Rozwój struktur holdingowych w Polsce

Pełen tekst

(1)w. Katarzyna Bartusik Katetlra '.-.cew Zar:r:qdzanla. Rozwój struktur holdingowych w Polsce 1. Uwagi. wsł~pne. Wobec perspektywy wCJsc!a Polski do UE podstawowego znacze nia nab iera konsol idacja p rzeds i ębiorstw odbywająca się na drodze fuzj i. przejęć oraz współpracy z parlnerami krajowymi i zagranicznymi prowadząca do koncentracji kapitału i podnoszenia pozycji konkurencyjnej. Wie le prywatyzowanych przedsięb i o r stw staje przed kon i ecznością restrukturyzacji podmiotowej. która z reguły prowadzi do wydz ielenia działów przedsięb i orstw, a następ n ie do rozwijania między nimi powiązali kap i t ałowych. organizacyjnych i technologicznych. Uwarunkowania te prączyni l y się do rozpowszechnienia w Polsce struktur holdingowych. Wobec braku kompleksowych badań empirycznych lrudno obecnie jed noznacznie odpow i edzieć na pytanie, czy ta forma organizacyjno-praw na przedsiębiors t w jest efektywnym rozw i ązaniem i czy fa ktycznie sta now i skuteczny środek na wszystkie s ł abości polsk iej gospodarki. Celem niniejszego artyku ł u jest przedstawienie rozwoju holdi ngu jako formy organ izacyjnej cieszącej s i ę dużym zainteresowaniem w polskich warunkach gospodarczych , z uwzględ ni eniem przesłane k i sposobów tworzenia struktur holdi ngowych oraz specyfiki ich rozwoju.. 2. Charakterystyka hold ingu W literaturze przedmiotu spotykamy wiele interpretacji hold ingu brak jednak jego jed noznacznego i wycze rp ującego okreś l enia. Sk ł ada się na to wiele przyczy n, wśród których wymienić moż n a różne regulacje prawne dotyczące tworzenia i funkcjo nowan ia holdingów czy różnorodność ich form. Również polskie prawo w zasadzie nie używa pojęcia holdingu, lecz fo rmu ł uje pewne.

(2) Barrusik pojęcia,. z holdi ngiem l [Haus, Jagoda , Karaś 1993, s. 5]. Uwzględniając rożne interpretacje można powi edzieć, że holding jest szczegól nym rodzajem powiązania kap i tałowego, w którym jedna s półka posiada tzw. pakiet kontrolny akcji ł ub udziałów. Z uwagi na stale rosnące zainteresowanie polskich menedże rów struktu rami holdingowymi termin "holding" wszed ł na stale do naszego języka i zastępo wanie go innymi pojęc i ami, np. ,,koncern", nie znajduje zastosowania. Koncern moż na okreś l ić jako zes pó ł co najmniej dwóch prawnie samodziel nych przeds iębiorstw (spółek) pod jednolitym kierown ictwem [Stabry ła 1995 . s.70]. W praktyce wyróżn i a s i ę koncerny pionowe, poziome oraz o specjalizacji mi eszanej. Do standardowych form koncernów za li czyć można spółk i zintegrowane gospodarczo (są to zgrupowania przedsięb i o r s tw zorganizowane w formie spółek zazwyczaj akcyjnych), spó łki holdingowe (o dom inacji kapitałowej lu b personalnej) oraz koncerny pań stwowe [Stabryła 19951. Zestaw ienie porównawcze podstawowych cech holdingu i koncernu zaw iera tabel a l. które. mają zw i ązek. Tabela l. Porównanie holdingu i koncernu Cechy. c harakteryzujące. holding. Cechy. charakteryzujące. koncern. Utrlymanie osobowOSCi prawnej poszczególnych PrzynaleinoSC przedsiebiorstw 00 jednego wlaw jego skład ścicicla. przedsiębiorstw wchodzących. Podporządkowanie. wszyslkich przedsiębiorstw Istnienie wspólnego zarządu w jego sklad jednolitemu kierow- Posiadaniem przez przedsiębiorstwa osobowości nictwu prawnej. Jednolitość decyzji i runkcjonowania Grupowanie przedsiębiorstw według spccjaJiuOgraniczenie wlaściwej autonomicznemu przed- cji technologicznej lub broniowej siębiorstwu samodzielności decyzyjnej jego kic- Znacząca koncentracja kapitału i produkcji rownictwa wchodzących. Zr6dlo: opracowano na podstawie: [Siabry/a 1995. s. 701: [Praktyka funkcjonowaniu grup .... 2000, s. 131 .. Przedstawione pokrótce formy organizacyjne przedsiębiorstw zal iczane są do grupy tzw. d u życ h związków organizacyjnych. Można dokonać ich bardziej szczegółowej klasyfikacji, biorąc pod uwagę następujące kryteria: charakter dz iałaln ości spółki dominującej , zakres funkcji zarządczych spó łki dominują cej . rodzaje za l eżności, str ukturę powiązań kapitałowych , profil działalności oraz zasięg terytorialny. Kla sy fikację taką zaw iera tabeła 2. I Po średnie określenie rorm holding/koncern jesl możliwe na podstawie praktyki tworzenia tego typu zgrupowań w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej oraz na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości i uSlawy Prowo o publicznym obrocie papierami wartośc i owymi z dnia 21 styczn ia 1997..

(3) w Polsce. Tabela 2. Klasyfikacja. dużych związków. Kryterium klasyfikacji. Rodzaje. organ izacyjnych dużych związków. Charakter dzialalności. organizacyjnych. Spólka wiodąca w Spólka zaJ'Uldz.ajqca: gospodar- holdingi zanąrlzające czcj: koncerny ._ .... ho~dingi mies7..ane ......... ..... , ... .. , ... Zakres funkcji zarząd- Funkcje finansowe. Funkcje finansowe czych spółki dominu- strategiczne i operai strategiczne: jącej cyjne: holdingi strategiczne koncerny .. , .................. ............... holdin~i rn~es~e ......... ....... , ............ Rodzaje zale~ści ....... .ł-ł.~~~.i_n.gi_~_a~_i.I~!~_I:"_e... . _ Ht?l_~~~l!.i))()_~.i_c~_i.~,~. .. Struktura powiązań Boi dingi proSIe Holdingi wieloszczc· kapitałowych blowe ........................... , ............. .......... -- ........ .. -- . -.... -- ... .... ...... -.. " ............ -.. -Profil działalności Zgrupowania wenyZgrupowania horyzonkalne Zasi(:g terytorialny Zgrupowania lokalne Zgrupowania krajowe Zgrupowania zagraniezne spół ki dominującej. działalności. Instytucja finansowa : holdingi finansowe. ". Funkcje finansowe : holdingi finansowe. ". "''''. , ~~I~.~~~,i ..~.rs.?~~!~... Holdingi krzyżowe. Konglomeraty Zgrupowania mi(:dzynarodowe. Żródło: IPralayko.fulJkcjollowo."io. grup ...• 2000. s. 14]. Mówiąc O. formach wspó ł pracy jednostek gospodarczyc h, nale ży wspoo konsorcjach. Konsorcja nale żą do zgrupowań formalnych, opartyc h na lu ź n ych wspólnotach interesów. Powstaje w wyniku połącze n ia kapitałów ki lku lub kilkunastu podmiotów gospodarczych w celu przeprowadzenia wspó lnego p r zedsięwzi ęcia ekonomicznego. W literaturze częs t o jest definiowane jako okresowe zrzeszen ie prod ucenlów, handl owców, instytucji finansowej, produkcyjno-hand lowej itp. , które wymagają wkładu kapita ł owego przekraczającego możliwości poszczególnych uczestników . Obecnie la forma cieszy się dość dużą popu l arnośc i ą przy zawieran iu alia nsów strategicznych uelastyczniających współpracę podmiotów i organizacji wielopodmiotowych. mnieć równ ie ż. 3 . Uwa runkowan ia forlnalno-prawne holdingu Ze względu na stosunkowo królki i bardzo dynamiczny rozwój nowych form dzialalności firm nie został jeszcze stworzony w Polsce ujednolicony zbiór przepisów praw precyzyjnie okreś lający fu nkcjonowanie holdingu. Przepisy regulujące stos unki zw i ązane z powstawaniem i funkcjonowaniem holdingu można odnaleźć w: - kodeksie handlowym, - prawie antymonopolowym,.

