43. Trepka S., M i er z ej e w ski M. - Szczegóło wa mapa geologiczna Sudetów l: 25 000, ark. Jorda-nów Śląski (M33 -46Bc). Wyd. Geol., 1961.
44. W a g ner L.R., Brown G.M. - Layered igneous rocks. Oliver and Boyd, London, 1967.
45. Z n o s k o J. - The problem of oceanie crust and of ophiolites in the Sudetes. [W:] Narębski W. (ed.) -Ophiolites and Initialites of Northern Border of the Bohemian Massif. Guide bock of excursion. Potsdam-Freiberg, 1981.
SUMMARY
In the Sobótka ophiolite (the biggest ophiolite of the Sudety region) an ilmenite mineralization zone named Strzegomiany- Kunów zone was discovered. This zone occupies a topmost part of the Ślęża gabbro intrusion. The most intensively mineralized fragment of this zone has probably a shape of 80 m thick horizon with 15/25 orientation and dimensions 6000 m x 250 m. In the western part of studied area this horizon was geophysically documen-ted. The mineralized .;:one is builded of ophiolitic diallagous gabbro and the mineralization has a magmatic character of ilmenite-magnetite composition. The eontent of ore minerais ranges at about 20 rock volume % and 20- 30 rock weight %. TiO eontent ranges from 5.00% to 6.64%. A model of Ślęża massif is presented. Generally, the
massif represents non-deformated gabbroid stratified in-trusion ("cumulate"). The exposed fragment belongs to a marginal zone of the intrusion and it constitutes about 25- 30% of the whole intrusion's volume.
PE310ME
B caMOM 6onbWOM o<fli-10m1Te cyAeTcKoro palAcHa-o<fl1-10J11-1Te Co6yTKI-1 - Ha AHesHoiA nosepxHOCTI-1 6b1na o6Hapy>t<eHa 30Ha l-1!1bMeHI-1Tosoro opyAeHeHI-1~ CTweroM~
Hbl -KyHys. 0Ha 30HI-1MOeT KposenbHYłO YOCTb ra66po-soiA I-1HTPY31-11-1 CneH>t<l-1. Ee <flparMeHT c COMbiM I-1HTeHcl-1s-HbiM opyAeHeHI-1eM npeACTOB!l~eT co6oiA sepO~THO 80--MeTpOBOH rop1-130HT C Op1-1eHT1-1p0BKOH 15j25 1-1 p03MepOM
6000 X 250 M. B 30nOAHOIA YOCTI-1 OH reo<fl1-131-1YecKI-1 AO-KyMeHT1-1posaH.
OpyAeHe!la~ 30Ha cno>t<eHa o<fli-1TOBbiM A1-10!lnaro-BbiM ra66po. ll1!1bMeHI-1T-MOrHeTI-1T0BOe opyAeHeHI-1e MOr-M0TI-1YeCKOrO npo1-1cXO>KAeHI-1~. Koni-1YeCTBeHHbiH yAen PYAHbiX MI-1Hepa!1os B nopoAe cocTasn~eT OKO!lO 20
06beMHbiX 1-1 20-30 BeCOBbiX npOL.IeHTOB npl-1 COAep->KOHI-11-1 Ti02 pOBHbiM 5,00-6,64%.
bbl!la nocTpoeHa MOAenb Macc1-1sa CneH>KI-1. OH
~B!l~eTC~ B 061..1...1eM HeHapyweHHOH ra66pOBOH CTp0TI-1-<fl1-11...11-1p0BOHHOH I-1HTpy31-1eH (KYMYI10TOM), KOTOpolA o6-HO>KeHHbiH <flparMeHT COCTOB!l~eT 1 j4 -1 j3 l.le!lOrO 1-1 np1-1HOA!le>t<I-1T K KpaeaoiA 30He.
JERZY B. MIECZNIK
Państwowy Instytut Geologiczny
O MINERALIZACJI URANOWEJ W PERMO-KARBONIE
DEPRESJI
ŚRÓDSUDECKIEJ*Z regionalnych badań nad pozycją geologiczną minera-lizacji uranowej w permo-karbonie depresji śródsudeckiej (ryc. l) (7) wynika, że głównego źródła uranu, przynajmniej w silezie, należy upatrywać w działalności wulkanicznej przypadającej na okres westfału i stefanu. Wskazują na to: l) obecność hydrotermalnej mineralizacji uranowej w wulkanitach górnokarbońskich,
2) pozycja stratygraficzna mineralizacji uranowej o cha-rakterze osadowym. Mineralizacja ta pojawia się po raz pierwszy w osadach reprezentujących górną część forma-cji żaclerskiej (westfal AB), bardziej licznie występuje
jednak dopiero w utworach formacji z Glinika (westfal CD - stefan) (ryc. 2).
