Rodzaje szoków gospodarczych a unia walutowa

Pełen tekst

(1)w. Jurand Drop Katedra Mlllkr.ekonolftll. Rodzaje swków gospodarczych a unia walutowa I.. Wsłtp. Jednym z najważniejszych wydarzeń przełomu XX i XXI w. w świa towym systemie gospodarczym jest wprowadzenie we Wspólnotach Europej skic h Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Jej długofalowe skutki będą dec ydowały zarówno O przysz ł ośc i c alego procesu integracji w ramac h ugrupowania. j ak równi eż o nowy m kształcie stos unków międ zy narod owyc h . Z lego powodu w literaturze ekonomicznej dyskutowany jest problem wynikającyc h z niej konsekwencji dla sytuacji gospodarczej poszczególnych pm1stw. Punktem wyjścia dywagacj i jest prze wa ż ni e teoria optymalnych obszarów walutowych i oparta na twi erdzeni u, że przesz kodą sprawnego działania unii walutowej jest brak m oż liw ośc i radzenia sobie pań s tw cz ło nkows ki ch z szokami gospodarczymi. Szok ie m gos podarczy m2 jest na g ł e wydarzeni e w gospodarce lub polityce, które ma du ży wp ł yw na podstawowe zmi enne makroekonom iczne okreś lane w ramach systemu gospodarczego, takie jak: wielkość produkcji , innacja, bezrobocie i bi lan s obrotów bieżącyc h J . Szok dOlykaje poprzez zmianę zagregoTeoria optymalnych obszarów walutowych zos tala sformuło wana w latach 60. i 70. Do jej twórców zalicza się R.A. Mundella, R . Mc Kinn ona i p, Kennena , Najnowsze ujęcie tej teorii można znaleić w języ ku angielskim w: R. Larraoce, P. St.-Amant, Optima! Currellcy Areal': A Review oj/he Hece/II Litera/ure. Bank ofCanada Working Papcr 1999. nr 16: we francuskim w: M . Belllc, L ' Ullion EClJIwlllique e/ Moni laire El/rOpeelllle d /a lllllliire de la tlleorie des z.ones lIIolll!laires op/ima/es: IUle rel'lIe de la Unira/ure. Cahicrs Economiques de Bruxelles, 1999 , nr 162 , s. 149-202: w IlIcmieckim w: U. BaBcIer, R. Naser, .. K!aJ'si!iChe" Tlworie I'ersus " MoneWry Appro· ach" der lViihrungsintegratiol/. KonjunkfUrpolitik , Heft 4. Berlin, s. 371-105: w polskim w: J. Drop, Teoria optymalnych obszarów llIll/utowych. Materiały i Studia. NBP (w przygotowaniu). 2 W literaturle polskiej stosuje s ię równie ż nazwy ,.wst rząs" lub "nagle zaburzenie". W artykule wszystkie te okrcślenia stosowane są wymiennie. ) Olle Market, Olle MOlley: A/I Evalrw/ioll oj/he Po/elltial Beneji/s al/d Cos ts oj Formin8l111 Economic and Mone/ary UniOII, M. Eme rso n. D. Gros, A. Italianer , J. Pisani. Fcrry, H. Re lchcnbach, Europcan Commission , Europcan Economy. 1990. voJ. 44 . I. g ł ównyc h.

(2) Jllralld. wancgo popytu lub zagregowanej podaży. Duża zm i e nn ość produkcji i bczro· bocia zmniejsza dobrobyt i ob ni ża dł u goo kresową śc ieżkę wzrostu, dlatego też należy sz ukać ro związań, które zmniejszaj ą wstrząsy. Władze gospodarcze prl.eciwdzia lają im, s t osując zwykle instrumenty polityki pieniężnej i fi skalnej. Wprowadzenie un ii wa łu towej oznacza jednak, że istnieje wspólna waluta" i pol ityka pieniężna jest kszlaltowana na poziomie całego ug ru powania. Dla po lit yk gospodarczych poszczególnyc h pań sIw jesl lO znaczne ograniczenie i nal eży ocenić,jak i e straty makroekonomiczne może za so bą pociągać. Ocena ta wymaga uwzględnienia wicIu aspektów problemu s. W niniejszym artykule rozważa się tylko jeden z Iych aspek tów, mianow i· cie z ale ż no ść s kute cz n ości d zia łania in stru mentem kursu walutowego od rodzaju szoku występującego w gospodarce . Dewaluacja lub rewaluacja waluty krajowej jest częs t o uważana za sk uteczny instrument przywrócenia równowagi po wstrząsie. Artykuł ma z założenia charakter opisowy, gdyż jego celem jest dostarczenie ogólnego pogląd u na tę kwestię. Ujęcia fo rmalne i szczególowe definicje poszczególnych szoków można znaleźć w badan iach empirycznych dotyczących tego tematu. Na pocz;:j1 ku a rty kułu przeprowadzono podział szoków gospodarczych ze względ u na różne kryteria. Szczegó ln ą u wagę zwrócono na kw es ti ę sy metrycznych i asymetrycznych szoków, ponieważ właśnie szoki asymetrycznic si) uważane za n ajwiększe zagrożen i e dla unii wa lutowej i jej trwało śc I. W dalszej części oce ni ono. które z wcześn i ej wyróżnio n ych rodzajów szoków wywaluj" problemy dla polityki gospodarczej parlstw cz ł onkowskich unii walutowej.. 2 . typologia szoków gospodarczych Kry teriulII kalla/II oddzialywallia. Pi erwszym i najważniej szym kryte riu m podzia łu. szoków jest ich kanał oddziaływa ni a na gospodarkę. Pod tym wzglę dem szoki można podzielić na popytowe i podażowe. Szoki popytowe pow staj,} na skutek nag lyc h i nieprzewidzianych zm ian popytu wewnęt r z n ego lub zewnętrznego. Oddziaływanie ich jest albo pozytywne (z większające popyt), a lbo nega tywne (z mniej szaj i)cego go). Przykładami szoków popytowyc h jest Unia walutowa nie musi oznaczać wprowadzenia wspólnej waluty, gdyż wyStilrczy Jedynie system walut o mcodwołanie stalych kUTS3ch bilater3lnych. Oznaczać to może dalsze funkcJonOWallle istniejących w31ut i b3nków centralnych. Jednakze również w takim systemie istnieje de jacw Jcdna pohryka pienicżna. wspólna dla ca łego ugrupow3nia (szerzcj por.: P. de Gr3uwc. Tlle ECOIIOIIUCS oj Mtlllewry {lIle8,ali(lII. Ox.ford UnIVersity Prcss. Oltford 1997 : S. Rehman . Tlle P(l/h /O EuropulII EcollO//!/c (Ind Monewry UnioII , Kluwer. Boston. Dordrecht. London t 997) . Poniewaz istnieje wiele argumentów przeciw takiemu systemowi (por.: U Balklcr. R. Naser. op. cil .. s. 36; D. Gros. N. Th ygcscn. EllroPC(l1I Monewry Inregrm;oll. Longman. 2nd cd . 1998. s. 288- 300) I takiego roZWiązania nie przyjęto w UGW. więc w artykule rozważa się sytuację ze wspólną walutą . s L. Boone. S)'mmelry olld AS.f)'IIIe1ry oj SI/pply lllld Demalld SlwckJ [II l/le EU: A D)'IUIIIIIC Alllllysu.CEPII documcnt de trav3it. nr 3. Paris 1997; J. Drop. op. cil.: D. Gross. N. Thygesen, oJ}. Cli . 4. slworJ.yć.