(4) BarTIIsik. - praw ie o publicznym obrocie papierów wartościowych , - prawie dOlyczącym spólek z kapitale m zagranicznym. Kodeks handlowy w zasadzie nie ogranicza powstawania ukladów holdingowych. W yjąte k stanowi przepis mów i ący, że jedynym wspól niki em s półki z 0.0. nie m oże być inna spó łka z 0.0. s kladaj ąca się z jednego wspóln ika . Z kolei ten przepi s ma również jeden wyjątek opisany w ustawie o prywatyzacji przeds i ębiorstw państwowych . S półka pow s tała zgodnie z t ą ustawą m oże by ć jednoosobowym zał ożycie l e m spó łki akcyj nej lub z 0.0. Kontrola nad tworzeniem układu holdingowego m oże by ć sprawowana przy u życ iu przepisów prawa an tymonopolowego. Zgodn ie z u s tawą o przeciwdziałani u praktykom monopol istycznym nabywanie udziałów lub akcj i s pó łek może zos ta ć uznane za praktykę monopolistyczną i wówczas urząd antymonopolowy wydaje decyzję n akaz uj ącą jej zaniechanie. Ponieważ budowanie struktur antymonopo li stycznych poprzez tworzenie holdingów może być realizowane przez. emisję,ja k i obrót akcjami , uzupełnieniem prawa antymonopolowego są przepisy prawa dotyczącego papierów wartośc i owych. Ustawa o publicznym obrocie papierami warto śc iowymi stanowi , że nabywanie lub posiadanie akcji przez pod mi ot za l eż n y uwa ża s ię za nabycie lub posiadani e przez podmiot dom inujący. Z kole i ustawa o s półkach z ud zia łem zagranicznym definiuje pojęcie podmiotu zależnego. Natomiast ustawa o rac hunk owośc i zawiera takie pojęcia,jak jednostka dominująca oraz jednostka za l eżna. Omawia tei sprawozdania grupy kapitałowej .. Polskie przepisy prawne, które pośredni o dot yczą problematyki holdingów , jak podają w swojej publi kacji B . Haus i H. Jagoda, można podzieli ć na dwi e grupy [1995, s. 361 ' - reg ulujące określ one aspekty tworzenia i funkcjonowania ho ld ingów bąd ź określające sytuacje odpowiadające istnieniu holdingów!, - imp li kujące powstawanie holdingów przede wszystkim w obszarze pań stwowego sektora gospodarkP. Powstawanie holdingów oraz ich mechanizmy prawne powstawania zaw iefają równteż:. - ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowyc h z 13 lipca 1990 r. (Dz.U. nr 5 1, poz. 298), - ustawa o restrukturyzacji finan sowej przedsiębiorstw i banków oraz zmianie niektórych ustaw (Dz .U. nr 18, poz . 82), - ustawa o prze k sz tałceniach własnościowych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki pań stwa (Dz.U. nr 16, poz . 69) i nast. 1 Ustawa z 22 marca 1991 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wano~ciowymi i fun · duszach powierniczych (Oz.U. z 1994 r. nr 58 poz 239), ustawa z 14 czerwca 1991 r. o spólkach z udz iałem zagranicznym (Dz.U . nr 60 ,poz. 253, Oz .U. nr 80 poz. 350 i nast.). l Ustawa z 30 kwietnia 1993 o narodowych funduszac h inwestycyjnyc h i ich prywatyzacji (Oz.U. nr 44. poz. 202 z pótn. zm.)..

(5) I IV. Polsce. 4. Wady I .alety struktur holdingowych Tworzenie nowoczesnych form zgrupowań, zwłaszcza holdingów , n a ł eży do przedsięwzięć trudnych. które wymagają rozwiąza nia wielu skomplikowanych problemów prawno·organizacyj nych, podatkowych. Mimo tych trudności badania. jakie został y przeprowadzone w krajach zachodni ch , wykaza ł y, że utworzenie holdingu jest na ogół przed s ięwzięci em opłacalnym , o czym św ia d· czą li czne wy nik ające z tego tytułu korzy ści lPr(lktyka fUllkcjonow(lni(l grup .... 2000. s. 214 J. Tabela 3. Wyszczególnienie zalet i wad struktur holdingowych Wady struktur holdingowych. Zatety struktur holdingowych M 07Jiwość przejŚCiowego. finansowania dzia· do haldin· gu przez wykorzystanie jednych spółek na r'lCCZ innych. Brak 7..ewnęlrznej kontroli między powiązania. mi wewnętrlnymi systemu holdingowego, co powoduje niepełną orientację w faktycznej sytuacji finansowej holdingu. M07Jiwość stworzenia własnego zaplecza surowcowego, własnej sieci sprlCdaży i towa· rzyszącej jej sieci usługowej oraz prowadzenia wspólnej polityki cenowej. praw wspólników spółek filial· jako mniej. szo~, narażając się tym samym na nadużywa. nie wobec nich praw większości, przy czym większość panstw zachodnic h ma jednak różne w tym względzie zabezpieczenia prawne. ł alnoŚCi pilCdsiębiorstw należących. Omijanie ograniczeń wynikających z ustawo· dawstwa antymonopolowego,. Słabą ochronę. nych, którzy. występują najczęściej. Ograniczenie prlCpł ywu infonnacji między wspólnikami odnoS7ĄCe się do jednej, a nie do Kreowanie nowych finn (spół ek) dzięki wszystkich spółek t worzących holding, co zmniejszeniu ryzyka dla zewnętrznych inwesto- pozwala na pewną manipulację między spółka. ' Ów mi zgrupowanymi w holdingu Możliwość skonsolidowanego opodatkowania Możliwość twoilCnia jednoosobowej spółki całej grupy handlowej (z zwłaszcza spółek z 0.0.), co Rozłożcnie. ryzyka inwestycyjnego. M ożliwość erektywnego wykoilystunia ~rod· ków kapitałowych jednego podmiotu na rzecz drugiego za odpowiednim wynagrodzeniem w formie udzialu w zyskach. w dużym stopniu ogranicza (a nawet Wyląc7.a) prawa pozostałych wspólników spółek filial nych. Spółki filialne z racji swoich uzale1J1ierj kapitaStanowi sku teczny środek do koncentracji kapi- łowych postl7.egane są jako "więi.niowie" spół . ta łu i decyzji ekonomicznych, co daje okre~lone ki gł ównej, gdyż faktycznie i prawnie znajdują korlyści wiążące się z centralną polityką. opty- się w pozycji podporządkowanej interesom tej malizacją podatkÓW i prreplywem kapilalów spółk i między uczestnikami holdingu Z uwagi na powiązania personalne stanowią Daje możliwość prowadzenia elastycznej poli- wyrażny przykład praktyk monopolistycznych tyki w skali calej grupy. Powoduje uelastycznienie całej struktury organizacyjnej oraz zasad 7.arząd:zania, co StW8U.ll dogodne warunki do przyłączania lub pozbywania się poszczególnych jednostek oraz do decentralizacji zarządzania operacyjnego Źródło: [Adamek 1996]. [Nogalski. Ronkowski 1994, s .. 20J ..

