Uregulowania prawne dotyczące działalności bezpośrednich inwestorów zagranicznych w Polsce

Pełen tekst

(1)2003. Czesława. Pilarska. Kat_dra Mlkr•• k ....... 1I. rawne , . OSCI. inwestorów zagl1łnicznych W Polsce Po raz pierwszy bezpośrednie inwestycje zagraniczne pojawiły się w gospodarce polskiej w 1976' r. na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 lutego, w sprawie warunków. trybu i organów właściwych do wydawania zagranicznym osobom prawnym i fizycznym uprawnień do tworzenia przedstawicielstw na terytorium PRL, których celem było podjęcie działalności gospodarczej', oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 maja tegoż roku w sprawie wydawania zagranicznym osobom prawnym i fizycznym zezwoleń na prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej'. Ustanowione przepisy dopuszczały formalnie kapitał zagraniczny do udziału w gospodarce kraju, jednakże nie były one zbyt korzystne dla potencjalnych inwestorów zagranicznych. Nie tylko nie zapewni ały dostatecznych gwarancji prawnych Pierwsze akty prawne. oJ.:rcślaj<lcc zasady podejmowania w Polsce dzialalności gospodarczej pri'-cz podmiory prawa obcego, pochOtJzą l okresu międzywojennego. Przepisy zawarte w Rozporz:}dzcniu Prczydcnla Rzcczpospolilcj Polskiej z 20 grudnia 1928 r. (Dz.U . 1928, nr 103, pOl. 013 oraz Dz .U. 1929. nr 4. poz . 43) () warunkach dopuszczenia do dzia łalno ści na obszarze RZCCZptlI. spo lilcj zagra nicznyc h spó łek akcyjnych i komandytowych oraz w Rozporządzeniu Prezydenl<l R/~czp()spo'itej. Polskiej z 13 kwietnia 1934 r. (Dz.U. 1934, nr () I, poz. 28 1) o warunkach dopus7.czc nia 00 d/. ialalności gosplxlarczej zagranicmych spó łek z ograniczoną odpowiedzialnością okreś lały procedurę uzyskiwania przez zagraniczne spółki akcyjne, komandytowe i spółki z ograniczoną odpowiedzial no ści" zczwoletl na działalnosć w Polsce. a tak i.c regulowały prawa i olx)wiązki tych spó łek jako spóJek prawa obcego oraz niektóre elementy ich funkcjonowania, np . prowadzenie księ gowoSci c/.y emisjr; obligacji. Por.: T. G<ldkowsk i. Z prob/ell/atyki ochrony inwestycji zllgrtmiclllYch w Polsct~ . Zeszy ty Naukowe AE w Poznaniu, nr 241. 1997, s. 71- 72. 2 Dz.U. 1976. nr 11 . poz. 63 . .l Dz.U. 1976. nr 19.poLI23 ..

(2) C:.eslllwa Pilarska. w odniesieniu do praw majątkowych inwestorów zagranicznych na terytorium Polski , ale także były mało korzystne z ekonomicznego punktu widzenia . Nakładały bowiem na inwestorów zagranicznych obowi'lzek doko nywania z góry wpłat w wysokości 30% wartości kosztorysowej planowanej inwestycji na nieoprocentowany rachunek bankowy, a także pozbawiały przedsiębiorstwa zagraniczne możliwości korzystania z kredytów w polskich bankach. Oprócz tego inwestorów zagranicznych odstraszały m.in. zbyt wysokie podatki, zakaz wywozu zysków oraz niejasne rozliczenia walutowe. Pierwsze zezwolenia na założenie spółki z udziałem kapitału zagranicznego dotyczyły firm polonijnych . W ciągu sześciu lat obowiązywania przepisów ustanowionych w ł976 r. powstało tylko 76 spółek z udziałem kapitału polonijnego . Były to wyłącznie przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości'. W lipcu 1982 r. Sejm uchwalił ustawę, która po raz pierwszy stworzyła pań stwowe gwarancje dła zainwestowanego kapitału '. Ustawa ta jednak nadal ograniczała zakres dopuszczalnej działalności gospodarczej wyłącznie do sektora drobnej wytwórczości. Można się spodziewać, że liczba funkcjonujących obecnie zagranicznych przeds iębiorstw drobnej wytwórczośc i , które powstały na mocy tej ustawy, będzie w przyszłości systematycznie malala , ponieważ zezwolenia na działalność tych podmiotów gospodarczych wydawane były na okres dziesięciu lat z możliwością przedłużenia na następne dwadzie śc ia lat. Przypuszczalnie podmioty te przekształcą się w spółki z ud z iałem kapitału zagranicznego' . W latach 1986 i 1988 weszły w życie dwie kolejne ustawy, regulujące działalność podmiotów zagranicznych w Połsce'. Ustawa z 1986 r. umożliwiła tworzenie na terenie naszego kraju spółek mieszanych Uoilll velllllre),jednakże wyłąc znie z przedsiębiorstwami państwowymi. a udział kapitału zagranicznego nie mógl przekraczać 49% (udział mniejszościowy). Ponadto ograniczała ona całkowicie dostęp inwestorów zagranicznych do takich gałęzi gospodarki, jak: przemysi obronny, transport kołejowy , transport lotniczy, łączność , telekomuni kacja, ubezpieczenia, działalność wydawnicza z wylączeniem poligratii i pośred nictwa w handlu zagranicznym'. Wbrew oczekiwaniom ustawa z 1986 r. nie zachęciła inwestorów zagranicznych do podjęcia szerszej działalności gospoE . Ostrowska, Polityk.a panstwa wobec prleplywu inwel'tycji wgrlllli c::'I/)'('h w warzyszenia PoJ.