Adam Pol
Georg Waldemar Strobel (1923-2010)
: jego recepcja Wincentego Pola :
przyczynek selektywny do
stosunków niemiecko-polskich
drugiej połowy XX wieku
Echa Przeszłości 11, 341-355
PROBLEMY I DYSKUSJE
A dam Pol
G liw ice
GEORG WALDEMAR STROBEL (1923-2010).
JEGO RECEPCJA WINCENTEGO POLA.
PRZYCZYNEK SELEKTYWNY DO STOSUNKÓW
NIEMIECKO-POLSKICH DRUGIEJ POŁOWY
XX WIEKU
W in c e n ty P o l i s t e in e S y m b o lp e rs o n s o w o h l f ü r d ie d e u ts c h - p o ln is c h e S y m b io se w ie f ü r A s s i m il a ti o n s k r a f t p o ln is c h e n N a tio n u n d K u l t u r (Georg W. Strobel, 1997)1 U w a r u n k o w a n i e t e k s t u t k w i w j e g o t y t u l e o d n o s z ą c y m s i ę d o W i n c e n t e g o P o l a ( 1 8 0 7 - 1 8 7 2 ) 2 , p o e ty , g e o g r a f a , e t n o g r a f a , p r o f e s o r a U n i w e r s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o , p o w s t a ń c a 1 8 3 1 r ., o d d z i a ł y w u j ą c e g o , i t o p i o n i e r s k o , w w i e l u d z i e d z i n a c h k u l t u r y i n a u k i 3 , z n a n e g o w z a s a d z i e t y l k o w P o l s c e 4 .1 G. W. Strobel, D a s P o tsd a m e r A bkom m en u n d d ie S o w jetisie ru n g Polens. D a s deutsche S y n d ro m u n d seine In stru m en ta lisieru n g , „Zeitschrift für Politik. O rgan der H ochschulen für Politik”, M ünchen, Jg . 44, 1997, n r 2.
2 J . H anik, J . Rosnowska, W incenty P ol, w: P olski sło w n ik biograficzn y, t. 27, 1982, z. 113, s. 255-263. O dniesienie do tego biogram u: A. Pol, A d d e n d a do geograficznego życiorysu W incen tego Pola, „Czasopismo Geograficzne” 1986, t. 57, z. 1, s. 119-128; idem, N ieco uzupełnień do biogram u Wincentego Pola, „Studia Historyczne” 1987, t. 30, z. 1, s. 131-138; idem, O miejsce Wincentego P ola w historii etnologii (kom pilacyjny splot ocen i w ątków tem atycznych), Lublin 2009.
3 L. Siem ieński, W incenty P ol i jeg o poetyczn e u tw o ry, K raków 1873; A. Tyszyński, Poezje W incentego P ola, w: W izerunki polskie. Z b ió r szkiców literackich , W arszaw a 1875; W. Spaso- wicz, W incenty P ol ja k o p o e ta , Lwów 1881; M. Jan io n , W stęp, w: W incenty Pol. W ybór p oezji,
Wrocław 1963; M. M ann, W incenty Pol. S tu d iu m biograficzno-krytyczn e, t. 1-2, K raków 1904 -1906; W. Szafer, Z a słu g i W incentego P o la d la g eografii roślin , K raków 1916; S. Niemcówna,
W incenty P ol ja k o geograf, K raków 1923; H. Barycz, W incenty P ol ja k o p ro feso r n a U n iw ersyte cie J a g iello ń sk im , K raków 1949; K. Zawistowicz-Adam ska, W incenty P ol - b a d a cz k u ltu ry lu d o w ej, W arszaw a 1966; J . Babicz, Wincenty P ol, w: D ziew ięć w ieków geografii p o lsk iej. W ybitni
G e o r g W a l d e m a r S t r o b e l , f ilo lo g , h i s t o r y k , p o l i t o l o g 5 , p u b l i k u j ą c w d r u g ie j p o ło w i e X X w . s w e p r a c e p o p o l s k u , a l e p r z e d e w s z y s t k i m w j ę z y k u n i e m i e c k i m , a n a w e t a n g i e l s k i m , o s i ą g n ą ł n i e p o r ó w n y w a l n i e w i ę k s z y z a s i ę g r e c e p c y j n y . G e n e z a i z a p o c z ą t k o w a n i e j e g o k a r i e r y n a u k o w e j w y w o d z i s i ę o d z a j ę c i a s i ę o s o b ą W i n c e n t e g o P o l a , o b r a n i a g o z a p r z e d m i o t s w y c h s t u d i ó w , w y n i k a j ą c y c h z n i c h p o s z u k i w a ń i r e z u l t a t ó w b a d a ń , a w k o ń c u o d w y k r e o w a n i a j a k o p o s t a c i s y m b o l i c z n e j d l a s y m b i o z y p o l s k o - n i e m i e c k i e j 6 . A r t y k u ł n i n i e j s z y k o n c e n t r u j e s i ę n a t y m w ł a ś n i e a s p e k c i e . J e s t p r ó b ą z a r y s o w a n i a w y c in k o w e g o z a g a d n i e n i a d o p r o w a d z a j ą c e g o G e o r g a W . S t r o b l a d a l s z y m i k w e r e n d a m i d o z n a c z n i e o g ó l n i e j s z e g o p r o b l e m u , t j . o k r e s u 1 8 3 1 - 1 8 3 4 , z w a n e g o P o l e n f r e u n d s c h a f t 7, d z ie j o w o w y j ą t k o w e g o , w k t ó r y m p r z e l o t n i e a k t y w n y u d z i a ł w z i ą ł t a k ż e W i n c e n t y P o l. P o w y ż s z a k o r e l a c j a s p r a w i a , ż e G e o r g W . S t r o b e l w p i s u j e s i ę w m n i e j l u b w ię c e j z n a c z ą c y m s t o p n i u w s z e r e g n i e t a k z n o w u l i c z n y c h b a d a c z y t e g o z a g a d n i e n i a 8 . T y c h k i l k a d z i e s i ą t n a z w i s k , m a j ą c y c h c z a s e m ś l a d o w e z n a c z e
-geografow ie p o lscy, W arszaw a 1967; Z. Fedorowicz, W incenty P ol ja k o fizjograf, w: Z a ry s ro zw o j u fizjo g ra fii P olski ze szczególnym u w zg lęd n ien iem fa u n istyk i, Wrocław 1963; T. Chrostowski,
W incenty P ol - h ippologiem , „Nowości W eterynaryjne” 1975, n r 1; J . Olszak, O W incentym P olu - nie tylko poecie, „Roczniki Przem yskie” 1967, t. 11; A. Abramowicz, W incenty P ol i W ła d ysła w S yro k o m la ja k o archeologow ie, w: P o d różn icy p o p rzeszło ści. S zkice z d ziejó w archeologii, „Acta Archeologica” 1970, n r 18, s. 42-63; J . Rąb, W zajem ne p o w ią z a n ia W incentego P o la z du ch o w ień stw em (biograficzne rozeznan ie za g a d n ie n ia ), Iwonicz 1982; W. Bieńkowski, W incenty Pol wobec pro b lem ó w k sią żk i, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, t. 44, s. 203-215; F. Nowak,
A p tek a rsk i ró d Z iętk iew iczó w i jeg o zw ią z k i z W incentym P olem , „Farm acja Polska” 1980, t. 36, z. 9; J . Kolbuszewski, K resy, Wrocław 1996; A. Pol, G órnictw o i p r z e m y s ł w oczach poety ro m a n tyzm u , „Wiadomości Górnicze” 1995, n r 1; idem, Ś lą sk w retrospektyw ie 200-lecia u ro d zin i 160-lecia zn a n e j p o d ró ży „d y szle m i pa rą " W incentego Pola, Lublin 2008.
4 Z bardziej obszernych biogramów, ale przestarzałych: C. Wurzbach, P ol Vincenz, w: B io g ra p h isch es Lexicon des K a ise rth u m s O esterreich en th a lte n d die L eben sskizzen d e r d e n k w ü r d i gen Personen, welche se it 1750 in den oesterreichischen K ro n la en d er geboren w u rd en o d er d a rin g e se tz t u n d g e w in k t haben, Tl. 23, W ien 1872, s. 49-55; G. W. Strobel również go przytacza.
M inibiogram J. Babicz, W incenty P ol 1 8 0 7 -1 8 7 2 , „G eographers. B. Biobibliographical S tudies”, Vol. 2, s. 93-9 5 (z portretem ), M ansel 1978.
5 M ożna zaryzykować tezę, iż G. W. Strobel, zapoznając się dość dokładnie z całą niem al spuścizną (na pewno drukow aną, ale i rękopiśm ienną) W incentego Pola przez stu d ia nad:
P ieśn ią o zie m i n a sze j (1843); P ółnocn ym W schodem E u ropy (1851); H isto ryc zn ym obszarem P olski (1869) znalazł quasi-analogię do regionów niem ieckich, in sp iru jącą go geopolitycznie do zajęcia się politologią do końca życia.