(6) Katarzyna Bartusik W polskich warunkach stosowanie struktur holdi ngowych stworzyło m oż sprywatyzowania dużych przed s i ębiorstw pańs t wowyc h i spó łek Skarbu Pań stwa , przy c ią gnięcia do nich zagranicznego kapi t ału oraz my ś li technicznej oraz odd łu żenia w drodze konwersj i w i erzyte l nośc i na ud z iał y kapitałowe. D ziałania te zwię kszają konkuren cyj n ość holdingów, natomiast w wypadku pogorszenia s i ę koniunktury umożliwiaj ą przetrwanie zgrupowan ia dz i ęk i roz ł ożen i u ryzyka przedsięwzięć gospodarczych na wiele sa modzielnych podmiotów. Forma organi zacyjna typu holdingowego, jak moż n a zauważyć (tabela 3), stanowi źród ł o zalet i wad. Wady holdi ngu wy ni kać m ogą z samej jego kon strukcji,jak również z błędów w zarządzaniu nim (pods t awową przyczyną tych błędów jest system o biegu informacji, nieodpowiedni nadzór nad funkcjono waniem system u, zaburzenia powstające w obiegu informacj i p rowadzące w ko nsekwencji do luk informacyjnych, które s t an owią g ł ów ną przyczynę braku pełn ej orientacj i w sytuacji holdingu i mogą powodować znaczne ryzyko podejmowanych decyzji). Pew nym ni ebezp i eczeńs tw e m , prócz wyżej wymieni onych, dla jednostek zależ n yc h wyn i kającym z uczestni ctwa w strukturze holdingowej może być nadmierne wp ływanie przez spółkę matkę na ich d ział alność, np . przez znacz ną jej ingerencję w sfe rę zarząd za nia i obsadzania stanowisk kierowniczych . l i wość łatwiej szego. Na l eży. tutaj. również wy m ie ni ć. inne. zagrożenie. dla. s łabszych s pó ł ek będących. uczestnikami tej struktury, które pol egać może na dużych rozb i eżnościach w uwzględnianiu interesów poszczególnych jednostek pod l eg ły c h w strategii ca ł ego holdi ng u (taka syt uacja może prowadzić do zatrzymania rozwoju tych podmiotów) [Adamck 1996, s. 17] . Wi ększość z wad wymienionych wyżej m oż na wyeliminować bądź zneutral i zować przez stosowanie odpowiedni ego systemu zarządza n ia holdingiem.. 5.. Prze słanki. tworzenia duiych zwlqzków organlzaCYlnych. w Polsce W warunkach polskich ważnymi przes łan kam i tworzenia tych związków są innymi potrzeby przebudowy sztyw nyc h struktu r zarząd za nia uksztaltowanych w poprzednim systemie gospodarczym , konwersja zadłużenia , stworzeni e dogodnych warunków do " przy ciągania" kapi tał u i nowoczesnej m yś ł i tec hnicznej. Na uwagę zas ługują również inne przesłanki, np. korz yści wyn ikające z efektu synergii operacyjnej i finan sowej , korzyści skali i zakresu działania , zw ięk szen ie udzi ału w rynku lub te ż zdobycie nowych rynków. Nieco więcej uwagi nałeży pośw i ęcić efektowi synergii. Synergia to efekt , jaki można osiągnąć przez zintegrowanie dwu lub więcej rodzajów dzi a ł alno śc i , lak by w rezultacie przy ni os ły w i ę k szą korzy ść niż gdyby integracja ni e m iał a miejsca [Heli n, Zorde 1998, s. 8-10]. Kor zyśc i wynikające z synergii można okreś li ć jako wzrost zys kowności lub jako zwiększen ie wa rt ośc i zintemiędzy.

(7) slrllkwr. w Polsce. growanego przedsiębiorstwa. Zwykle wymienia s ię czys tą sy n e rg i ę Uej efektem może być zwiększenie wiarygodności kredytowej po ł ączonego przedsię biorstwa dające d os tęp do tańszych źródeł finansowania) i syne rgię kosztową (przyk ł adem m oże być rozwój wspólnego systemu rachunkowości zarząd czej). Efekty synergi i moż na podzielić na te , które m oż na osiągn ąć w krótkim okresie (np. d ostęp do gOlówki , zwię k szenie możliwości kredytowych itp.) i te, któryc h os i ągn i ęcie jest m oż liwe jedynie w dłu gi m okresie (np . ekonomie skali wynikające z integracji , obej mujące s ferę produkcji, marketingu, dystrybucji, badań rozwojowych, m ożliwośc i kontrolowania cen itp.). Przejęc ie przedsię biorstwa ,jego restrukturyzacja i doprowadzen ie do sIanu efektywnej dzialalności operacyjnej są traktowane jako element strategi i ekspansj i .. Przedsiębiorstwa ukierunkowane na ekspan sję m ogą wybrać jedną z trzech strategii: - eks pan sję pi o nową, gdy przedsiębiorstwo wc hodzi na nowe obszary działaln ośc i . ale które leżą niejako na przedłużeniu obecnej działalności, - ekspa n sję poz i omą, która występuje na obszarze takiej samej lub pokrewnej działalności, należy do najbardziej typowych form ekspansj i, a ma ona zazwyczaj na celu os i ąg ni ęc i e ekonomi i skali , - dywersyfikację polegającą na rozproszeniu na różne, w zasadzie nie mające ze sobą nic wspó ln ego, rodzaje d zi ałaJn ości. Oywersyfikacja może n astą pi ć wielowymiarowo przez rozwinięcie asortymentu produktów lub ekspansję rynkową, ekspansję w pokrewnej lub ca łkowi cie nowej branży. Motywy zw i ąza n e z efektem synergii można podzielić na dwie grupy , tzn. motywy ofensywne i defensywne. Motywy defensywne dyktowane są c h ęcią lepszego wykorzystania i stniejącego potencjału. Do tej kategorii n ał eży za li czyć: - zmniejszenie zależ n ości od jednego rynku poprzez ekspa n sję, - osiąg n ięc i e ekonomii skal i, - wejście w posiadanie know-how, - zwiększen i e rentowności, - relatywne wzmocnienie pozycji rynkowej. Motywy ofensyw ne wyni kają z potrzeby utrzymania pozycji rynkowej w obli czu wzmagającej się konk urencji. Motywy defensywne mogą np. spowodować e k spansję na sąsiednie rynki, gdy rynek lokalny w coraz w i ę k szym stopn iu zostaje zagrożony przez konkurencję. Motyw defensywny wys tąpi rów ni eż w wypadku przejęc i a konkurencyjnego przedsiębiors twa w celu likwidacji. Z motywem defensywnym mamy również do czynienia , gdy przejęcie przeds i ęb i orstwa ma na celu zapob i eżen i e p rzej ęc iu przez konkurenta. Ocena efektywności struktur holdingowych jest trudna i obecnie brak kompletnych badań w tym obszarze. Potencjalnym źród łem infonnacji na potrzeby oceny tego typu rozwiązań organizacyjnyc h będzie dokumentacja holdingu (dokumenty prawno-organizacyjne, regulamin organ izacyjny spółek dominujących oraz zal eżnych), raporty finan sowe roczne, prospekty emisyjne. wyniki anali z wykonywanych dla spó łe k giełdowych np. przez banki itp. oraz inne.