(3) s:;oków. ,. l. a ullia walulowa. gwa łt owny. wzrost popytu wewnętrznego w RFN po przyłączeniu s ię land ów wschodnich w 1990 r., a t akże jego spadek w Stanach Zjednoczonych po wzrośc i e stóp procentowych w na pocz ~tku lat 80. Szoki podażowe są rezu ltatem takich wydarzeli jak du że zmiany techn ologiczne , wahania cen surowców i poziomu plac . D o t yczą więc czynników okreś laj ących koszty produkcji . Podobnie , jak szoki popytowe, mogą mice skutki negatywne (zwię k szające koszty produkcji i ohnizające podaż), jak i pozytyw ne. Negatywnymi szokami podazowymi by ł y gwa łt ow ny wzrost cen ropy naftowej w la tac h 1973/ 1974 i 1979 oraz wzrost plac we Francji po 1968 r ., natomi ast pozytywny mi - wzrost produk t yw n ośc i gospodarki japOIlsk iej w tatach 60. i 70 .. a także długotrwa ł e o bniże ni e cen ropy naftowej w lalach 90 . Kryteril/mlnl'afości oddzialywa /lia . Zarów no szoki popytowe ,jak i podazowe. mo ż n a pod z i e li ć ze względu na kryterium lrwałoki ich działania. Szoki przejściowe (temporary shocks) wywo łują z akł ócen ie . ale po pew nym czasie zan ikają, natomiast szoki trwał e (perll1anellf SIIOCks) zmie n iają długookresowe tendencje w k sz tałt owa niu się da nej zmiennej. J eś l i c hodzi o skutki obydw u rodzajów szoków, to w pewnych sytuacjach moze nastąpić hi stereza 6 n ast ęps t w szoków przejściowych i ich rezu ltaty będą podobne jak szoków trw a ł yc h . W badaniach ekono metrycznych zwy kl e przyjmuj e się, że szok i przejściowe s ą popytowymi, a trwałe - podażowymi 1 . Jest 10 w dużej mierle s łu szne za lożenie, gdyz podstawowymi przyczy nami szoków popytowych s<} zmian y w polit ykach gospodarczych i różnice w cyk lac h koniun kturaln ych. czyl i czynniki m ogące stosunkowo szy bko zanikną ć. Natomiast żródlami szoków podażowyc h s ą zakłócenia w kosztach produkcji oraz z miany tec hnologii, za l eż n e w dużej mierze od dłu gookresowyc h tendencji. Należy jednak za u ważyć. że ni e kt óre szok i popytowe m og ą mieć trwałe dział an i e (n I' , zaburze nia po legaj ące na zmianie gustów czy otwarciu nowyc h rynków), a podażowe mi eć jedynie charakter przejściowy (np . krótkookresowy wzrost ce n surowców wywołany przez klęskę żyw i o ł ow ą , wojnę lub z m owę kartelu surowco wego). Kryteril/m symelrycZ/losci odd:;ialYlI'a/lia . Ana l izując g rupę panstw, m ożna za uwa żyć . ze szoki ró żnią s ię mi ęd zy s obą w skutkach, jakie wywołuj'l w poszczególnych gospodarkac h. J eś li wstrząs powoduje podobne zmian y w po pycie i podaży ki lku krajów, to jest on dla nich szoki em sy melrycznym 8 .. 6 Termmem .. histereza·· okrcśla sir: procesy. które są bardlo trudnc do odwróccllla I których skutk i U1rlymuH się p!7.CZ dług i czas . Zob .: R. Caves, j . Franket. R. j ones. Handel, /il/a!l.l·r IIUf' lIzynarodowe. 7 wyd .. PWE. Warsza wa t998 . 7 Np .: T . Bayouml, E. Prasad. Cllrrcncy Un;OI/S. Eco/lom/c FlIlCwatW/ls. mul Adjus/mellt: Some New Emplrla!1 EI·ide/lce, IM F Staff Papers 1997. vo1. 44. nr !. s. 36-57: L. Boonc, Ol'. cit .. hup:/lwww .cepiiJr/: A. Wa1!grcn, ASYlll metric Slwcks lIIuJ Polic)' Responsl's. A Comp/lrotil'e Anal)'su' o/tlre Effects ol a Monetar)' Unio/l, SSElEFt Workm g Paper in Economic and Fmance 1999. hup:lfidea s.uqam ,ca/QMRBC/papers.htrnl . 8 ..podobne" oznacza tu. Ii. wielkości zmiao popytu lub podai.y są porównywalnc, a także. zc są 10 pn:esunu;cia w tym samym kicrunku - w gospodllrkach rozpatrywanych państw następujC Ich.

