Wiadomości Entomologiczne 36 (3) 167-169 Poznań 2017
Kolejne stanowisko bardzo rzadkiej
pszczoły samotnicy Xylocopa valga
Gerstaecker, 1872 w północno-wschodniej Polsce
New record of the very rare solitary bee Xylocopa valga Gerstaecker, 1872 in Northeastern Poland
Józef Banaszak1, Andrzej Bosak2
1 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Biologii Środowiska,
al. Ossolińskich 12,85-093 Bydgoszcz, e-mail: lednica@ukw.edu.pl
2 34-340 Sopotnia Wielka 1, e-mail: andrzej.bosak@katowice.lasy.gov.pl
ABSTRACT: Information on a new Polish locality of a very rare bee species
Xylocopa valga Gerstaecker is given.
KEY WORDS: Hymenoptera, Apiformes, Xylocopa valga, records, Drochiczyn, NE Poland.
Rodzaj zadrzechnia Xylocopa z dwoma występującymi w Polsce ga-tunkami – X. violacea (Linnaeus, 1758) i X. valga Gerstaecker, 1872 – należy stale do najrzadziej obserwowanych pszczół, chociaż przez swo-je rozmiary i ubarwienie swo-jest trudny do przeoczenia w terenie. Po drugiej wojnie światowej nie był długo obserwowany, stąd w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt Xylocopa violacea została uznana za gatunek prawdo-podobnie wymarły (Ex?), zaś X. valga została uznana gatunkiem skrajnie zagrożonym (CR) (Banaszak 2004 a,b).
Po około 2000 roku oba gatunki jednakże są ponownie obserwowane, chociaż zawsze rzadkie. Xylocopa violacea notowana była w Poleskim Parku Narodowym (Banaszak i Piotrowski 2005), na Wyżynie Małopolskiej (Banaszak i in. 2008), w Bieszczadach (Banaszak i Zięba 2009) oraz we Wrocławiu (Michołap i in. 2015) i w Oławie (Regner i in. 2016).
168 J. Banaszak, A. Bosak
Z kolei Xylocopa valga współcześnie notowana była dotąd z trzech stanowisk: z Poleskiego Parku Narodowego (Banaszak i Piotrowski 2005) i z Ojcowskiego Parku Narodowego (Banaszak i Sołtyk 2005) oraz z Bieszczadzkiego Parku Narodowego (Banaszak i in. 2009)
Najnowsza informacja o występowaniu Xylocopa valga pocho-dzi z Drochiczyna nad Bugiem koło Siemiatycz, gpocho-dzie złowiona została 25 VIII 2016 (1 ♂) przez A. Bosaka na stokach Góry Zamkowej, pokry-tych roślinnością murawową.
Ostatnie jak i wcześniejsze stanowiska o występowaniu omawianego gatunku pokazują na jego proweniencję wschodnią, chociaż w Europie jest szeroko rozsiedlony od Hiszpanii po Azję, w środkowej Europie dociera po Czechy, Słowację i południowo-wschodnią Polskę. Na początku XX wie-ku Xylocopa valga była bardzo pospolita na jarowym Podolu w zachodniej Ukrainie (Kuntze i Noskiewicz 1938). Stwierdzenie tego gatunku w Polsce na obszarze trzech Parków Narodowych (Bieszczadzki, Poleski i Ojcowski) daje mu szanse na przetrwanie, pomimo niewielkich izolowanych populacji.
SUMMARY
Currently, Xylocopa valga is known in Poland from only 3 localities in the Bieszczady, Polesie, and Ojców National Parks (...). The new re-cord of X. valga comes from Drohiczyn on the Bug River near Siemiatycze (25 VIII 2016, 1 ♂, leg. A Bosak).
PIŚMIENNICTWO
Banaszak J. 2004a: Xylocopa valga Gerstaecker, 1872 – Zadrzechnia czarnoroga. [W:] Głowaciński Z., Nowacki J. (red.): Polska Czerwona Księga Zwierząt, Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 220-221.
Banaszak J. 2004b: Xylocopa violacea (Linnaeus, 1758) – Zadrzechnia fioletowa. [W:] Głowaciński Z., Nowacki J. (red.): Polska Czerwona Księga Zwierząt, Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 221-222.
Banaszak J., Piotrowski W. 2005: Dwa bardzo rzadkie gatunki pszczół w Polsce:
Xylocopa valga Gerstacker i Xylocopa violacea (L.) w Poleskim Parku Narodowym.
Wiadomości Entomologiczne, 24 (2): 77-80.
Banaszak J., Sołtyk D. 2005: Rzadki gatunek pszczoły samotnicy Xylocopa valga Gerstaecker, 1872 w Ojcowskim Parku Narodowym (Hymenoptera: Apoidea). Przegląd Zoologiczny, 49: 141-143.
169 KOLEJNE STANOWISKO BARDZO RZADKIEJ PSZCZOŁY SAMOTNICY [...]
Banaszak J. Miłkowski M., Mikołajczak K. 2009: Nw localities of two rare hymenop-terans in Poland: Parnopes grandior (Pallas, 1771) and Xylocopa valga Gerstaecker, 1872 (Aculeata: Chrysididae and Apidae). Pol. Journ. Entomol., 78: 111:113.
Banaszak J., Zięba P. 2009: The following localization of solitery bee Xylocopa violacea (Linnaeus, 1758) (Hymenoptera: Apoidea) In Poland. Wiadomości Entomologiczne, 28 (1): 63-64.
Kuntze R., Noskiewicz J. 1938: Zarys zoogeografii polskiego Podola. Lwów. 538 ss. Michołap P., Kelm M., Sikora A., Sikora M. 2015: Stwierdzenie obecności Xylocopa
violacea (Linnaeus, 1758) (Hymenoptera, Apiformes) na obszarze Wrocławia.
Wiadomości Entomologiczne, 34 (4): 75.
Regner J., Smolis A., Kadej M. 2016: Zadrzechnia fioletowa Xylocopa violacea (Linnaeus, 1758) na Dolnym Śląsku – kolejne stwierdzenie w XXI wieku. Przyroda Sudetów, 19: 83-86.