(8) !. instytucje. Jako. metodę. mo żna wykorzystać. Barlusik. oceny efektywności ekonomiczno-finansowej holdingu. analizę wskaźnikową, kt órą. należy. przeprowadzi ć. w spó łce dominują cej oraz w ca łej grupie (wykonuje s ię j ą na podstawie rocznych skonsol idowanych sp rawo zdań finansowych ca łej grupy. spó łki dominu jącej oraz wybranych s półek za l eżnych) . 6 e Proces. przekształcenia. przedsltblorstwa w holding. W Pol skiej gospodarce. w której występowały liczne przeds i ęb iorstw a wielozakladowe, pr zekształc e nia Iych wła ś ni e przed s iębi o rs tw w holdingi nal eży traktować w szczególny sposób4 . Niewątpliwie tworzeniu struktur holdingowych sprzyja również sam rozwój pr.led s iębiors lw . Mo żna tutaj mówi ć o wzrośc i e wewnętrznym, klóry oparty jest na tworze niu nowych zdoln ości produk cyjnych itp . w n astę p s twi e inwestycji rzeczowych w ramach dotychczasowej struktury organizacyjnej lub w nowo tworzonych jednostkach organizacyjnych o ró ż n ym charakterze . Alternatywą dla tego wzrostu jest wzrost ze wnętrzny . którego glównym przejawem jest współdz iał anie z innymi podmiotami gospodarczymi. Mo że mieć ono charakter bardziej luźny (tzw . kooperacyjne formy współdziałania - ich efektem jest wzrost stopnia wykorzystania i s tn iejącego po t e n cjału przedsiębiorstwa) lub bardziej ścis ł y (w ramach form koncentracyjnych - w na s t ę p s twie przejęcia kontrolnego pakietu akcji lub udzi a ł ów innej spó łki , albo wchłonięc i a czy połą cze nia dwóch lub w i ęcej p rzeds iębiors tw , następuje skokowy wzrost tego potencjału). B. Hau s oraz H. Jagoda [ 1995 , s. 34] wyróż n iają następ ujące sposoby powstawania struktur holdingowych: - spó łka powo łuj e spó łk ę, - spó łk a wykupuje lub uzyskuje dom in ację w spó ł ce o określonych tradycjach i podporządkowuje ją sobie, - spółki łączą s i ę na zasadach współrzędności, - pr zeds i ę bi o rs tw o wielozakładowe prze k sz t ałca s ię w holding na podstawie przekształce ni a przeds i ębiors t wa w i e l ozak ład owego i łącze nia się innymi spólkami. Tworzenie du życ h zw ią z ków mo że odbywać się na drod ze [Zar ządzanie grupą kapitalową···, 1999. s. 20-21]:. 4 Powstawanie holdingów na bazie przedsiębiorstw wielozakładowych przebiega wedlug schematu: przckszta łcenie przedsiębiors t wa w jednoosobową spó ł kę Skarbu Pańs tw a, utworzenie spółek podporządkowanych na podstawie art. ł6 ustawy o prywatyzacji piledsiębiorstw paitstwowych, utrzymanie spó łk i pierwotnej jako spółki n adrzędnej, prywatyzacja hołdingu . Prywatyzacja hołdingów powstałych w wyniku p rzekształcenia przedsiębiorstw wiełozakladowych musi przebiegać w sposób umożliwiający utrzymanie układu holdingowego. czy łi zape wnić utrzymanie większościowego pakietu akcji łub udziałów spó łek podporządkowanych przez spó łk ę nadrzędną fNoga ł ski, Ronkowski 1996, s. 401..

(9) \\I. Polsce. l ) odgórnej - pod z iał wielozakładowego podmiotu gospodarc zego , nadanie usa modzielnionym podmiotom o sobowoś c i prawnej oraz równoczes nej fuzji kapitału tych nowych podmiotów t 2) oddolnej, tj . w wyniku fu zj i s pó łek na drodze: - przyjaznej, poprzez wykup kontrolnego pakietu akcji ( ud z iał ów) na podstawie negocjacj i i po rozu mień , - nie przyjaznej, poprzez wykup pakietu kontroln ego bez uzgodnienia z zainte resowa ną spó łk ą, 3) r ów n o l eg łej . w wyniku przekszta ł ce ń pr zeds iębiors tw pa ń s twowyc h przez: - utworzenie s pó łki mened że rs kiej (rzadziej pracow niczej) obok jed noosobowej spó ł ki Skarbu Pań stw a , a na stępni e p rzejęcie przez nią większościowego pakietu akcji ( udziałów) jednoosobowej s p ó łki , - wydzielenie z przedsiębio rstw a państwowego s półek pracowniczych (rzadziej menedżerskiej), które na s t ępnie zos taj ą zdominowane przez s półk ę macie rzystą.. I s tn ieją również specy fi czne procedu ry prawne umo żli w iające tworzenie struktur wielopodmiotowych (holdingowych) w szczególnych sytuacjach, tzn. w o kreś l o n yc h branżach lub przy o kre ś l o ny c h stanach finansowych jednostek gos podarczych. Mo ż na do nich za li czyć: uproszczony tryb przekształ ce ń wła s n ościowyc h pr.ledsiębio rs tw panslwowych górnictwa , energetyki oraz sektora pr.lc m ys łu obronnego. wprowadzony u s t awą z dnia 5 lutego 1993 r. (Oz.U. 1993, nr 16, poz. 69); zasady nabywan ia akcji za w i e rzytel n ości prz ed s i ę biorstw ( powstał e przed 30 cze rwca 1992 r. i późniejsze bę dące w publ icznym obroc ie) , zgodnie z u s tawą z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacj i finan sowej przeds i ębi or stw i banków (Dz.U. 1993, nr \ 8, poz. 82); zasady prywatyzacji jednostek przemysłu cuki ern iczego; tworzenie grup bankowych na podstawie ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o łą cze niu i grupowan iu ni ek tórych banków w formie spó łki akcyjnej (Oz.U. 1996, nr90, poz. 406).. 7. Specyfika rozwolu struktur holdingowych w Polsce Począ tki stosowania struktur holdin gowyc h w Polsce mo ż n a odnaleźć j u ż w tzw. WOG . W 1969 r. u ch wałą Rady Mini strów zosta ly pow o łane kombi naty. Zos t ały one zdefiniowane jako przedsiębiorstwa wielozak ład owe wchodzące w sk ład okreś lony c h zjednoc ze ń lub podpo r ządkowane odpowied nim resortom. Ta fo rma organi zacyj na nie była traktowana jednak jako ro z wią za nie prz yszłościowe. Już po upływie 3 1at niektórym zjednoczeniom oraz innym przedsiębiorstwom nadano uprawni enia wie lk ich organizacji gospodarczych (WOG) . Fakt ten przyczyni! s ię do os łabie ni a rang i kombinatów i sprowadzenia ich do roli zwy kłych przedsiębiorstw w i e lozakładowych występują cyc h w ramach w i ększego zgrupowania. WOG posiada pcwne p o d o bi eńs twa do kombi natów, a p o le gające w g łów n ej mierze na uzyskaniu w ięk szyc h upraw-.