\'ki z Unią Europejskq. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej wc 4. .~\Vił!tle. sto -. Wrocławiu.. nr 740, Wroclaw 1996, s. 193 .. .~ Ustawa w sprawie zasad prowadzenia w Polsce działalnośc i gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Dz. U. 1982 , nr 19. poz.146 . (, E. Ci'.e rwicnicc, UwaruTlkowallia zagratlic:.nych inwestycji w Polsce. Zeszyty Naukowe. AE w Poznan iu. Poznan 1995. s. 87 . 1 Ustawa z 1996 roku o s półkach z udziałem zagranicznym, Dz. U. 1986. nr 17 poz . 88 oraz Ustaw a z 1988 roku o prowadzeniu działalno śc i z udziałem pod miotów zagmnicznych. Dz.U. 1988, nr 41. poz. 325 .. 81 . Rosick, Napływ inwe.\·tycji zo/:ranicVlych do Pohki w Jwietle pr:.ehZ ICllceń IV. wl(lsll(J.~ciowych. gospodarce polskiej , materiały konferencyjne, AE w Krctkow ic. Krak ów 1997. s. 3..

(3) UreMu/owania. dziala 1110,fci .... darczej w Polsce'. O ile do 1985 L powstały 124 spółki z udziałem zagranicznym, to w latach 1986-1988 dało się zaobserwować wyraźną stagnację w zakresie podejmowania działalności przez nowe spółki. Na mocy ustawy z 1986 L wydano jedynie 54 zezwolenia na utworzenie spółek mieszanych"'. Dopiero rok 1988 przyniósł znaczną liberalizację przepisów. Podmiot zagraniczny na mocy ustawy z 23 grudnia 1988 L" nabył prawo do 100% udziału w kapitale podstawowym spółki. Nowo powstałe firmy mogły przybierać formę spółek kapitałowych, tj. spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółkom tym umożliwiono korzystanie z kredytów krajowych i zagranicznych oraz z gwarancji banków na te ostatnie. Minimalny wkład inwestora zagranicznego ustalono na 50 tys. USD, co miało stanowić 20% udziału w kapitale spółki. Zgodnie z ustawą, inwestorom zagranicznym zagwarantowano określone przywileje w postaci zwolnień podatkowych przez pierwsze trzy lata działalności oraz częściowych zwolnień celnych, z możliwością ubiegania się o przedłużenie tego okresu w przypadku prowadzenia działalności w preferowanych przez państwo dziedzinach gospodarki". W ustawie z 1988 L usunięto szereg obowiązujących wcześniej ograniczeń, dotyczących rodzajów prowadzenia działalności gospodarczej, odstąpiono od wymogu sprawowania kierownictwa spółki przez obywatela polskiego, ustanowiono pełną autonomię w sprawach zatrudnienia i wynagrodzenia, obniżono górny pułap podatku dochodowego z 50% do 40% z możliwością uzyskania 10% stawki przy 100% eksporcie. W celu ułatwienia inwestorom zagranicznym uzyskania informacji o warunkach inwestowania w Polsce i załatwiania formalności związanych z podjęciem działalności gospodarczej, powołano Agencję ds. Inwestycji Zagranicznych, której zadaniem było m.in. wydawanie zezwoleń na podjęcie dzialalności gospodarczej w Polsce oraz opracowywanie założeń i realizacja polityki palistwa w zakresie współpracy kapitałowej z zagranicą, a także promocja tej współpracy. Zaowocowało to zwiększeniem napływu kapitału zagranicznego do Polski. W 1989 L podjęło działalność 247 spółek, natomiast już w 1991 L - 1173. Nadal jednak podmiot zagraniczny musiał uzyskać zezwolenie na utworzenie spółki oraz obowiązywały go ograniczenia w transferze Ustawa la chciała osiągnąć wszystko: podatki (50% stawka podatku dochodowego), dewizy, cbpon i k{)ntrol~ każdego kroku zagranicznego wspólnika (większościowy uuział kapitału polskiego), Por.: S, Podemski. W. Sadzikowski. Wszystko albo nic - co odstrasza ZllgranicZ}/ych ;mt'('s!o/"ów, "Polityka" 1987, nr IS. w A. Burzyrlski, Prawf/e podstawy tworzenia spółek Z udzia/em za;.:ranicmym, "Handel Zagraniczny" ]()H6, nr 8, s. 4-H. '!. !I. Dl'., U. 1988, nr 41 , poz. 325.. 12 Do dziedzin preferowanych prl.cz państwo zaliczono m.in.: turystykę, budowę hoteli i ośrod ków rekreacji, telekomunikację. przemysł farmaceutyczny. nar/.\(dzi i apamtury medycznej, wybrane hran7.c po;crnyslu chemicznego i papierniczego. produkcję na potrlcby budownictwa mieszkaniowego, opakowania. poligrafit;. Por.: J. Kundera, E. Ostrowska, "')rmiana towarów i inwl'.H)'<ji mird:.y Polską i krajami Uli ii Europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wroclaw 1998, s.115-116..

