Edward Rymar
Lubusz to nie Liubusua
Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 2, 209-211
1995
Edward Rym ar
Pyrzyce
LUBUSZ TO N IE
L IU B U S U A
W swej rozpraw ie o piastow skim rodow odzie d y n astii pom orskiej w yzyskałem a k t o d d a n ia przez M ieszka I swego „państw a gnieź nieńskiego” (c ivita s Schineghe) pod opieką P apiestw a. D ostrzegając n a całym Pom orzu rezerw ow aną przez M ieszka - d la jednego z m łodszych synów, Ś w iętopełka - dzielnicę, p ó łn o cn ą granicę p rzed m io tu n a d a n ia , określoną w dokum encie Dagome iudex ja k o longum mare (długie m o rze), utożsam iłem z Pom orzem , a nie z B ałty k iem . Z achodnia gran ica, po opuszczeniu pog ran icza z M ilskiem , w edług tegoż dokum entu cią gnęła się w zdłuż O dry. Po w yłączeniu P om orza z obszaru n a d a n ia , ten odcinek O dry w y p ad a zatem ograniczyć do obszaru lubuskiego. W ta kim razie, z re sz tą również gdyby longum mare m iało oznaczać B ałty k , Odra m u siała być około 991 r. zachodnim kresem w ładztw a M ieszka I, co pozostaje w zgodzie z w yznaczaniem n a tej rzece w X w. wschodnich krańców obszarów bezpośrednio podporządkow anych państw u niem iec kiemu. Poniew aż Ziem ia Lubuska, z n an a z połow y X III w., ro zciąg ała się po obydwóch brzegach O dry, p rzytoczyłem również i opinię h isto ry ków, którzy skłonni są granicę w Dagome iudex poprow adzić od O dry w rejonie K ro sn a poprzez dorzecze O bry w rejon S an to k a i dalej do lin ą Noteci.1
Zainteresow any grom adzeniem danych źródłow ych, które by tezę o kresach p a ń stw a pierw szych P iastów n a O drze w obszarze lubuskim uzasadniały, m arginalnie, bo w przypisie, p o d ją łe m próbę u to żsa m ian ia Lubusza z gro d em L iubusua, znanym z kroniki T h ie tm a ra . W 1012 r. król niemiecki H enryk II odbudow ał go (opuszczony od 932 r.), lecz wnet zdobył go Bolesław C hrobry. U czyniłem ta k „przed szczegółowym zbadaniem tej sp raw y ” , czyli ostrożnie, i uczyniłem ta k pochopnie, co słusznie w y tk n ął M. G olem ski. W krótce po opublikow aniu w spom nianej rozprawy z a ją łe m się L ubuszą, stw ierdzając b rak p o d staw do u to żsam ia
210
E dw ard
Rymar
n ia jej z Lubuszem , co dopiero teraz, za sp raw ą Golem skiego, przyznaję. C zynię ta k zaś po zapoznaniu się z obszerną ju ż lite ra tu rą dotyczącą kw estii2, zresztą n iezn an ą G olem skiem u, jednocześnie przem aw iającą za lokalizacją Liubuszy w k ra ju Dalem ińców (G łom aczy) koło miejscowości Liebenw erda, identyczną z Libuze w spo m n ian ą w r. 1123 r.3, zwłaszcza, że przem aw ia za ty m - korespondując z przekazem T h ie tm a ra - inform a cja rocznika kw edlinburskiego pod r. 1012 o operacji C hrobrego w tym rejonie.4
K o rek tu ra t a w niczym nie zm ienia m ego stanow iska w spraw ie od rzańskiej granicy w czasach M ieszka I.
Nie mogę n a to m ia st podzielić wątpliw ości M. G olem skiego w odnie sieniu do trw ałości upraw nień arcybiskupów m agdeburskich do teryto riu m lubuskiego długo przed uk ład em z 1249 r. Nie m ożna bowiem baga telizować czy to operacji lubuskiej H enryka V w to k u w ypraw y polskiej w 1109 r., po której Lubusz król n ad ać m iał arcybiskupom (o czym dopiero Kronika wielkopolska cap. 25, 67), czy potw ierdzenia Lubusza arcybiskupom w 1207 i 1226 r., czy wreszcie operacji m ilitarnej arcybi sk u p a A lbrechta z 1239 r. m ającej n a celu zdobycie teg o nadodrzańskiego zam ku. Spraw tych nie m ogę tu je d n a k rozw ijać.
Przypisy
1. E. R ym ar, D agome iudex ja ko organiczna część decyzji M ieszka I w sprawie podziału Polski na dzielnice. R eanim acja hipotezy o pia stow skim rodowodzie dynastii pom orskiej, M a te ria ły Zachodniopo m orskie X X X II, 1986, s. 306 i przyp. 37.
2. E. C allier, Liubusua, Lubusza, Lubusz, [w:] tegoż: Szkice geograficzno-historyczne, P oznań 1886, s. 64-77, K. H. M arschal- leck, Liubusua, N a ch rich ten b latt f. D eutsche V orzeit, t. 17, 1941, s. 257-9, tenże, Nochmals: Liubusua - Lübben ?, A usgrabungen und Funde, t. 3, 1958, s. 113-115 oraz Lübben im Spreewald, das alte Liubusua, M ärkische H eim at 1956, zeszyt 4, s. 25-37; S. K ram er, Beobachtungen bei E rdaufschlüssen in der A ltsta d t von Lübben, A usgrabungen un d Funde, t. 4, 1957, s. 202-205.
3. R. L ehm ann, Z u m Liubusua Problem, A usgrabungen und Funde, t. 4, 1957, s. 197-202 (ta m w cześniejsza lite ra tu ra ). O miejscowości Libuze z 1123 r. A n n a lista Saxo (M G SS V I s. 760).
r.ubusz to nie Liubusua
2114. MG SS III, s. 81: P ost eius (arcy b isk u p a m agdeburskiego Wal- terd a) m o rtem Bolizlavo, m ultis m ilitibus suorum contractis, Dal- m antiae term in o s occupavit, urbem to loci (Coloci?) no viter in- stauratam dolose expugnat, et utrinąue m agna strage peracta, cum captivis no stris dom i reversus est.