6 Por. przyp. 1.
7 Polenfreunde, Polenfreundschaft, Polenfreunde-V ereine itp. nazwy.
8 Badacze w zależności od posiadanych źródeł różnie u sta la ją i podają ich liczbę. S ą to np.: F ranciszek A ntoni A dam Poll v. Pollenburg (1801-1826), poeta niemiecko-polski, dziennikarz (PSB, t. 27, z. 2, s. 327-328); Leopold N eu m an n (1811-1888), profesor praw a U niw ersytetu W iedeńskiego, poseł, dostojnik a u stria c k i, pomógł poecie uzyskać p rofesurę n a U J; K arl v. Holtei (1798-1880), poeta niemiecki, spotykał się z W incentym Polem 1832/33; Friedrich Brock- h a u s (1800-1865), księgarz lipski, członek k o m itetu Polenfreunde, przyczynił się do n ad an ia W incentowi Polowi członkostw a niem ieckiego tow arzystw a naukowego; R ichard O tto Spazier (1803-1854), polonofil, publicysta, literat, h isto ry k pow stania listopadowego, k tó rem u W incenty Pol udostępnił swe rękopiśm ienne prace; Wojciech C ybulski (1808-1867), tow arzysz broni, p rezen ter poezji W incentego Pola w swych w ykładach slaw istyki n a U niw ersytecie w B erlinie i Wrocławiu; F ran z K rieg v. H ochfelder (1776-1856), galicyjski dostojnik ożeniony z Polką,
n i e w ż y c i u W i n c e n t e g o P o l a , j e s t z a s y g n a l i z o w a n i e m , a n i e r o z w i n i ę c i e m p r o b l e m u w a r t e g o o s o b n e j m o n o g r a f i i , k t ó r ą t y l k o c z ę ś c i o w o z r e a l i z o w a ł G e o r g W . S t r o b e l ( 1 9 5 6 ) 9 . W d a l s z y m c i ą g u s w e j d z i a ł a l n o ś c i , b l i ż e j t u n i e r o z p a t r y w a n e j , S t r o b e l s t a ł s i ę z n a w c ą s t o s u n k ó w n i e m i e c k o - p o l s k i c h , u c z e s t n i k i e m , r e f e r e n t e m i d y s k u t a n t e m k i l k u s e s j i , s y m p o z j ó w i k o n f e r e n c j i 10. Z a s k a k u j ą c ą q u a s i - a n a l o g i ę u j ę c i a s t o s u n k ó w p o l s k o - n i e m i e c k i c h w a s p e k c i e m i t o l o g i i m o ż n a o d n a l e ź ć u S t r o b l a i W a l d e m a r a Ł y s i a k a 11. gu b ern ato r Galicji 1831-1848, stykał się z W incentym Polem (R ozm ow a z K riegiem ); A ugust v. P la tte n (1796-1836), poeta niem iecki, którego spotkanie i twórczość m iały przyczynić się do n apisania Pieśni o ziem i naszej; K arl E rn st v. Baer (1792-1876), prorektor U niw ersytetu Królewiec kiego popierający im m atrykulację Wincentego Pola n a Albertynie; P eter v. Bohlen (1796-1840), profesor w Królewcu, inicjator w ydania V olkslieder a u s P olen (1833) W incentego Pola, który m u je dedykował; K arl R itter (1779-1859), geograf niem iecki, wzorzec, potem przedm iot krytyki W incentego Pola, podobnie ja k A leksander v. H um boldt (1769-1859), k tó ry pomimo krytyki nigdy nie p rzestał być idolem, a naw et ideałem W incentego Pola; Alfred K norr (Knorre), nie m iecki a rty s ta m alarz o nieustalonych dotąd d anych biograficznych, au to ry tet, m entor i dysku ta n t spraw m alarstw a i artystycznych poglądów W incentego Pola 1832/33; Tomasz F ranciszek B ra tra n e k (1815-1892), profesor językoznaw stw a i lite ra tu ry niemieckiej U J, biograf, populary zator i tłum acz prac W incentego Pola; Leon hr. T hun u. H ohenstein v. Tetschen (1811-1888), dostojnik au striack i, popierający profesurę n a U J W incentego Pola (1849); K onstanty W urzbach (1811-1893), popularyzator sylw etek M ałopolski (Galicji); Józef Mehoffer (1796-1844), dzienni k arz, typograf, staty sty k , w spółpracował z Franciszkiem A. i W incentym Polem; A leksander R eisinger (Rissinger), zasłużony lwowski działacz, dyrektor A kadem ii H an d lu i Techniki w spół pracujący z W incentym Polem; W ilibald Gotllieb B esser (1784-1842), botanik, dyrektor Ogrodu B otanicznego w K rzem ieńcu, siostrzeniec dyrek to ra O grodu Botanicznego w Krakowie, pier- w iastkow o biografow any (1844) przez W incentego Pola; R ichard Roepell (1802-1893), polonofil, liberał, dziejopis Polski, ponad pół w ieku profesor U niw ersytetu we W rocławiu k o ntaktujący się z W incentym Polem (1847), podobnie ja k G ustaw Stenzler (1792-1854); F ran z Serafin hr. Stadion v. Torm hausen (1803-1853), gu b ern ato r G alicji 1847-1849, proponow ał W incentem u Polowi redakcję „Gazety Lwowskiej”; K arl v. W egnern, kanclerz p ru sk i chcący pozyskać (1832) Wincentego Pola do dyplomacji; Ludw ik U hland (1787-1862), niem iecki poeta, poznany w 1832 r., którego tw órczością W incenty Pol się zachwycał; K arol E streich er (1827-1908), tw órca słynnej bibliografii i najsum ienniejszy biograf młodości W incentego Pola; Ludwig K u rtzm an (1835 -1895), polonofil, literaturoznaw ca, tłum acz P ieśn i o zie m i n a sze j (1869); H en ry k N itschm ann (1826-1905), polonofil uw zględniający w swych pracach W incentego Pola; F ryderyk W ilhelm Schubert (1790-1868), profesor U niw ersytetu w Królewcu, popierał usiłow ania studiow ania W incentego Pola n a A lbertynie; Leopold Sacher-M assoch v. K ronenthal (f1895), dostojnik gali cyjski, kolekcjoner, badacz, współpracownik, ale i oszczerca W incentego Pola; J a n P äu m an (H ans Max), niem iecki tłum acz w ierszy W incentego Pola (1878); F erdynand Albin P ax (1853 -1942), Ślązak podkreślający (1920) w kład W incentego Pola do poznania Śląska; G othilf Kohn (1844-1919), w ydawca lwowski relacjonujący niem ieckie zw iązki W incentego Pola; Wojciech K ętrzyński (1838-1918), historyk, wydawca, tłum acz n a niem iecki P ieśn i o zie m i n a sze j (1871), dedykow anych W incentem u Polowi; K arl K aisig (1875-1935), gliwicki bibliograf, zarejestrow ał relację ślą sk ą W incentego Pola (1927), „Zeszyty Gliwickie” 2002; Zenon Śleszyński (f1938), adw okat w arszaw ski, zw olennik zbliżenia niemiecko-polskiego, „Zeszyty Gliwickie” 1993 i in.
9 G. W. Strobel, W incenty P ol u n d seine B ezieh un gen z u P ersön lich keiten u n d G esellsch a ften d es deutsch en g e istig en L ebens, Zeitschrift für Slavische Philologie 1956, vol. 25, n r 3.
10 Zajm ując się W incentym Polem - obieżyśw iatem sta ł się G. W. Strobel sam obieżyświa tem : 1991 Polska dw ukrotnie; 1991, 1992 Floryda, USA, K anada; 1992 W arszaw a; 1994 Rugia, Szczecin, Lublin; 1995 Izrael, Lublin, G dańsk, Drezno; 1996 W arszaw a, M ądralin, Kraków; 1997 różne wyjazdy; 2000 Szczecin, Lublin; 2001 różne wyjazdy.
11 G. W. Strobel, D a s P o ts d a m e r A bkom m en, op. cit., s. 159 (por. przyp. 1); W. Łysiak, M it niem iecko-polskiego p a rtn e rs tw a , w: M ito lo g ia św ia ta bez kla m ek , W arszaw a 2008; T. Cegielski,
G e o r g W . S t r o b e l u r o d z i ł s i ę w s t y c z n i u 1 9 2 3 r. w Ł o d z i 12 w r o d z i n i e p o l s k o - n i e m i e c k i e j . J e g o o j c i e c b y ł N i e m c e m o b a w a r s k i c h k o r z e n i a c h , a m a t k ą z a ś P o l k a , k t ó r a d o k o ń c a ż y c i a n i e n a u c z y ł a s i ę n i e m i e c k i e g o ; j e j b r a c i a z g i n ę l i w n i e m i e c k i c h o b o z a c h ( M a u t h a u s e n - G u s e n , D a c h a u ) , z a ś o n a s a m a - z r ą k z d e m o r a l i z o w a n y c h o s ó b , c h c ą c y c h z a w ł a d n ą ć j e j m i e s z k a n i e m 13. D o g i m n a z j u m u c z ę s z c z a ł w Ł o d z i; w m i e ś c i e t y m p o z n a ł K a r o l a D e d e c i u s a , p ó ź n i e j d y r e k t o r a D e u t s c h e s P o l e n - I n s t i t u t w D a r m s t a d t 14. W t e d y z a p o z n a ł s i ę z t w ó r c z o ś c i ą A d a m a M i c k i e w i c z a , J u l i a n a T u w i m a , K o r n e l a U j e j s k i e g o , W i n c e n t e g o P o l a , a w y j ą t k i z i c h w i e r s z y u m i a ł n a p a m i ę ć . N a u k ę u n i w e r s y t e c k ą p o d j ą ł w e L w o w ie . P o n a p a d z i e n a S o w i e t y p r z y s z ł o p ł a c ić h a r a c z „ b y c i a N i e m c e m ” . W t e j w o j n i e z o s t a ł c i ę ż k o r a n n y i w z i ę t y d o n i e w o l i , w y l e c z o n y p r z e z l e k a r z y r o s y j s k i c h , u z n a n y z a n i e z d o l n e g o d o c i ę ż k ie j p r a c y , z w o l n i o n y z n i e w o l i , d o s t a ł s i ę d o o b o z u p r z e s i e d l e ń c ó w w S c h l e - s w i g - H o l s t e i n 15. T a m s i ę o ż e n i ł i p o d j ą ł s t u d i a d o k t o r a n c k i e n a U n i w e r s y t e c ie K i l o ń s k i m . D o s z l i ś m y d o s e d n a w y b o r u t e m a t u j e g o d y s e r t a c j i f i l o l o g i c z n e j , d o t y c z ą c e j W i n c e n t e g o P o l a . W s w y c h w y n u r z e n i a c h c h ę t n i e r o z t r z ą s a ł ó w w y b ó r . Z a j ą ł s i ę t y m t e m a t e m z p o w o d ó w p r y w a t n y c h , o s o b i s t y c h , k o j a r z ą c p o d o b i e ń s t w o p o c h o d z e n i a i l o s ó w P o l a z e s w o i m i ( r o d z i n a , w y c h o w a n i e , s t o p n i o w e p r z e c h o d z e n i e w i n n y k r ą g k u l t u r o w y ) . Z a f a s c y n o w a ł y g o t e ż w m i a r ę p r z e p r o w a d z a n y c h k w e r e n d i s t u d i ó w b e z k o m p r o m i s o w o ś ć , b a r d z o b a r w n e i c i ę ż k i e ż y c ie p o e t y 16. Z a w a ż y ł e m o c j o n a l n i e a d e k w a t n y d o j e g o l o s ó w r e f l e k s y j n y u t w ó r p o e t y M ł o d e m u n a d r o g ę ż y c i a 17 . P o w s t a ł o i m p o n u j ą c e o b -12 Środowisko swej młodości najpełniej oddał G. W. Strobel w opracow aniu In d u striem e tropole zw isch en O sten u n d O kziden t. E ine H om m age a n d ie V ielvoelkerstadt L o d z, w: D eu tsch p o ln isch e A n s ich te n fü r L ite r a tu r u n d K u ltu r , 1993 (1992). In te re su ją c a , dotycząca Łodzi i W incentego Pola, je s t przypisyw ana m u P o g a d a n k a p r z y m io d zie (znalezisko J a n a O rłowskie go). P oezja W incentego P o la w n ielegaln ym obiegu w zab o rze rosyjsk im w książce zbiorowej
Wincentego P o la fascyn acje lite ra tu rą i k ra jo b ra zem , pod red. T. P iersiaka, A. Timofiejewa, Lublin 2010. Niemniej ciekaw a je s t supozycyjna zbieżność (Łódź, im iona) znanego francuskiego k ry ty k a W aldem ara Georga (1893-1970), alias W aldem ara Jerzego Jarocińskiego, biografowa- nego przez Annę Wierzbicką.