(4) C::. l~,\'l(1)t111. Pilarska. zysków''' . Ustawa z 1988 r. o prowadzeniu dzialalności z udziałem podmiotów zagranicznych hyła ostatnim aktem prawnym rcguluj'lcym naplyw kapitalu zagranicznego do Polski w warunkach gospodarki planowanej centralnie. W związku ze zmianami systemowymi, jakie mialy miejsce w Polsce po 1989 r.. zaistniala konieczność dostosowania istnicj'lcych wówczas przepisów prawnych. dotyczących ",.plywu i funkcjonowania kapitalu zagranicznego. do nowych warunków. tj. do wymogów procesu transformacji gospodarki polskiej w gospodarkę rynkową. opartej na wlasności prywatnej. Nowa Ustawa o spólkach z udziałem zagranicznym weszla w życic 14 czerwca 1991 r." i jest do dzisiaj obowiązującym aktem prawnym . Ustawa ta wraz z kodeksem handlowym " stanowi obecnie podstawę prawną tworzenia w Polsce przedsiębiorstw z udzialem kapitału zagranicznego"'. W ustawie tej utrzymano zasadę, że podmioty zagraniczne mog'ltworzyć spólki prawa handlowego zorganizowane w formie spólki akcyjnej luh spólki z ograniczoną odpowiedzialności'l. Zniesiono natomiast wymóg uzyskania zezwolenia na tworzenie spółek z wyjqtkiem przypadków, gdy dzialalność spólki związana jest z prowadzeniem portów lotniczych. obrotem nieruchomościami. przemysłem obronnym. nie o~iętym koncesjonowaniem, handlem importowanymi towarami konsumpcyjnymi, udzielaniem porad prawnych. a tahc w przypadku, gdy udziały lub akcje tworzonych spólek maj'l być obj~te przez państwową osobę prawn" (z wyhlczeniem jednoosobowych spółek Skarbu Pań stwa). która wnosi wkłady niepieniężne. np. przedsiębiorstwo. nieruchomość na pokrycie kapitalu zakładowego łub akcyjnego. Utworzone spółki z udziałem kapitału zagranicznego (akcyjne i z 0.0.) "I podmiotami prawa polskiego. podlegają więc wszystkim wymogom tego prawa . Inwestorzy zagraniczni na terenie Polski mogą również za zezwoleniem wlaściwego ministra podejmować działalność w formie permam'llt estahlishment (oddział, przedstawicielstwo) w sektorach handlu zagranicznego. turystyki, transportu i kultury, a za zgodą prezesa NBP - w porozumieniu z ministrem finansów w sektorze bankowości". Zgodnie z postanowieniami ustawy. podmiotem zagranicznym'" jest osoba fizyczna mająca miejsce stałego zamieszkania za granicą (również obywatel połski) lub osoba prawna mająca siedzibę za granicą. a także podmioty gospoDA . Litynska, }"westycje zagraniczne", Polsce. Prace komi.\ji "auk d:ollomicl.II)'ch PAN. Tran~I"rm/lcj(l gospodarki poh:ht:j , Do.~ wi(/dc:'l' "i(l; WY:' WlI f/ jll. Krakllw 1996, nr 22 . s . 201 . 14 DZ .tJ. 1991, nr 60, poz. 253. zm. Dz.U . 1991 , nr MO, poz . 150. Dz .U . 1991, nr 111 . poz . 480 ; Dz.U . z 1993r.nr 134,poz.646.oralz 1996r. nr45,p0I. . 199 . L\ Rozporządzenie Prezydenta RP z 27 czerwca 1934 ro, Dl . U. 1934, nr 57. poz. 502. z pój, ... .. ,. .. .. mCJslyml zmianamI. 161'0r.: Prawna fCKuJac:ja dz;alallło.fó Xospodara.,'j w Pohce. PArZ. R'lporl Nr') wykunany przez Whitc & Casc, Warszawa IWX. s. 17 . 17 Jm'o!f!.\'lycjt' ZllKruniczne w Pol"'t't'.IKCHZ, Warszawa 19<)7, s. J l. IM Termin "podmiot zagraniczny" , i'.dcfiniowany w ustawie, odpowiada w dui.ym stopniu pojcciu ..nicrci'.ydcnla", slosowanemu w dokumenlach OECD..

