kaw ą scenografią (W. C zem ienko) m iało m iejsce 9 października b.r., a licznie zgrom adzonych gości powitał dyrektor M uzeum Techniki - inż. J. Jasiuk (Ryc. 1). N astępnie w ysłuchano interesujących przem ów ień profesorów RAN: A.F. An- drejew a (w iceprezesa RAN), G. K ułabina (dyrektora M uzeum G eologiczne R AN) oraz prof. J. Lipkow skiego (w iceprezesa PAN).
Potrójne przesłanie w yrażone w tytule w ystaw y zostało w pełni zrealizow a ne. Ukazano kolekcję m inerałów w ykształconych w formie m ono- i polikrysz- tałów o różnorodnych kształtach i zabarwieniu. Te sam e m inerały jak o składniki głów ne lub poboczne skał w ystępują na ogół w form ie ziaren o słabo zachow a nych zew nętrznych cechach kryształów . Te ostatnie tw orzą się w szczególnych w aru n k ach geo lo g iczn y ch , w któ ry ch przestrzeń do ro z rastan ia się, ciśnienie i temperatura, dopływ i chcmizm roztworów, a także odpowiednio długi czas krysta lizacji um ożliwiają tworzenie się dużych, wielościennych okazów zaskakujących rozm aitością geometrycznych kształtów, wielkością i barwą (Ryc. 2). Przykładem ilustrującym to zjawisko były prezentowane kryształy tak popularnych minerałów skało twórczych jak kalcyt, kwarc, muskowit i in. Warto zaznaczyć, że kalcyt tworzy w zależności od warunków genezy aż 700 odmian krystalograficznych.
N ajw iększe zainteresow anie zw iedzających budziły okazy kam ieni ozdob nych i m inerałów rzadko spotykanych, ja k topaz, m alachit, analcym , apatyt, b e ryl, egiryn i in. (Ryc. 2-Ą).
Ta „przyrodnicza” część w ystaw y w ykazała ogrom ne bogactw o kryształów naturalnych w ystępujących na obszarze R osji, zw łaszcza w jej części azjatyc kiej, ale głów nym m iejscem ich obfitego w ystępow ania je st w ielki „szew tekto niczny” spinający Europę i A zję - Ural. G óry te są „[...] krainą obdarzoną przez przyrodę z niepojętą hojnością - nigdzie na całym św iecie nie spotyka się takiej różnorodoności m inerałów na tak stosunkow o orgasniczonej pow ierzchni i w ta kich im ponujących postaciach” - pisał D.N. M am in-Sibiriak. Tu odkryto n aj w iększy rosyjski sam orodek złota w ażący 36 kg, ciągle działa koczkanarski ze spół kopalń „R osyjska B razylia” i pierw szy w św iecie rezerw at m ineralogiczny. Tu też znaleziono i zbadano kilkadziesiąt now ych m inerałów. W 2003 r. odkryto w skałach półw yspu kolskiego now y m inerał z grupy krzem ianów , który n azw a no IK R A N IT dla upam iętnienia 60 rocznicy pow stania Instytutu K rystalografii
R yc . 1. O tw a rc ie w y st a w y „ K ry sz ta ły R o sji p rz y ro d a , na u k a , sz tu k a ” . O d lewe j: pro f. A .F . A n d re je w , d y r. J. J as iu k , pr o f. G .W . K u ła g in , pr o f. J. L ip k o w sk i i d r W . C z e m ie n k o . Fot. P . Ż ec h o w sk i.
I — irM artTr m j
Ryc. 2. Topaz. Murzinka, Ural śr.,
Państwowe Muzeum Geologiczne RAN w Moskwie. Fot. autor.
■
Ryc. 3. Akwamaryny (z lewej). G. Szarłowa, Zabajkale oraz rubellit i skoryl (z prawej), Murzinka, Ural śr., Muzeum Mineralogii RAN w Moskwie. Fot. autor.
Ryc. 4. Kwarce, rubiny i szafiry syntetyczne. Zbiory Instytutu Krystalografii RAN. Fot. autor.
Ryc. 5. Jezus Chrystus. Kamea, kryształ górski, art. Oleg Gałatin. Fot. O. Gałatin.
efektow nie prezentow ały się syntetyczne m onokryształy rubinów i szafirów w y tw orzone m etodam i krystalizacji w ysokotem peraturow ej oraz w ykonane z nich elem enty laserow e. Z pow odów zrozum iałych ju ż tylko na planszach pokazano różnorodne m ateriały i kom pozyty o uporządkow anych nanostrukturach n itk o w ych krzem u, nanorurki w ęglow e i in.
W ielkim sukcesem zespołu uczonych Instytutu K rystalografii RAN i U ni w ersytetu M oskiew skiego było odkrycie nowej rodziny m ateriałów - langasytu (L a,G a,S iO |4) i jego homologów, które znalazły szerokie zastosowanie do budow y specjalistycznych urządzeń pom iarow ych. Szczególnie interesujące są te z nich, które stabilnie pracują w tem peraturach do +1000°C , co stw arza m ożliw ości kontroli pracy silników sam ochodow ych i sam olotow ych oraz w ielu procesów technologicznych.