13 L ist G. W. Strobla z 16 lipca 1996 r.
14 Por. przyp. 13. K. D edecius nie w y m ien ia w sw ych w sp o m n ien iach a n i G eorga W. Strobla, a n i W incentego Pola; por. przypisy 75 i 97.
15 Por. przyp. 13. 16 Por. ibidem.
17 Dowodzi to dogłębnego p o zn an ia tw órczości W incentego Pola. U tw o ru tego b ra k w dziesięciotomowym, zbiorowym w ydaniu jego D z ie ł; n ap isan y został w K rakowie 7 g rudnia 1853 r., a opublikow any dopiero w 1892 r. W art przytoczenia obrazującego ówczesny stan psychiki G. W. Strobla.
W księdze p am iątek najpierw sza to k a rta Pierw szy k rok n a św iat, pierw sza w życiu droga Więc fu rta życia stoi ju ż otw arta
Lecz się nie puszczaj n a te n św iat bez Boga. S ą ciężkie chwile w tem życiu tułaczem , Gdzie człek o sobie ostać się nie może I gdzie się nie m a zgoła oprzeć n a czem,
s z e r n o ś c i ą , z a w a r t o ś c i ą i w k ł a d e m p r a c y d z i e ł o ( m a s z y n o p i s A 4 ) w d w u g r u b y c h w o l u m i n a c h , k t ó r e g o d w a e g z e m p l a r z e (z a u t o r s k ą d e d y k a c j ą ) z n a j d u j ą s i ę w „ K s i ę g o z b i o r z e i m . G e n o w e f y P o l ” 18 w D w o r k u W i n c e n t e g o P o l a , O d d z i a ł M u z e u m L u b e l s k i e g o 19. D z ie ł o s w e z a t y t u ł o w a ł W i n c e n t y P o l . S e i n L e b e n u n d s e i n W e r k , K i e l 1 9 5 5 . D o d a t k o w o o k r e ś l i ł s w ą d y s e r t a c j ę j a k o d o t y c h c z a s z n a n y d o r o b e k ( ż y c i a p o e t y ) , w z b o g a c o n y o o d n a l e z i o n e d o k u m e n t y i a u t o g r a f y ś w i a d c z ą c e o n i e p o l s k i m p o c h o d z e n i u p o e t y 20. P r a c a d o k t o r s k a G e o r g a W . S t r o b l a z a w i e r a ł a m . i n . s z c z e g ó ł o w e k a l e n d a r i u m . G d y b y j ą w y d r u k o w a n o , b y ł o b y t o p i e r w s z e k a l e n d a r i u m p o l s k i e g o p o e t y 21. N i e o g ło s z o n o - m i m o p r z y j ę t e j p r o c e d u r y - d r u k i e m t e j d y s e r t a c j i , n a w e t n i e u s t a l o n o p r o m o t o r a , b y ć m o ż e b y ł t o M a x V a s m e r , k t ó r y r o k p ó ź n i e j o p u b l i k o w a ł w „ Z e i t s c h r i f t f ü r S l a v i s c h e P h i l o l o g i e ” r e l a c j ę o W i n c e n t y m P o l u i j e g o s t o s u n k a c h z i n t e l e k t u a l i s t a m i n i e m i e c k i m i 22. S t r o b e l w c i ą g n i ę t y w z a g a d n i e n i a p o l i t y c z n e o d r o k u 1 9 5 7 , z a c z ą ł j e n a b i e ż ą c o o b s e r w o w a ć , w ó w c z a s z a p r e n u m e r o w a ł w a r s z a w s k ą „ P o l i t y k ę ” , r e d a g o w a n ą p r z e z M i e c z y s ł a w a F . R a k o w s k i e g o 23. W 1 9 6 3 r. w 1 3 r o c z n i k u b . U n i w e r s y t e t u K r ó l e w i e c k i e g o , p o p u l a r n i e z w a n e g o A l b e r t y n ą , w y d r u k o w a n o S t r o b l o w i o b s z e r n y a r t y k u ł o l a t a c h m ł o d o ś c i i w o j n y ( 1 8 3 0 1 8 3 1 ) W i n c e n t e g o P o l a j a k o p r z y c z y n e k d o n i e m i e c k o
-Je ś li nie świecą duszy praw dy Boże. Więc się nie puszczaj n a św iat bez tej tarczy. A choć nie w szystko złoży się ja k w ianek, To ci i sił i drogi w ystarczy
I będzie wieczór taki, ja k był ranek. I przejdziesz w życiu niby bitym torem W pracy, w pokoju, poważnie i śmiele
J a k zwykł przechodzić dzień w bożym kościele Poczęty ju trz n ią - skończony nieszporem .
18 Protokół zdawczo-odbiorczy z 7 listopada 1995 r. w Gliwicach. U m owa w spraw ie daro w izny z 19 października 2007 r., Lublin. Protokół przek azan ia ze spisem 15 lutego 1994 r. (1 egz.); W. Zossel-Wojtysiak, Z n a j p o d a n ie tw ego rodu . R o d zin a W incentego P o la i je g o p o to m k o w ie, Lublin 1995, s. 28.
19 W. Zossel-Wojtysiak, D w orek W incentego P ola, Lublin [1985]. Nie je s t to opis i h isto ria tej placówki, lecz jeszcze je d e n biogram W incentego Pola; uzupełniła go w arty k u le J a nie je s te m an i w m odzie, an i potrzebn y, a n i ła tw y ..., w: W incenty P ol p re k u rso r k ra jo zn a w stw a i tu ry sty k i (w 190 rocznice u ro d zin i 125 rocznicę śm ierci). M a teria ły z sym p o zju m w K rakow ie d n ia 8 g ru d n ia 19 9 7 r., K raków 1997; G. Połuszejko, Z biory geograficzne w M u zeu m Wincentego P o la w L u b lin ie, w: Wincenty P ol ja k o g e o g ra f i k ra jo zn a w ca, red. A. Jackow ski, K raków 2006; eadem , M u zeu m biograficzne W incentego P ola, w: W incentego P o la b ieszcza d zk ie ścieżki, praca zbior., Lesko 2009.
20 G. W. Strobel, W incenty Pol. S ein L eben u n d sein Werk, Kiel 1955, dysertacja doktor ska, m aszynopis powielany, 1 vol., s. 219; 2 vol., s. 371.
21 G. W. Strobel, A d a m M ickiew icz u n d W incenty P ols Treffen, A u fen th a lt u n d R eisen in D eu tsch la n d E n d e 1831 u n d 1832 u n d ihre U n terstü tzu n g du rch D eutsche, s. 333, przyp. 5, w: D yplom acja. P o lityka. P ra w o . K sięg a p a m ią tk o w a ofiarow an a P rofesorow i H en rykow i Kocójo- w i w sie d em d zie sią tą rocznicę u rodzin, pod red. I. Panica, Katowice 2001, s. 331-349.