(10) Barlllsik ni eń gospodarczych w stos unku do jedn ostek organi zacyjnych , któ re ni e s ą WOG. Uprawni enia te p o l eg ają na d z iałaniu na podsta wie nowego systemu ek on o mi c zn o~ fina n sow ego, który z akł a dał odej śc i e od nakazowego i pr zej śc i a na system parametryczny. WOG s tał y s ię zjednoczeni a oraz kombinaty, p rzed ~ s i ę bior s t w a w układ z i e ko mbinatowym , kooperacyj nym i bra n żowy m . C h a~ rakterysty kę p orów nawczą p rze d s i ębi o rs t w w układz i e b ra n żow y m , k oo pera~ cyjnym oraz komb in atowym zawiera tabela 4.. Tabela 4. Porównanie organizacji przed s i ębiors tw kooperacyjnego i kombinatowego Uk ł ad branżowy. Dui'.e wielocltonowe jednostki gospodarcze. które monopolizują produkcję. w określonej. dziedzinie na odpowiednim terenie. Ukł ad. ukł adu branżo wego.. kooperacyjny. Cechuje je większy stop ień integracji za kl adów produkcji podstawowej Związki. kooperacyjne między zaJdadarni są bardziej rozwi-. stwo obejmuje zespól wyspecjalizowanych zakładów powiązanych ze sobą wspólną więzią produkcyjną. należy rozumieć jednostkę organizacyjną, kooperacyjny może ten sam lub podobny zestaw przekształcić się w kombinalo- prl.CwaŻllie o charakterze wyrobów. opany na tej samej wy. gdy wewnętrzne powiąza- przedsiębiorstwa, w której różne fazy procesu produkcyjnego lub podobnej technologii. slu- nia produ kcyjne w pr-tedsiężący temu samemu celowi biorstwie staną się pelne i gdy odpowiadają w danym okresie produkcja pólfabrykatów doty- przyjętcmu podziałowi gospoJednostki gospodarcze różnią darki narodowej na dzialy. się między sobą : stopniem czy różnych dzialów gałęzie i branże oraz między kompletnością procesu technoPrzedsiębiorstwa te powstają którymi występują stale więzi logicznego, zapleczem techw wyniku wydzielenia zaklaprodukcyjne nicznym, systemem zaf7.:1dza- dów, tworzenia filii i łączen ia Kombinatem mo7.e być zjednania produkcją. wielkokią oraz zakładów stopniem specjalizacji produkczenie Powoływanie filii oprócz rozcji Kombinaty mogą obejmować szermnia produkcji ma główZróżnicowanie zakładów zakłady pojedyneze, z których nic na celu rozpoczęcie prowewnętrlllych przedsiębiorkażdy realiZUje okrcllone fazy dukcji kooperacyjnej produkcji stwa branżowego wywiera Najbardziej zorganizowaną okreSlone skutki ekonomiczne. Są podatne na scentralizowanie formą ukladu kooperacyjncgo organizacyjne i zaf7.:1dzania zarząd7..ania (szczególnie komukierunkowanego na jego binaty w ukladzie pionowym) przekształcenie w układ kom-. Jednostki gospodarcze takiego przedsiębiorstwa wytwarzają. nięte. Kombinat. w układzie tym przcdsiębior-. Przez kombinat. Układ. binatowy jest dów. łączenie zakła-. Kombinatem mogą być jednostki nalcż.:!ce do różnych brani przemysłu (kombinaty przemysłowe. przemysł owo-. -budowlane. prLCmysłowO-tranSportowe. przemysłoworolne, prlCmysłowo-badawcze) Źródło : opracowanie wlasne..

(11) IV. Polsce. Patrząc na WOG z organizacyjnego pu nktu widzenia, można powiedzieć, że jest wielkim przedsięb i ors t wem, które dzia ł a na rozrachun ku gospodarczym i posiada pewne podob i eństwa do koncernów kapital istycznych. WOG grupuje przeds i ęb iors twa , których uprawnie nia mogą s ię nie różnić od uprawnień zakladów, w zależności od tego czy przyjęto scentralizowany, czy zdecentralizowany system zarządzania. Wybór jednego z nich jest u zależ n iony od czynników zarówno obiektywnych,jak i subiektywnych (kierownicy zjednocz eń i resortów). Początkowo w WOG dominował centrali styczny system zarządza nia , jednak w miarę wzrostu złożo n ości organizacyjnej, narastających problemów w zakresie jego funkcjonowania i powiązań z rynkiem niezbędna s tała się decemralizacja za rządza n ia . W c i ąg u ostatnich 10 lat w ra mach p r zek szt a ł ce ń w ł a s n ościowych oraz organizacyj no-prawnych coraz częściej tworzone są struktury holdingowe. Ich rozwój w duż ej mierze zw i ązany jest z procesami restrukturyzacyjnymi i pry watyzacyjnymi pań s twowych przed s iębiors tw. Jak pi sze Z. Kubot, "struktury holdingowe mają u moż l iw i ać i uła t wia ć przep rowadzenie restruktury zacji i prywatyzacji przedsiębiors t w pań s twowych oraz jednoosobowych s półek Skarbu Pań s twa" . Bardzo często proces restrukturyzacji i prywatyzacji dzieli się na trzy etapy, tj. komercjalizację (po l egają c ą na przeksz tałceniu przed się biorstwa państwowego drogą kapita ł ową w jednoosobową s pó łkę Skarbu Pań stwa) , utworzenie holdingu (s półka Skarbu Pań stw a tworzy spó jki fil ialne)S oraz prywatyzacja (prywatyzacja macierzystej organi zacji gospodarczej oraz prywatyzacja czy dalsza prywatyzacja spółek fil ialnych). Rozwojowi struktur holdingowych w polskich warunkach gospodarczych sprzyja również fakt. że dużą ro lę odgrywają w niej przed sięb iors t wa wielozakładow e. Holding stanowi w wielu wypadkach l epszą alternatywę wobec przed s i ę biorstw wielozakłado wych. Porównanie tych dwóch form organizacyjnych zaw iera tabela 5. B. Haus. H. Jagoda, M. Kara ś fl993, s. 13- 14] wyróżniają na stępujące obszary slosowania st ruktur holdingowych w Polsce: - duże. sprywatyzowane s p ó łki jako wynik prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych metodą kapitałową lub likwida cyjną, wydzielające z siebie spójki podporządkowan e lub kupujące inne s pó łki poprzez dominuj ące w nich udziały;. - jednoosobowe s półki Skarbu Pań s twa , wydzie lone przez niektóre jednostki organ izacyjne i tworzące Z ni ch s pó ł ki. Często tworzenie tych s pó ł ek przebiega z udziaJem pracowników . Jednak ze wzg ł ędu na ograniczone m oż li wości kapitałowe pracowników i ko n ieczność udziału s półki nadrzędn ej w wartości majątku pon i żej, a także c hęć unikni ęcia podatku od ponadnormaj Mogą tutaj występować róż n e koncepcje . Pierwsza polega na tworzeniu jedn oosobowych spólek filialnych przejmujących produkcyjną lub usługową działalno~ć macierzystej organizacji gospodarczej i stanowi centra zysków. Druga polega na twon~eniu jednoosobowych spólek filialnych przejmujących tzw. zaklady zaplecza . W praktyce znane są też koncepcje pośrednie, w ktOrych udzialowcami spółek s ą także podmioty prywatne, zwlaszcza pracownicy..

