecha
Internet w życiu współczesnego
studenta : cele i intensywność
korzystania a zagrożenie
uzależnieniem
Ekonomiczne Problemy Usług nr 113, 387-397
Z ESZ Y T Y N AU KO W E UNIW ERSYTETU SZ C Z E C IŃ S K IE G O N R 809 EK O N O M IC ZN E P R O B L E M Y USŁU G N R 113 2014
KATARZYNA WARZECHA
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach1
INTERNET W ŻYCIU WSPÓŁCZESNEGO STUDENTA
CELE I INTENSYWNOŚĆ KORZYSTANIA AZAGROŻENIE UZALEŻNIENIEM
Streszczenie
Nowoczesne środki komunikacji, takie jak komputer z dostępem do Internetu, laptop, komórka, tablet, smartfon to wszechobecne, nieodzowne i coraz bardziej nie zbędne narzędzia w życiu współczesnego studenta. Celem artykułu jest analiza wyni ków przeprowadzonych wśród śląskich studentów badań własnych autorki dotyczących celów i intensywności korzystania z Internetu, a także zbadanie czy śląscy studenci są zagrożeni uzależnieniem od tego środka komunikacji.
Słowa kluczowe: studenci, cele korzystania z Internetu, zagrożenie uzależnieniem od Internetu
W prowadzenie
W dobie postępu technologicznego media, a zwłaszcza Internet mają ogromny wpływ na funkcjonowanie człowieka we współczesnym społeczeństwie. Podsta wową funkcją Internetu jest komunikacja. Współczesne środki komunikacji z do stępem do Internetu, takie jak komputer stacjonarny, laptop, tablet, komórka, smart fon, to nieodzowne oraz wszechobecne w życiu współczesnego studenta urządzenia umożliwiające szybki dostęp do informacji oraz jej przetwarzanie i błyskawiczne przesyłanie. Pomimo wielu cech pozytywnych (Internet to nieograniczona skarbni ca wiedzy wspierająca rozwój młodych osób oraz narzędzie pomagające w pod trzymywaniu relacji z ludźmi) to nowoczesne i coraz bardziej popularne „medium”,
38 8 K a ta r z y n a W a rzec h a
które stosowane w nadmiarze wymyka się spod kontroli i powoduje problemy. Wielogodzinne przesiadywanie w Internecie prowadzi do negatywnych zmian w psychice jego młodych użytkowników, mogące doprowadzić do uzależnienia, niszcząc tym samym zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka. Dzieje się tak, gdy Internet zaczyna być traktowany jako sposób radzenia sobie ze stresem i napięciem, staje się ucieczką od „szarej rzeczywistości” oraz zastępuje normalne kontakty ze znajomymi. W szczególności dotyczy to młodego pokolenia Polaków, którzy go dzinami przesiadują przed ekranem komputera spędzając swój wolny czas na porta lach społecznościowych, grając w gry komputerowe czy surfując w sieci.
1. Cele i intensywność korzystania z Internetu przez śląskich studentów Głównym zamierzeniem prowadzonych badań było poznanie celów i inten sywności korzystania z Internetu przez śląskich studentów, stopnia wyposażenia studentów w nowoczesne środki komunikacji, a także zbadanie, czy śląscy studenci są zagrożeni uzależnieniem od sieci. Badania przeprowadzono na grupie studentów Uniwersytetu Ekonomicznego i Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w Kato wicach w listopadzie i grudniu 2013 r. Cele oraz zakres badań bezpośrednich zde terminowały wybór metody badawczej, dobór próby oraz sposób analizy zebranych danych. Do badania użyto metody ankiety rozdawanej2 W celu doboru jednostek do próby zastosowano procedurę doboru celowo-kwotowego. Przyjętą w badaniu kwotę stanowiła płeć osób badanych3 w wieku 19-29 lat w województwie śląskim. Próba badawcza objęła 350 studentów. Po przeprowadzonej kontroli ankiet, ze względu na brak odpowiedzi odrzucono 31 ankiet i ostatecznie do analiz wzięto 319 kwestionariuszy. Tym samym próba objęła 157 kobiet (które stanowiły 49,2% ba danej zbiorowości) i 162 mężczyzn (którzy stanowili 50,8% badanej zbiorowości). Wiek respondentów wahał się od 18 do 29 lat (średnio 21,6 +/- 2,2 lat). Większość respondentów - 274 osoby (85,9%) mieszkały w mieście, pozostałe 45 osób (14,1%) mieszkało na wsi.