22 Por. przyp. 9.
23 Mieczysław F. Rakowski, o sta tn i prem ier PRL, red ak to r „Polityki”. L ist G. W. Strobla z 2001 r.
- p o l s k i c h s t o s u n k ó w w X I X w .24 S k ł a d a s i ę z t r z e c h c z ę ś c i : r o d o w o d y o jc a , m a t k i i r o d z i n y z u w y d a t n i e n i e m n i e m i e c k o ś c i o jc a ; d r u g a c z ę ś ć o m a w i a m ł o d o ś ć , w o j a ż e i w o j a c z k ę , e m i s a r s t w o i k o n s p i r a c j ę d o r o k u 1 8 3 4 . O s t a t n i a c z ę ś ć k ł a d z i e n a c i s k n a z n a c z e n i e P o l a d l a h i s t o r i i i k u l t u r y p o l s k i e j 25. A k t n o b i l i t a c y j n y o j c a p o e ty , m o n o g r a f i a K a r o l a E s t r e i c h e r a ( o p i e r a j ą c e g o s i ę n a r e l a c j a c h p r z y j a c i e l a m ł o d o ś c i J a n u a r e g o P o ź n i a k a ) , d z i e ł o M a u r y c e g o M a n n a o r a z w a ż n y a r t y k u ł L u d w i k a D ę b i c k i e g o s ą g ł ó w n y m i ź r ó d ł a m i i o p r a c o w a n i a m i d l a d z i e ł a S t r o b l a 26. W i e l e f a k t ó w j e d n o z n a c z n i e o k r e ś l i ł i u ś c i ś l i ł , p o r z u c a j ą c „ o p is o w o ś ć ” ż y w o t a W i n c e n t e g o P o l a . S a m o r z u t n i e w s z c z ą ł „ r e m i s o w ą ” p o l e m i k ę w 1 9 6 5 r. z J a n e m B r o d ą ( 1 9 1 0 - 2 0 0 7 ) , a u t o r e m N i e z n a n e g o r ę k o p i s u W i n c e n t e g o P o l a p t . : „ G e o g r a f i c z n y o p i s Ś l ą s k a w z a r y s i e ”, o g ło s z o n e g o z J ó z e f e m S z a f l a r s k i m w O p o l u w 1 9 6 4 r., s y g n a l i z u j ą c w t e n s p o s ó b s w ą o b e c n o ś ć w p o l s k i e j p r z e s t r z e n i m e d i a l n e j i z a i n t e r e s o w a n i e W i n c e n t y m P o l e m 27. J e d n o z n a c z n i e u s t a l i ł - co i s t o t n e - ż e „ n a p o d s t a w i e ź r ó d e ł n i e m i e c k i c h m o ż n a b y o d t w o r z y ć n i e t y l k o je g o d r o g ę , a l e t a k ż e j e g o ś r o d o w i s k o o r a z p o s t a c i e ” z r o k u 1 8 3 4 , l e c z o g ł o s z e n i u t e g o „ m a t e r i a ł u p r z e s z k o d z i ł b r a k c z a s u ” . D l a c z e g o t a k s i ę s t a ł o , d l a c z e g o o d s t ą p i ł o d s w e g o z a m i a r u , c h o c i a ż n i g d y n i e p o r z u c i ł b a d a ń n a W i n c e n t y m P o l e m ? P r z y c z y n ą b y ło z p e w n o ś c i ą n i e w i e l k i e z a i n t e r e s o w a n i e n i e z n a n y m i z a p o m n i a n y m p o e t ą o w a r m i ń s k i c h k o r z e n i a c h 28. Z r o z u m i a ł , ż e z n a c z n i e n o ś n i e j s z y m t e m a t e m j e s t M i c k ie w ic z
24 G. W. Strobel, D ie Ju gen d- u n d K riegsjah re d e s V inzen z P o ll von P ollen bu rg g en n a n t W incenty Pol. B e itra g z u r G eschichte d e r deu tsch -poln isch en B ezieh un gen im 19. J a h rh u n d ert,
„Jahrbuch der A lbertus-U niversität zu K önigsberg/Preussen” 1963, Bd. 13, s. 91-129.
25 W brew tytułow i dostrzega rolę poety i w latach późniejszych; szczyt osiąga M ohortem
po śm ierci A dam a Mickiewicza. Pom ija rok 1846 jakoby „przełomowy” w ocenie większości polskich krytyków. Podkreśla znaczenie W incentego Pola dla gatunków literackich ja k gawęda, k ry ty k a i h isto ria literatury. S taw ia W incentego Pola w rzędzie tak ich twórców ja k Kornel Ujejski, W ładysław Syrokomla, Teofil Lenartowicz. W dalszym ciągu G. W. Strobel akcentuje pionierskie b ad a n ia W incentego Pola w zakresie geografii gospodarczej, geobiologii, antropolo gii, biogeografii, term inologii, etnografii.
26 A kt nobilitacyjny cesarza austriackiego F ran ciszk a Józefa z 15 lipca 1815 r. d la galicyj skiego staro sty (lan d rata) F ra n z a Xavierego Polla v. Pollenburg (Archiwum Państw ow e, Wie deń) (1751-1823); K. E streicher, W incenty Pol. Jego m łodość i otoczenie 1 8 0 7 -1 8 3 2 (2 wyd. Lwów 1882) oparł n a rękopisie przyjaciela poety Jan u a re g o Poźniaka (1809-1883); L. Dębicki,
Z p a m ię tn ik a i o p o w ia d a ń Wincentego P o la , w: P o rtrety i sy lw etk i z 19. stu lecia, K raków 1906, przedtem 1873-1880 w „Przeglądzie Lwowskim”, oparte n a nieznanych pam iętnikach; M. Dzie- duszycki, W incenty P o l (Ż yciorys), Lwów 1877 (także w D zie ła c h W incentego P o la , t. 8); M. M ann, W incenty Pol. S tu d iu m biograficzno-krytyczn e, t. 1-2, K raków 1904-1906.
27 L ist G. W. S trobla z 3 sierpnia 1965 r. i odpowiedź J. Brody z 15 w rześnia 1965 r., „Zaranie Śląskie” 1966, z. 1. W ystępują u obu drobne nieścisłości.
28 Były to stw ierdzenia w ielu autorów, także i G. W. S trobla (por. przyp. 66). Dopiero o statnio zainteresow anie W incentym Polem w zrasta. O statnio staran ie m i nakładem Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej im. W incentego Pola w Lublinie w ydano szereg w znowień dzieł poety oraz d ru k i zw arte, a mianowicie m onografie Ś lą sk w retro sp ek tyw ie W incentego P ola
(2007-2008) i O m iejsce W incentego P o la (2009), dotąd oddzielnie nieom aw iane (por. przyp. 2). Te unikatow e pozycje, niestety, przez nikogo nie zostały zauw ażone może dlatego, że niskona kładowe.
o r a z - p o p r z e z o b u p o e t ó w - p r o b l e m P o l e n f r e u n d s c h a f t , t a k c h a r a k t e r y s t y c z n y d l a s t o s u n k ó w p o l s k o - n i e m i e c k i c h e p o k i w c z e s n e g o l i b e r a l i z m u . W l i s t o p a d z i e 1 9 6 6 r. w y s t ą p i ł w N o w y m J o r k u n a I K o n g r e s i e P o l s k i e g o I n s t y t u t u S z t u k i N a u k z r e f e r a t e m o p o d r ó ż y A d a m a M i c k i e w i c z a p r z e z N i e m c y w 1 8 3 2 r ., z o k a z j o n a l n ą w z m i a n k ą o P o l u . P r a c ę t ę w y d a ł w S t u d i a c h o p o l s k i e j c y w i l i z a c j i p o a n g i e l s k u D a m i a n S . W a n d y c z w 1 9 7 1 r . 29; z je g o i m i e n n i k i e m p ó ź n i e j o s t r o d y s k u t o w a ł 30. J a k i ś c z a s p o z o s t a ł w U S A . J e d n y m z p i e r w s z y c h a u t o r ó w w P o l s c e b y ł A n d r z e j W o j t k o w s k i , k t ó r y w 1 9 6 7 r. z a s y g n a l i z o w a ł p r a c e S t r o b l a 31. O d 1 9 6 8 r . 32 u k a z y w a ł y s i ę j e g o a r t y k u ł y h i s t o r y c z n o - p o l i t y c z n e , d o t y c z ą c e P R L i Z S R R . W 1 9 7 1 r. z a k w e s t i o n o w a ł w i z y t ę P o l a u G o e t h e g o 2 4 c z e r w c a 1 8 3 1 r . 33 A n a l i t y c y t e g o e p i z o d u ł ą c z ą g o n a j c z ę ś c i e j ( w t y m p o c z ą t k o w o i S t r o b e l ) z p o b y t e m P o l a w N i e m c z e c h ( 1 8 3 1 / 1 8 3 2 ) , p o d c z a s g d y o d w i e d z i n y t e w i ą z a ł y s i ę z k r ó t k ą e m i s a r s k ą m i s j ą z L i t w y p r z e z W a r s z a w ę ( K a l i s z ? ) d o N i e m i e c 34. T r z e b a m i e ć t e ż n a u w a d z e o d w i e d z i n y w 1 8 2 5 r. u G o e t h e g o b r a t a , F r a n c i s z k a P o l l a , o r a z f a k t y c z n y d e b i u t W i n c e n t e g o P o l a w D r e ź n i e w 1 8 2 9 r 35. M o ż n a s i ę o d w o ł a ć d o n i e p o d k r e ś l o n e j d o t ą d „ e n i g m a t y k i ” s a m e g o P o l a , „że t o n i e z p r z y p a d k u w N i e m c z e c h t a k p r z y j a ź n i e z ło ż y ł y s i ę r z e c z y ”36.
29 G. W. Strobel, The jo u rn ey o f A d a m M ickiew icz throu gh G erm any in 1832. N o tes on P o lish -G erm an rela tio n s in the a fterm a th o f the P o lish insu rrection o f 1830, w: S tu d ie s in P olish C iv iliz a tio n . S e le c te d p a p e r s p r e s e n te d o f the 1 st C on gress o f the P o lish I n s titu te o f A r ts & Sciences in A m erica , N o vem b er 2 5 - 2 7 1966, New York. E dited by D am ian S. Wandycz (New York 1971), s. 1-19 (w tym 79 przypisów). T ą p racą angielską (z W incentym Polem w tle) wkroczył G. W. Strobel n a „arenę m iędzynarodow ą”, przytaczając w niej sw ą dysertację doktor sk ą (por. przyp. 20) oraz publikację z 1963 r. (por. przyp. 24) i 1956 r. (por. przyp. 10).
30 Odnosi się to do w ystąpienia P io tra W andycza (Yale) w 2000 r. n a UMCS w Lublinie, na konferencji, podczas której wygłosił referat o Rosjanach, Żydach i N iem cach w Europie Środko wo-Wschodniej. Ponadto n a KUL w ziął udział w konferencji o polskich pow staniach w XIX w. a w Szczecinie, n a Forum Publicznym (W pływ „S o lid a rn o ści” n a zjednoczenie E u ro p y) w ystąpił jak o przedstaw iciel Niemiec (List G. W. Strobla z g ru d n ia 2000 r. w zbiorach autora).
31 A. Wojtkowski, P oczątek i koniec w sp ó łp ra cy lib e ra lizm u p o lskiego z n iem ieckim (1817 -1 8 4 9 ), w: Wiek XIX. Prace ofiarow ane S tefa n o w i K ien iew iczow i w 60. rocznicę u rodzin , W arsza w a 1967, s. 225-236.
