. , Wl.APYS1;AW. K.AJlASZEWSKI '
NOW! SJ;OS'fRZEZENiA, DOTYCz.\CE KONKRECJI 'MANGANOWYCH
W
,
Gt.F,;BINACH PACYFlKU
W zwl/lZ"ku . Z ()QIl'IQZ 8ZY~ wyczerpywaniem Bi~ zasdb6w podstawowydl surowi:6w na kull ziem-Bkiej duie Zalnteresowanie lbudzi moiliwoB6 ~loa·
tacji gl~in oceanicmych. Wiellde nadzi~je wdl4ie. sic:" m. .£n. ze znajdujllCymi Bi~ na dnie Oc.eaniu 8pokoj- '
nelo kon,kTecja,mi mangaoowymt, zawierajllCymi poza manganem takt.e zwillzki cennycb 'metali, jaO:t: miedt, aJilde1, kdbalt 1 cynk. . . . .
oataitnio badaniem tycb~~ecji njlll si~ geoP
fizyk D. Heye z B1MI.desanstalrt ff1r GeowlsBenachaften w Hanowerze (3). Badacz ten ;,... anaHzujllC ,pr6bki zebrane przez Specja1n.ie do trilh
ccl6w' p~
wany . statek badaWICzy .. Valdivia". prowadzl\CY od lW72 l'. badania na SE i FSE od HawaJj6w - doszedldO.
cieka"Wych wniolik6w dotycz,c~ powstawaniakonki'ecji. Opraoowana
przez
·
n1eeo
'OOwa metodaautol§l'aHc2llll8 u.iDor!Ilhvia 8I.edzen1e jpJ:OCesu narutanla wamtewek w kon.kIreejl, na podstaw:1e zm1a.n zawar·
to6ci izotqpu taru 230. .
Narastariie to w poczit.tkowym stadium odIbywa
sl~ niesiydlan'ie p(lIWoli, z8aedWie ~ mm w czasie
1 rnln !tat. W nas"tta>nym dtrESie szybko§6ta stop-niowo si~ zwi~., . przy czyrn na PowierzCbndach
kOnkreCIji tw«~ si~uwn>ukleDia 1'OS!lllCe dk. 50 mm
na 1 mIn .
!at.
W dails,zym stadi~ rw;w'oju konkrecji .Pow.lttajll na jej IPOwierzohni drdbne ~~i&.8m-b ' szczeIin, 1kt6re ~zerZ8jil si~' i : poglf:biajli}, st~p lI'liowo 'prowadzi wlkon.sekwencji do dtruszenia si~ .. powi~n[ 1?owstaie ·w ten spos6b drobne dtruchy stajl\ si~ zaltiZkami oowych .kionk!recji. ~rodkami.
kon:In'ecji DlOA by6
r6wnieZ
z~y Zadaezy, dkruchy .k.o8ci lUb drobne Olun1chy aka!. NMastanie konIkrecji odbywa 8i~ za.r6wno na' po-wierzcbni znajdujllceJ si~ jponad ~, jak i na·
cz~Acl pogrzelbanej 'W mule (naogOl szytbciej). W ezasi~ IPOwo'Lnego, PGwiQkll~ania g6rnej pol6wki oa jej ~lnej Powierzduii tworzl\ al~ wspoIIlniane.
uwy-pU1kleriia. . "
Trudne· do . Wyjainienia jest lW'zymywanie' si~
konkrecji na powierzchni osadu przez bardzo dhtgi
du'es, podezas' kt6rego na przyleg!yeh terenach two-tt:f si~ Ildl1rudziesl~enltyjnetrowa lub nawet kfl-ltuIQetrowa . wilmtwa .. 'namuhl '(odpc)Wiedtl111 to
. pytanie' znajQuje lSi~ W artykule ·G. P. Gl~bY"'ego
I.'. R.
:1 ..
8ingletone'a; 1). Niejasne dlia tego .badaczajest'r6wniet poiChodzente zWill11t6w metali .zawartych w konJkreejach. Ro2;patruje on .dwie. e~a1r.I06c!:
'WY'brllcama' 8i~ ich' ~redri.io. z. wmy· morSld.ej
loo
~l\ze4t.genetyCm..Y .z. WYtbuch'IUDi podWlOdnych.V?Ulkanaw. . . , ". ' . .' " .. ' '. : .';: .' '.