(5) doryc::.ącc. d::ialall1{),\:ci".. darcze nie posiadające osobowości prawncj, utworzone na podstawie przepisów kraju ich pochodzenia. W niektórych przypadkach za podmiot zagraniczny uznaje się również spółkę prawa połskiego, jeśli jest ona kontrołowana przez podmioty zagraniczne. Sytuacja taka zachodzi wówczas, gdy podmioty te posiadają w spółce większościowy pakiet w kapitałe zakładowym, uprzywilejowane głosy łub prawo powoływania bądź odwoływania członków zar,,!du"'. Wkłady podmiotów zagranicznych do kapitału zakładowego spółki mogą być wnoszone w formie pieniężnej i niepienięźnej: .- wkłady pieniężne są wnoszone w wałucie połskiej pochodzącej ze sprzedaż.y w banku dewizowym walut wymienialnych przy zastosowaniu kursu kupna walut obcych, ogłoszonego przez NBP, lub z dochodów uzyskanych w kraju z zainwestowanego wcześniej kapitału, kwot uzyskanych ze sprzedaży lub umorzenia udziałów łub akcji nałeżnych z podziału majątku w wyniku likwidacji spółki po zabezpieczeniu wierzycieli (tzw. reinwestowanie). Wkłady pieniężne mogą być wnoszone również w innych wałutach wymieniałnych, przekazanych za pośrednietwem banku zagranicznego''', - wkłady nicpieniężne (aporty rzeczowe) muszą być przekazane z zagranicy łub kupione w kraju za wałutę połską pochodząc,! z wymiany. Wartość aportu rzeczowego w przypadku spółki z 0.0. okreśłają sami współnicy w umowie spółki, natomiast aport do kapitału akcyjnego wyceniają eksperci wyznaczeni przez właściwy sąd gospodarczy. Ograniczenia udziału kapitału zagranicznego w kapitałe zakładowym spółki właściwie nic występują. Dotycz<! one tyłko pewnych dziedzin, przewidzianych w: _. ustawie o radiofonii i telewizji (maksymalny udział może stanowić 33% kapitału zakładowego),. -- ustawie o łączności (maksymałny udział może stanowić 49% kapitału zakładowego) . Istniejące ograniczenia są obecnie jednym z punktów negocjacji z Unią Europejską i OECD. Należy się zatem spodziewać w niedługim czasie pewnych zmian, przynajmniej w stosunku do inwestorów pochodzących z krajów członkowskich Unii". W omawianej ustawie Połska udzieliła inwestorom zagranicznym podstawowych gwarancji, a mianowicie: inwestorzy zagraniczni uzyskałi prawo transferów zysków za granicę", transferu kapitału w razie łikwidacji firmy, I'J. A.. Papliński, Warunki prawIle d::.ia/alno.ki imvl'slOniw ::.a~ranic::'llych Ił' Po/set' l w: l JlI\1'l'-. sty,jt' 7.(J!:ra"icZIIl' Ił' Polsce, IKCHZ, War,'izawa 1999, s, 19, 20 Możliwość. wnoszenia wkładu do kapitału zakładowego spółki w innych walutach niż polski złoty wprowadzono w ostatniej nowelizacji U,Slawy o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego w 1996 L, uwzglt;dniaj,}c mozliwosć posiadania przez pournioty gospodarcze od grudnia 1995 r. rachunków walutowych.. "AI'I··k· . ~ ,ap ms I, op. ol.,. S.. 1')°1 - .... 2~: Choć z prawa transferu zysków - jak wynika z hadatl przeprowadzonych w 1997 r. przez. CBM Indicator -. skorzystało. tylko. niespełna. 12{!() inwestorów zagranicwych, to jednak 1ll07.liwo!;c.