32 G. W. Strobel, D a s p o ln isch -jü disch e Verhältnis: d e r B e sta n d d e r jü d isc h e n M in d erh eit in Polen, „Berichte des B u n d esin stitu ts für O stw issenschaftliche und In tern atio n ale S tudien” 1968, H. 51.
33 G. W. Strobel, U n gereim th eiten u m den B esuch eines P olen bei Goethe, „Mickiewicz - B lä tte r” 1971, H. 44, por. przyp. 20. W incenty Pol n ap isał w iersz D o Goethego i jego m otto um ieścił przed O b ra za m i z ży c ia i p o d ró ży (1840).
34 A. Pol, Ś lą sk w retrospektyw ie, s. 7 (por. przyp. 3).
35 PSB 1982, t. 27, z. 2, 1982, s. 327, przyp. 36; W. Pol, R uth en isch e Volkslieder, D resden 1829; W. Serczyk, H isto ria U krain y, Wrocław 1979; I. Franko, O litera tu rze p o lsk iej, wybór M. Kuplowski, red. H. M arkiewicz, K raków 1979; idem, Z eb ra n ia utw orów w 50-ciu tom ach, t. 35, Kijów 1982; O. Saczuk, T w órczość W incentego P o la w u k ra iń sk iej recepcji p o lskiego ro m a n ty zm u , w: W incentego P o la fascyn acje lite ra tu rą i kra jo b ra zem , pod red. T. P iersiaka, A. Timofieje- wa, Lublin 2010.
W 1 9 7 0 r. w k s i ę d z e j u b i l e u s z o w e j N i e m c y a p o w s t a n i e l i s t o p a d o w e o p u b l i k o w a ł r o z p r a w ę A d a m M i c k i e w i c z u n d W i n c e n t y P o l s , T r e f f e n , A u f e n t h a l t u n d R e i s e n . . . 3 7 , u z n a j ą c t o z a „ w ł a s n e p r a c e w s t ę p n e ” . R o z p r a w a t a , s t a n o w i ą c a r o z w i n i ę c i e w s p o m n i a n e g o a n g i e l s k i e g o r e f e r a t u z 1 9 6 6 r. ( d r u k 1 9 7 1 ) 38, z o s t a ł a p o w t ó r z o n a w 2 0 0 1 r .39 J e g o a k t y w n o ś ć i p ł o d n o ś ć p u b l i c y s t y c z n o - p o l i t y c z n a z o s t a ł y d o c e n i o n e , d z i ę k i c z e m u z o s t a ł m i a n o w a n y p r o f e s o r e m n a u k p o l i t y c z n y c h W y ż s z e j S z k o ł y T e c h n i c z n e j w D a r m s t a d t . P r z y z n a n o m u t e ż h o n o r o w ą p r o f e s u r ę U n i w e r s y t e t u M o g u n c k i e g o 40. W l a t a c h 1 9 7 8 i 1 9 7 9 z o s t a ł z a p r o s z o n y p r z e z P A N d o W s p ó l n e j K o m i s j i P o d r ę c z n i k o w e j P o l s k o - N i e m i e c k i e j ( z a p o c z ą t k o w a n e j w 1 9 7 8 r. w D e d e s h e i m ) 41. O d n i e s i o n a d o n ie g o K r y t y k a d z i e j ó w p o l s k i e j s o c j a l d e m o k r a c j i u k a z a ł a s i ę w 1 9 7 6 r . 42, a m o n o g r a f i a o n i e m i e c k i c h P o l e n f r e u n d s c h a f t 1 8 3 0 - 1 8 3 4 w 1 9 7 9 r. w B r a u n s c h w e i g u 43. P r o b l e m t e n z r e s z t ą t a k s z e r o k o o m a w i a n y i r o z w i j a n y p o d r ó ż n y m i t y t u ł a m i , w k t ó r y c h n i e r z a d k o w i d z i a n o „ k ą c i k d l a W i n c e n t e g o P o l a ” , d r ą ż y ł S t r o b e l k o n s e k w e n t n i e . „ O d p o c z ą t k u l a t 5 0 . j a k o p i e r w s z y p o s t a n o w i ł z w r ó c i ć g ł ó w n ą u w a g ę n a p o w i ą z a n i a p o l i t y c z n e t y c h s t o w a r z y s z e ń , t e m a t n i e p o r u s z a n y s z e r z e j w ż a d n e j p r a c y h i s t o r y c z n e j , d a l e k i o d c a ł k o w i t e g o z b a d a n i a ” . S t r o b e l u z n a ł j e g o w a ż n o ś ć z e w z g l ę d u n a t o , ż e „ b y ły t o [ s t o w a r z y s z e n i a P o l e n f r e u n d s c h a f t ] z a r a z e m p i e r w s z e z a l ą ż k i o r g a n i z a c j i l i b e r a l n y c h s i ł p o l i t y c z n y c h N i e m i e c ” . R ó w n i e ż „ z a i n i c j o w a ł b a d a n i a n a d s k ł a d e m [ s t r u k t u r ą ] s p o ł e c z n y m P o l e n f r e u n d v e r e i n e ” . W p o w y ż s z e j d z i e d z i n i e S t r o b e l o k a z a ł s i ę n i e t y l k o d o c i e k l i w y m s z p e r a c z e m , o f i a r n i e w s k a z y w a ł o b s z a r y b a d a w c z e ( a r c h i w a ) , a l e w y t y c z a ł t a k ż e k i e r u n k i p o s z u k i w a ń i b a d a ń n a u k o w y c h 44. Z d a j ą c s o b i e s p r a w ę z i c h z n a 36 W. Pol, W spom n ien ia z N iem iec. W yjątek z p a m ię tn ik ó w . G ran ica sa sk a i S akson ia,
„Strzecha” 1868, Lwów, z. 6-7; toż, w: D zieła W incentego P o la w ierszem i p ro z ą , t. 10, Lwów 1878, W incenty Pol, P a m ię tn ik i, oprac. K. Lewicki, K raków 1960.
37 Por. przyp. 21. 38 Por. przyp. 29.
39 G. W. Strobel, P olenfreu ndsch aft 1 8 3 0-1834. P oczątki zorgan izow an ego lib e ra lizm u p o litycznego i ba ro m etr w y d a rzeń , w: A. Czubiński, Z. K ulak, S to su n k i polsko-n iem ieckie 1831 -1 8 4 8 . W iosna L u d ó w i okres j ą p o p rz e d z a ją c y. X I K onferencja W spóln ej K o m isji P odręczn ikow ej P R L -R F N H isto ryk ó w , 16-2 1 m a ja 1978, D edesheim 1981, pod red. W. Borodzieja, T. Cegiel skiego.
40 Professor fü r Politikw issenschaft a n der Technischen H ochschule D arm stad t. H onorar professor der U n iv ersität M ainz, „Hochpolitische Inform ationon 3” vom 12.2.1982, s. 7.
41 Por. przyp. 39.
42 F. Tych, K ry ty k a dziejó w p o lsk ie j socjaldem okracji G eorga W. S tro b la , „Dzieje N ajnow sze” 1976, n r 3.
43 G. W. Strobel, D ie deutsche P olen freu n dsch aft 1 8 3 0-1834. V orläuferin des organ isierten p o litisch en L ib e ra lism u s u n d W etterzeichen des Vorm ärz, w: D ie deu tsch -poln isch en B ezieh u n gen 1831-1 8 4 8 : V orm ärz u n d V ö lkerfrü h lin g, B raunschw eig 1979.
44 G. W. Strobel, Polenfreundschaft u n d liberales deutsches Freiheits- u n d Einheitsstreben. E in beziehungsgeschichtliches Interaktionsm odell in Vormärz, „Deutsche O stkunde” 1980, n r 4; idem: „ . a l s Zeichen d er A chtun g fü r die brüderliche Aufnahm e. D ie liberale deutsche P olen freu n d sch aft d e r J a h re 1 8 3 0 -1 8 3 2 , „Der gem einsam e Weg” 1981, n r 22. W tej dziedzinie G. W. Strobla proponuje się uznać jak o quasi-pioniera w yodrębnionej „Polenfreundschaft K unde 1831-1834”.
c z e n i a p o l i t y c z n e g o , „ p o d n i ó s ł n a u k ę d o u m i e j ę t n o ś c i ” , j a k b y r z e k ł W i n c e n t y P o l 4 5 . P r o c e s p r z e m i a n s p o ł e c z n o - p o l i t y c z n y c h w P R L , p r z e c h o d z e n i e w P R L - b i s i I I I R P z a k t y w i z o w a ł y j e g o t w ó r c z o ś ć w t y m z a k r e s i e . O g ł o s i ł n p . a r t y k u ł o N S Z Z „ S o l i d a r n o ś ć ”46 i „ w y w a ż a ł i n t e r e s y ” b i l a t e r a l n e n a f o r u m w L o c c u m 4 7 , w y p o w i a d a ł s i ę o d n o ś n i e s t o s u n k ó w p o l s k o - n i e m i e c k i c h w B B C - - L o n d y n ( 1 9 8 7 ) i T V P ( 1 9 9 0 ) 48 o r a z k o n t r o w e r s y j n i e w O p o l u ( 1 9 9 0 ) o „ p o m o - s t o w o ś c i ” G ó r n e g o Ś l ą s k a 49, k t ó r y s u b i e k t y w n i e m a ł o z n a ł . J e ź d z i ł d o G d a ń s k a , W a r s z a w y , K r a k o w a , L u b l i n a , T o r u n i a 50, g d z i e b y ł p r z y j m o w a n y j a k o w y b i t n y z n a w c a i w y w a ż o n y d y s k u t a n t . N i e w d a j ą c s i ę w s z c z e g ó ł o w ą o c e n ę c z y a n a l i z ę p o w y ż s z e g o d o r o b k u n a u k o w e g o S t r o b l a , w r a c a m d o g ł ó w n e g o w ą t k u j e g o r e c e p c j i t w ó r c z o ś c i W i n c e n t e g o P o l a . M i m o o c z y w i s t e j i p o g ł ę b i a j ą c e j s i ę j e j m a r g i n a l i z a c j i w P R L 51, b e z i n t e r e s o w n i e i b e z h i p o k r y z j i p o z o s t a ł j e j w i e r n y . G d y t y l k o s i ę d o w i e d z i a ł o j a k i c h ś f o r m a c h c z y e n k l a w a c h p a m i ę c i o W i n c e n t y m P o l u , ż y w o j e c h ł o n ą ł , s t a r a ł s i ę s a m o r z u t n i e j e w s p i e r a ć , n i e z w a ż a j ą c n a p o l i t y c z n ą p o p r a w n o ś ć , a r a c z e j j e j b r a k . C h a r a k t e r y s t y c z n ą e g z e m p l i f i k a c j ą t e g o j e s t k o n t a k t S t r o - b l a z e S z k o l n y m K l u b e m K r a j o z n a w c z o - T u r y s t y c z n y m im . W i n c e n t e g o P o l a w P o z n a n i u 52 i j e g o o p i e k u n e m J e r z y m S o b c z a k i e m 53. G e o r g W . S t r o b e l n a j e g o p r o ś b ę n i e z a w a h a ł s i ę o p u b l i k o w a ć w j ę z y k u p o l s k i m z n a m i e n n e g o , c y t o w a n e g o p ó ź n i e j p r z e z s i e b i e a r t y k u ł u 54 W a r t o ś ć s y m b o l i c z n a p o s t a c i W i n
45 W ośrodkach n au k i polskiej powstało bardziej rozw inięte pozytywne pojęcie „um iejętno ści”, tzn. n a wyższym poziomie niż „nauka”, zrealizow ane (1870) w K rakowie jak o A kadem ia U m iejętności, której członkiem został W incenty Pol (1871).