Z ainteresow anie zw iedzających budziły zobrazow ane na planszach procesy krystalizacji m inerałów i białek w kosm osie. Eksperym enty prow adzono od 1975 r., kiedy na stacji SOLUT-5 w ybudow ano kryształ ałunu glinow o-potaso- w ego i kontynuow ano na pilotow anym sputniku FOTON oraz w stacji kosm icz nej MIR. W w arunkach m ikrograw itacji stosow ane są m etody hodow ania k rysz tałów takie ja k krystalizacja ukierunkow ana, topienie strefow e, w ytrącanie fizyczne i chem iczne z fazy gazow ej, ciekła epitaksja. W stacji M IR kontynuu je się prace nad syntezą białek. O becnie w Instytucie K rystalografii RAN są
kontruow ane now e generacje przyrządów do przeprow adzania syntez substancji m ineralnych i organicznych w kosm osie.
Trzeci aspekt om aw ianej wystawy, określony w jej tytule m ianem „sztuka” został zobrazow any w formie wyrobów rzem iosła artystycznego z kam ieni ozdob nych. W ystawiono dziewiętnastowieczne pieczęcie z kryształu górskiego i am ety stu o różnorodnych kształtach i precyzyjnym reliefie rzeźbiarskim . Podziw iać było m ożna znakom ite kom pozycje złożone z odpow iednio dobranych k ry sz tałów. Np. „K rokusy” w ykonane przez W. W asiliewa, w której śnieg im itow ała część druzy drobnokrystalicznego kw arcu, korony kw iatu w ykonano z am etystu, blado żółte łodyżki z cytrynu, a liście z nefrytu. N aw iązaniem do tradycji zn a nej firm y Faberge były także kom pozycje kryształu górskiego łączonego z brą zem o tem atyce faunistycznej w ykonane przez W. M itroszyna. Przedstaw iono
też liczne kam ienie ozdobne obrobione w form ie pisanek, których pow ierzchnie zdobiły ujaw nione szlifem w ew nętrzne w trącenia m ineralne.
Starorosyjska sztuka rzeźby w kam ieniu odrodziła się niedaw no w tw órczości O. Gałatina. A rtysta w ystaw ił po m istrzow sku w ykonane kam ee o tem atyce reli gijnej oraz z w izerunkam i wybitnych postaci historycznych i św iata kultury. Two rzyw em tych prac są naturalne kryształy bezbarwnego kw arcu i srebro (Ryc. 5).
W ystaw ie tow arzyszył folder zaw ierający interesujący tekst i znakom itej j a kości ilustracje, a zw iedzanie uprzyjem niała m uzyka W ertyńskiego.
A n drzej Sas-Jaw o rski
XX K R A JO W Y ZJA ZD
PO LSK IEG O TOW ARZYSTW A H ISTO R II M E D Y C Y N Y I FA R M A C JI
Jubileuszow y XX Zjazd Polskiego T ow arzystw a H istorii M edycyny i F ar m acji (PTH M iF) odbył się w dniach 2 6 -2 8 w rześnia 2003 r. w P oznaniu. U ro czyste otw arcie nastąpiło 26.09.2003 r. w Sali C zerw onej P ałacu D ziałyńskich p rz y S tarym Rynku. B udynek p o chodzący z lat 70. X V III w. z p ię k n ą a tty k ą z trójkątnym naczółkiem oraz zw ieńczającą fasadę g łó w ną figurą p elik ana, n a leży do Biblioteki K órnickiej PAN. O prócz B iblioteki w gm achu zn a jd u ją się rów nież zakład Badań N arodow ościow ych PAN oraz Instytut Zachodni. P rzy b y łych gości pow itał Przew odniczący K om itetu O rganizacyjnego dr hab. R om an K. M e i s s n e r . N astępnie w ysłuchano niezw ykle interesujących w ykładów prof. dr hab. R om ana D u d y - O etosie pracow nika nauki i prof. dr hab. Jana B a r c i s z e w s k i e g o - Znaczenie poznan ia struktury DNA dla rozw oju nauk hiologiczno-m edycznych. Po w ygłoszonych referatach i koncercie uczest nicy zjazdu przeszli pod gm ach A rchiw um P aństw ow ego, gdzie odsłonięto tab licę pam iątkow ą (autorstw a Jerzego Sobocińskiego) pośw ięconą R obertow i Re- m akowi - urodzonemu w 1815 r. w Poznaniu, profesorowi uniwersytetu w Berlinie, histologow i, em briologow i i neurologow i. O dkryw cy bezrdzeniow ych w łókien nerw ow ych, które dotąd noszą nazw ę w łókien Rem aka. A utora prac z zakresu elektrodiagnostyki i elektroterapii oraz członka T ow arzystw a L ekarskiego W ar szaw skiego i Tow arzystw a Lekarskiego w Wilnie.
D alsza część obrad odbyła się w H otelu Orbis Polonez. W ciągu trzech dni zjazdu w ysłuchano około 120 w ystąpień. O brady toczyły się na czterech salach rów nocześnie i obejm ow ały następującą tem atykę:
I - M edycyna i farm acja XX wieku, II - L ekarze i farm aceuci na obczyźnie,
III - D zieje m edycyny poznańskiej - w 750-lecie lokacji M iasta Poznania, IV - Od etyki do bioetyki,