Analiza wyposażenia śląskich studentów w nowoczesne środki komunikacji przedstawiona na rysunku 1 wskazuje, że studenci są dość dobrze wyposażeni w te urządzenia. Prawie 90% studentów posiada laptop, a niecałe 80% posiada komputer stacjonarny. Telefon komórkowy z Internetem posiada około 61% studentów, przy
2 Metoda ankiety rozdawanej jest jedną z metod często wykorzystywanych w badaniach, jej główną zaletą jest duża zwrotność, krótki czas pomiaru i wysoki stopień kontroli badań.
3 Próba pod tym względem była reprezentatywna, ponieważ odpowiadała strukturze ślą skiej populacji osób młodych w wieku 19-29 lat znanej ze źródeł statystycznych GUS. Podstawą do określenia kwot były dane dostępne na stronach internetowych Banku Danych Lokalnych GUS. W 2013 r. struktura osób w województwie śląskim w wieku 19-29 latwedług płci wynosiła odpowiednio: 50,8% mężczyzn i 49,2% kobiet.
Internet w życiu współczesnego studenta, cele i intensywność... 3 89
czym nieco więcej mężczyzn (63,1%) niż kobiet (58,6%). Co piąty student posiada również coraz bardziej popularny tablet.
Rys. 1. Wyposażenie w środki komunikacji śląskich studentów ogółem oraz według płci Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Większość badanych studentów deklarowała (tabela 1), że komputer stacjo narny dostała w wieku 10 lat (średnio w wieku 9,88 lat) i cena tego sprzętu najczę ściej wynosiła 2000 zł (przy czym średnia cena wynosiła około 2500 zł). Laptop studenci dostawali najczęściej w wieku 18 lat (średnia wieku to 17,64 lata) w cenie 2000 zł (średnia cena to 2340 zł).
Tabela 1 Współczesne środki komunikacji posiadane przez śląskich studentów (od kiedy ijaka cena)
M iara K om puter
stacjonarny L aptop
Telefon kom órkow y
T elefon z
Internetem Sm artfon T ablet
Średni w iek studenta k ied y d ostał sprzęt (lata) 9,88 17,64 12,34 17,25 18,92 20,36 Średnia cena w zł 2505,76 2339,03 374,88 741,01 1033,03 1102,33 D om inanta (w iek w latach) 10 18 10 20 20 20 D om inanta (cena w zł) 2000 2000 300 1000 1000 1000
390 Katarzyna Warzecha
Studenci deklarowali, że pierwszy telefon komórkowy najczęściej dostali w wieku 10 lat, a z dostępem do Internetu w wieku 20 lat. Największa liczba stu dentów wskazywała, że cena ich telefonu komórkowego wynosiła 300 zł, a z dostę pem do Internetu 1000 zł.
Dane zawarte na rysunku 2 wskazują, że największy odsetek studentów prze bywa w sieci ponad 5 godzin dziennie i to zarówno w tygodniu, jak i w weekendy. Przy czym ponad 5 godzin dziennie przebywa w Internecie 28% kobiet w tygodniu i 27% kobiet w weekendy, natomiast odsetek mężczyzn jest nieco wyższy i wynosi odpowiednio (31% mężczyzn w tygodniu i 35% mężczyzn w weekendy). Czas przebywania w sieci kobiet i mężczyzn jest znacznie zróżnicowanym, szczególnie widoczne jest to w okresie przebywania na sieci od kilku minut do 2 godzin dzien nie - tutaj odsetek kobietjest zdecydowanie wyższy niż odsetek mężczyzn.
Rys. 2. Ilość czasu spędzanego w Internecie przez śląskich studentów w tygodniu i w weekendy według płci
Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Wszyscy badani studenci korzystali codziennie z Internetu, robili to najczę ściej w domu (98% studentów), na uczelni (co trzeci student) i u znajomych (co piąty badany). Analizując informacje zawarte na rysunku 3 stwierdza się, że najczę ściej Internet przez śląskich studentów wykorzystywanyjest do:
- sprawdzania poczty internetowej (tak powiedziało 98,7% ankietowanych), przy czym około połowy ankietowanych (48,4% sprawdza pocztę raz dziennie, a około 36% ankietowanych sprawdza pocztę kilka razy dziennie);
- szukania informacji naukowych do zajęć (około 96% studentów), szukania informacji na stronach uczelni na przykład w wirtualnym dziekanacie oraz czytania serwisów informacyjnych (około 92% studentów);
- przebywania na portalach społecznościowych (około 89% studentów); - korzystania z usług bankowych (około 85% studentów);
I n te r n e t w ż y c iu w s p ó łc z e s n e g o stu d e n ta , ce le i in te n sy w n o ść ... 391 - ściągania i oglądania filmów (ponad 82% studentów) oraz ściągania i słucha
nia muzyki (około 86% studentów);
- odwiedzania serwisów rozrywkowych 80% studentów, głównie YouTube. W badanej grupie osób niepokoić może fakt, że co czwarty ankietowany stu dent ogląda w Internecie strony pornograficzne, około 9% studentów flirtuje na czatach, a ponad 14% badanych uprawia za pośrednictwem Internetu hazard. Pra wie 38% badanych studentów przyznało się, że Internet pomaga im pozyskiwać gotowe prace naukowe, z serwisu Wikipedia korzysta co trzeci ankietowany stu dent, a z serwisu Chomikuj.pl co piąty.
