Ergonomia - Wykład 5

ERGONOMIA

(ANTROPOMETRIA)

prowadzący:

dr inż. Izabela Gabryelewicz

e-mail: igabryel@uz.zgora.pl

PLAN WYKŁADÓW

1. Badania ergonomiczne

2. Ergonomia – pojęcia podstawowe 3. Holiz i synergia w ergonomii

4. Interdyscyplinarny charakter ergonomii

WYKŁAD II – ERGONOMIA W ŚRODOWISKU CZŁOWIEKA 1. Zastosowanie ergonomii w środowisku człowieka

1.1. Ergonomia wyrobów masowego użytku 1.2. Ergonomia a zadowolenie z pracy

1.3 . Ergonomia ludzi w starszym wieku

1.4. Społeczne i ekonomiczne aspekty ergonomii WYKŁAD III. UKŁAD CZŁOWIEK - PRACA

1. Układ człowiek – praca

2. Kierunki działania ergonomii 2.1. Ergonomia korekcyjna 2.2. Ergonomia koncepcyjna

WYKŁAD IV - PRACA W ŻYCIU CZŁOWIEKA 1. Definicja pracy

2. Potrzeby ludzkie jako podstawa motywacji do pracy 3. Proces przystosowania się pracownika do pracy

WYKŁAD V – MATERIALNE WARUNKI PRACY

1. Mikroklimat

2.

Oświetlenie

3. Barwa i kolor

4.

Hałas

WYKŁAD VI – OBCIĄZENIA PSYCHOFIZYCZNE NA STANOWISKU PRACY 1. System alimentacyjny człowieka

2. Biorytmy

3. Zmęczenie i stres 4. Czas pracy

5. Przerwy w pracy

6. Posiłki regeneracyjne i napoje WYKŁAD VII – ANTROPOMETRIA 1. Atlas antropometryczny

2. Zasady pomiarów cech statycznych i dynamicznych człowieka WYKŁAD VIII – PRAKTYKI PROJEKTOWANIA

WYKŁAD V

Obciążenia wynikające z warunków środowiskowych występujących w procesach pracy mogą wywoływać ujemne skutki dla organizmu ludzkiego.

Całokształt czynników, z którymi człowiek spotyka się w toku wykonywania pracy zawodowej nazywamy materialnymi warunkami pracy. Dzielą się one na cztery grupy:

− rzeczowe warunki pracy, czyli maszyny i urządzenia, wyposażenie

pomocnicze, pomieszczenie pracy oraz stanowisko robocze, oddziaływujące bezpośrednio na człowieka. Warunkują one możliwe do zastosowania

warianty rozwiązań organizacyjnych;

− fizyczne czynniki, czyli mikroklimat, promieniowanie, hałas, oświetlenie, drgania i wstrząsy oraz zapylenie powietrza;

− chemiczne czynniki, do których zaliczamy: rozpuszczalniki przemysłowe, farby, lakiery, gazy i pary nieorganiczne itp.;

1

.

Mikroklimat

Powietrze jest zasadniczym elementem w kontakcie człowieka ze środowiskiem. Zawiera w sobie wiele czynników decydujących o efektywności działania człowieka. Jakość powietrza w środowisku pracy jest bardzo ważna, ponieważ wywiera wpływ na:

− przebieg funkcji fizjologicznych człowieka; − samopoczucie pracujących;

− przebieg niektórych procesów technologicznych; − eksploatację maszyn i urządzeń;

− wydajność pracy i jej bezpieczeństwo.

Warunki pracy istotnie wpływają bowiem na ilość zużywanego przez człowieka powietrza w procesie pracy. Zużycie powietrza na utrzymanie funkcji biologicznych jest tym większe, im organizm jest bardziej obciążony

Mikroklimat to zespół elementów meteorologicznych, typowych dla określonego pomieszczenia lub obszaru. Do podstawowych czynników kształtujących

mikroklimat środowiska należy zaliczyć: − temperaturę powietrza;

− wilgotność i ruch powietrza;

− temperaturę otaczających płaszczyzn;

Optymalne wartości poszczególnych elementów mikroklimatu: - temp. powietrza dla organizmu człowieka zmienia się wraz z

rodzajem wykonywanej pracy. Generalnie zalecana jest temp. od 16-22 o_{C ;}

- temp. otaczających powierzchni nie odbiegały od temp. powietrza o więcej niż 2-3 o C w górę lub w dół.

- w pomieszczeniach ogrzewanych pożądana jest wilgotność względna od 30 do 70%, a w przedziale 40 – 50% stwarza dobre samopoczucie mikroklimatyczne. Wilgotność poniżej 30% wywołuje niekorzystne objawy wysuszenia śluzówek oczu i dróg oddechowych. W rezultacie zwiększa się podatność organizmu na choroby o charakterze infekcyjnym i zakaźnym. Wilgotność powyżej 60% sprzyja występowaniu zjawiska korozji na metalowych powierzchniach i niszczeniu

galwanicznych powłok.

- ruch powietrza może wpłynąć na odczuwanie temperatury. Prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniu, gdzie jest wykonywana praca, powinna być

dostosowana do jej rodzaju. Generalnie uznaje się, że optymalny jest ruch powietrza rzędu 0,2 m/s. Przy pracach wymagających przyjęcia postawy

nieruchomej przez dłuższy okres (praca siedząca oraz wymagająca precyzji i dokładności wykonania) mniejszy ruch powietrza – 0,1 m/s jest odczuwany jako nieprzyjemny przeciąg, a przy pracach fizycznych (praca stojąca oraz wymagająca dużej siły fizycznej) ruch powietrza przekraczający 0,5 m/s może być w ogóle nie odczuwany.