(4) Jllrlllld. Prz y kład em. takiego zaburzenia jest wzrost cen ro py naft owej dla gos podarek palistw ni c po sia dają cyc h tego surowca , a rów n ocześnie wykorzystujących go w podobnym stop niu . Analog icznie, szokiem asymetrycznym jest zak ł óceni e, które wywołuje różne zm iany zagregowanego popytu i zagregowa nej podaży w poszczególnycll gospodarkach. M oże s ię to wydarzyć, jeśli róż nią s i ę one m iędzy so bą w strukturach produkcyj nych , prowadzonych politykach gospodarczyc h, sposobach reakcj i podmiot ów gospodarczych lub t eż są w róż n yc h r;lzach cyk lu koniunk turalnego . Na pr zy k ł a d na g ły spadek popytu na samochody spowoduje zak ł ócenia w kraju specja l i z ujący m s ię w ich produkcji (gdzie stanow i ą one znaczną część PKB ), mniejsze zaburzen ia w par'tstwie wytwarzaj'lcy m ich niew iele. ni e ma za ś wielkiego znaczenia dla importera tego dobra. KryteriwlI clw ra kteru oddziatywlI nia. W s tr ząsy gospodarcze r óż nią s i ę międ zy so bą równi eż w zakres ie (charak terze) ich oddzia lywania. Je ś li z akł ó ceni e dotyczy jedynie pewnej g a łęzi gospodarki , to jest to szok sekt orowy (.\·ecror-Jpecijic sIwek) . Z kolei jeś l i wpływa na ca ł ą syt ua cję ekonomiczną okre ś l o n ego obszaru geograricznego, to jest to szok ogó ln ogospodarczy (ge nem l shock)'l . Na przykład szoki naftowe są szokami ogólnogospodarczy mi , a spadek popytu na wyroby okreSlonego sektora czy działu gospodarki (np . c horoba BS E w Wie lki ej Brytani i) to szok sektorowy . Kryterium obsz(ll"/l oddziatywania . W s trząsy m oż n a podzielić także na ogólnokrajowe ("c harakterystyczne dla PaT1stw" - colllltry-speclfic slwcks) i regionalne (regiU/llll shocks). Zgodnie z nazw q szoki ogólnokmj owe do t yczą ca ł ej gospodarki (pod wzgh;dem geogra fi cznym), a szoki regionalne jedynie pewnych obszarów państwa. Jest to bardzo istotn y pod z i a ł , jeśli chodzi o u życie in stru mentów polityki gospodarczej . W wypadku szoku regionalnego mu szą być u ży t e takie instrumenty, które nie odd z ia ł ują na ca łą gospoda rkę . Gd yby u ży t o np . polityki pien i ęż n ej. to wy tr ąc i loby to inne regiony ze stanu równowagi. Kryreril/m poliryki gospodarczej. Kolej n ą cech;} odróżniającą szoki są przyczyny ic h powstania. Zaburzen ia mogą poc h odzić z realnych zm ian w gospodarkac h. tak ich jak rozwój techniczny, odkrycie nowyc h su rowców itp .. jednak przeważnie ich ź ród ł e m są po lityki gospodarcze prowadzone przez poszczegó lne państwa. Te ostatnie nazywa s ię szokami wywołanymi przez po lityk ę (policy- il1dl/ced shocks) , natomiast te pi erwsze egzogenicznym i w stosunku do niej (exogel1l1o ll s sllOcks). Szoki wyw o ł yw an e przez politykę są zwyk le SZQspadek lub wzrost. Ta definicja symetryczności jest specyficzna dla analizy e konomiczneJ w ramlIch teorii optymalnych ohszarów walutowych i odmienna od znaczenia tego słowa w innych dZJCdzlIlac h. W powszcchnym rozumieniu ok reślenie .,symetryczny" odpowiadalby prlcsunir;ciu popytu lub podazy w jcdnym kraju i symetrycznej - czyli o takiej samej wielkości. ale przcciwnym kierunku - zm ianie ich w drugim. J e dn akŻe w świetle tej definicji nie były 10 szokI symetryczne. lecz Jedynie fK>dobne co do wielkości . 9 Stosowane S'l równiez nazwy cO/llll ry sIwek albo regiolllll sIwek . Z pomieszania tych nazw (które pojawiają si~ również przy podziałach ze względu na inne kryt eria) pow stają czr;slO nieporozUlnle ma, w Jaki sposób poszczegótne szoki od dzialuj ą na gospodarkr; i które są istotne dla państw w unii walu towej..

(5) Rodzaje szoków gosl)odarczycl! a IIlIia walmowa kami popytowymi.. I. poni ew aż g łówne d zi ałania r ządów (po łit y ka. fiskal na i pi ena popyt 10. Częs t e są również przypadki łą cze nia s i ę ich ze zmianami w kosztach produkcji , czy li z szoka mi p odażowym i . Przy kła dem jest szok, który dotknął Francję po zmianach" wprowadzonych przez prezydent a Mitt eranda na poc zą tku lat 80. Ekspansywna polityka pieni ęż na i fi skalna dotkn ę ła bezpośrednio popyt. natomiast królszy tydzie ll pracy czy wyższe p ł ace minimalne zw i ę k szy ł y koszty pracy. Szoki wywalane przez poli t y k ę mogą być rezultatem nie tylko działań rzą dów, a lc i innych podmi otów wpływających na polityki gospodarcze. Bardzo i S l olną roję odg rywają związ ki zawodowe, np . gdy wywierają one iSlotny wpływ na z miany plac w gos podarce. to za kłócenia mogą pow s tać takie w wyniku ich posunięć . Kry/erium sfery gospodarczej. Szoki mo żna podzielić również na powstające w sferze rea lnej (real shacks) oraz mające ź ród ła w sferze fina nsowej (fil/al/cial s/lOeh) . Szoki w sferze finan sowej mogą wytworzyć s ię w wyn iku gwa lt ow nyc h zmia n w nastawieniu podmi otów rynkowych. Przyk ł adem są kryzysy płynności wywalane zmianami w popycie na p ie ni ąd z, a także spekulacje na rynkach wa lutowych. Innym źród łem szoków finansowyc h są opisane powrż.cj zmiany w prowadze niu polityki gos podarczej, szczegól ni e polityki niężna ) wpływają właśnie. p l e m ęzneJ.. Kryterillm iróde! szoku. W zależ nośc i od tego, czy za kł ócenia gospodarcze maj:} swoje źród ł a w czy nnikac h krajowych czy zagranicznyc h, szoki gospodarcze można podzie li ć na wew n ę t rzne i zew n ęt rzn e. Do szoków wewnętrz nych (dom estic siweb') op rócz opisanyc h wcze ś ni ej szoków wywolanyc h przez po l i t ykę naleźą taki e zak ł ócenia,ja k gwa howny wzrost sk ł o nn ośc i do oszczędza nia obywate li czy kl ęs ki żywiolowe . Natomiast szoki zew n ęt r z n e (exrernal Jltoeks) to na prz yk ład wspomniane wcześniej zmiany cen ropy naftowej, a t akże przes uni ęc i e popytu z dóbr produkowanyc h w jednym kraju na produkowane w drugim (np . zmi ana gustów) . Kryterium wielkaici szoku . W s trz ą sy m ogą być a lbo d u że, d ecydujące o ogólnej sytuacji gospodarki , albo niewie[kie ,jedynie w mał ym stopniu zmien i ające podaź i popy t. O czyw i ście m oż na kwes ti o n ować za sad n ość nazywania niew ie lkich za kł óce ll gospodarczych szokami, jednak bardzo częs t o jako szoki postrzegane są wydarzeni a, które w rz eczyw i s t ośc i m ają niewie lki wpływ na sy tua cj ę ogólnogospodarczą i ni e wymagają u życ ia n arzę d z i polit yki makro ekonomi cznej. Podsu mowa nie rozważa li dot yczącyc h rodzajów szoków gos podarczych znajduje się w tabe li l .. 10 W tej kategoTl I rozróżnia su; równic;;. szoki monetarne (monell/ry) i budzetowe (bl/dge/ary), zob.: Dlle Market ... • S. !4! . II M . Burda. C. Wyplosz. Makroekon omia. Padrr ct.llik ellroprjski. PWE. Warszawa 2000. s. 403 ..