D la p o p ra w y n a s tro ju D la z a b ic ia w o ln e g o cz asu S zu k am in fo rm a c ji o p ra c y P o rta le sp o łe c z o ś c io w e O ra m w g r y o n -lin e P o z y s k iw a n ie g o to w y c h p ra c n a u k o w y c h Ś c ią g a m i o g lą d a m tlim y Ś c ią g a m i słu ch a m m u z y k ę S c ia g a in o p ro g ra m o w a n i«
H a z a rd (lo te rie , z a k ła d y , k a s y n o ) K o rzy stam z u słu g b a n k o w y c h
T e le fo n u ję p rz e z in te rn e t S z u k a m in fo rm a c ji m e d y c z n y c h O g lą d a n i stro n y p o rn o g ra fic z n e F lir tu ję u u c z a ta c h S zu k am in fo rm a c ji o u ro d z ie , m o d z ie P ro w a d z ę b ło g a C z a ty i fo ra d y s k u s y jn e Z a k u p y i a u k c je in te rn e to w y P rz e g lą d a m b a z y d a n y c h C z y ta m s e rw is y in f o rm a c y jn e K o rz y s ta m z k o m u n ik a to ró w ' In fo rm a c je s z k o ln e n p . w irtu a ln y d z ie k a n a t P o b ie ra m i c z y ta m k s ią ż k i S zu k am in fo rm a c ji n a u k o w y c h d o z a jęć S p ra w d z a m p o c z tę c -in a il
Rys. 3. Główne cele wykorzystania Internetu przez śląskich studentów Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
392 Katarzyna Warzecha
Śląscy studenci są aktywni na portalach społecznościowych, rysunek 4 poka zuje najpopularniejsze portale społecznościowe wśród badanych studentów4, są to Nk i Facebook. Przy czym, jak wskazują dane zawarte na rysunku 4, bardziej popu larny wśród studentów jest portal Facebook. Zarówno Nk, jak i Facebook są bar dziej popularne wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Na Facebooku swój profil ma około 94% ankietowanych kobiet i ponad 85% ankietowanych mężczyzn (odpo wiednio na Nk około 39% kobiet i 34% mężczyzn).
Rys. 4. Członkostwo na popularnych portalach społecznościowych śląskich studentów Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Na podstawie danych zawartych na rysunku 5 widać, że zdecydowanie więcej czasu na portalach społecznościowych spędzają kobiety niż mężczyźni (ponad 3,5 godziny dziennie i więcej), zarówno w tygodniu, jak i weekendy. Największy odse tek studentów stanowią osoby, które przebywają na portalach od 0,5 do 1 godziny dziennie.
4 Studenci wymieniali również portale: Twitter, Goldenline, Sympatia (był to jednak nie znaczny procent ankietowanych).
I n te r n e t w ż y c iu w s p ó łc z e s n e g o stu d e n ta , ce le i in te n sy w n o ść ... 393
Rys. 5. Ilość czasu spędzanego na portalach społecznościowych przez śląskich studentów w tygodniu i weekendy według płci
Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Głównym powodem dla którego studenci obecni są na portalach było przeglą danie aktywności innych ludzi (tak twierdziła ponad połowa badanych), szukanie znajomych (tak powiedziało ponad 37% studentów) oraz szukanie nowych kontak tów (tak mówił co czwarty ankietowany student).
Dane zawarte na rysunku 6 wskazują, że kobiety mają zdecydowanie więcej znajomych na swoim portalu społecznościowym niż mężczyźni. Co czwarta kobieta ma od 200-300 znajomych, a co piąta ma od 301-400 znajomych na swoim profilu (rekordzistka miała 1600 znajomych). Mężczyźni najczęściej mają od 101-200 znajomych (rekordzista miał 1060 znajomych).