2. Oświetlenie

Kontakt człowieka z otoczeniem odgrywa ważną rolę w organizacji pracy, ponieważ około 80% informacji jest odbieranych przez narząd wzroku, a pozostałe 20% przez zmysł słuchu, dotyku i pozostałe. Do powstania prawidłowego kontaktu potrzebny jest sprawny organ wzroku i określone warunki świetlne.

Istotne znaczenie ma :

- wyraźne widzenie kolorów, obrazów i kształtów, - a także możliwość ustalenia odległości.

Sprawność oka określana jest przez: -ostrość widzenia,

-szybkość rozróżniania, rozumianą jako okres czasu, który upływa od

momentu pojawienia się przedmiotu w polu widzenia do jego dostrzeżenia. - wrażliwość kontrastową, czyli zdolność postrzegania różnic jasności między obiektami w przestrzeni lub między częściami obserwowanego przedmiotu.

Optymalne warunki świetlne określa się w formie współzależności względem następujących czynników:

− dostatecznego natężenia światła;

− wystarczającej równomierności oświetlenia; − prawidłowego rozkładu cieni;

− właściwej barwy światła;

− stałości strumienia świetlnego; − brak zjawiska olśnienia

− współczynnik odbicia (kolor i tworzywo) przedmiotu pracy i otoczenia; − różnice w stosunku do naturalnego oświetlenia dziennego;

− konieczność używania sztucznego oświetlenia w ciągu dnia; − wiek zatrudnionych osób.

Ten ostatni czynnik ma większe znaczenie niż się ogólnie uważa. Według Fortuina potrzeby wieku można określić następującymi liczbami: jeżeli potrzebę oświetlenia książki z dobrym drukiem dla 40-letniego czytelnika przyjmiemy za 1, wówczas w zależności od wieku zapotrzebowanie na światło wynosi:

Ilościowy i jakościowy stan oświetlenia warunkuje dwie funkcje narządu wzroku odgrywające dużą rolę w procesach pracy:

- zdolność akomodacji (możliwość przystosowania się oczu do widzenia ostrego z różnych odległości)

- stopień adaptacji (prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku w zależności od zmian warunków oświetlenia)

4. Hałas

Hałas oznacza dźwięki, które przeszkadzają lub utrudniają wykonywanie pracy bądź w danym miejscu i czasie są niepożądane i szkodliwe dla zdrowia.

Największy związek z fizjologicznym i psychologicznym działaniem hałasu na organizm ludzki mają:

− częstotliwość dźwięku, mierzona w hercach (Hz); − natężenie dźwięku, mierzone w decybelach (dB); − głośność dźwięku, wyrażona w fonach.

Decybel (dB) jest jednostką logarytmiczną, więc rzeczywisty hałas nie rośnie

liniowo wraz ze wzrostem natężenia podawanego w decybelach. Wzrost hałasu

o 1 decybel oznacza tak naprawdę wzrost o 26% w stosunku do stanu

poprzedniego (1 decybel to najmniejsza zmiana, jaką potrafi wychwycić

przeciętne, ludzkie ucho). Tak więc średnio co 3 dB hałas rośnie nam dwukrotnie.

Właściwości fizyczne dźwięku mają swoje odpowiedniki w grupie cech psychofizjologicznych. Można więc określić dźwięk za pomocą następujących par parametrów :

Parametry dźwięku

• częstotliwość

-• natężenie - głośność • widmo - barwa

Jednostką częstotliwości jest herc Hz Jednostką częstotliwości jest dB

Zakres częstotliwości rozróżnianych przez zdrowego człowieka mieści

się w przedziale 16 Hz÷20 kHz. Dźwięki poniżej tej granicy są zwane

infradźwiękami, powyżej ultra- lub hiperdźwiękami (ponad 100

MHz).

Niesłyszalne – odczuwane dotykiem jako wstrząsy i drżenia przy

dłuższym oddziaływaniu mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie.

Głośność

Głośność

to

subiektywne

odczucie

natężenia

dźwięku.

Zależy zarówno od natężenia jak i częstotliwości. Im większe natężenie tym większa głośność. Przy stałym natężeniu dźwięki niskie i wysokie wydają się cichsze niż dźwięki o średniej częstotliwości (2÷4 kHz). Ma to bezpośredni związek z czułością ucha, które w tym zakresie wykazuje największą wrażliwość. Zależność między wysokością dźwięku a jego natężeniem dającym w całym paśmie wrażenie jednakowej głośności ukazują tzw.

Prędkość dźwięku w danym ośrodku zależy od różnych czynników np. od naprężeń i gęstości w przypadku ciał stałych, od temperatury w przypadku

gazów i cieczy. W stałych warunkach prędkości dźwięku w różnych ośrodkach są w miarę stabilne i określone.

Poniżej podano prędkości dźwięku dla kilku ośrodków w warunkach normalnych (temperatura 20°C, ciśnienie normalne 101325 Pa):

Z przedstawionych danych wynika, że dźwięku znacznie szybciej rozchodzą się w wodzie i ciałach stałych niż w powietrzu.

Stal – 5100 m/s Beton – 3800 m/s Woda – 1490 m/s Powietrze – 343 m/s