(6) Ju rand. Tabela I. Rodzaje szoków gospodarczych (analiza w k o nt e k śc i e wprowadzenia unii wa lutowej) Rodzaj\! szoków. KrYh!rium K anał oddziały w ania. - popytowe - podażowe. Trwałość oddziaływania. - prLCjściowe - trwali!. Sy metryczność oddziały wan i a. - asymetryczne - symetryczne. Charakter oddziaływania. - ogółnogospodarcze - sektorow\!. Obszar oddziaływania. -. Polityka. go.~podareza. Sfer!! gospodarki Źród ł o szoku Wie lk o ść. szo ku. ogól nokrajowe regiona lne egzogeniczne w stosunku do polityki gOSpodarczej wywołane prlez politykę gospodarc7.ą wywo ł ane przez zmiany w sferze rea lnej gospodarki wywolane przez zmiany w sfcrl.c finan sowej gospodHki zewnętrzne wewnętrzne. małe duż\!. Źród ło: opracowanie w łasne.. 3 . Rodza(e szoków a skuteczność dostosowań za pomocq kursu walutowego w unII walutowel Po przyst ą pi e niu do unii walutowej pati slwa traCij moż l iwość zmiany kursu wlasnej walut y. N ajwa ż ni ej szy mi zadaniami stawianymi instrumentowi kursu walutowego j est przeci w d z iał ani e w strzą som gospodarczy m. Aby o kreś li ć , czy utrata tcj m oż liwo śc i bę dz i e r zeczy wi śc i e dotkliwa, nal eży s twi e rd z i ć, w stosunku do jaki c h rod zajów szoków kurs waluto wy jest skuteczn ym mec hani zmem dostosowari ' 2 . Po przez zm ia nę wartośc i waluty skutki jedynie niektórych za bu rze ń m ogą b yć e fekt ywni e likwidowane. W stos unku do wie lu z nich d zialani e ta kie m oże być nic tylko bczproduktywne, ale nawet szkodliwe. Kry terium kalla/li oddzialYlVallia : szoki popytowe i poda żo we . Kursy waluto we są bardziej skuteczne przy szokach popytowyc h, w wy padku za ś szoków pod ażo w yc h m ają bard zo ograni czone skutki. Łą czy s i ę to ró wni eż z tym , że szoki poda żo w e są przeważni e szokami trwałymi . Nal eży j ednak z auw ażyć , że zd a rz aj ą s ię przypadki , ki edy ni ez al eżni e od rod zaj u szo ku gos podarka zareag uje na z mian ę. kursu j ed yni e w bard zo nieI~ \V tym miejscu 7.akłada sil; . że kurs walutowy jest rlcczywiście pOi.;,danyrn mcchnizmcm dostosowania . W literaturze pog l ąd ten wywołuje kontrowe rsje ..

(7) li. /lil ia wafU/owa. tego moż e b yć np . sy tuacj a pań s tw arabskic h naft ow'l, a imp o rtującyc h inn e produkt y. Rewaluacja waluty nie będ z i e miala wielki ego znaczenia , gd yż popyt w e w n ę trzn y nie prze~ sun ie s i ę na wyroby produ kowane w kraj u (bo ta kic h ni e ma ), a popyt ze wn ę tr z n y . przy braku alternatywnych ź ród e ł ene rgii, równi eż nie z mn iejszy wi e lkim sto pniu .. P r zy k ład e m. e k s p o rtującyc h ro p ę. się gwa łto w ni c.. KryteriulII tnva/o.fci oddzialywallia : szoki trwale i p r zejściowe. Użyc i e kursu walutowego jest bardziej wskaza ne po wyst'lpieniu szoku przejSciowego, O tr wa ł y m c harakterze. W d łu gi m okres ie zmi ana ku rsu nic jest skutecznym dostosowanie m, gd yż ni e powoduje rzeczyw istej zmi any struktury cen. a jedynie ich pozio mu . Ponadto jego u życ i e wy wo łuje i n fl ację i jej negatywne kon ~ se kwencje. W rezultac ie sz k odli wość wo lni ejszego dos toso wania do szoku trwał ego bez dewa luacj i m oże b yć zrów n o wa żo n a k orzyśc i a mi ze stabi lncgo OIocze ni :.! Ill:.!krockonomicz ncgo, co jest re zu ltate m wię k szej przew id ywa l n o~ śc i i ni ższej z m ie nn ośc i inflacji ' J . Jed nak nawe t przy szo ku p r zejśc i owy m m og' ł p oj :.!w i ć s i ę probl e my w y n i kaj ą ce z róż ni c w czasie mi ę d zy wys t ą p i e ni em efektów dewa luacj i w sferzc p ł ace, a odd z i a ł ywa n ic m szoku l4 . Kry /eril/III symerryc:' lIosci odd:.iC/ lywC/llia : szoki symetrycz ne i asymerrycZlle. Zagadn ie ni e problem u szo ków asymetrycznyc h jes t jednym z n aj czę~ ściej poru szanych tematów w dysku sj i o unii walut owej . Z tego powodu n a l eży ni eco szerzej z a n al iz ow ać pod z i a ł szoków . opie raj,}c s i ę na kryte rium sy met ryczn ości od d z i a ł y w an ia .. Szokami asy mctrycznymi s ą zabu rzenia o róż n ej sil e i (lub) ki erunku odd z i a ł yw a n ia na poszczególne pań s l wa . Poni ew a ż gos podarki róż n i ą s i ę Illi ę~ dzy so bą , to ka żd e za kłóce n i e będ z i e p owo d ow a ć rozmaite reakcje. Szoki d os k o na ł e sym etryczn e w ys t ę puj ::j w yj ,)lk owo'~. J e dn a k że moż na pr zyj ąć. że pewne rodzaje za bur zcń w yw o l uj ą w p rzyb li że niu podobne skut ki i w y ma gają podobnych mechanizmów dostosowawczyc h. Przy tak iej in te rpretacji liczba szoków symctrycznych zn:.!cznie wzrasta. szczegó lni e jeś l i pań s t w a są po wią ~ znne ze so bą w i ęza m i handl owymi i produkcyjn ymi . U ni ę walut ową t wo rzą 11 I nnacj:l JCS I Il:ljbardzlc) szkodliwa, gdy JCSI nican!yeypowana i zmien na. pomcw3z powodUJe zarówno straty efektywnoścI. jak I redySlrybucję dochodów (B. Eichen,grecn . Europeall Monetary Umjictltiol1 . . Joumal of Economic Llleralurc" 1993. vol . XXX I, s. 1327: One Ma/'kel ...•. s. (40). 14 NajczęŚCiej podaje Się, IZ po dwóch Jatach pozostaJC 50% cfektu dewaluacji nu placc realne, a caly efekt zllIka po 5 lalllch, podczas gdy szoki przejściowe mog:j nlleć wplyw od kilku rlllcs i ęcy do kilku Jal (O ne Mw ·kel ... , s . 138: P . Isard. A. Rlecr, EMU. Adjlwnu!ut. aud Exc/wlIge Hate Vorwblllly. I MF Workl1lg Papcrs. Washmgton 1998. s. 19. hl tp:/lwww.imf.org .). IS JcStlO druglc zródto krylyk l, co do zasadności uzywannl Icrmlnu .,symctryczne". Jak zauważają J Franke! I A. Rose (Eco/lomic StruCli/re {llId tlre DeClsum to Al/Opt a ComIIIolI CI/ rrem:y. Ci DER Workrng Papcr. 1996. nr 73, s J 8. http://haus .bcrkcley.edu/- wps/clderwp .hlm .) , moze tO oznaczać identyczne oddZiaływa n ie szoków. czyI! korelaCję Ic h zc ws półczynnrkrcm 1 Jesllo praktycznie nicmoz!lwe. AUlOrly CI preferują nazwę .,skorelowanc szoki" (currelllted slrod.:) Biorąc jednak pod uwagę. ze w lileraturle u7.)'wa sir; glówl11c terminów .,symetrycznc" (syllJlIJclric. sYlllmetnsch. symetrii/Ile). w pracy zdccydoWiUJO SIr; na uzywanie takiego terminu..