Wulkanizm późnokarboński (5, 9, 10, 19) zaznaczył się m.in. wylewami law trachybazaltowych i ryodacyto-wych oraz erupcjami eksplozywnymi o charakterze ryoli-towym, przy czym centrum wulkanizmu znajduje się w
północnej części depresji śródsudeckiej, w niecce wałbrzys
kiej. W westfału wzdłuż dyslokacji Strugi oddzielającej nieckę wałbrzyską od bloku sowiogórskiego zaczęło się
rozwijać pasmo wulkaniczne Rusinowa-Grzmiąca, skła
dające się z linijnie rozmieszczonych maarów i płytkich
intruzji ryolitowych (9, 10).
*
Artykuł przedstawia niektóre tezy pracy doktorskiej wy-konanej w PIG pod kierunkiem M. Sałdana. W nieco zmienionej formie był on prezentowany na l st International Symposium on Tectonics and Metanogeny of Diwa Regions, zorganizowanym w dn. 1-3listopada 1988 r. w Changsha w Chinach.UKD 553.495: 551. 735.9(234.57) Wulkanity pasma Rusinowa-Grzmiąca w większości
stanowią pierwotne ryolity. Cechą tą różnią się one od innych skał ryolitowych występujących w niecce wałbrzys kiej, których skład chemiczny jest wtórny i wiąże się z meta-somatozą sodową skał pierwotnie ryodacytowych z przej-ściami do trachybazaltowych i trachyandezytowych. (3, 9, 10, 13).
Od wczesnego stefanu pasmo wulkaniczne Rusinowa-Grzmiąca stanowiło przez dłuższy czas (do najwcześniej szego autu.nu włącznie) ważny lokalnie obszar alimentacyj-ny (6). Osady deponowane w jego pobliżu, zapewne w for-mie stożków napływowych, charakteryzują się bardzo .
dużą ilością okruchów ryolitowych, dalej zazębiając się
z osadami nie zawierającymi materiału wulkanogenicznego. MINERALIZACJA URANOWA
W SKAŁACH WULKANICZNYCH
W wulkanitach pasma Rusinowa-Grzmiąca stwier-dzono liczne przejawy hydrotermalnej mineralizacji urano-'wej (14, 15). Minerały uranu (nasturan, czerń uranowa oraz minerały wtórne), występują tu wraz z siarczkami Pb, Zn, Cu i Fe w żyłach kwarcowo-dolomitowych (15). Przejawy mineralizacji uranowej są notowane również w strefach kontaktów ryolitów ze skałami osadowymi, szczególnie z węglami westfału i namuru. H. Sylwestrzak (18) wykazał,
że średnia zawartość uranu w porfirach karbońskich
(5,49 g/t) jest wyraźnie wyższa niż w permskich (3,18 g/t) i nie uwarunkowana składem skały, co świadczy o ich
L._ _ _ j _ _ ___.lO km
a,
r=J2
Q3ITIITI
4E.'SJ5
MB
- 7 [ l ] s09
E;~.} o~11 ~1L w 1 3 EZ2]14 E::::ij16 ... 17
Ryc. l. Szkic geologiczny polskiej części depresji śródsudeckiej (wg l, z uzupełnieniami wg 11 oraz autora)
l - 8 - skały osadowe i wulkaniczne w depresji śródsudeckiej : l - kreda i trias, 2 - perm, 3 - westfal CD - stefan (for-macja z Glinika), 4 - narnur-westfal AB (formacje wałbrzyska
i żaclerska), 5 - karbon dolny, 6 - wulkanity permu, 7 - ryoli-towe skały wulkanaklastyczne i intruzywne westfału i stefanu, 8 - ryodacyty i trachybazalty westfal u i stefan u; 9- 16 - jed-nostki otaczające: 9 - depresja Świebodzic, 10 - epimetamorfik Gór Kaczawskich, 11 - paleozoik Gór Bardzkich, 12 - meta-morfik kłodzki, 13 - gabra i diabazy Nowej Rudy, 14 - meta -morfik Rudaw Janowickich, 15 - masyw granitowy Karkonoszy,
16 - gnejsy Gór Sowich; 17 - złoża uranu
