Stanisław Kozieł
Kraków - Wawel
Informator Archeologiczny : badania 7, 183-185
183 -W ykonano s z c z e g ó ło w ą p la n ig r a f i ę m a te r ia łó w p o w ie rz c h n io w y c h n a p la n ie w s k a l i 1 : 5 0 0 , S tw ie rd z o n o z g ru p o w a n ie zab y tk ó w w t r z e c h s e k t o r a c h : A ,B , i C , o d p o w ia d a ją c y m w t e r e n i e t r z e m w s p o m n ia n y m w y ż e j w z n ie s ie n io m . W n a w ią z a n iu do p l a n ig r a f ii m a te r ia łó w p o w ie rz c h n io w y c h z a ło ż o n o 6 w y k o pów s o n d a ż o w y c h . N a jc ie k a w s z ą s t r a t y g r a f i ę o d k r y to n a z a c h ó d od M S o n eg o S ta w u " , g d z ie pod n a w a r s tw ie n ia m i k u ltu ro w y m i z c e r a m i k ą w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n ą w y s tę p o w a ła n a d u ż e j p r z e s t r z e n i g r u b a w a r s tw a s p a le n iz n y / p o p io łu 1 w ę g li d r z e w n y c h /, b e z śla d ó w p le c y lu b in n y ch k o n s t r u k c ji . N ie s tw ie r d z o n o j e j n a to m i a s t w dw óch p o z o s ta ły c h s e k t o r a c h , w k tó r y c h n a tr a f io n o ty lk o n a w a r s tw ę k u ltu r o w ą z w c z e s n e g o i p e łn e g o ś r e d n io w ie c z a « W y d aje s i ę b a r d z o p ra w d o p o d o b n e , ź e w a r s tw a s p a l e n iz n y m o ż e s ta n o w ić ś l a d po w y w a rz a n iu s o l i , z a ś p o z o s ta łe n a w a r s tw ie n ia k u ltu r o w e ł ą c z ą s i ę z o s a d n ic tw e m ty p u m ie s z k a ln e g o .
Z a b y tk i r u c h o m e o d k r y te n a ty m s ta n o w is k u r e p r e z e n to w a n e s ą g łó w n ie p r z e z d ro b n e f r a g m e n ty c e r a m i k i w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e j z X I - p o ł ,X m w . i ś r e d n i o w ie c z n e j p o c h o d z ą c e j z XIV w . Z in n y c h m a te r ia łó w w y m ie n ić n a le ż y podkow y ż e la z n e i g o ty c k ie /, n ó ż ż e la z n y i l ic z n e k o ś c i z w i e r z ę c e . O s ta t e c z n e w y ja ś n ie n ie f u n k c ji o s a d y i u s t a le n i e l o k a l i z a c j i e w e n tu a ln y c h u r z ą d z e ń w a r z e ln ic z y c h w ty m m ie j s c u w y m a g a je d n a k d a ls z y c h b a d a ń w y k o p a lis k o w y ch s z e r o k o p r z e s t r z e n n y c h . K R A K Ó W -W A W EL K ie ro w n ic tw o O d n o w ie n ia Z a m k u K ró le w s k ie g o n a W aw e lu i P a ń s tw o w e Z b io r y S z tu k i n a W a w e lu . B a d a n ia p r o w a d z ił z e s p ó ł J a u t o r s p r a w o z d a n ia * m g r S ta n is ła w K o z ie ł. F in a n s o w a ło K ie ro w n ic tw o O ta o w ie n la Z a m k u K r ó le w s k ie g o n a W aw elu i P a ń s tw o w e Z b io r y S z tu k i n a W a w e lu , a b a d a n ia w k a te d r z e . Z a r z ą d K a te d r y K r a k o w s k ie j. D w u d z ie s ty c z w a r ty s e z o n b a d a ń . G r o d z is k o g łó w n ie IX - XEQ w . o r a z z a m e k g o ty c k i i r e n e s a n s o w y , n a d to r e li k t y o s a d n ic tw a s ta r o ż y t n e g o . P r a c e b y ły p ro w a d z o n e w k ilk u r e jo n a c h w z g ó r z a w a w e ls