(8) Jllrll/ld Drop. kraje o mocno zintegrowanych gospodarkach, dlatego za kł ócenia będą wystę pować najczęściej. Poni ew a ż istnieje kurs wspólnej waluty ugrupowania w stosunku do walut innych kraj ów, to r z ąd y państw t wo rz ącyc h unię m ogą go z mi e ni ć Ueś li oce niaj ą. że nominaln y kurs wa lutowy jest skutecznym narzę dziem w takiej sy tuacji). Skutki będą podobne do tyc h. jaki e wystąpiłyby, gdyby poszczegól ne pań stwa pos t ą piły podobni e ze swoimi własnymi wal utami. Przystąpienie do unii wa lutowej nie zmienia więc ich sytu acji,jeś l i szoki zewnę trz n e są symetryczne. Unia jako c ał ość ma moż li wość zm iany kursu swej waluty. Nie traci e la s t ycz no ści polityk makroekon omi cznych . M oże tak że za i stni eć sytuacja, gdy wystąpi szok różnie oddz i alujący na pań stwa tw o rzące unię . Na rys. I przedstawiono asymetryczny, negatywny szok popytowy. W jego wyniku na s tę puj e spadek popytu w obydwu państwach, jednak o róż nych wartościach: przes uni ęc i e DA do DA" jest w i ększe ni ż OB do OB" Dla św iat a zew n ę trz n ego jest to szok pozytywny: popyt przes uwa s ię z Os do Os'.. s,. -. DA'. Produkcja Państwo. Produkcja Państwo. A. s,. ,. D '. D, Produkcja Świalogółem. Rys. I. Asymetryczny szok popytowy w różnych modelach 2 rOOlo: opracowanie własne.. B.

(9) a IIl1ia walutowa Państwa unii walutowej mogą w tej sytuacji prze p rowadzić dewaluację wspól nej waluty. W jej wy ni ku popyt w patislwie A przesuwa się z DA' do DA'" w pańs t wie B z OB' do OB'" a w świecie zewnętrznym z OS' do Os" (rys . 2) . Przy odpowiednio przeprowadzonej dewaluacji zli kwidowana zostan ie nierów. nowaga m i ędzy ugru powan iem jako ca łością, ale wciąż będz i e istnia ła nierów· nowaga między państwami tworzącymi u ni ę. Nie będzie można jej zl ikw i dować za pomocą po lity ki pieniężnej, a w i ęc utrata kursu walu towego w przypadku szoku asymetrycznego oznacza stratę el astycz ności dla państw tworzących unię wal u tową ·. ••". E. o 'N o. .... .. •"•. S,. ..... E. o 'N o. ~. S,. ... ~. '.. -,. D'. ".. ,. ...:......;... D '. D H. " ·D. ,. D•. H. D ". ". Produkcja. Produkcja. Paristwo A. Paristwo B. S,. -. ,. D'. Produkcja Świat ogółem. Rys. 2. Dostosowanie do szoku asymetrycznego w róŻ n ych modelach :2:ródto: opracowanie własne . Podsu m owuj ąc, możn a stw i erdzić, że jeże li. w pa ń s t wac h zam i e rzaj ących szoki sy metryczne, to brak kursów wa lu to· ni mi nie ma wielki ego znaczenia. gdyż is tni eje kurs wa lutowy. t worzyć u ni ę wa l utową wys t ępuj ą. wyc h. między.

(10) JI/rand. ugrupowania w stos unku do św i a ta z e wn ę trzn ego . Gd y zachodzi natomiast sytuacja przeciwna. to będ ą one perman entni e s ię z magały z nicrównowagi:jI6. Kryterium charaktem oddzialywonia: szoki ogólllogospodarcze i sektorowe . Szoki sektorowe s ą przewa ż ni e szokami asyme trycznymi . Wska zane by ł oby zate l11 utrzymani e kursów wa łu towych mi ęd zy pań s t wami ic h d ośw i nd czaj qcymi . J ednak że trudno im przec iwd z iałać np . poprzez d e walu ll cję . ponieważ zmiana kursu m oże ni e odpo wiad ać potrzebom innych se ktorów gos podarki - mo że z mi e nia ć ic h p ozycję konkure n cyjną i być dla ni ch szkodliwa . Używa ni e kursu z akł óc ał oby wi ęc s tabilno ść gospodare k. Argume nt p owyższy nie jest pra wdziwy w wypadku bardzo du życ h i trwalych szoków. taki ch jak zmian y technologiczn e. Po przeprowad zeniu dewaluacji ga l ęzie gospodarki nic d o tkni ę t e szoki e m zys k aj ą wi ęcej - popyt na ich produkt y będ z i e w ięk szy . Spowod uje to ich w i ęk szq doc h odowość, wzrost plac i prze s uni ęc i e do ni ch kapita lu i s ił y roboczej . a wi ęc zoptymali zuje a l o ka cj ę zasobów. ws ku tek czego zyska c ała gospodarka 17. Ten efekt przemawi a za pozosta wieni e m o drę bn ej wa luty. J ednakże wys tąpi e nie szoków tego typu jest bardzo m a ł o prawdopodobne w gospodarkac h blisko ze so bą w s p ó łprac ują cych . a przede wszystkim taki e rozw ażaj ą m oż l i w ość ut worzeni a unii walut owej ls. Prze plyw wi edzy i technologii jest tak szybki. że powoduje b;trdzo podobne zmian y we wszystkich gospodarkach. Trzeba równ ież ro z w a ż yć sy tu ację . gdy szoki sektorowe s t aj~ s i ę rów llOczesni c regionaln ymi. Dzieje s i ę tak. gdy w dan ym regionie wys t ę p uj e du ża konce ntracja pewnego rod zaju produkcji i okreś la ona stan gospodark i calego obsza ru . J e dn a k że w pa/lstw ac h wysoko ro zwini ęt yc h reg iony ce c hują s i ę du ż,] róż n o rodn ośc i4 produkcji. Nawet czę s t o wspominana koncentracja przemys iu samochodowego w o k ó ł Wie lki c h Jezior w USA I9 nie wydaje s i ę wy starczająca. by szok d o t y kaj ą cy ten prze mysi za g roził sytuacji calego obszaru . M oż na wprawdzie p o d ać przyklad sektora tury stycznego w pall slwa ch alpejski ch , I~ M . King (The PoIli /cal Ecol1omy oj EI/ropeml MOl1 ew ry UniOII. EUI - ElB LeclUre Serics, Florcnce 1997. s 8. hHp./IwWW .CUI It.)zwracajcdnak uwagę na fa kt. że szoki asymetrycwc mają Jcdną zasadnic zą zalclę Gdy w grupie parhIw wys l ępuj ą szoki symct ryczne. to następuJc synchronzzacp ic h c yklów kon IUnk turalnych. co pogh;bia amplitudę wahan cy klu kOlllunklura lncgo obszaru p ko całości . W ywo ł Uje to dwa cfckly . Po pn!fWszc. fl uktuacje PKB są wlr; kszc. co za k łóca stabilność obsl.aru. Po drugie. oznacza 10 wię k szą zmienność SIÓp proccntowych I zWH; ksza wahaOla wal ll t w stosunku do walut Ś W i ata zcw n ę l rzncgo . Zakłoca 10 handcl zcwnęlnny obsl.aru l obOlza dobrobyt. 17 J Pclkmans. Ellropeal1 /megr/ltion . M erhods WId EcoJ/o/llic AII/lfy.HS, Longman. Hccrlcn 1997 . s 292 I ~ Wynika to oczywi!clc z motywów wprowadzenia unii wal lltowej . Wprowadzcnzc JCJ gencruje poważne korzyści mi kroekonomiczne (obniienie kosztów Iransnkcy)nych. I)'zykn kursowego. zwu;kszcmc konkurenCJI m!.) tylko dla krajÓW 1Il1cnsywmc ha ndlUjących ze sobą · 19 13 Eichcngrccn. /s EI/ro/Je lllJ Opllllllllll CI/rre/Jcy Area ? NBER Wark Ing Papcrs. nr 3579. Cambridge 1991. s . 21; hllp:llwww .nbcr.o rg .:A . Ghos h, H w olL Now M lmy M omes? A Celll'llC Appnwclr /O Fllldlllg Opllmum Cllrre ll c)' Areos. NI3 ER Working P~pcrs nr 4805 . Cambridge 1994. htlp)/www .nbcr.org..