(6) Czeslawa Pi/anka. transferu odszkodowań w wypadku wywłaszczenia. Uzyskali oni również szereg zwolnień z podatku dochodowego. Co prawda ustawa zniosła stosowane wcześniej trzylctnie automatyczne zwolnienia spółek od podatku dochodowego, alc wprowadziła zamiast tego tzw. zachęty podatkowe dla inwestorów. Na przyklad inwestor zagraniczny mógł na mocy ustawy uzyskać zwolnienie z podatku dochodowego, gdy: - wkłady kapitału zagranicznego przekroczyły równowartość 2 mln ecu, - dzialalność spólki: al prowadzona byla w regionach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym, bl miała zapewnić wdrożenie nowych rozwiązań technologicznych w gospodarce narodowej lub c) umożliwiała sprzedaż towarów i usług na eksport co najmniej w 20% ogólnej wartości sprzedaży. W intencji ustawodawcy ulgi podatkowe zostały wprowadzone w celu umożliwienia inwestorom zagranicznym umocnienia i rozbudowania swoich /iml. Jeżeli zatem w okresie korzystania ze zwolnienia podatkowego lub w ciągu dwóch lat od tego okresu nastąpiło otwarcie likwidacji spólki lub obniżenie jej kapitalu zakladowego, to spólka zobowiązana jest do zapłaty tego podatku". W 1995 r. opracowano projekt nowelizacji ustawy z 14 czerwca 1991 r. o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. Znowelizowana ustawa weszla w życie z dniem 29 marca 1996 r. Zasadniczą zmianą, którą ona wprowadziła, bylo zniesienie obowiązku uzyskiwania zezwoleń ministra przekształceń własno ściowych przez podmioty z udziałem kapitału zagranicznego przy prowadzeniu działalności w zakresie: doradztwa prawnego, obrotu nieruchomościami, handlu importowanymi towarami konsumpcyjnymi oraz działalności związanej z przemysłem zbrojeniowym (nie będącej przedmiotem koncesjonowania). Spółki z udziałem kapitału zagranicznego muszą nadal uzyskiwać zezwolenie na określoną działalność, np. na zarządzanie portami lotniczymi lub morskimi, jeśli jest ona koncesjonowana na podstawie ustawy o działalności gospodarczej. Niektóre sektory gospodarki są niedostępne dla inwestorów zagranicznych. Są to gry losowe i kasyna. Ustawa przewiduje, że udziałowcami w spółkach prowadzących działalność w tym zakresie mogą być wyłącznie podmioty polskie, nie kontrolowane przez podmioty zagraniczne. Kolejnym działaniem, zmierzającym do ułatwienia podejmowania inwestycji zagranicznych w Polsce, była zmiana ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców". Zmiany liberalizujące obrót nieruchomościami zostały wpropc!ncgo transferu zysków jest jednym z podstawowych czynników branych pod uwagc; przez inwestorów zagranicznych przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji w danym kraju. 2_1 Por.: J. Czupial, Przedsiębiorstwa::: udziale", kapiwlu zagranicznego. Prace Akademii Ekonomicznej wc Wrocławiu, Wrocław 1994, s. 32. 24 Terminem "cudzoziemiec" określa siC;: osobę fizyczną nic posiadającą polskiego obywatelstwa, osobę prawną posiadającą siedzibę za graniC<!, spółkę prawa handlowego utworwną w Polsce, w której wspólnicy zagraniczni mają co najmniej 50% udziałów w kapitale zakładowym. Należy zwrócić uwagę, że termin "cudzoziemiec" nic jest tożsamy z terminem "podmiot zagraniczny". Spółkę prawa handlowego utworzoną w Polsce kwalifikuje Się jako cudzoziemca, jeżełi udziały podmiotu zagranicznego wynoszą co najmniej 50% w kapitale zakładowym tej spółki. Por.: A. Papliń ski, op. cit., s. 20..

(7) Uregulowania prawne dotyczące. dz.ialaJno,~ci, ... wadzone w latach 1996-1997 w wyniku negocjacji dotyczących stowarzyszenia Polski z Unią Europejską i OECD. W nowelizacji ustawy z 1920 r.", regulującej sprzedaż nieruchomości cudzoziemcom, w tym sprzedaż ziemi, przewidziano wY"lezenie z obowiązku uzyskiwania zezwoleli ministra spraw wewnętrznych i administracji tych osób, które zamieszkują w Polsce na stałe co najmniej pięć lat oraz współmałżonków obywateli polskich,jeżeli zamieszkują w Polsce co najmniej dwa lata w przypadku nabywania nieruchomości na zasadzie wspólnoty majątkowej. Inwestorzy zagraniczni na mocy tej ustawy mog'l nabywać na cele statutowe bez zezwolenia MSWiA niezabudowane działki miejskie o powierzchni nie przekraczającej łącznie 0,4 ha, w skali całego kraju". Nabycie pozostałych nieruchomości wymaga uzyskania zezwolenia. Zezwolenie to zgodnie ze zobowiązaniami przyjętymi przez OECD Minister Spraw Wewnętrz nych i Administracji powinien wydawać w ustawowym terminie 30 dni". Z danych MSWiA wynika, że w latach 1990-1999 inwestorzy zagraniczni kupili ok. 17 tys. hektarów gruntów, co stanowi ok. 0,054% powierzchni kraju. W 1999 r. inwestorzy zagraniczni otrzymali 1491 zezwoleń na zakup około 4,7 tys. ha gruntów, z czego np. na budowę stacji benzynowych ponad 119 ha, natomiast pod budowę supermarketów - 81 ha gruntów. Dla porównania: w 1998 r. spółki z udziałem kapitału zagranicznego otrzymały 1471 zezwoleń na zakup łącznie około 4 tys. ha, a w 1997 r. - 1326 zezwoleń na zakup łącznie 2,7 tys. ha gruntów. Natomiast osoby prywatne kupiły w 1999 r. 702 nieruchomości, głównie domy i działki, o łącznej powierzchni około 353 ha, zaś w 1998 r. udzielono zgody na zakup 718 nieruchomości o łącznej powierzchni 370 ha. Wśród kupujących dominują obywatele Niemiec, Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Ukrainy". Czynnikiem stymulującym napływ kapitału zagranicznego do Polski w postaci bezpośrednich inwestycji jest także zaakceptowanie przez stronę polską zasady traktowania narodowego zagranicznych inwestorów. Zasada ta oznacza zrównanie warunków funkcjonowania przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, oddziałów przedsiębiorstw zagranicznych i innych form zagranicznych inwestycji bezpośrednich z warunkami funkcjonowania ich odpowiedników krajowych.. 2.~. D1..U. 1996. nr 54. poz. 245, wraz z pói.nicjszymi zmianami (ostatnia zmiana Dz. U. 1998, nr 106, pOl.. (68). ~6 B. Durka, Bezpośrednie inwestycje zagranicZ!le w Polsce w latach /995-/996. Zeszyty Naukowe AE wc Wrocławiu nr 778. Wroclaw 1997, ~7 W praktyce termin tcn bywa dłuższy, Opóżnicnia w wydawaniu decyzji wynikają m. in. ze skomplikowanej sytuacji prawnej niektórych nieruchomości, braku wpisów w księgach wieczystych. nicjasnej sytuacji właścicieli lub wieczystych ui.ytkowników, spowodowanej brakiem ustawy () rc~ plywatyzacji. 2M E. Sadowska-Cicślak, Znaczenie zagrallicl.1Iych inwestycji bezpo.frednich dla polskiej !-:ospodarki [w:) Znaczenie kapiwlu zagranicZ!I('go dla polskiej gospodarki, Zeszyty BRE Bank - CASE, Warszawa 2000, s, 10,.

(8) Czc.'illllVa Pi/arska. Stosowanie przez Polskę zasady traktowania narodowego wynika ze zobowiązali przyjętych przez Polskę w trakcie negocjacji o członkostwo w OECD i obowi'lzuj:lcych bezwarunkowo od 12 lipca 1996 r .. tj . od chwili, gdy Polska stala się oficjalnym członkiem OECD, a takl.c pośrednio ze zobowiązań zawartych w Układzie Europejskim, w części dotyczącej zakladania i funkcjonowania przedsiębiorstw, w porozumieniach Rundy Urugwajskiej GATT" oraz w dwustronnych umowach w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji. Zrównanie warunków funkcjonowania przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego z krajowymi firmami obejmuje zarówno warunki prawne,jak i praktykę postępowania administracyjnego. Z zasady traktowania narodowego wyłączone "l m.in. takie dziedziny jak obronność i bezpieczeństwo państwa oraz sektory zmonopolizowane, np. usługi pocztowe. W tych dziedzinach, w których Polska z ważnych przyczyn gospodarczych nic mogła przyznać inwestorom zagranicznym traktowania narodowego, utrzymała regulacje specjalne. polegające na ograniczaniu dostępu inwestorów zagranicznych do określonych sektorów gospodarki lub ograniczające ich udział w kapitale zakladowym tworzonych przez nich spółek . Jest to praktyka akceptowana - oczywiście wc właściwych proporcjach - przez kraje członkowskie OECD i nosi nazwę wyjątków od traktowania narodowego". Konsekwencją takiego samego traktowania działalności inwestorów zagranicznych i krajowych podmiotów gospodarczych jest zmniejszanie się zakresu uregulowań prawnych, przyjmowanych specjalnie na potrzeby tych pierwszych . Dla inwestorów zagranicznych oznacza 10 zmniejszenie ingerencji administracyjnej w ich dzialalność gospodarcz'l , ale także utratę przywilejów. które przysługiwały im przed przySHlpieniem Polski do OECD. Jedynym przy wilejem, z którego mogą inwestorzy zagraniczni obecnie korzystać, jest zwolnienie z opłat celnych aportów wnoszonych do kapitału zakładowego przez wspólnika zagranicznego . W pozostałych przypadkach spółki z udziałem kapitalu zagranicznego traktowane "l tak jak polskie podmioty gospodarcze. Zasada ta obowiązuje również w odniesieniu do prawa podatkowego. W 1999 r. wszystkie podmioty prawne płacily w Polsce podatek dochodowy w wysokości 36% (w roku 2000 już 32 %). Ulgi podatkowe, z których korzystają inwestorzy zagraniczni, są takie same jak dla inwestorów polskich. Obejmują one zwolnienia podatkowe , ulgi podatkowe i ulgi inwestycyjne". Zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych jest mol.liwe tylko w przypadku inwestycji dokonanej na terenie jednej z siedemnastu specjalnych stref ekonomicznych. Pełne zwolnienie z podatku jest uwarunkowane poniesieniem wydatków inwestycyjnych w wysokości określonej indywidualnie dla każdej strefy (od 350000 euro do 2 ()()() ()()O euro) lub stworzeniem określonej. '''GATT t994,ArI.lIt. -'o Imt'l' .\'()'cje zagrlllliCZfW w Polsce, IKCHZ, Warszawa 1996 . _II Od ISlycznia 2(XXl r. zlikwidowano ulgi inwe slyc yjne dla osób prawnych ..