k ie g o .J e d n y m z g łó w n y ch punktów b ył r e z e r w a t a r c h e o lo g ic z n o a r c h ite k to n ic z n y w p r z y z ie m iu b udynku n r 5 . P o c z y n io n o tu s z e r e g n ie w ie lk ic h p r z e s t r z e n n i e e k s p l o r a c ji k o ń c o w y c h , m ię d z y in n y m i d la w y m o d e lo w a n ia św iad k ó w a r c h e o lo g ic z n y c h , k tó r e o ę d ą e k sp o n o w a n e w o b r ę b ie r e z e r w a t u . P o n a d to p r z e p r o w a d z o n o d a ls z e r o z p o z n a n ia m u r s ó w p r z e d r o m a ń - s k ie j ro tu n d y N P M a r i i. 1 ta k w o b r ę b ie p ó łn o cn o w s c h o d n ie j a b s y d y d o k onano w e r y fik a c ji u s ta le ń A .S z y s z k o - B o h u s z a w c e lu u c h w y c e n ia ś la d ó w p ie rw o tn e g o w e j ś c ia . N ie s te ty , c a ła ta p a r ti a m u r u w r a z z to w a r z y s z ą c y m k o n te k s te m n a w a r s tw ie ń u le g ła z n is z c z e n iu a z do s k a ły , z b liż o n e j w y s o k o ś c ią do p o z io m u p ie rw o tn e j p o s a d z k i.I n n e ro z p o z n a n ia p ro w a d z o n e o b e c n ie k o n c e n tr u ją s i ę po z a c h o d n ie j s t r o n i e ro tu n d y .N a w y s o k o ś c i k o ro n y m u ró w o d s ła n ia s i ę l i c a z e w n ę tr z n e a b s y d p ó łn o c n o z a c h o d n ie j : połu d n io w o z a c h o d n ie j, k tó r e s ą w to p io n e w m u r o p ó ź n ie js z e j m e t r y c e . P o c z y n io no tu s z e r e g o b s e r w a c ji n a w ią z u ją c y c h do k o m p le k s u d o m n ie m a n y c h dw óch a n e k s ó w
p r z y r o tu n d z ie r e p re z e n to w a n y c h p r z e z s k ą p e r e li k t y dw óch o d rę b n y c h c h r o n o lo g i c z n i e p r z e d r o m a ń a k ic h m u ró w o d k ry ty c h w r . 1964, p o m ię d z y k tó r y m i n a tr a f ić » no w ó w c z a s n a p o ch ó w ek s z k ie le to w y .O d s ło n ię to p e łn ie j r o m a ń s k ie z a m u r o w a n ie zag a d k o w e g o o tw o ru w p ó łn o cn o z a c h o d n ie j a b s y d z ie o r a z n a p r a w ę p r z e d r o u ł a ń s k ie go m u r u a b s y d y p o łu d n io w o z a c h o d n ie j w y k o n a n e p r z y u ż y c iu g o ty c k ie j c e g ł y .T e , j a k i in n e o b s e r w a c je z m i e n ia ją d o ty c h c z a s o w e d a to w a n ie m u r u , k tó r y m obud o w an o z a c h o d n ią c z ę ś ć ro tu n d y i w ią z a n o z f o r ty f ik a c ja m i z poło w y wt x m , W ś w ie tle n o w y ch u s t a le ń o d n o s ić go n a le ż y n a jp e w n ie j do m u ro w a n e j z abtidow y z« w .X V . N a to m ia s t f o r ty f ik a c je w ty m r e jo n i e w z m ia n k o w a n e p r z e z D łu g o s z a , p r z y p is y w a n e d z ia ła ln o ś c i K o n ra d a M a z o w ie c k ie g o , w y k o n a n e b y ły w p o s t a c i w a łu o b ro n n e g o , k tó r e g o d e s t r u k c j ę o d k ry to j u ż u p r z e d n io w k ilk u w y k o p a c h b a d a w c z y c h u s y tu o w a n y c h w te j c z ę ś c i w z g ó r z a . W n ie w ie lk im z a k r e s i e k o n ty n u o w a n o te ż e k s p l o r a c ję p r z y d łu g im p r z e d - r o m a ń s k