(12) Bar/usik. tywnyc h wynag rodzeń , tworzy s i ę spó ł ki o bardzo m a ł y m kapitale włas n ym, a dzierżaw i bardzo d u ży m aj ątek od s pół ki n ad rzędn ej ; - Narodowe Fundusze Inwestycyj ne tworzone w ramac h powszechnej pry. watyzacj i prze d sięb i orstw. Zak ł ada s i ę, że w każdej sprywatyzowanej spó łce jeden tzw. fundusz w i odący będ zie mial ud z i a ł 33%, co wobec rozproszeni a pozos t a ł ych akcji tej s półki pozwoli mu ut rzymać pozycję do m i n ującą. NFI pow inny m ieć charakter typowych holdingów finansowyc h; - banki będą twor zyć uk ł ady holdingowe w dość szczególny sposób, mia· nowicie nie przez wykup akcj i, ale przez prz: ejęc i e akcji (udz i a ł ów) s pó ł ek w zamian za ich zad ł uże n ie wobec banku. Podobnie możl i wości tworzenia hol· dingów będ ą miały zak ł ady ubezpieczen; - zanikające tworzenie spółek przez p rzed s i ębiors t wa pansIwowe w ramach tzw. "obejściowej" prywatyzacji , a nieco wcześniej - tworzen ia tzw. s pó ł ek nomenklaturowyc h. Prywatyzacja obejściowa jest stosowana z powod u chęci "obejścia" podatku od ponad normatywnych wynagrodzen albo zac howa nia efektywnej części przeds i ęb i o r stwa i odgrodzen ia jej od części nieefeklywnej; - dziedziny, w których m ają być lub będą stosowane szerzej, szczególn ie w gospodarce komunalnej (samo rządowej). Tabela 5. Zestawienie porównawcze hold ingu i pr:zedsiębiorstwa. I. Holding Wszystkie jednostki gospodarcze twem. wchodzące. wie l ozak ł adowego. Pr'ledsiębiorstwo wielozakładowe. w ich. skład znajdują się. pod jednolitym kierownic-. Obie formy c hamkteryzuje koncentracja organizacyjna i kapitalowa Powstają w drodze dzielenia lub łączenia Skupia samodzielne podmioty gospodarcze w formie spółek. Tworzą. Mniejs7.3 swoboda dzialalnoki gospodarczej. Większa. s półek. zakładów. Jako fonna koncentracji jednostek gospodarczych ffi07.c Obejmować minimum 2 spółki, a maksymalnie nieskończenie wiele (wielkość jednostek moie być różna) Formy U1J74dzania: bezpośrednie zarządzanie przczjedną ze spólek lub przez specjalnie powalaną spól kę zarllldzającą. je zakłady nie majijCe statusu biorstwa, nie będące spółkami. prLCdsię-. swoboda dzialałnok i gospodarczej. Koncentracja kapitału na szczeblu. całego. przedsiębiorstwa. Obejmuje zakłady podstawowe, pomocnicze oraz specjalistyczne Zarząd możc być wydzielony (zarządza bezpośrednio wszystkimi zakładami, charakteryzuje go stosowanie praktyk centralistycznych lub decentralistycznych) lub nie wydzielony (zarząd zak.ładu wiodącego pelni funkcje zarządu calości. zarz.,ct z racji peł n ienia funkcji operacyjnych, strategicznych w stosunku do zakladu wiodącego automatycznie prlenosi je na inne zakłady). Żródło: opracowanie własne na podstawie: [Grupy kapitałowe .. . , 1998J..

(13) · sImkIur. w Polsce. Struktury holdingowe mogą by ć tworzone w różny sposób, tzn. przez dzielenie przeds i ęb i orstw, lączen i e przedsięb i orstw lub tzw . szczególne sposoby tworzenia holdingu [G rupy kapitałowe ... , 1998, s. 85- 87]; [Nogalsk.i, Ron-. kowsk i 1996, s. 38-40]. Dzielenie przedsiębiorstw. Po osiągnięc iu przez przedsiębiorstwo o kreś l o nej wielkości , dalszy jego rozwój wewnętrz n y powoduje bardzo często narastanie trudno ści w efektywnym zarządzaniu nim . Jedynym sposobem na rozw ią zani e tego jest decentra li zacja zarządzan ia oraz odpowiednie zmiany w strukturze organi zacyjnej przez tworzenie nowych instan cji . W praktyce gospodarczej m ogą przybierać one postać zak ładów (powstawani e przedsię biorstw wielozakładowych) bądź samodzielnych prawnie pr zed siębio rs tw , co prowadzi do powstania holdingu. lĄczen ie przedsiębiorstw. M oże mieć charakter dobrowolny, wymuszenia ekonomicznego bądź ad ministracyj nego. Dobrowolne łącze ni e następuje, kiedy przedsiębiorstwa są tym samym zainteresowane. Sposób oparty na wymuszeniu ekonom icznym polega głównie na wykupywaniu ud ział ów innych przeds i ębio rstw i uzyskiwaniu w ten sposób przewagi kapitałowej. Łączenie przeds i ęb iors t w odbywa się równi eż drogą przejęcia, wykupu lub odsprzedaży. Ma to szczególne znaczenie , gdy przed się biors tw o wykupujące chce rozszerzyć lub pog ł ęb i ć zas i ęg swojej dzia ł alności. Administracyjne wymuszanie jest stosowane w gospodarce planowej i sporadyczni e w rynkowej. W zw i ąz ku z ł ącze ni e m przedsiębiors tw powstaje problem wewnętrznego statusu oraz wyjścia ze zgrupowania. W holdingu rów norzędnym status poszczególnych przedsiębiorstw pozostaje nie zm ien ion y. Dopiero po uzyskaniu przewagi przez jedno z przedsiębiorstw dokonuje s i ę po pewnym czasie, na ogół stopniowo , reorgani zacji zakresu d zi ałania i organizacj i zarządza ni a. Inne sposoby tworzenia struktllr holdingowych. W praktyce możliwe są dwa warian ty: - zało życ i e l ski e tworzenie holdingu Guż w czasie tworzenia nowego przeds i ębiors tw a za kłada s i ę nie jedno du że przed s i ębiors t wo j ednozak ładowe lub wie l ozakładowe, ale od razu kilka przedsiębiorstw, wy posażając jedno z nich w IDO-procentowe pakiety akcji lub udziałów pozos tały c h przeds iębi o r stw ), - zak ładani e nowego przedsiębiorstwa lub przed się bi o rstw przez już istniej ące, nie na bazie już i stni ejącyc h jednostek organizacyj nych, ale od zera . W Polsce spotyka się struktury holdingowe ze znacznym lub nawet przeważającym udziałem pracown ików w spółkach podporządkowa n ych, holdingi oparte na jednoosobowych spó łkac h sprzyjającyc h elastyczności struktur holdingowych. Mogą być szybko tworzone i d ość szybko likwidowane lub sprzedawane, co sprzyja szybkiej i sku tecznej realizacji różn ych strategii holdingu polegających np. na rozrośc ie struktury i ekspansji gos podarczej ilp. W ramach struktur holdingowych rozwijających się obecnie w kraju można wyróżnić pewne dominujące nurty:.