46 G. W. Strobel, N S Z Z „ S olidarn ość”: B e itra g z u r p o litisch en W irku ngsanalyse ein er so zia len S a m m lu n g sb ew eg u n g , „Berichte des B u n d esin stitu t für O stw issenschaftliche u nd In te r n a t i o n a l Studien” 1983, H. 9. Pioniersko stw ierdził istnienie Niezależnego Związku Studentów.
47 M. Kołodziejczyk, W zajem ne w yw a ża n ie interesów. S ta re i now e w d ia lo g u P olska-R F N . K orespon den cja z Loccum k. H an ow eru (D olna S akson ia). A k a d e m ia E w a n g elick a i P olski K lub P u b licystyk i M ię d zyn a ro d o w ej - forum d y sk u s y jn e. Reportaż I. Krawczykowskiej, „Słowo Po w szechne” 1983, n r 95.
48 Radio BBC-Londyn 16 sierp n ia 1987 r. omówienie a rty k u łu G. W. S trobla w „F rankfur te r Allgem eine Zeitung”, odnośnie do polskiej polityki zagranicznej wobec kw estii niemieckiej. U kazano też osobę G. W. Strobla, w czasie jego wypowiedzi nt. stosunków niemiecko-polskich, w „Wiadomościach” TVP 2 lutego 1990 r. Z obu w ystępów był usatysfakcjonowany.
49 K rytyczna, bardzo obszerna an aliza wypowiedzi G. W. Strobla zob. W. Lesiuk, na sympozjum historycznym 8 -9 maj 1990 r. w Opolu (O berschlesien a ls B rü cke zw isch en Polen u n d D eutschen (Górny Ś lą sk p o m o stem m ięd zy P o la k a m i a N iem ca m i) wg opracow ania in te rn e towego B. N ieszporka, U w a ru n k o w a n ia etn iczne Górnego Ś lą s k a (z 14 k w ietn ia 2010 r.).
50 W ogóle podróże stanow iły jego pasję. Por. przyp. 10, w ykaz i ta k niekompletny.
51 G.W. Strobel, P olenfreu ndevereine i P olen freu n dsch aft 1 8 3 1 -1 8 3 4 , „Pieśń S krzydlata”, 1996, n r 2, s. 25.
52 J . Sobczak, W incenty P ol źró d łem in sp ira cji d la p o zn a ń s k ie j m ło d zieży k ra jo zn a w czej, w:
W incenty P ol p re k u rso r... (por. przyp. 19); idem , Życie i tw órczość W incentego P o la ja k o źró d ło in sp ira cji d la p o zn a ń s k ie j m ło d zieży, w: F ascyn acje... (por. przyp. 35); A. Pol, 20-lecie SKKT- -P T T K im. W incentego P ola, „Gościniec” 1984, n r 1; idem , 20-lecie S K K T -P T T K im. Wincentego P o la i etn ograficzno-folklorystyczne a sp ek ty jeg o d zia ła ln o ści, „Lud” 1984, t. 68; idem , Jerzy S obczak. V ir m eritu s P o lon iae, „Pieśń S krzydlata” 2007, n r 37.
53 J . Sobczak, op. cit., przyp. 52, „Pieśń S krzydlata” [1994], s. 58-59. 54 G. W. Strobel, A d a m M ic k ie w icz..., s. 333 (por. przyp. 21).
c e n t e g o P o l a w u n i k a l n y m s z k o l n y m p i s e m k u n a w i ą z u j ą c y m t y t u ł e m „ O r l i L o t ” d o t r a d y c j i k r a j o z n a w s t w a ( P i e ś ń o z i e m i n a s z e j ) P o l a i p r z y b l i ż e n i a s y m b o l u p a t r o n a . J e s z c z e p r z e d t e m w r a z z g r u p ą s w y c h s t u d e n t ó w , b ę d ą c w G d a ń s k u , k o l e b c e „ S o l i d a r n o ś c i ”55, u s i ł o w a ł w m a r c u 1 9 8 5 r. u k a z a ć i m s k r o m n ą e n k l a w ę s p o ł e c z n ą , c z y l i I z b ę P a m i ę c i W i n c e n t e g o P o l a 5 6 , u s y t u o w a n ą n a W y s p i e S o b i e s z e w s k i e j . Z a w i a d o m i o n e „ w p o r ę ” tz w . c z y n n i k i o f i c j a l n e , n i e s t e t y , d o r e a l i z a c j i t e g o z a m i a r u n i e d o p u ś c i ł y 57. D o p i e r o w g r u d n i u 1 9 9 5 r. k o n s e k w e n c j a S t r o b l a , a m o ż e i „ p r e t e k s t o l o g i a ” , z o s t a ł y u w i e ń c z o n e s u k c e s e m , co u d o k u m e n t o w a n o w k s i ę d z e w p i s ó w ( o d w i e d z i n ) I z b y P a m i ę c i W i n c e n t e g o P o l a w G d a ń s k u - S o b i e s z e w i e 58. B y ć m o ż e d o t y c h g d a ń s k i c h p e r e g r y n a c j i S t r o b l a z e c h c e d o r z u c i ć g a r ś ć w s p o m n i e ń C z e s ł a w S k o n k a 59, z w ł a s z c z a ż e u c z e s t n i c z y ł w r a z z n i m w s y m p o z j u m d r e z d e ń s k i m , g d z i e w y g ł o s i ł o b s z e r n y r e f e r a t p o p o l s k u , P o l e n f r e u n d v e r e i n e i P o l e n f r e u n d s c h a f t 1 8 3 1 - 1 8 3 4 , w y d r u k o w a n y w „ P i e ś n i S k r z y d l a t e j ”60. B u d z ą c a p o d z iw , c h o c i a ż r ó ż n i e i n t e r p r e t o w a n a , b y ł a w o l a S t r o b l a , b y p o m ó c n a u k o w e j p l a c ó w c e w L u b l i n i e - D w o r k o w i W i n c e n t e g o P o l a 61, g d z i e s p o t k a ł a g o k o l e j n a p r z y k r o ś ć . D o w i e d z i a w s z y s i ę o j e g o i s t n i e n i u , z a p o z n a n y z j e g o k a t a s t r o f a l n y m s t a n e m t e c h n i c z n y m z p o w o d u c h r o n i c z n e g o b r a k u f u n d u s z y i n w e s t y c y j n y c h , n i e m a l z m i e j s c a w s z c z ą ł w 1 9 9 2 r. r e a l n e s t a r a n i a , p r z y p o c z ą t k o w e j a p r o b a c i e d e c y d e n t ó w . W y s t a r a w s z y s i ę o p o p a r c i e d w u m i n i s t e r s t w R F N 62, r a z e m z k i e r o w n i c t w e m D w o r k u z ło ż y ł k w e s t i o n a r i u s z
55 G. W. Strobel, N S Z Z „ S o lid a rn o ść ”... (por. przyp. 46).
56 M. Pelczar, I z b a P a m ię ci W incentego P o la w G d a ń sk u -S o b ieszew ie , G d ań sk 1978; C. Skonka, Iz b a P a m ięci W incentego P o la w S obieszew ie, „Czasopismo G eograficzne” 1978, t. 49, z. 3; idem, Iz b a P am ięci W incentego P o la w G dań sku -S obieszew ie (K ron ika dziesięciolecia 197 4 -1 9 8 4 ), G dańsk 1985; A. Pol, Izb a P am ięci Wincentego P o la , „Lud” 1979, t. 63; C. Skonka,
R o la Izb y P am ięci W incentego P o la w G dań sku -S obieszew ie, w: W incenty P ol p r e k u r so r... (por. przyp. 19); M. Wieloch, A. U rbańczuk, P rzed sta w ien ie Izb y P am ięci W incentego P o la w G d a ń sku -S obieszew ie oraz in icja tyw zw ią za n yc h z tą p la có w k ą , w: W incenty P ol ja k o k rajozn aw ca i g e o g ra f (por. przyp. 19); M. Roguszczak, Izb a P a m ięci Wincentego P o la w G da ń sk u -S o b iesze wie, w: F ascyn acje... (por. przyp. 35).
57 Inform acja telefoniczna J . Sidorczak, C. Skonka (1985).
58 K sięga wpisów osób zw iedzających Izbę Pam ięci W incentego Pola w Sobieszewie, wpis z 13 g ru d n ia 1995 r.
59 C. Skonka, pisarz, publicysta, redaktor naczelny periodyku „Pieśń Skrzydlata” (C. Skon ka, K am ieniec. Ś la d a m i tw órcy „ M azurka D ą brow skiego”, G dańsk Kamieniec, 2008, s. 129).