(11) Rod:..aje .\·zokÓw gospodarczych a linia walIlIOwa. I. który w dużej mi erze determinuje koniunkturę c ał yc h regionów , jednak wystą pienie szoku w takim sektorze (np . klęska żyw io ł owa) ni e przemawia za z mianą kursu walu towego, ponieważ popyt w sferze uslug cechuje s i ę malą e l astycznośc i" i o bniżeni e kursu wywola niewielki jego wzrost. Podsumow ując. na l eży s t wierdzić, że j eś li wysoko rozwini ę t e parlstwo doty kają g ł ównie szoki sektorowe, to straty spowodowane brakiem mo ż liwo śc i zmiany kursu walutowego po przy s tąpi e n iu do unii wal utowej s ą niewielkie. Kryterium obswru oddziafywania: szoki og61nokrajowe i regiollallle. J eś l i zak ł ócenie dot yka tylko jednego regionu wewnątrz jakieg oś panstwa. to kurs wa lutow y jest bezuży t ecz ny z przyczyn podobnych do opi sa nyc h w poprzednim akapic ie. Podobni e jak w przypadku szoków sektorowyc h. zmi ana kursu p ow odowałaby przywrócenie równowagi w jednej tylko częśc i gospod arki. natomiast z m i e niaj ąc sy tuację innych regionów. prowadziłaby do ic h destabilizacj i. J eś li więc w pańs tw ach zamierzają cyc h utworzyć unię wa lut ową w ys tę pują szoki regionalne nie do t y kające c ał ośc i obszaru , to utrata nar zędzia kursu walutowego jest dla nich bez znaczeni a. Dla państw dużych. s kładają cyc h s i ę z wielu regionów. utrata kursu walutowego zatem ni e by ł aby znacz ną s tratą. j eś l i wy stępują w ni ej szoki specyfi czne dla poszczegó lnych regionów . Kryterium polityki gospodarczej: wywofal1e przez. politykę gospodarczą i egzogelliczne do niej. Kursy walutowe są skuteczny mi mechan izmami dostosowań w przypadku obu rodzajów szo ków wywo lanyc h zarów no przez poli I y k ę, jak i egzogenicznych w stosunku do ni ej. J ed nak że istnienie szoków wywo ł yw an yc h przez polityk ę nic powinno b yć argumentem przec iw decyzji o przysttlpie ni u parlstwil do unii walutowej . ponieważ po takim kroku naj pmwdopodobniej one zan i kną . Wynika to z trzech rodzaj ów przyczyn . Po pierwsze. po lit yk:. pi e ni ężna będz i e prowadzona na wyższym szczeb lu. co znaczn ie zw ięk szy jej ja ko ść 20 . Po drugie, brak możliwośc i uciekania s i ę do dewaluacji zdyscyplinuje decydentów do prowadzenia lepszyc h polit yk stabi li zacyj nyc h (czy li polityki fi skalnej), a także ogran iczy sz kodliwość wy s tępo wania politycznych cyk lów koniunkturalnych. Po trzecie. znikną szoki wywoł yw an e przez polit ykę pi e ni ęż ną i kursow ą paristw-partne rów . Tak więc dla pa ristw, w któryc h wy stępują szoki wywołane przez poli tyki gospodarcze, utrata kursu wa lutowego po przystąpieniu do unii wa lutowej ni e powoduje kosztów . KryteriulII sfery gospodarki : szoki IV .~ferze realIlej i IV lferzefillallsolVej. \V wypadku wprowadze nia unii wal utowej zaniknie potrzeba u życ ia kursu walutowego w reakcj i na wstrząs w sferze finan sowej . W wypadku zaklócerl w popyc ie na pieniąd z zmiany kursu są ni epotrzebne. gdyż prowadzą g ł ów ni e do inflacji. I stniej ące w unii walutowej sztywne kursy pozwalają natomiast na 20 Wprowadzcnlc unl1 watutoweJ może być trak towane jnko zasndn polityki plcmczneJ unlcpodnz pieniądza od poli tyki wcwnctrzncj. a wiCe jako sposób likwidaCJI ~7.0kÓ w , zob.: P. Ncumcycr. Cilrrel/cies (IIl(J the Alfom/ioll o! Risk: Th e IVclfnrre EfJcct.\· o! (I Monatar)' UIl/f}/!. Thc Amcncan Eco nomlc RC'Iicw. t998. '101 88. nr l . s. 246 . 7.alezllIaJąca.