Fig. l. Geological sketch map oj Po!ish part oj the Intra-Sudetic Depression ( ajter (l), supplemented ajter ( 11) and t he authar 's
data)
l -8 - sedimentary and volcanic rocks of the Intra-Sudetic Depression: l - Cretaceous and Triassic, 2 - Permian, • 3 -Westphalian CD - Stephanian (Glinik Formation), 4 - Namur-ian-Westphalian AB (Wałbrzych and Zaclef Formations), 5 -Lower Carboniferous, 6 - Permian volcanic rocks, 7 - West-phalian and Stephanian volcanoclastic and intrusive rhyolite rocks, 8 - Westphalian and Stephanian rhyodacites and trachy-basalts; 9-16 - surrounding units: 9 - Świebodzice Depression, 10 - Góry Kaczawskie epimetamorphic area, 11 - Góry Bardz-kie PaleozoiC area, 12 - Kłodzko metamorphic area, 13 - Nowa Ruda gabbros and diabases, 14 - Rudawy Janowickie meta-morphic area, 15 - Karkonosze granite massif, 16 - Sowie Góry
gneisses; 17 - uranium deposits
wtórnym wzbogaceniu w uran. Jeszcze wyższa jest średnia zawartość uranu w pierwotnych ryolitach pasma Rusi-nowa-Grzmiąca (6, 72 g/t), obliczona na podstawie da-nych cytowanego autora.
MINERALIZACJA URANOWA
W SKAŁACH OSADOWYCH SILBZU
Liczne, choć przeważnie drobne przejawy mineralizacji pochodzenia osadowego występują w piaskowcach, zle-pieńcach, mułowcach i iłowcach wyższego silezu (7). Na-tomiast większe nagromadzenia uranu są znane z węgli
stefańskich SW skrzydła depresji śródsudeckiej (12, 16, 17).
Ich przykładem jest złoże Okrzeszyn.
Najbogatsze przejawy mineralizacji typu osadowego
486
.Rt
E32E)3~4
~5<>6
+
7
Ryc. 2. Mineralizacja uranowa na tle niektórych wydarzeń w roz-_ woju basenu śródsudeckiego w późnym paleozoiku - działalność wuklaniczna, 2 - węgle lub czarne łupki, 3
-ważniejsze niezgodności, 4 - luki stratygraficzne, 5 - żyłowa
mineralizacja uranowa związana z wulkanitami, 6 - koncentracja uranu w piaskowcach i zlepieńcach, 7 - koncentracja uranu
w węglach i czarnych łupkach
Fig. 2. Uranium mineralization at the background oj some events jrom the Lale Paleozoic evolution oj the Intra-Sudetic Basin - volcanic activity, 2 - coals or black shale events, 3 - major unconformities, 4 - stratigraphic gaps, 5 - vein uranium mi-neralization related to volcanic activity, 6 - concentration of uranium in sandstones and conglomerates, 7 - concentration
of uranium in coals and black shales
występują w pobliżu pasma wulkanicznego Rusinowa-Grzmiąca na pograniczu przeważnie szaro zabarwionych utworów wyższego silezu z czerwonym spągowcem i są związane z wyraźną dyskordancją (złoże Grzmiąca). Dys-kordancja ta powstała w wyniku ruchów intrastefańskich, które spowodowały m.in. częściową erozję utworów kar-bońskich i przebudowę basenu sedymentacyjnego (6, 19).
Mineralizacja uranowa jest tu związana z utworami nie utlenionymi lub częściowo utlenionymi i charaktery-zuje się dużą zmiennością. Koncentracja uranu występuje w piaskowcach i zlepieńcach o spoiwie ilastym i ilasto-węglanowym i jest związana głównie ze spoiwem skał. Mi-nerały uranu są reprezentowane przez czerń uranową, w niewielkim stopniu przez minerały wtórne (2, 4). Towa-rzyszą im siarczki Zn, Pb i Cu. Zawartości uranu wahają się w granicach 0,01 - l ,5%. O kruszcowanie występuje w kilku poziomach.