(9) dzia fa fn().~c i .... liczby nowych miejsc pracy (odpowiednio: powyżej 40 luh powyżej 100). W innych przypadkach możliwe jest uzyskanie ulgi w wysokości poniesionych wydatków inwestycyjnych luh proporcjonalnie do stworzonych miejsc pracy. Pelne zwolnienie przysluguje przez lO lat, a w kolejnym okresie - nic dłuż szym niż czas trwania strefy - obowiqzuje 50% ulga podatkowa. Ze zwolnień i ulg mogą korzystać wyłącznic te podmioty, które uzyskajq od zarządzajqcego daną strefą zezwolenie na prowadzenie działalności. Ulgi inwestycyjne dostępne na terenie całego kraju przyslugują w następu jqcych przypadkach ": I) za osiągnięcie odpowiedniego wskaźnika dochodowości (8% dla wszystkich rodzajów działalności, z wyjątkiem zbiórki, skupu i segregacji odpadów - 2°lb, przetwórstwa rolnego, budownictwa, produkcji materiałów budowlanych, żeglugi i rybołówstwa, turystyki i wypoczynku, produkcji i sprzedaży towarów objętych urzędowymi cenami lub marżami _. 4%), 2) za realizację nowego projektu inwestycyjnego o wartości nie nil.szej niż równowartość 2000000 euro, przeliczone na złote przy zastosowaniu średniego kursu waluty, oglaszanego przez prezesa Narodowego Banku Polskiego, 3) za dzialalność eksportową (co najmniej 50% produkcji przeznaczonej na eksport lub osiągnięcie przychodów z eksportu przekraczających równowartość 8 000 000 curo), 4) za wdrażanie krajowych licencji, patentów oraz wyników prac naukowych i badawczo-rozwojowych, 5) za produkcję w zakresie farmacji, 6) za wdraż.anie systemu jakości zgodnego z normami ISO serii 9000, 7) za wykorzystanie do produkcji odpadów. Ulgi wymienione w punktach I i 2 wynosiły w 1999 r. 10% poniesionych wydatków inwestycyjnych, ulgi dotyczące punktów 3-6 - do 30% poniesionych wydatków. Łączna kwota tych odliczeń od podstawy opodatkowania, przypadająca na jednego podatnika, nie mogla hyć wyższa w 1999 r. od 30%. Jednocześnie spółki mogły korzystać z tzw. premii inwestycyjnej. Wynosiła ona połowę wydatków inwestycyjnych, odliczonych od podstawy opodatkowania w poprzednim roku podatkowym. Nie mogła jednak przekroczyć 15%. Ulgi inwestycyjne były dostępne tylko dla tych spólek, które nie korzystały z innych ulg i zwolnień podatkowych, a także nie miały zaleglości podatkowych, oraz w opłatach na ZUS wyższych niż 3%. Opodatkowanie cudzoziemców - osób fizycznych - by lo co do zasady takie samo jak Polaków", jeżeli cudzoziemiec podlegał w Polsce obowiązkowi Owoc. Ulgi illwestY('yjm', "Rachunkowość" 1997. nr 4, s. 175-185, oraz UlKi inwestycyj/w, "Przegląd Podatku Dochodowego" 1999,Ilf 9, i Podatki - z.hh}r ujl'titlOlicollych prz.epi.Hlw. Stan prawny lIa d::.lt'li I stycZIIia /999 r., Wydawnictwo A.D. Drijgowski SA. Warszawa 1999, nr l. .\11.. s.I.13-162. Ił Wynagrodzenie osoby zatrudnionej w spółce z udziałem kapitalu zagranicznego na podstawie umowy o praq było w 1999 r. opodatkowane według stawek 19%, .10%,40% (stawki obowiązu jilcc w 1999 r. zoslały utrzymane na nic zmienionym poziomic na 2000 r. w związku z prczydcnc-.