(12) Jurand Drop przepł ywy p i e niądza międ zy. panslwami do tych mteJ sc, gdzie taki szok powstaje i n e utralizują go. Z kolei spe kulacje dot yczące walut pan stw t worlą cych unię wallItową zanikną po zlikw idowan iu odrębn yc h wa lut , a dotycz<lce innych aktywów najprawdopodobniej się z mniejsz ą , poni eważ dzięki integracji i wzrostowi rynków finan sowych zwiększy s ię s tabiln ość w sferze pieniężnej . Kryterium źródfa szakli : szoki Well'llęlrZlle i zew n ę trzne. W analizie róż n ic mi ędzy tymi rodzajami szoków nal eży uwz g lędni ć ni e tyle punkI widze ni a pojedynczego panstwa, co ca ł ej grupy pali stw mających ut wo rzyć unię wa lul awą. Szoki zew n ę trzn e wywołują negatyw ne zmiany we wszyslkich zainteresowa nych państwach (w jednych inOację , w innych spade k produkcji ). Zmiana wzajemnego kursu jest korzystna dla każdego z nich 21 • W przeciwień s twie do tego szok wew n ę trzny nie tworzy taki ej potrzeby. gdyż nierównowaga doty ka tyl ko jedno państwo . Na przyk ł ad za łam a ni e popy tu wewnętrznego w jednym z k.rajów ni e wywo ł uje inflacj i w innych!2. J eś li w takiej sytu acji przeprowa d zić dewaluację , to n astąpi p r zesu ni ęc ie popytu (za równo wewnętrznego,jak i zewnę trlll ego) w kierunku dóbr krajowyc h, ale kosztem dóbr zagranicznych . W innych państwach zmiana taka nie tyłka nie jesl konieczna, ale wprost przeciwnie - sa ma wywo łuj e szok . Pneprowad zona w len sposób dewaluacja jest w i ęc sposobe m przenoszenia w ł asnych problemów na partnerów. Jest to tzw . poli tyka zubażania sąsiada (beggar-rhY- lle ighbour policy). Ponad to nawet rewa luacj a walu ty m oże by ć sposobem an ga żowa nia innych we w ł asne problemy. Gdyby po zjed noczeniu Nie miec (szok u popytowym dla RFN) nastą pi la częs to postulowana aprecjacj a marki ni emieckiej w stosunku do innych walut UE, to byłoby to "eksportowanie" nie mi eckiej in Oacji do pozoslalyc h uczestników Wspólnego Rynku 23 • Argument ten nie rozstrzyga jednak czy przeprowadzanie taki ch dzia l ań nie polepsza sytuacj i ca ł ego ugrupowan ia . M oż liw e, że koszty ponoszone przez innych partnerów danego patlstwa są mniejsze, ni ż gdyby pań s two ponosi lo je samo , a t akże że występują jakie ś inne mechanizmy . Badania D. Grosa 24 dowodzą jed nak , że dla państw za mi e rzającyc h ut worzyć unię optymalne w sensie Pareto jest użyc i e kursu jedynie w stosunku do szok u zew n ęt r znego . W ys t ę po wa ni e szoków wewnęt rznych nie jest w i ęc argum entem za utrzy mani em oddzielnych walut. 21. Mechanizm d ział ania szoków opisany jest w: P. dc Grauwe, op . cli .. s. 5-20.. n W tym miejscu zaklada się oczywiście, że kraj taki posiada wielu partnerów zagranicznych. i eksport poszczególnych partnerów nie zmniejszy się w takim stopniu, by stanowić dla nich szok . n Jest 10 szersza defimcja polityki zubaż:mia sąsiada. gdyz przeważnie tcrmin tcn stosujc się wyłączn iC do Swiadomego przesuwania wydatków na dobru krajowe z dóbr zagranicznych prlcz rlądy (czyli oprócz dewaluacji takżc wszelkie działania w rodzaju subsydiów eksportowych I barier powtaryfowyeh). Zob.: R. Caves, J. Frankel. R. Jones. HlIIllle1 i finU/lSe mirdZ}'lIarodowe. rWE. Warszawa 1998 , s. 443 ; D. Gros. Ex/ermll SllOcks alld wbo"r Mobili/y: How Imporlalll Art' Tht'y Jor EMU? l w:] Tlle New Poli/ienl Eeollolll}' aJ EMU. 1. Frieden. D. Gros, E. Jones (eds.), Rowman & Liulcfic\d. L:mham, Boulder. New York , Oxrord 1998. s. 270 . 24 D. Gros, op. ci/., s. 68..

(13) Rod:aje szoków gospodarczych a IIl1 ia wa/lIlowa. I. du że. Aby kurs walutowy r zeczywi śc ie szok mu si być dostatecznie du ży. Jeśli jest inaczej , to zmi ana kursu powoduje wi ęcej szkód , niż k o rzyści. Pon i ew a ż dewaluacja lub rewaluacja jest również zak ł óce ni e m , to wprowadza większą zmien n ość agregatów makroekonomicznych i zwiększa ogólny poziom ryzyka. Każda gos podarka ma wbudowane a utoma tyczne mechanizmy dostosowawcze. które są bardziej przydatne przy wystą pi e niu mniejszych szoków. D . Gros uważa !5, że szoki "wysta rczaj ąco" du że, by podejmowanie dzia ł ań przez politykę makroekonom i cz ną miał o sens, zdarzają się bardzo rzadko. Na przykład 5% spadek po pytu eks po rtowego wywołujący wzrost bezrobocia w pierwszym roku o maksymalnie 0 ,2-0 ,3% w Europie zdarza s i ę jedynie raz na 20 lat . Bardzo sugestywny m oże b yć przykład sytuacji gos podarczej Fin· landii w początku lat 90. Utrata rynków bylego ZSRR (czyli załama n ie popytu eksportowego dla Finlandii) jest częs t o przedstawiana jako g łówna przyczyna recesjPó w latac h 1991 - 1992. J edn akże po dokładni ejszej analizie okazuje się, że wp lyw tego szok u na ca ł ą gos p o d arkę Fin land ii by ł bardzo mały i prawdziwe przyczy ny recesji znaj d owa ł y s i ę gdzie indziej i ni e m og ł y być o ne zli · kwidowane przez de precj ację marki 27 •. Kryterium wielkm,'ci: szoki male i. z ad ziała ł s tabilizująco ,. 4. Podsumowanie Pod sumow ując pr zegląd cech c harakt e r yzującyc h poszczegól ne rodzaje szoków gospodarczyc h i ich znaczenie dla s kutecznośc i do s tosowań za pomocą kursu wa lut owego, można stw i erdzić, że utrata tego instrumentu po przy s t ą pi en iu do unii wa lutowej jest dotkliwa , jeś li kraj doświad cza szoków du życ h , popytowych, pr zej śc iowych. asy metrycznych, ogól nogos podarczych, ogólnokrajowych. wy wolanych przez czynniki zew n ętrzne. pow s tających w sferze realnej , egzogenicznych w stos unku do polit yki. J eś l i szoki cha rak teryzuj.} się innymi cec hami , to koszt utraty instrumentu jest znacznie mniejszy . Należy podk reś li ć, że powyższa analiza nie miala na celu odpowiedzieć na pytanie , czy utr zy m yw ać własny pieniądz, czy też przy s tąpić do unii walutowej. Kweslia s kut ecz n ośc i in strumentu ku rsu walu towego w lagodzcniu skutków szoków jest tylko jednym z wielu problemów z tym zw iązanyc h . Z samym kursem wa lutowy m l ączą s i ę zagadnienia, takie ja k m oż liw ość powtarzania jego używania, zróż ni cowany wpływ na państwa o du ży m i małym udziale sektora zag ranicznego w PKB , koszty j akie jego u życie za sobą pociąga, opóż nie ni a itd . Zap rezen towa na typologia ma jedynie pomóc w ana li zowaniu wąs k iego wycinka problematyki związa n ej z wprowadzaniem unij walutowej .. 2S łbulem, s. 67 . 2~ T . K07..ak.Lisiccka,. Skwkl gospodarcz.e wtącz.ellia Filllmulii IV struktur)' ulliI "Gospodarka Narodowa" ~ Numer Specjalny. 1998. s 106. 27 D. Gros. N . Th ygescn. op. Cli" s. 274 .. EurołJejskiej,.