Jak wynika z obserwacji T. Depciucha (4), grubo-okruchowe utwory występujące bezpośrednio ponad serią zmineralizowaną (ogniwo z Ludwikowic) były pierwotnie zbliżone pod względem geochemicznym do utworów urana-nośnych. Na ich wtórne utlenienie wskazuje obecność pseudomorfoz uwodnionych tlenków żelaza po pirycie,
pierścienie Lieseganga z wodorotlenkami o różnym
stop-niu utlenienia, liczne formy naciekowe podkreślone zwięk szoną zawartością uwodnionych tlenków żelaza oraz
wy-stępowanie reliktów osadów niezupełnie utlenionych o
bar-wie szarozielono-brunatnej. Utlenienie tych osadów na-stąpiło w wyniku migracji w obrębie gruboklastycznych
łatwo przepuszczalnych osadów utleniających wód
descen-zyjnych. Z procesem utleniania osadów wiązało się ługo wanie i przemieszczanie wielu pierwiastków m.in. : U, Zn, Pb i Cu (4).
Obecność najbogatszych koncentracji uranu w pobliżu pasma Rusinowa-Grzmiąca, które w czasie sedymentacji ogniwa z Ludwikowic nadal stanowiło pozytywny element morfologiczny (6), może sugerować, że osady deponowane
w bezpośrednim sąsiedztwie tego pasma były bardziej
wzbogacone w uran niż osady znajdujące się w większej
odległości. Zdaniem autora barierą, na której nastąpiło
zahamowanie procesów utleniania, ługowania i przemiesz-czania oraz koncentracja uranu i niektórych innych pier-wiastków była dyskordancja oddzielająca osady czerwo-nego spągowca od osadów wyższego silezu.
Prawdopodob-nie wiązało się to z istniejącymi w tym czasie różnicami
w stopniu zdiagenezowania, a co za tym idzie i przepuszczal-ności obu serii skalnych. Mniejsza przepuszczalność utwo-rów silezu utrudniała swobodną ich penetrację przez utle-niające wody, a ich redukcyjny charakter sprzyjał wytrąca niu się uranu i pierwiastków towarzyszących. Należy dodać, że związek mineralizacji uranowej z dyskordan-cjami jest notowany w wielu złożach uranu.
Poziomy uranonośne w złożu Grzmiąca są miejscami
przecięte permskimi dajkami porfirowymi, co świadczy
o wczesnopermskim wieku mineralizacji.
MINERALIZACJA URANOWA W SKAŁACH
OSADOWYCH CZERWONEGO SPĄGOWCA
Serie utworów zlepieńcowo-piaskowcowych czerwo-nego spągowca z uwagi na przeważnie wysoki stopień utlenienia nie zawierają większych koncentracji uranu (8). Główna część uranu związanego z utworami czerwonego spągowca występuje w czarnych utworach ilastych lub ilasto-węglistych, tworzących kilka poziomów w obrębie skał grubookruchowych (łupki antrakozjowe, łupki wal~ chiowe). Uran skoncentrowany w tych utworach prawdo-podobnie w dużej mi-erze pochodził z utworów karboń skich, aczkolwiek był też zapewne dostarczany z obszarów otaczających basen śródsudecki, zwłaszcza z masywu karko-nosko-izerskiego. Koncentracje uranowe w łupkach wal-chiowych stanowią aktualnie przedmiot badań Państwo wego Instytutu Geologicznego (20).
Drobne przejawy mineralizacji uranowej, stwierdzone w silnie spękanych skałach czerwonego spągowca, są za-pewne związane z późniejszą migracją wód szczelinowych, zawierających niewielkie ilości uranu. Jednakże skala tego procesu była niewielka.
PODSUMOWANIE
Na podstawie wykonanych badań, można wysnuć wnioski praktyczne, odnośnie do perspektyw surowco-wych i dalszych kierunków poszukiwań złóż uranu w de-presji śródsudeckiej.