(10) CZ,eslawa Pi/anka. podalkowemu. DOlychczas Polska podpisala bilaleralne umowy o unikaniu podwójnego opodalkowania z ponad sześćdziesięcioma krajami. Umowy le opierają się na konwencji umowy wzorcowej, opracowanej przez OECD. Są lo umowy międzynarodowe, a w nieklórych przypadkach międzypalislwowe". Podpisanie Iych umów sianowi niewąlpliwie zachęlę do podejmowania bezpośrednich inweslycji zagranicznych w naszym kraju. Poza wymienionymi wyżej uregulowaniami prawnymi warto wspomnieć o jeszcze innych rozwiązaniach prawnych, sprzyjających dokonywaniu BIZ w naszym kraju. Polskie uslawodawslwo gwaraniuje ochronę wlasności przemysiowej i lajemnicy handlowej. Z punki u widzenia ochrony inleresów firm z udziale m kapilału zagranicznego duże znaczenie przypisuje się przyjęlej uslawie o prawach aulorskich i prawach pokrewnych, dzięki klórej możliwe jesl podjęcie walki z piraclwem inleleklualnym". Dla zwiększenia bezpieczeńsIwa inweslOrów zagranicznych Polska zawarla wiele umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inweslycji zagranicznych . ISlola Iych umów polega na stworzeniu przez podpisujące je kraje korzystnych warunków do wzajemnego inwestowania kapilału na własnym lerylorium. Kraje zobowiązują się, że warunki działania inwestorów paflnera na ich terylorium nie mogą być gorsze od warunków, na jakich funkcjonują inweslorzy krajowi lub pochodzący z krajów Irzecich . Umowy le regulują również problem Iransferu zysków, dochodów i należności oraz sposoby rozslrzygania sporów między inwestorem i państwem przyjmującym kapitał zagraniczny. Pierwsze umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji zostały podpisane przez Polskę w latach 1988-1989, w latach późniejszych podpisano kolejne". Zwiększeniu bezpieczeństwa inwestorów zagranicznych sprzyjają również umowy o handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej zawane przez Polskę ze Wspólnolami Europejskimi. Zgodnie z Iymi umowami strony zobowią zują się do popierania współpracy, Iworząc klimat sprzyjający inwestycjom zagranicznym, wspólnym przedsięwzięciom oraz porozumieniom licencyjnym zawieranym między Polską a krajami czlonkowskimi Wspólnol Europejskich. kim wetem. do nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pod koniec listopada 1999 r.}, w l.aleiności od wysokości o siąganych dochodów. Dotyczyło to wszystkich zatrudnionych osób niezależnie od pełnionej funkcji (również członków zUl7.ądu) . Wynagrodzenie członka zarządu powolanego do pełnienia funkcji, ale nie zatrudnionego na podstawie umowy o pracę , podlegało podatkowi ryczałtowemu w wysokości 20%,jeżeli nie stanowiła inaczej umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, podpisana mi~dzy Polską a krajem pochodzenia podatnika . ~4 Sz.C1.cgółowy wykaz umów podpisanych prLCz Pol!\kę o unikaniu podwójnego opodatkowania . zgłoszonym. zawierający : dalę. zawarcia umowy, dalę wejScia umowy w życic. początek slosowania umowy . a także publikację w odpowiednim Dzienniku USlaw, znajduje s i~ w Raporcie dOlycząeym Bezpoś rednich Inwestycji Zagranicznych. przygotowanym przez PAIZ w ramach programu INVESTPROM . Por.: Prawna regulacja działalno.iei g(upodarcuj w Pol.u:e. s. 132- 137 . .\5 E. Czerwieniec, Polityka państwa wobec iuwe.wycji Zllgranicmych w (Jkre.'l;(~ tramfnrmacji. Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu nr 241, Poznań 1997, s. 55-67 . .~I) J. Kundera, E. Ostrowska, op . cit., s. 122..

(11) UrCKulowt1llill prawne dotyczące dzialalnm:ci ... Będzie się. to realizować poprzez uregulowanie transferu zysków i repatriacji kapitalów na zasadach niedyskryminacji i wzajemności. Podsumowując można stwierdzić. że obecne ustawodawstwo polskie w zakresie bezpośrednich inwestycji zagranicznych staje się powoli coraz bardziej liberalne. a dokonane w ostatnich latach zmiany świadczą o silnej woli przyciąg ania do Polski jak największej liczby inwestycji zagranicznych w formie inwe stycji bezpośrednich . Doskonalenie prawa w dziedzinie BIZ oraz wypracowanie odpowiednich ś rodków pozwalających na coraz skuteczniejszą jego egzekucję jest niezmiernie ważne. ponieważ przyczynia się do poprawy klimatu inwestycyjnego w Pol sce. Stwarza on zaś szansę na zwiększony dopływ BIZ do kraju. gdyż stanowi jeden z podstawowych czynników. decydujących o wyborze danego kraju na miejsce lokaty inwestycji.. Legal Regula'ions Governlng .he Ac.ivl.les ol Forelgn Inveslors In Poland. Dlrecł. Thi s article !ooks al the legal regulations govcrning Ihe aetivities ol' forei gn dircet investors in Poland. The analysis includcs a discussion ol' the legal rcgu!ations in this arca sine!! 1976, whcn forcign direet investments appeared in the Polish economy for thc first timc , and lakcs iolo account Ihe changes introduced in legislation afler 1989 as a resu!t of the systemie trallsforrnation in Poland . It also offcrs a discuss ion of the current legal situation with reg;lrd lo the inf1ux and funclioning nf foreign capital in Poland . The aulhor's analysis shows Ihal over Ihe last dozen OT so years Poland has fundamentally changcd ils legislalive framework wilh regard to forcign invcslmcnl. eurrem Polish Icg islalion in (he field of FDI has been significantJy liberalised, bringing it more into line wilh EU countries. Legał regulations have become more comprehcnsible and investorfricndly , as anested by the increased inf10w of FDI inlo Poland ovcr the last few years..

(12)