(14) )I/r(lnd. Literatura Balkler U .. Naser R., "Klassische 'l Theorie L'erSIlS .,Monerary Approach ,. der lViihnmgsl/ltegra/ioll, Konjunkturpolitik, Hefl 4, Berlin 1997 . Bayoumi T ., Prasad E., ClIrrency Unions. ECOllomic Flllc/Uation:i. and Adjuslmem: Same New Empirical Evillence, 1M F Slaff Papers 1997, vol. 44, nr I . Beinc M ., L 'Ullioll Ecollomiqlle et MOlJ eraire ElIropCelll1e d lalu/IIiere de IlI/heorie lles :olles momf/aires oplinwles: Ime relllle de itI lil/era /l/re, ,.Cahiers Economiques de Bruxel1cs" 1999, nr 162. Boone L.. S)"mmerry aml Ass)"metry of SI/pply (Ind OCli/a nd SItoch" ill the EU: A Dynamie AII(llysi.f, CEPI I document de travail, Paris 1997 , nr 3. Burda M., Wypłosz C ., Makroekonomia . Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 2000, Caves R., Frallkel J . lones R., filiI/dei iflnallse mięllzylltl rodowe. PWE. Warszawa 1998 . Drop J., TeOria oplymaln)"ch obszarów walII/owych. M:l1cri:łly I Studia, NB P (w pnygotowalllu) 2000. Elchcngreen B .. ls Europe al! Op/iIllUIII ClIrren cy Arca !' NBER Working Papers. nr 3579, MA, Cambridge 1991 . Eichengrcen B., ElIrope(1II Monetary Unificatio/l, ..Journal ofEconom ic Literature" 1993. vot. XXXI. Franke l l ., Rose A., ECOllomic S/ruClI/re and Ihe Decision lO Adopt a COllllllOn Cllrrellc)', C IDER Working Papcr, 1996. nr 73 . Ghosh A .. Wolf H., Hall' MlW y Monies? A Genetic Approach to Fillllillg Optimllm Cllrrenc)' Areas, NBER Working Papcrs nr 4805, M.A ., Cambndgc 1994, Grauwe de P .. TlIe ECOllomics of MonelOr)' IlItegratlOlI , Oxford Univcrsity Press, Oxrord [997 . Gros D., Exter/wl Slrocks and wholIr Mobility : !-IOlI' IlI/pOrlatlt Are Tlley for EMU? Iw :J Tlle New Poli/ieal Ecollomy of EMU, J . Fricdcn , D . Gros. Jones E. (eds.). Rowm:1II & Lilllcficld . Lanham, Boulder, New York. O"ford 1998 . Gros D .. Thygcsen N ., Ellropean MOlletary IntegrtITioll , Longman , 2nd ed ., 1998 . ISilrd P., Riccl A .. EMU, AdjllSTmellT, mul Excllllllge RlI1e Variabillty,lMF Work illg Papcrs, Washington 1998. King M ., Th e Polirieal Ecollomy of Eu/"Opean Monetary Union, EUI - ElB Lecture Series. Florcnce 1997 . Kozak·Lis lccka T .. Sklllki gospodarcze II'fąc:ema finlandii II' struktur)' Ul/ii Europejskiej, "Gospo(lilrka Narodowa" - Numer SpecJillny, 1998 . Lafrance R ., St.-Amant P., Optil/1(I1 Cwrellcy ;\rem': A Rel"iew ofthe Recent Litera/llre, Bank of Callada Working Papcr, 1999. nr 16. Neul1lcyer P., Cllfrencles al/d Ih e AI/oca/ion of Ri.rk : Tlle \VelfMre EJlecu of II MOl/aTary Umall, "The A merican Economic Revlew" 1998, vol 88, nr l . Olle MMket, Olle Money: Al! EI'ahlll/ion of the PO/ell/ia! B/mefits wul Cos/J of Forming lIlI Eeol/omic al/II Manewry UniolJ, M . Emerson, D . Gros, A . lIalianer, J . Pisani·Perry, 1·1. Reichenbach , Europciln Commission, European Economy. 1990. vo1. 44 . Pelkmans L Ewopeall 1111egrmion . Methods alit! Ecollomic AIU/tysis, Longman. Heerlen 1997 . Rehman S., T/le: Pll/h to EI/roptlm ECOlwmic WICI Mal1ewry Uniol1, Kluwer, Boston, Dordrecht, London 1997 . Wallgren A ., AS)"lI1l1/e/ric Shoeks (//ul Polic)' Respollses. A CO/l/{Jt/rll1ive Allt/tysis of lhe EJleet.f of (/ MOIlewr)' Unio/l. SSE/EFI Working Paper in Economic :md Finance. 1999 ..

(15) s:.okOw. I. a 1111;0 lI'alwowa. Types ol Economic Shocks and Monetary Union When a counlry enlers monetary union, il is no 10nger able lo use monel ary and exchange Tate policy instTumetllS to conducl economic policy . T he conclusion oOen drawn is th.1I Ihis severely reduces the possibi lity of restoring econofllic stability following an econotlltC SllOCk . This problem has many aspccts. In the prcsent article, the aulhor reslricls his analysis to looking at how the effc-.:livencss of an exchange rale lIlstrumcnt dcpends on Ihe typc of economic SllOek Thc dcvalualion or re~devaluation of li domeSlic curren-.:y i5 often scen as nn effective ltlslrument for restoring equilibrium . The author divides economic shocks inlo vnrious types according lo nine criterin. and hc analyscs those cases in whieh a change in the exchange rate leads to positivc resuhs . The analysis show:; that in a situation where there is close integralion bctwcen economic partners. changing the exchange rate does nO! . in the case of most economic shocks, bring aboul the expecled desirable consequences . On this basis, Ihe aUlhor condudes Ihm conlrary to the common view - the inlroduction of monelary unioll only slightly reduces Ihe capaClly of economie policy lO rCSlorc stability ..

(16)