Szanse napotkania poważniejszych koncentracji uranu w węglach analogicznych do złoża Okrzeszyn są niewielkie, co wynika z małego rozprzestrzenienia węgli stefańskich w polskiej części depresji śródsudeckiej. Wobec stwierdzo-nego wyraźnego związku przestrzennego i, jak się wydaje, genetycznego między mineralizacją uranową w utworach piaskowcowych na pograniczu silezu i czerwonego spą gowca a wulkanitami pasma Rusinowa-Grzmiąca jest możliwe, że koncentracje uranu podobne do złoża Grzmią ca występują po zachodniej stronie tego pasma w rejonie Rybnicy Leśnej. Interesujące wyniki poszukiwań uranu w łupkach walchiowych w okolicy Wambierzyc wskazują na potrzebę kontynuowania badań urananośności tej formacji.
LITERATURA
l. A u g u s t y n i a k K., G r o c h o l s k i A. - Biul. Inst. Geol., 1968 nr 227 s. 87-120.
2. B ar ej a E. - Kwart. Geol., 1981 nr 2 s. 287-300. 3. C i e ś l a A. - Arch. Miner., 1976 nr 2 s. 93-166. 4. D e p c i u c ~l T. - Biul. Inst. Geol., 1968 nr 214
s. 75-180.
5. Gr o c h o l ski A. - Biul. Inst. Geol., 1965 nr 191 s. 5-67.
6. Miecznik J.B.- Prz.Geol., 1988nr4s.211-214. 7. M i e c z n i k J.B. - Biul. Państw. Inst. Geol., nr 364
w druku..
8. M i e c z n i k J.B., Strzel e ck i R. - Prz. Geol., 1979 nr 6 s. 314-318.
9. N e m e c W. - Wulkanizm pr~nokarboński w niecce
wałbrzyskiej (synklinorium śn,J.sudeckie). Pr. dokt.
Bibl. Inst. Nauk Geol. Uniw. Wrocł., 1979. 10. N e m e c W. - Problem genezy i wieku skał
wulka-nakrystalicznych na wschodzie niecki wałbrzyskiej. Problemy wulkanizmu hercyńskiego w Sudetach Środ kowych. Wyd. Uniw. Wrocł., 1981 s. 8-26.
11. N e m e c W., Porę b ski S.J., T e i s s e y re A.K. - Ver. Zentralinst. Phys. Erde, 1982 nr 66 s. 267-278.
12. N i e l u b o w i c z B., Wrób l e w ski T. - Kwart. Geol., 1963 nr l s. 114-129.
13. N o w akowski A. - Acta Geol. Pol., 1976 nr l s. 1-56.
14. P a u l o A. - Kwart. Geol., 1967 nr 2 s. 270-284.
15. P l e w a M. - Pr. Miner. Kom. Nauk Miner. PAN Oddz. w Krakowie, 1968 nr 12 s. 1-51.
16. P l u ska l O. - Uranium mineralization in the Bohe-mian Massif. Uranium Exploration Geology (Proc. Panel, Vienna) IAEA Vienna, 1970 s. 107-115. 17. R u z i ck a V. - Geol. Surv. Can., 1971 Paper
70-48.
18. Sylw e s trza k H. - Biul. Inst. Geol., 1972 nr 259 s. 5-92.
19. T a s l e r R. et al. - Geologie ceske casti vnitrosudet-ske pinve. UUG Praha, 1979.
20. Wołkowi c z S. - Dotychczasowe wyniki badań
utworów permu w okolicy Wambierzyc. Kwart. Geol., 1988 nr 4.
SUMMARY
The paper presents results of regional studies on geolog-ical setting of uranium mineralization in the Permo-Carbo-niferous of the Intra-Sudetic Depression. The studies showed that uranium was supplied to that basin in result of volcanic activity in the Westphalian and Stephanian times. This conclusion is supported by the record o f hydro-thermal uranium mineralization in Carboniferous volcanic
rocks and stratigniphic position of uranium concentra-tions ofthe sedimentary type (Westphalian B - Autunian).
The volcanic activity from the Late Carboniferous resulted in origin of trachybasalt and rhyodacite lava flows and explosive eruptions of the rhyolite type. At that time
(i.e. in the Westphalian), the Rusinowa-Grzmiąca volcanic
bel t began to form along the Struga dislocation which ·
separates the Wałbrzych Basin and Sowie Góry Block.