im o b i e k c i e , t z w . k o ś c i e l e B . U ja w n io n o d a ls z ą c z ę ś ć w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e g o c m e n t a r z a p r z y p o łu d n io w o w s c h o d n ie j a b s y d z ie , g d z ie d o tą d o d k ry w a n o l ic z n ie p o ch ó w k i d z ie c i . O b e c n ie n a tr a f io n c obok s z k ie le tu d z ie c k a / m ło d s z a f a z a c m e n t a r z a - w .X I - X II/ n a g r ó b m ę ż c z y z n y w w ie k u o k o ło 50 l a t , z w y p o s a ż e n ie m w p o s t a c i cy n o w ej / ? / p a te n y / s t a r s z a f a z a c m e n t a r z a - w . X I / . W p o łu d n io w o z a c h o d ii e j c z ę ś c i w z g ó r z a r e a liz o w a n o d a ls z y e ta p e k s p l o r a c ji a r c h e o lo g ic z n y c h w c h o d z ą c y c h w s k ła d s z e r o k ie g o p r o g r a m u k o n s e r w a to r s k ie g o z m i e r z a ją c e g o do z a b e z p ie c z e n ia S m o c z e j J a m y .W to k u b a d a ń u ja w n io n o d a ls z e o d c in k i w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e g o w a łu o b ro n n e g o , co w r a z z a n a lo g ic z n y m i o d k r y c ia m i w p iw n ic a c h b u d y n k u n r 8, p r z y c z y n iło s i ę do u ś c i ś l e n i a p r z e b ie g u ty c h f o r ty f ik a c ji 1 p o z w a la n a p r o g r a m o w a n ie d a ls z y c h te m a ty c z n y c h p r a c badaw » c z y e h . D u ż ą r a n g ę m a ją r e z u l ta t y r o z p o z n a ń a r c h e o lo g i c z n o - a r c h ite k to n ic z n y c h p r z e p r o w a d z o n y c h w g o ty c k ie j k a p lic y Ś w ię to k r z y s k ie j p r z y k a te d r z e w a w e ls k ie j. Z lo k a liz o w a n o 1 o d k ry to tu d w ie b a ro k o w e k r y p ty , w ty m je d n ą b ę d ą c ą p ie rw o tn y m m ie j s c e m p o c h o w a n ia k r ó l a K o ry b u ta W iś n io w ie c ld e g o /1 6 7 6 / o r a z g ro b o w c e k r ó la K a z i m i e r z a J a g ie llo ń c z y k a / + 1 4 9 2 / i je g o żony k r ó lo w e j E lż b ie ty z H a b s b u rg ó w / + 1 5 0 5 / - fu n d a to r k i t e j k a p lic y . W g ro b o w c u K a z i m i e r z a J a g ie llo ń c z y k a r o z p o z n an o r e s z t y z b u tw ia łe j d re w n ia n e j tr u m n y , k o ś c i z m a r łe g o , s z c z ą tk i p ł a s z c z a z <emb&8U p rz e ty k a n e g o s r e b r n ą n i c i ą o r a z r e g a l i a : f r a g m e n t m ie c z a , z ło ty p i e r ś c i e ń , a ta k ż e w y k o n a n e z e s k ó r y k o r o n ę , ja b łk o i b e r ł o . N a to m ia s t g ro b o w ie c k ró lo w e j E lż b i e t y ,J a k w y k a z a ły b a d a n ia , z o s ta ł z n is z c z o n y w XV III w . J e g o w n ę tr z e w y p e łn io n o m u r e m z g r u z u k a m ie n n e g o . J e d y n ie w e w s c h o d n ie j c z ę ś c i w y o d rę b n io n o n ie w ie lk i a n e k s do k tó r e g o z ło ż o n o k o ś c i z n a le z io n e w ó w c z a s p o d c z a s ty c h p r a c b u d o w la n y c h , a je g o w n ę tr z e w y p e łn io n o h u m u s e m i z a m k n ię to o d g ó ry c e g la n y m s k le p ie n ie m . P o ś r ó d k o ś c i lu d z k ic h z n a le z io n y c h w m in ia tu r o w