Rys. 6. Odsetek studentów pokazujący liczbę znajomych na Facebooku według płci Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
39 4 K a ta r z y n a W a rzec h a
Rys. 7. Odsetek studentów pokazujący liczbę swoich zdjęć na Facebooku według płci Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Dane przedstawione na rysunku 7 wskazują, że kobiety częściej niż mężczyźni lubią pokazywać i chwalić się swoimi zdjęciami na portalach. Tylko około 7% kobiet i około 18% mężczyzn zadeklarowało, że nie posiada żadnego zdjęcia na swoim profilu. Najczęściej studenci posiadali do 10 zdjęć (rekordzista posiadał 310 zdjęć, a rekordzistka 1100 swoich zdjęć).
Studenci coraz częściej dokonują zakupów przez Internet (tak robi około 81% badanych) przy czym rodzaj kupowanych produktów jest bardzo zróżnicowany ze względu na płeć (rysunek 8). Kobiety najczęściej kupują ubrania (57,3% ankieto wanych), książki (47,1% badanych) i inne produkty (około 20% badanych) wśród których najczęściej wymieniano: kosmetyki, biżuterię, zabawki. Mężczyźni nato miast obok ubrań i książek częściej od kobiet kupują przez Internet sprzęt elektro niczny (około 35%), sprzęt sportowy (około 25%), sprzęt komputerowy (około 30% badanych) i gry komputerowe (kupuje co piąty student).
Rys. 8. Odsetek studentów dokonujących zakupów przez Internet Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Internet w życiu współczesnego studenta, cele i intensywność... 395
2. Zagrożenie uzależnieniem od Internetu5 śląskich studentów
Część ankiety przeprowadzonej wśród studentów zawierała test Kimberly Young6 - Internet Addiction Test (IAT). Jest to test badający uzależnienie od Inter netu7. Kimberly Young wyróżniła pięć typów uzależnienia od Internetu (Augusty- nek 2011, s. 78, 83):
- erotomania internetowa - oglądanie zdjęć, filmów erotycznych i pornograficz nych;
- socjomania internetowa - uzależnienie od internetowych kontaktów społecz-nych8;
- uzależnienie od sieci - ciągłe przebywanie online;
- uzależnienie od komputera - siedzenie przy komputerze, niekoniecznie online; - przeciążenie informacyjne - nałogowe surfowanie w sieci.
Wyniki testu badanej grupy studentów w podziale na płeć zawiera tabela 2.
Rozpowszechnienie i popularność Internetu skłania badaczy do prowadzenia badań po pulacyjnych i sondażowych mających na celu pokazanie skali zjawiska uzależnienia od sieci. Autorzy badań na podstawie losowego sondażu telefonicznego obejmującego 2513 osób powyżej 18 roku życia szacują, że problem ten dotyczy 0,3-0,7% badanych. Od 4% do 13% użytkowni ków Internetu spełnia kryteria zagrożenia uzależnieniem od Internetu, którego wskaźnikami są: myślenie o sieci, gdyjest się offline oraz ukrywanie czasu spędzanego online. Dla 8,2% badanych osób Internet stanowi ucieczkę od problemów (Aboujaoude et al. 2006, s. 750-755).
6 Kimberly Young psycholog z Uniwersytetu w Pittsburgu (USA) - zapoczątkowała w 1996 r. badania nad uzależnieniem od Internetu. Przeprowadziła badanie 496 internautów w wieku 15-60 lat określających samych siebiejako uzależnionych od komputera.
7 Internet Addiction Test został zbudowany w 1998 r. przez Young. Jest to najczęściej używane narzędzie pomiarowe w badaniach dotyczących tego problemu, jego właściwości psy- chometryczne zostały potwierdzone w wielu badaniach. Kwestionariusz składa się z 20 pytań, symptomów nadużywania Internetu. Badana osoba ma możliwość udzielania na nie odpowiedzi: „nigdy”, „rzadko”, „czasem”, „często”, „zawsze”, za które otrzymuje odpowiednio: 1, 2, 3, 4 lub 5 punktów. Minimalna liczba punktów możliwa do uzyskania wynosi 20, natomiast maksymalna 100 punktów. Osoby mieszczące się w przedziale 20-39 punktów, traktowane są jako niezagro żone uzależnieniem od Internetu, osoby zagrożone uzależnieniem od Internetu otrzymują 40-69 punktów, wynik 70 do 100 punktów oznacza uzależnienie od Internetu (http://www.aplusc- systems.com/test_uzaleznienia.html - wersja polska).