The bełt is formed of craters of the maar type and shallow
rhyolite intrusions, arranged in a linear way. From the Early Stephanian till the earliest Autunian, that is for
quite a long time it acted as an alimentary area of local
importance. Sedimentary series deposited in the Stephanian (and early Autunian) times, presumably in the form of alluvial fans, are characterized by very high share of
vol-canogenic materiał.
Rhyolites of the Rusinowa-Grzmiąca volcanic bełt
display quartz-dolomite veins with uranium mineraliza-tion (nasturan, black blende and secondary uranium minerals) and Pb, Zn, Cu and Fe sulfides. Moreover, numerous small uranium concentrations of the sedimentary type are known from sandstones, conglomerates, mudstones and claystones of the Upper Silesian, and fairly large con-centrations - from Stephanian coals (Okrzeszyn deposit).
The richest uranium concentrations are known from
the Silesian-Rotliegend passage beds in the p.roximity of
the Rusinowa-Grzmiąca volcanic bełt. They are
connect-ed with a sharp unconformity relatconnect-ed to movements of the
Intrastephanian phase (Grzmiąca deposit). Uranium
con-centrations from contact of unoxidated rocks and those oxidated due to secondary processes are clearly epigenetic in character.
Showsof uranium mineralization known from Permian sequences are mainly related to black shale horizons (Anthracosia Shale and Walchia Shale). Uranium con-centrated in these rocks mainly came from the Carboni-ferous. However, a supply from areas surrounding the Intra-Sudetic Depression (for example, the Karkonosze-Izera Massif) is also inferred.
Translated by W. Brochwicz-Lewiński
PE3łOME
npoBe,QeHHble OBTOpOM pen10H011bHble HCCTle,QOBOHH.R
reOTlOrH'·łeCKHX nOlH~HH ypOHOBbiX KOH~eHTpO~Hl1 B
nep-MOKOp6oHe Me>t<cy.QeTcKol1 .QenpeccHH BbiKOlOTlH, "łTO
npHBHOc ypaHa B Me>t<cy.QeTCKHH 6accel1H npoHlowen B pelyTlbTOTe BY11KOHH"łecKol1 .Qe.RTeTlbHOCTH B BecT<f>011b-CKOH H CTe<f>OHBecT<f>011b-CKOH 3nOXOX. YKOlbiBOeT HO TO npHcyT-CTBHe rH.QpOTepMOTlbHOrO ypOHOBOrO opyAeHeHH.R B K0p-60H0BbiX BY11KOHHTOX, a TOK>Ke cTpOTHrpo<f>H"łecKO.R
no-lH~H.R ypOHOBbiX KOH~eHTpO~HH OCO,QO"łHOrO XOpOKTepa
(BecT<f>011b B - onH).
nol,QHeKap60H0BbiH BYTlKOHHlM npO.RBTl.ReTC.R Hl/!H.RHH-.RMH Tp0XH60l011bT0BbiX H pHO,QO~HTOBbiX 110B, O TOK>Ke 3KCn110lHBHbiMH HlBep>t<eHH.RMH pHOJlHTOBOrO XOpOKTepa. B BecT<f>011bCKOe BpeM.R, BA011b AHC110KO~HH CTpyrH,
pal-.Qe11.RtO~el1 Ban6>t<HXCKYłO MYTlbAY OT CoBHorypcKoro
6110KO, HO"łOJla <f>opMHpOBOTbC.R BYTlKOHH"łeCKO.R ~enb
PycHHOBO -r~MeH~O, COCTO.R~O.R Hl _TlHHeHHO
pacn0110->KeHHbiX MaapoB H Me11KHX pHOTlHTOBbiX HHTPYlHH.
Ha-"łHHO.R C pOHHero CTe<f>aHO 3TO ~enb 6bl110 ,QOJlrO (AO
COMOrO pOHHero 0T3HO) BO>KHOH MeCTHOH 06110CTbłO
nHTOHH.R. CepHH OTJlO>KeHHH, OCO>K,QOłO~HXC.R B CTe<f>aHe (H B pOHHeM OT3He) B611HlH HOH ~enH, BepO.RTHO B <f>opMe KOHyCOB BbiHOCO, XOpOKTepHlYłOTC.R O"łeHb 6011bWHM
K011H-"łeCTB0M BYTlKOHoreHHOro MOTepHana.