(14) Barlllsik. - holdingi , w których strukturę kapit alową spólek podporządkowanych znamionuje przewaga kapitału pracowników s pó łki . Do lego nurtu zaliczyć można t eż holdingi, które w punkcie wyjścia stan owią własność pracow njków; - hold ingi państwowe , co znajduje c hoc ia ż częśc i owe potwierdzeni e w przekształceniach sektora węgla kamiennego i brunatnego itp .; - struktury holdingowe kształtowane przez wie le lat, s tanowiące grupę s półek o dość złożo n ych powiąza ni ac h kapit ałowyc h i gospodarczych. Procesy prywatyzacji polskich przedsiębiors t w, które miały miejsce w c i ąg u ostatnich lat p rzyczy nił y s ię do utworzenia przez pań s twowe przeds i ęb i orstwo lub j ed noosobową s półkę Skarbu Pań s t wa tzw. spó ł ek równoległych z mniejszośc i owym własny m udziałem k apit a łowym, a większo ścio wym pracowników. Jak podają B. Nogalski oraz R. Ronkowski [1996, s. 44], spó łki te mogą występować w roli dzierżawcy, najemcy , a niekiedy li singobiorcy częk i mienia przeds i ębiorstwa pa ń s t wowego lub s półki Skarbu Pań s twa i t worzyć z przeds i ębiors t wem państwowym lub jednoosobową s półk ą Skarbu Państwa swoiste struktury holdingowe. Holdingi taki e mog ą by ć okreś l ane ró żnie, np. popiwkowe holdingi (struktura kapitałowa spółek równo l egłyc h z przewagą pracowników, oparta na ustawie o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń), quasi holdingi itp . Przykłady tworzenia struktur holdingowych zawierają tabele 7 i 8. Tabela 6 Tworzenie struktury holdingowej na przykładzie Exbud SA Przykład. sposobu utwoilcnia grupy. kapitałowej. w drodze komercjalizacji i prywatyzacji Etapy:. po~redniej byłego przedsiębiorstwa państwowego.. l . Minister Przekształceń Własnościowych podpisał w dniu 27.09 .1990 r. akt przekształ cenia Przedsiębiorstwa Eksportu usług Technicznych Exbud w jednoosobową Spólkę Skarbu Państwa pod nazwą Exbud SA. 2. Sąd Rejonowy w Kielcach dokonał wpisu Exbud SA do rejestru handlowego, wykreśłając poprLCdnie przedsiębiorstwo państwowe. 3. Dotychczasowe oddziały krajowe uzyska ły status oddziałów spólki akcyjnej . 4 . Po zakończeniu publicznej sprzedaży i przydział u akcji w dniu 23 stycznia 1991 r. Exbud stał się pl7.edsiębiorstwem ze łOO% kapitalem prywatnym. 5. W 1991 r. powstała struktura holdingowa w wyniku prlckształcenia I l oddziałów spółki akcyjnej w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyłącznym kapitałem Exbud SA. a następnie w drodze powołania do życia kolej nych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które rozpoczęły działalność dotychczas nic wykonywaną w linnie. 6. W latach 1992- 1993 powstaje wiele nowych podmiotów zależnych w kraju oraz prLCdstawiciclstw i spółek do prowadzenia działalnoki zagranicznej. 7. W 1994 r. rozpoczęto proces przekształcania spółek z ograniczoną odpowiedzialnoScią w spółki akcyj ne, połączony z likwidacją niektórych spółek z 0 ,0 . oraz powoływaniem do życia nowych spółek akcyjnych z wyłącznym bądi większościowym udziałem Exbud SA . S. W latach 1996-1997 następuje akwizycja nowych podmiotów gospodarczych (Jedynka Poznań SA, Przcm-Bud SA, Energomontaż-Zachód SA) ..

(15) slruklllr. IV. Polsce. cd . tabeli 6 Struktura organizacyjna: Zarząd. Exbud SA. I Dyrektor Prezes Zarządu I Generalny. IDyrektorWiceprezes ds. Finansowych. Członkowie Zan.ądu. Dyrektor ds. Produkcji. I. Biuro Zarzqdu. I. I Jednostki gospodarcze ZarLljdu Zaklad Informatyki Nauczania Ji;:zyków Obcych Biuro Konsultingowe Biuro Handlu Biuro Budownictwa Biuro Prze mysłu Agencja Reklamy Zaklad Handlowy Zaklatl Operacji Finansowych. Zakład. Spółk i. z 0,0. ze 100% kapitałem Exbud SA. Exbud J Exbud 4 Exbud 6 Exbud 7 Exbud g Exbud 9 Eltbud lO Eltbud 12 Exbud 13 Exbud [5 Eltbud [6 Exbud 17 Exb ud [9 Exbud 20 Exbud 22 Exbud 24 Eltbud Broker Exbud Mimet Centrum Biznesu Eltbud Odlewnia żeliwa Exbud 29 Eltbud 30. Kielce Kraków Łódź. Opole Poznali Szczecin Warszawa Wrocław. Kielce Rzeszów Kraków Kielce Zielona Góra Tarnów Kielce. Przedstawicielstwa za granicą w Kolonii w Berlinie Przedstawicielstwo w Pradz~ Przcd5lawicielstwo w Kijowie Przedstawicielstwo w Moskwie Prt:edstnwicielstwo w BudapeSZCie Biuro Rea[izacji Kontraktów w Brntyslawie Biuro Handlowe Londynie Przedsiębiorstwo Zagraniczne wEdmonton Oddział. Oddzia ł. Toruń. Kielce Mikolów Kielce Starachowice Nowy Sącz Gdynia. l:.r6<l10: [Praktyka tworzenia ... , 1996, s. 4OJ .. Spół k i. zaleine z kapitałem zagranicznym. Kamex GmbH Ko[onia Exbud Bau· und Handelsgesellschafl GmbH Wiedeń. Exbud.Po[yeSler T. Starachowice Exbud Ukrnina Kijów Polprag Praha Eltbud·Duna Budapeszt Stroj SA Moskwa Eltbud IMC Mikolów.