60 G. W. Strobel, P olenfreundvereine i P olen freu n dsch aft 1 8 3 1 -1 8 3 4 . H isto ria i k u ltu ra ,
„Pieśń S krzydlata” 1996, G dańsk - Drezno, n r 2 (13), zaprezentow any n a 150-lecie pow stania listopadowego w dziele P o w sta n ie L isto p a d o w e 1830-1 8 3 1 . G eneza - u w a ru n k o w a n ia - b ilan s - p o ró w n a n ia , red. J . Skowronek, M. Żmigrodzka, Wrocław 1983; referat został wygłoszony w D reźnie w 1996 r. Por. przyp. 51.
61 L ist G. W. S tro b la z 17 k w ie tn ia 1992 r. do z a rz ą d u D w orku W incentego Pola w Lublinie.
62 U dało się G. W. Stroblowi, jak o członkowi trzyosobowej delegacji rz ą d u RFN za czasów H. Kohla, uzyskać poparcie M inisterstw a Spraw Zagranicznych oraz M inisterstw a ds. N auki i Techniki dzięki przedstaw ieniu W incentego Pola jak o postaci szczególnie symbolicznej dla stosunków polsko-niem ieckich XIX w., z pochodzenia niem ieckiej. Por. przyp. 61.
w n i o s k u d o F u n d a c j i W s p ó ł p r a c y P o l s k o - N i e m i e c k i e j 63 n a d o t a c j ę 1 m l d z ł n a r e m o n t o b i e k t u i 0 ,5 m l d z ł n a p r z e p r o w a d z e n i e n a u k o w e j k o n f e r e n c j i p o l s k o - n i e m i e c k i e j p t . W i n c e n t y P o l p o e t a i u c z o n y . Z d z i e j ó w k o n t a k t ó w p o l s k o - - n i e m i e c k i c h64. S t r o b e l b y ł , j a k s i ę w y r a z i ł , „ b a r d z o s z c z ę ś l i w y ” z t a k p o m y ś l n e g o o b r o t u s p r a w y 65. W t e d y t o n i e s p o d z i e w a n i e „ o d w d z ię c z o n o s i ę m u ” n i w e c z ą c o w e „ s z c z ę ś c i e ” . S p r a w a t a z p e w n o ś c i ą w a r t a j e s t d o k ł a d n i e j s z e g o w y j a ś n i e n i a . Z ł a m a n o d y s k r e c j ę p r y w a t n e j k o r e s p o n d e n c j i 66. D z i e n n i k a r k a l u b e l s k a z a p y t a ł a K i m n a p r a w d ę b y ł W i n c e n t y P o l ? , a w y c i n e k p r a s o w y 67 p r z e s ł a n o w r a c a j ą c e m u z U S A S t r o b l o w i . „ W c i ą g n i ę t y w t ę a f e r ę ” w y s t o s o w a ł S t r o b e l s ą ż n i s t y l i s t ( n i e p o t r z e b n i e , g d y ż w y s t a r c z y ł b y k r ó t k i p r o t e s t z z a ł ą c z n i k i e m ) d o r e d a k t o r a n a c z e l n e g o l u b e l s k i e g o d o d a t k u d o „ G a z e t y W y b o r c z e j ”68. N i e t y l k o n i e o p u b l i k o w a n o g o , l e c z n i e d o s t a ł n a w e t z d a w k o w e j o d p o w i e d z i 69. C o m o g ł o s p o w o d o w a ć „ o d r z u c e n i e ” p o m o c y S t r o b l a ? N i e c h ę t n i e w i d z i a n o w t e d y s ą s i e d z k ą p o m o c i e w e n t u a l n i e s k r u p u l a t n ą k o n t r o l ę d y s p o n o w a n y c h ś r o d k ó w . M o ż e d o t a r ł y o d g ł o s y o p o l s k i e g o s y m p o z j u m w 1 9 9 0 r ., g d z i e S t r o b e l z b y t p o c h o p n i e s f o r m u ł o w a ł n i e k o n i e c z n i e a d e k w a t n e p r z e m y ś l e n i a 70. N i e z a m i e s z c z a j ą c l i s t u S t r o b l a , r e d a k t o r n a c z e l n y z ł a m a ł e l e m e n t a r n ą z a s a d ę d e m o k r a c j i 71. Z n i e c h ę c o n y i r o z ż a l o n y , a n a w e t z n i e w a ż o n y , S t r o b e l p o d c z a s k o l e j n y c h w i z y t w L u b l i n i e ( K U L , U M C S ) s t a r a n n i e o m i j a ł D w o r e k 72. M i m o t o w p e w i e n s p o s ó b , c h o ć i n n y , o s i ą g n ą ł s u k c e s w L u b l i n i e . 1 o - z a c z ę ł o z n ó w b y ć g ł o ś n i e j o „ n i e c h o d l i w y m , z a p o m n i a n y m i n i e w y g o d n y m ” W i n c e n t y m P o l u . 2 o - d w o r e k w y m u s i ł s w o je d a l s z e i s t n i e n i e . 3 o - c o ś
63 W niosek złożony 22 lipca 1992 r.
64 Por. przyp. 63, B. F ruga, D w orek to b yła p e w n a filo zo fia p rzestrze n i, sposób ż y c ia ....
„G azeta w Lublinie”. D odatek do „Gazety Wyborczej” z 24 sierp n ia 1992 r.; tu m.in. uw aga, że „profesor Strobel ofiarnie zaangażow ał się w spraw ę zdobycia pomocy [...] je s t również inicjato rem zorganizow ania k o n f e r e n c ji.”.
65 L ist G. W. Strobla z 17 k w ietn ia 1992 r. (w zbiorach autora).
66 L ist otw arty G.W. Strobla z 29 lipca 1992 r. do red ak to ra naczelnego „D ziennika Lubel skiego”. Podobny a ta k przypuściła n a D worek „G azeta W yborcza” 12 m arca 2009 r., odparty 23 m arca 2009.
67 M. Dobosiewicz, W m a ły m dw orku . K im n a p ra w d ę był W incenty P o l? W sp a n ia łym po etą n a p ew n o , „D ziennik Lubelski. M agazyn” 1992, n r 129 (571): „do poety n iem al zapom nianego u n as [...] ju ż nieczytanego, przyznają się też chętnie sąsiedzi i gotowi są pomóc w ratow aniu spuścizny po rodaku (?). Być może dopiero teraz [...] przeżyje swój ren esan s”.
68 Por. przyp. 67. O bszerny wywód G. W. S trobla w a rt opublikow ania w istotnych (dla stosunków niemiecko-polskich) w yjątkach, zapow iadający „bliskość rezygnacji” z dalszych usiło w ań, co w krótce nastąpiło.
69 L ist G. W. S trobla z 1993 r. „dobrze zapow iadające się sta ra n ia m usiały spełznąć na niczym. Tak postępować nie wolno, szczególnie oczerniać dobrą wolę m ecenatu”.
70 G.W. Strobel, D ie eth n isch en B ezieh un gen u n ter beson derer B erü cksich tigu n g d e s 2 0 J a h rh u n d e rts (por. przyp. 49).
71 A rt. 2 K onstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zastosowano dyplomację „słoniowoporcela- now ą”. Por. także pracę: Z. Śleszyński, Coście zr o b ili z P o lsk ą , W arszaw a 1923 (Z. Śleszyński, por. przyp. 5).
w t y m j e s t - ż e N ie m c y b y l i g o to w i p r z e z n a c z y ć 1 ,5 m l d z ł, b y „ p r o m o w a ć ” l e k c e w a ż o n e g o c z ło w i e k a X I X w ., a „ n a s i ” d o n a j p r o s t s z e g o b i l a n s u s t r a t i k o r z y ś c i b y l i n i e z d o l n i . 4 o - p i e r w s z y w y s t ą p i ł z t a k z a t y t u ł o w a n ą k o n f e r e n c j ą . R o z c z a r o w a n y D w o r k i e m , a l e n i e p o e t ą , G e o r g W . S t r o b e l z w r ó c i ł s i ę 2 1 s t y c z n i a 1 9 9 6 r. d o d a w n e g o „ z i o m k a ” z Ł o d z i, K a r o l a D e d e c i u s a , z p r o p o z y c j ą n a p i s a n i a a r t y k u ł u o P o l u „ n a t l e r o d z i n y , c z a s u i t w ó r c z o ś c i ” . N i e s t e t y , n i e o t r z y m a ł o d p o w i e d z i , co u z n a ł z a „ a f r o n t ” g o d n y o p r o t e s t o w a n i a 73. A t o l i n i e d z i w i z a c h o w a n i e D e d e c i u s a , p o d o b n e d o d o z n a n e g o p r z e z a u t o r a n i n i e j s z e g o t e k s t u 74. J e d n a k i w t y m p r z y p a d k u G e o r g W . S t r o b e l o k a z a ł s ię c z y n n i k i e m i n s p i r u j ą c y m d l a r e c e p c j i P o l a . D e d e c i u s p r a w i e n i g d y n i e w z m i a n k u j ą c y P o l a , u m i e ś c i ł g o j e d n a k w s w y m z b i o r z e D i e D i c h t e r - P o l e n s ( 1 9 8 2 ) 75. P o z a w y ż e j w y m i e n i o n y m i w y m i e n i o n y m i r e d a k t o r a m i n a u k o w y m i w y d a w n i c t w z b i o r o w y c h S t r o b e l u t r z y m y w a ł k o n t a k t y z: l i t e r a t u r o z n a w c ą H e n r y k i e m M a r k i e w i c z e m , S t a n i s ł a w e m G r o d z i s k i m ( U J ) , R y s z a r d e m B e n d e r e m ( K U L ) , A n d r z e j e m P i s k o z u b e m , W ł a d y s ł a w e m Z a j e w s k i m , J a n e m K o s i m e m ( I H P A N ) 76. R e g i o n p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j P o l s k i ( w o j e w ó d z t w o w a r m i ń s k o - m a z u r s k i e a l b o s z e r z e j P r u s y W s c h o d n i e ) , k t ó r e g o z a g a d n i e n i o m p o ś w i ę c o n y j e s t o d p r z e s z ł o 5 0 l a t k w a r t a l n i k n a u k o w y „ K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ” , w j a k i ś s p o s ó b j e d n o c z y p r o b l e m W i n c e n t e g o P o l a o r a z a u t o r ó w G e o r g a W . S t r o b l a i J a n u s z a J a s i ń s k i e g o 77 . J e s t t o o jc z y z n a ( o j c o w i z n a ) , m i e j s c e g e n e z y w i e l u u t w o r ó w p o e ty , d e b i u t u n i e m i e c k i e g o , t e r e n i n t e r n o w a n i a ( 1 8 3 1 / / 1 8 3 2 ) , m i s j i h u m a n i t a r n o - w o j s k o w y c h , n a w i ą z a n i a w i e l o r a k i c h k o n t a k t ó w o s o b i s t y c h o r a z p r ó b y p o d j ę c i a s t u d i ó w u n i w e r s y t e c k i c h P o l a ( A l b e r t y n a ) 78. P r u s y W s c h o d n i e s ą d l a G e o r g a W . S t r o b l a r e g i o n e m g e n e r u j ą c y m j e g o p o - s z u k i w a n i a 79 n a u k o w e , s z c z e g ó l n i e d o t y c z ą c e n i e m i e c k i e g o p o c h o d z e n i a W i n c e n t e m u P o l a (p o m i e c z u ) i s t a ł e g o w ą t k u b a d a ń , c z y l i s t o s u n k ó w n i e m i e c k o - p o l s k i c h . J a n u s z J a s i ń s k i w s w o i m d o r o b k u n a u k o w y m p o ś w i ę c i ł s p o r o u w a g i t a k ż e W i n c e n t o w i P o l o w i , a j e g o e p i z o d k r ó l e w i e c k i o p i s a ł b a r d z o d o k ł a d n i e 80, a t a k ż e z a i n i c j o w a ł i w s p ó ł o r g a n i z o w a ł o l s z t y ń s k i e o b c h o d y 73 Por. przyp. 13.