y m g ro b o w c u w y o d rę b io n o ty lk o je d e n k o m p le t ny s z k i e l e t i te n w ią z a n y j e s t z k r ó lo w ą . W m u ro w a n y m w y p e łn is k u w p o z o s ta łe j c z ę ś c i z n is z c z o n e g o g ro b o w c a r o z p o z n a n o b a r d z o d u ż ą I lo ś ć n a jr o z m a i ts z y c h g o ty c k ic h , r e n e s a n s o w y c h i w c z e s n o b a ro k o w y c h fra g m e n tó w e p ita fió w , o ł t a r z y , n a g r o b ków i k a r tu s z y h e rb o w y c h , p o c h o d z ą c y c h z d aw n eg o w y s tr o ju a r c h ite k to n ic z n e g o w n ę tr z a k a te d r y z n is z c z o n e g o w X V III w .N a s z c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u ją c z t e r y f r a g m e n ty d u ż y ch r o m a ń s k ic h p ły t z p lec io n k o w y m o r n a m e n te m , k t ó r e p o c h o d z ą z p ie r w s z e j r o m a ń s k ie j k a te d r y / 1 p o i. w . X I / , j a k s ą d z ić m o ż n a n a p o d s ta w ie s ty lis ty c z n y c h p o d o b ie ń s tw z in n y m i d e ta la m i a r c h ite k to n ic z n y m i o d k r y ty m i w ty m r o m a ń s k im o b ie k c ie . W r ó ż n y c h p u n k ta c h W aw elu p rz e p ro w a d z o n o te ż s z e r e g e k s p l o r a c ji b a d a w c z y c h w y n ik ły ch z r e a l i z a c j i p r a c k o n s e r w a to r s k ic h . P r z y n io s ły o n e s p o r ą l ic z b ę 184
185 -p rz y c z y n k o w y c h o b s e r w a c j i z z a k r e s u s t r a t y g r a f i i a r c h e o lo g ic z n e j i u s t a le ń a r c h i te k to n ic z n y c h o d n o s z ą c y c h s i ę do m u ro w a n e j zab u d o w y W aw e lu , a ta k ż e ś r e d n i o w ie c z n e g o i n o w o ż y tn eg o s y s te m u f o r t y f ik a c j i . KRAKÓW -Z A K R Z Ó W E K M u z e u m A r c h e o lo g ic z n e w K ra k o w ie B a d a n ia p r o w a d z ił m g r R m fl Z a i t z . F in a n s o w a ło M u z e u m A r c h e o lo g ic z n e w K r a k o w ie . S ió d m y s e z o n b a d a ń .O s a d a i s z k ie le to w e c m e n ta r z y s k o w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e . B a d a n ia p ro w a d z o n e b y ły w p ó łn o c n o -w s c h o tk ile j c z ę ś c i s ta n o w is k a i m ia ł y n a c e lu u c h w y c e n ie Je g o p ó łn o c n o -w s c h o d n ie j g r a n ic y .W y k o n a n o 14 w ykopów s o n d a ż o w y ch o w y m ia r a c h 2 , 5 x 5 m l 5 x 5 m . B a d a n ia m i o b ję to o b s z a r o p o w ie r z c h n i 11 a r ó w . P r z e b a d a n o 4 j a m y 1 1 o b ie k t m ie s z k a ln y z m a t e r i a ł e m c e r a m ic z n y m w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y m i 1 j a m ę b e z m a t e r i a ł u z a b y tk o w e g o . B a d a n ia t e g o r o c z n e n ie d o s ta r c z y ły o b ie k tó w z w ią z a n y c h z w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y m c m e n t a r z y s k i e m s z k ie le to w y m d a to w an y m n a o k r e s o d p r z e ło m u Х /Х 1 w . do 1 połow y w ie k u Х П Ц W c ią g u s ie d m iu se z o n ó w b a d a w c z y c h n a Z a k rz ó w k u o d k ry to 1 o b ie k t m ie s z k a l n y i 38 ja m z a w ie r a ją c y c h