(16) Bartusik. Tabela 7. Pnyldad tworz'enia struktury holdingowej na p rzyk ł adz'ie Mostostal Zabrze SA Posiada zawaJ1c z 1993 r. umowy pomiędzy uczestnikami organizacji holdingowej. W jcj s kład wchodzą Mostostal Zabrze - Holding SA jako spółka wiodąca. a z drugiej strony pięć Zakładów Montażowo-Produ kcyjnych spólek z 0.0. jako spólki filialne. Spólka wiodąca wydzicn.awia spólce filialnej majątek trwały i wyposażenie , Spółka filialna odpowiada wobec spółki wiodącej za terminowe noszenie ustalonych opiat j czynszu dzierżawnego . Spółka wiodąca prowadzi dla całej organizacji jednakową politykę : płacową , finansowo-podatkową, ochronę znaku finnowego, promocyjno-marketingową , ekspoJ1ową. Sposób utworlenia grupy kapitałowej w drodze prywatyzacji likwidacyjnej przedsiębiorstwa państwowego. I. Prleprowadzcnie małej prywatyzacji oddolnej przez wydzielenie zakładów i prze kształ cenie ich w spółki z 0.0. z udziałem pracowników (51% udziałów) oraz p.p. Mostostal Zabrze (49% udzialów). Spółkom tym przekazano do użytkowania Srodki produkcji na podstawie umowy dzierżawy - grudzień 1991 . 2. Opracowanie przez wyspecjalizowanq firmę koncepcji prywatyzacji przed siębiorstw a. 3. Dokonanie wyceny przedsiębiorstwa . 4. Powołanie Zarządzeniem Ministra Budownictwa i Gospodarki Przestrzennej zespołu prqgotowawczego złożonego z przedstawicieli Ministerstwa i Mostostału oraz przeprowad7.enie negocjacji na lemat waności przedsiębiorstwa . 5. Uzyskanie pozytywnej opinii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 6. Przekazanie prLCz Ministerstwo Budownictwa i Gospodarki Prlestrzennej do Ministerstwa Przekształceń Własnościowych pozytywnej opinii dotyczącej likwidacji przedsiębiorstwa wraz z zasadami i harmonogrnmem likwidacji. 7. Przejęcie przez spó łkę akcyjną utworzoną 25.08.1992 r. majątku likwidowanego przedsiębiorstwa państwowego .. Zakład Produkcji Konstrukcji Stalowych. i Urląd zeTi. Konstrukcji Stalowych i Usług. Zak ł ad. Zakład. Elementów Aluminiowych. Przemysłowych. Sprlętowych. ~ ~ ~. Kędzierzyn. Sp. z 0 .0 .. 97.7. I. Katowice Sp. z 0.0.. I Źród ł o :. Mostostal Zan.ld Zabrze. Transportu Samochodowego i Usłu g Serwisowych Zakł ad. -. /; ~. 94.6 Czechowice Sp. zO.o .. [Nogalski, Ronkowski 1996, s. 233 J.. 53,4 Sp. zo.o. ej w Częst ochowie. 71,8. Pokój Sp. z 0.0.. I.

(17) · slrIlkr/lr. IV. Polsce. W tego typu organizacjach gospodarczych s pó ł ką n adrzędn ą jest prze d się· biorstwo pańs t wowe czy też jednoosobowa spó ł ka Skarbu Pań s t wa, natomiast fi rm y rów n o l eg łe tworzą s i eć spó łek pod porządk owa n ych. Takie struk tury u m oż l iw i ają dalsze przekszta lcenia w stronę typowych holdingów. Bywa jed· nak, że spółk i równolegle wychod zą poza s truk turę ho l di n gową. Na kierunek zmian w pł yw mają prywatyzacja przed sięb i ors t wa p a ńs t wowego lub jednooso· bowej spółki Skarbu Państwa, a także rodzaj dz i ał a ln ośc i spó ł ki równo l eg łej. lite ratura Adamek K.[1996J. Wady i wlery srruktllry holdingowej. EiOP. nr \O. Grupy kapitałowe w Polsce [ 1998], pod red . M. Romanlowskiej, M. Trockiego , B. Wawrlyniaka. Difin. Warszawa . Haus B. [1983 J. Ewolucja strllkWr organizacyjnych przemysIlI. PWE. Warszawa. Haus B .. Jagoda H. [[995], Holding . Organizacja ifilllkcjof1owanie, PWE. Warszawa. Haus B .. Jagoda H., Karaś M. [1993], Tworzenie ifunkcjollowllllie holdingów. Wrocławska Bib[ioteka Współczesnego Menedżera, zeszyt serii nr 23. Wroclaw. Helin A., ZonIe K. [1998J, Fu:Je i przejęcia przedsiębiorstw , Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa . Kubot Z. (1993). Srrukwry holdingowe. Agencja Rozwoju Regio nalnego SA . Zielona Góra. Leksykon JJTzedsiebiorcy 11996], pod red. A. Szplita. Wydawn ictwo Politechniki Sw i ęl0krzyskiej. Kielce. Miedzinski B. 11987], Zgrupowlll/ia przedsiębiorstw . Instytut Administracji i Zarządzania. Warszawa. Nogalski B.. Ronkowski R. [1994 J, Holding. czyli o illst)'fllcji szczególnie efektywnej \\I pew'Iydl syt/lacjach , ORGMASZ, Warszawa. Noga lski B .. Ronkowski R. [1996], Znrzqdt.anie holdillgiem. ORGMASZ, Warszawa. Nowa encyklopedia PWN li 995J. Warszawa. Praktyka filllkcjol!oll'ania grup kapitałowych [2000], S . Wiankowski , Z. Bogusławski. 1. B o rzęcki. A. Karamanska. ORGMASZ. Warszawa . Praktyka tworzenia ifimkcjolloll'ania holdingów II' gospodarce [1996], pod red . S . Wiankowskiego. ORGMASZ. Warszawa. Prz etlsiębio rslWo i jego otoczenie w gospodarce rynkowej [1999J, J . Sutra. A. Janowski. J . Kicki. S. Siewiersk. K. Wanielista, Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN , Kraków . Stabryła A. [ 1995J, POl/stawy wrzqdwniafirmq. PWN , Warszawa~Krak6w . Steck! L. [1995J. Holtling. Dom Organizatora TNOiK Torun . Znrządwnie grupą kapi/afową . AI/aliza i projektowanie rozwiąZllli organizacyjnych [1999]. S. Wiankowski , Z. Bogusławski, J. Borlęcki. A. Karamanska, ORGMASZ, Warszawa.. Th e De ve lopme nt of Hold ing Structures in Poland The aim of the present arIicle is to desc ribe the development of the holding as a organisational form thal is becoming increasingly popular in the Polish economy. In many publications devoted to this problem. aulhors talk outright or an "explosion" in holding struclUres..

(18) Kararuna Barl/lsik The article deals with the following problems: - the characteristics of a holding (the author defines a holding , compares a concem with a holding, provides a c1assification of large organi sational unions, and offers a general description of a consortiu m), - the formai and legal cond itions for establishing a holding, - the slrenglhs and drawbacks or holding structures, - Ihe condilions for creating large organisational unions in Poland (taking into panicu[ar account Ihe role of benefil-effect synergy), - the process of transforming an enlerprise into a holding (here the author looks al the different steps involved in the construction of a holding slructure), - the specific features characterising the deve[opment or holding structures in Poland . wilh examplcs given..

(19)