74 Pismo D P I-D arm stadt z 11 listopada 1993 r.
75 K. Dedecius, D ie D ic h ter - P olens, S uh rk am p 1982; idem , E u ropejczyk z Ł o d zi, WL 2009; W spom n ien ia, „Gleiwitzer Rundblick” 1996, n r 5.
76 W ymienia G. W. Strobel ponadto profesora M arka P ietrasia, profesora E dw arda Ol szowskiego z uczelni lubelskich (por. przyp. 62).
77 A. Pol. A d d y ta m e n t d o h a sła W incenty P ol w „ S ło w n ik u biograficznym W armii, M a zu r i P o w iśla X IX -X X w iek u ” T. Orackiego (W arszaw a 1983), „K om unikaty M azursko-W arm ińskie” 1987, n r 3-4.
78 A. Pol, W arm iński ro d o w ó d W incentego P ola, „Pieśń S krzydlata” 1997, n r 1. 79 Por. przyp. 20, 24.
80 J. Jasiń sk i, Z p o b y tu W incentego P o la w P ru sa ch W schodnich, „K om unikaty M azursko -W arm ińskie” 1969, n r 1; N a d B a łtyk iem , P regołą i Łyn ą. X V I-X X w iek. K sięga pam iątkow a poświęcona Jubileuszow i 50-lecia pracy naukow ej Profesora J a n u s z a Jasińskiego. R edakcja Z. Rondom ańska, O lsztyn 2006. J . Ja s iń sk i opublikował n a te m a t W. Pola 12 artykułów (por. bibliografia prac, s. 21-25) i zainspirow ał pow stanie niniejszego arty k u łu .
2 0 0 - l e c i a u r o d z i n p o e t y ( w r a m a c h t y c h o b c h o d ó w o d b y ł a s i ę s e s j a n a u k o w a P o n a d h a f e m w i c h e r w y j e . . . i o d s ł o n i ę t o g ł a z p a m i ą t k o w y ) . M e m o r a b i l i a o l s z t y ń s k i e g o j u b i l e u s z u z n a j d u j ą o d z w i e r c i e d l e n i e w p e r i o d y k u g d a ń s k i m C z e s ł a w a S k o n k i „ P i e ś ń S k r z y d l a t a ”81 o r a z z o s t a ł y u p a m i ę t n i o n e p r z e z G r a ż y n ę P o ł u s z e j k o 82. C a s u s G e o r g a W . S t r o b l a z m u s z a d o p o r u s z e n i a z n a n e g o z j a w i s k a p r z e m i l c z a n i a i p o m i j a n i a , ś w i a d o m e g o l u b n i e , u l u b i o n e g o p r z e z c e n z u r ę P R L i w s p ó ł c z e s n ą p o p r a w n o ś ć n i e k o n i e c z n i e p o l i t y c z n ą . J e s t t o z a b i e g m a n i p u l a c y j n y i e l i m i n u j ą c y z o b i e g u p u b l i c y s t y c z n e g o , co g o r s z a s k u t e c z n y i n i e s p r a w ie d l i w y . P o m i n i ę t o f u n d a m e n t a l n e g o m o n o g r a f i s t ę n i e m i e c k i e g o G e o r g a W . S t r o b l a w N o w y m K o r b u c i e , w y d a n y m p r z e z I B L P A N 8 3 . B r a k g o w b i o g r a m i e W i n c e n t e g o P o l a w P o l s k i m s ł o w n i k u b i o g r a f i c z n y m84 i g d y b y n i e w z m i a n k a n a s . 3 2 8 , z n i k ł a b y i n f o r m a c j a o m o n o g r a f i i S t r o b l a . U w z g l ę d n i ł g o T a d e u s z O r a c k i w 1 9 8 3 r . 85, a h i s t o r y k J a n u s z J a s i ń s k i w 1 9 6 9 r .86, p r z y c z y m O r a c k i o p i e r a s i ę n a d y s e r t a c j i d o k t o r s k i e j ( 1 9 5 5 ) , a J a s i ń s k i n a p u b l i k a c j i z 1 9 6 3 r. A u t o r z y p o l s c y p r z y j ę l i p o b y t P o l a w P r u s a c h W s c h o d n i c h w m i e j s c o w o ś c i M a u l e n k o ło K r ó l e w c a , p o d c z a s g d y S t r o b e l - w S ł o b i t a c h 87, S t r o b e l n i e d o t a r ł j e d n a k d o i s t o t n y c h i n f o r m a c j i o i m m a t r y k u l a c j i p o c z ą t k u j ą c e g o p o e t y n a U n i w e r s y t e c i e K r ó l e w i e c k i m . Z a p e w n e G e o r g W . S t r o b e l u w z g l ę d n i ł b y b a d a n i a J a n u s z a J a s i ń s k i e g o w s w y m k o l e j n y m o p r a c o w a n i u t e m a t y c z n y m . W k a ż d y m r a z i e p o r o k u 1 9 7 0 n i e p o d j ą ł p o l e m i k i z J a s i ń s k i m , j a k w p r z y p a d k u J a n a B r o d y 88. J a n u s z J a s i ń s k i p i s z e o S t r o b l u : „ d o c e n i a m j e g o z a a n g a ż o w a n i e n a r z e c z b i o g r a f i i ” W i n c e n t e g o P o l a . G e n e r a l n i e J a s i ń s k i e m u b a r d z o s i ę p o d o b a ł y b a d a n i a n i e m i e c k i e g o h i s t o r y k a , a ż e „ w k i l k u s z c z e g ó ł a c h m i e l i ś m y o d r ę b n e z d a n i a , t o b y n a j m n i e j n i e u m n i e j s z a m e g o s z a c u n k u d l a j e g o p o s z u k i w a ń n a u k o w y c h , t y m b a r d z i e j ż e s y l w e t k ę p o e t y p o p u l a r y z o w a ł w ś r o d o w i s k a c h n i e m i e c k i c h ”89. J e r z y S o b c z a k p r z y w o ł u j e z a s z c z y t n i e S t r o b l a w r e l a c j a c h o s w e j p l a c ó w c e ( 1 9 9 7 , 2 0 0 0 ) 90, a n i ż e j p o d p i s a n y w i e l o k r o t n i e 91, p o d o b n i e j a k C z e s ł a w 81 „Pieśń S krzydlata” 2007, n r 1, s. 71.
82 G. Połuszejko (błędnie K. Prajzner), K a len d a riu m u roczystości ju b ile u szo w y ch z okazji 200-lecia u ro d zin i 135. rocznicy śm ierci W incentego P o la zo rg a n izo w a n ych w L u b lin ie 20 0 6 -2 0 0 7 , w: W incentego P o la bieszcza d zk ie ścieżki, Lesko 2009.
83 IBL-PAN, B ib lio g ra fia lite ra tu ry p o lsk iej. N o w y K o rb u t, t. 9. R o m a n tyzm . Zespół pod kierow nictw em L. Śliwińskiej, S. Stupkiew icza, W arszaw a 1972. B rak G. W. S trobla w indeksie przy W incentym Polu. IBL organizował sesje naukow e z udziałem G. W. Strobla.
84 Por. przyp. 2.
85 T. O racki, S ło w n ik biograficzn y W armii, M a zu r i P o w iś la X IX i X X w ieku (do 1945 roku), W arszaw a 1983, s. 258, lecz nie uw zględnił go w S ło w n ik u biograficzn ym W arm ii, P rus K siążęcych i Z iem i M alborskiej o d p o ło w y X V do końca X V III w ieku, t. 2, L-Z, Olsztyn 1988, s. 87.
86 Por. przyp. 81.
87 G. W. Strobel, A d a m M ic k ie w ic z ., s. 332; por. przyp. 4 i 21. 88 Por. przyp. 27.
89 L ist J. Jasińskiego z 3 m aja 2010 r. 90 Por. przyp. 52.
91 „K om unikaty M azursko-W arm ińskie” 1987, n r 3 -4, s. 473; 2001, n r 1, s. 67; „Pieśń S krzydlata”, 16, s. 19-20; „Pieśń S krzydlata” 37, s. 49; Ś lą sk w retro sp ek tyw ie, op. cit., s. 7.