m a t e r i a ł w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y , 7 j a m z m a t e r i a ł e m n e o lity c z n y m 1 po 1 o b ie k c ie z m a t e r i a ł e m w c z e s n o b r ą z o w y m , p ó ż n o la te ń s k im i p ó ż n o r z y m e k im . W 26 o b i e k t a c h b r a k b y ło m a t e r i a ł u d a tu ją c e g o . O s a d n ic tw o w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e z a jm o w a ło t e r e n o p o w ie r z c h n i o k o ło 28 a r ó w , n a o b s z a r z e o d łu g o ś c i o k o ło 110 m / n a l i n i i N - S / i s z e r o k o ś c i o k o ło 40 m / n a l in i i E - W / . W y s tę p u ją c e n a ty m o b s z a r z e ja m y z m a t e r i a ł e m w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y m to o b ie k ty k s z t a ł t u o w a ln e g o , n iek le tfy m o c n o w y d łu ż o n e , o d n ie n ie c k o w a ty m , z a g łę b io n y m do 1 0 0 -1 5 0 c m o d o b e c n e j p o w ie r z c h n i. W d o ln e j c z ę ś c i w y p e łn is k a w y s tę p o w a ły d ro b n e u ła m k i p o le p y , w ę g ie lk i d r z e w n e , p r z e p a lo n e k a m ie n ie w a p ie n n e a w k ilk u w y p a d k a c h p r z e p a lo n e k o ś c i . M a t e r i a ł c e r a m i c z n y w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y r e p r e z e n to w a n y b y ł p r z e z d ro b n e f r a g m e n ty n a c z y ń w yk onany c h z m a s y c e r a m i c z n e j I g ru p y s u ro w c o w e j / c e r a m i k a " b i a ł a " / a c z a s e m u ła m k i n a c z y ń z b liż o n e do IV i VI g ru p y s u r o w c o w e j. J e d y n ie w 3 J a m a c h w y s tą p iła w y łą c z n ie c e r a m i k a V I g ru p y s u r o w c o w e j.W p o łu d n io w o -w s c h o d n ie j c z ę ś c i s ta n o w is k a o d k ry to j a m ę k s z t a ł t u p r a w ie p ro s to k ą tn e g o / o w y m ia r a c h 3 ,2 z 4*5 m / i o d n ie p ła s lr im , w k o p an y m do g łę b o k o ś c i 110 c m o d o b .p o w . N ad d n e m ja m y w y s tą p iła w a r s tw a m o cn o z b ite g o i z a g lin io n e g o p ia s k u , p r z e s y c o n e g o d u ż ą i l o ś c i ą d ro b n y c h w ę g ielk ó w d r z e w n y c h , p o le p y o r a z p o h ip a n y c h 1 p r z e p a lo n y c h k o ś c i.W w a r s t w i e te j w y s tą p iło r ó w n ie ż k ilk a u łam k ó w c e r a m i k i w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e j 1 g ru p y s u r o w c o w e j. K s z ta ł ja m y i c h a r a k t e r w y p e łn is k a w s k a z u ją , ż e j e s t to o b ie k t o c h a r a k te r z e m ie s z k a ln y m / p ó łz ie m ia n k a ? / . O m ó w io n e w y ż ej o b ie k ty w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n e d a to w a n e s ą n a o k r e s o d p a ł. w ie k u IX do 2 p o ł. X w ie k u . N ie c o m ło d s z e , by ć m o ż e x r ó w n o c z e s n e z c m e n t a r z y s k ie m , s ą 3 ja m y z a w i e r a j ą c e w y łą c z n ie c e r a m i k ę V I g ru p y s u r o w c o w e j.W c z e s n o - ś re c k iio w ie c z n e c m e n ta r z y s k o s z k ie le to w e n a p r z e ł o m i e Х /Х 1 w ie k z a ję ło je d y n ie p o łu d n io w ą c z ę ś ć s ta n o w is k a .