8 Kawa, czekolada oraz portal społecznościowy Facebook to najbardziej popularne uzależ nienia wśród Brytyjczyków - wynika z badań na temat nowoczesnego stylu życia. Z badań prze prowadzonych na grupie 3 000 osób poniżej 30. roku życia wynika, że klasyczne nałogi zostają wypierane przez nowe uzależnienia. Alkohol, tytoń czy narkotyki nie znalazły się nawet w pierwszej dziesiątce „ulubionych” używek Brytyjczyków (www.kampaniespoleczne.pl, dostęp 15.02.2009)
39 6 K a ta r z y n a W a rzec h a
Tabela 2 Liczba i odsetek studentów w podziale na płeć
niezagrożonych, zagrożonych i uzależnionych od Internetu
Osoby Kobiety Mężczyźni
N % N %
Niezagrożone uzależnieniem od Internetu 80 50,96 68 41,98
Zagrożone uzależnieniem od Internetu 76 48,41 93 57,41
Uzależnione od Internetu 1 0,63 1 0,61
Źródło: opracowanie na podstawie badań własnych.
Na podstawie wyniku ogólnego testu uzyskanego przez studentów w skali IAT z 319 osobowej grupy studentów 2 osoby spełniały (określone przez Young) kryteria uzależnienia od Internetu, 169 osób spełniało kryteria zagrożenia uzależ nieniem od sieci oraz 148 osób było niezagrożonych uzależnieniem od Internetu. Jak wynika z danych zawartych w tabeli 2 bardziej zagrożeni uzależnieniem od Internetu byli mężczyźni (stanowili oni 55% osób zagrożonych uzależnieniem od sieci i około 58% wszystkich badanych mężczyzn). Kobiety zagrożone uzależnie niem stanowiły niecałe 49% wszystkich badanych kobiet.
Powyżej przedstawione wyniki testu wskazują, że większość śląskich studen tów jest zagrożonych uzależnieniem od Internetu. Na pytanie - Czy uczestniczyłeś kiedykolwiek w zajęciach profilaktycznych w zakresie zagrożeń, konsekwencji i w zakresie uzależnień od komputera i Internetu? - odpowiedź twierdzącą dało 28% studentów (w tym w zajęciach uczestniczyło około 30% kobiet i 27% męż czyzn). Może warto zatem podjąć radykalne kroki związane z opracowaniem i wdrażaniem na uczelniach programów profilaktycznych dotyczących zapobiega nia uzależnieniu od Internetu.
Podsumowanie
Internet to nieodzowne narzędzie w życiu współczesnego studenta, pozwalają ce na szybkie pozyskiwanie informacji, ekspresową komunikację, robienie zaku pów bez wychodzenia z domu, czy zapewniające darmową rozrywkę - gry online, hazard, czaty i fora dyskusyjne, portale społecznościowe. Komputer z dostępem do Internetu, w szczególności laptop oraz telefon komórkowy z Internetem to najpopu larniejsze nowoczesne środki komunikacji studentów. Internet jako informacyjne medium pomaga w zdobywaniu i pogłębianiu wiedzy, w edukacji i rozwoju różne go rodzaju zainteresowań młodych ludzi, ale tylko wtedy, gdy młody człowiek potrafi umiejętnie się poruszać w gąszczu informacji oraz właściwie selekcjonować poszukiwane treści. Należy uświadamiać i wskazywać młodym ludziom zagroże nia, na jakie mogą być narażeni przebywając w sieci. Przede wszystkim jednak
Internet w życiu współczesnego studenta, cele i intensywność... 3 97
należy nie dopuścić do sytuacji, w której Internet zaczyna być jedyną formą komu nikacji młodego człowieka ze światem zewnętrznym.
Literatura
Augustynek A. (2011), Jak walczyć z uzależnieniami, Difin, Warszawa.
Aboujaoude E., Koran L.M., Gamel N., Large M.D., Serpe R.T. (2006), Potential
markers for proble-matic internet use: a telephone survey o f 2,513 adults, CNS
Spectrums.
Young K. (1998), Caught in the net: How to recognize the signs o f internet addiction -
and a winning strategy for recovery, John Wiley & Sons, New York.
Young K. (2013), http://netaddiction.com/resources/internet_addiction_test.htm (wersja wjęzyku angielskim).
www.aplusc-systems.com/test_uzaleznienia.htm! (2013) (wersja polska testu). www.kampaniespoleczne.pl (dostęp 15.02.2013).
www.stat.gov.pl (2013).
INTERNET IN THE L IF E OF THE M O D ERN STUDENT, OBJECTIVES AND INTEN SITY USING THE R IS K OF INTERNET ADDICTION
Summary
Modern communication is increasingly essential tool in the life of the modern student. The aim of the article is to analyze the results of a Silesian author's own re search students on the objectives and the intensity of use of the Internet, and to investi gate whether the Silesian students are at risk of addiction means of communication. Keywords: students, objectives using the Internet, the risk of Internet addiction