B pHOTlHTax BY11KOHH"łecKol1 ~en H PycHHOBO -r>KMeH-~a HOXO,Q.RTC.R KB0p~-,Q0110MHT0Bble >KHTlbl C ypaHOBbiM
opy.QeHeHHeM (HOCTypaH, ypOHOBO.R "łepHb, BTOpH"łHble MHHep011bl ypaHa) H cynb<f>HAOMH Pb, Zn, C u, Fe. MHorHe,
HO npeHMy~eCTBeHHO He6011bWHe, KOH~eHTpO~HH ypOHO
OCO,QO"łHOrO XOpOKTepa, BCTpe"łOłOTC.R B neC"łOHHKOX,
KOHrTlOMepOTOX, 011eBp011HTOX H ynTlOTHeHbiX r11HHOX
Bblcwero cHTlelH.R. ÓOTlbWHe KOH~eHTpa~HH ypaHa
BCTpe-"łOłOTC.R B CTe<f>OHCKHX yr11.RX (MeCTOpO>K,QeHHe 0KWeHHH).
CaMble 6orOTble KOH~eHTpa~HH ypaHa
pacnpoCTpa-HeHbl B611HlH BY11KOHH"łecr<ol1 ~en H. PycHHOBO -r>KMeH~a
HO norpOHH"łHH o6p030BOHHH CHTlelH.R H KpOCHOrO Tle>KeH.R
H OHH CB.RlOHbl B .RBHOH ,QHCKOp,QOH~HeH, KOTOpO.R o6p030-B0110Cb B pelyTlbTOTe ,QBH>KeHHH HHTpOCTe<f>OHCKOH <f>03bl
(MeCTOpO>K,QeHHe r>KMeH~a). YpaHOBble KOH~eHTpO~HH
HOXO,Q.RTC.R HO KOHTOKTe HeOKHCTleHHbiX H BTOpH"łHO
OKHCTleHHbiX nopo,Q. 0HH HMełOT 3nHreHeTH"łeCKHH
XOpOK-Tep.
npO.RBTleHH.R ypOHOBOrO opy.QeHeHH.R BCTpe"łOłOTC.R B nepMCKHX o6pOl0BOHH.RX H OHH CB.RlOHbl npe>K,Qe BCero C
ropHlOHTOMH "łepHbiX C110H~eB (OHTpOKOlHeBble H
B011b-XHeBble C110H~b1). YpaH KOH~eHTpHpOBOHHbiH B 3THX
OTJlO>KeHH.RX, npOHCXO,QHT no 60J1bWeH "łOCTH Hl
KOp6o-H0BbiX OCO,QKOB, XOT.R BepO.RTHO npOHCXO,QHT TO>Ke Hl
o6nacTel1, OKpy>t<atO~Hx Me>t<cy.QeTCKHH 6accel1H, HO-npHMep Hl KapKOHOWCKO-VhepcKOrO MOCCHBO.
ZBIGNIEW CYMERMAN
Państwowy Instytut Geologiczny
CHARAKTERYSTYKA
I
ZNACZENIE LINEACJI EKSTENSYJNEJ
W wyniku konwergencji i kolizji płyt litosfery
do-chodzi do intensywnych i heterogenicznych
(niejednorod-nych) deformacji, głównie typu tektoniki płaszczowinowej
(ang. thrust tectonics). Deformacje podczas rozwoju stref
nasunięć i pakietów płaszczowin są umiejscowione
prze-ważnie w strefach ścinań (ang. shear zones) rozległych
po-wierzchniowo, ale o ograniczonych na ogół miąższościach.
W strefach tych podczas odkształceń ścinających,
odbywa-jących się w warunkach podatnych (ang. ductile) powstaje
penetratywna foliacja mylonityczna, często o regionalnym
488
UKD 551.243(234.57)
znaczeniu. Na powierzchniach foliacji mylonitycznej
roz-wija się synchronicznie lineacja mylonityczna, która
charak-teryzuje się zbliżoną orientacją przestrzenną do kierunku
ścinania (wektora przemieszczeń). Lineacja tego typu jest
najczęściej określana jako lineacja ekstensyjna (ang.
exten-szonallineation) lub jako lineacja z rozciągania (ang.
stretch-ing lineation). Znacznie rzadziej jest natomiast definio-wana jako lineacja mylonitycma (ang. mylonite lineation) lub jako lineacja elongacyjna (ang. elongation lineation).