'. .K~eCjami lZ·dna Paeyfilt11. pOd '1nnym. ·a:speIk.teril . zaj~ ,si~ .G~· .P. Glasby·a. R. J. SWigletOn z. Waling":
ton (NoWa Zellioi1d1~). Z~e. w~h ·:t)pracowaniu {1)zdj~ia il1lSf;tujll·· rMny
stapieD
zq~zczeIi:ia' kon-krecji naposzczeg61nyc,h .teryt!<i.d8C'lJ ... W" miejscacq maksymadn.eiQ .. zag~z~nia .~je .. 1eZll ~na:przy dnJ~ej. J eden .ztakWio~6w ilus1;tuje ~ie . WY1toilane .·w odleglQkii
528.
'·
km .Od
wysP. R8.fQtxm;ga ·(dk. 27.0, m ,na·
NW Od
No-wej Zelandii), na gl.~ pop.iiej 5000 in. ~yb.s1~ tu··'Uc,z.ne.sk'upleili.a ·.lltCmltrecji . "':""'pooiid 100· na' 1 m~. . .
': ·NajcZ~.tdej spotylka ...
si':
·
~je.
sferotdalne, .nadziej ;pocUuine. [eh iredniICa. ~zwyczaj aie prze-. knlcza 4 cm. W tprObkach pabiera.nycll za. IPOmoCll &and gl~biilowych ~jdowanodotJdl~ wyl~e
k(mIkrecjeo 6rednicy dQ 4 cm,
to
tieZ
duzym. zaSko;' czeniem by&Q wykrycie ,na podwOOilych ' zdj~iachk()$recj1 '0 wi~ych rozmiarzach..· . .~
Na
ibadanym
prz~z geo1Og6w nowozelaoCizklch obszarze kOnkrecje . mahg8lOOwe-. taWarzysZll brljZO-wym UOin radiol8l1'iobrljZO-wym, natoml1Uit WOk6l"brze-g6w', Arrtarktydy ::-'miUom
"dkr~ Powierzcbnia dl18 jest tUtaj gladka, bez. Slad6w qzlalalJdci orga .. nizm6w dennych. Nie ina tu 11'6wniei ' zmarazczek PI'lldowych, chociaZ autorzy oowozelandzcy przyjomu -jli} istn-ieme na tym obszarze alabych iprl!d6w .den-UKD. sU.lSU:Ii46.V11:&53.823'3I'8.003.1"3U"(JI!5.03) nych . lIlOgI\cych . zmywa<: AwieZY namul. ObecnoSC
taikioh 'Pl'li}d6w mote ,by~ przyczynll fIltrzymywania
sl~ ilroDkrecji na powda"zchni (l8adu. iNie wy"..nione . pO~je natomiast zagadnlenie .nielllczen:ia si~
kon-kIl'ecl1 w zwartl\ 8korup~ .nawet 'W warun.kach
naj-wi~kszego ieh 5kupienia. W peVWlym s1qmlu tNma-czy je przedstawiony przez D. Heyego proces clIi}g-le.go odna'wia.n:la si~ kon.'krecji.
Daasze szczeg6ly dotyczllce 007;pa'trywanelO pro-blemu zn1l!jd'lljli} si~
w
najoowszym anytkule (2), QpUbli!kowanym przez grup~ raboczll z umwersytetu .w Clausthal-ZeUerleld . (RFN). AuWrzy przytaczajl\ wy.rukiszczeg6lowych .badafi kOnkrecji. WYdobyty.ch prZezstatek "Va1d1via" z glQbokJ08ci '3600-4000 m pdbranych z
ana
;paciyfl!\ru
mi~dzy 4-415 0 szer. geogr.N ;i 110-"!U~() o· drug. . geQgr.-W. . .. .. . . ,Autorzy ·rozpatrujll m. dn.wsp61zaieZnoB6 ksztait1i . konkrecji· j zaWll1'1io6ci zWlil\Zk6w metali Zwr6cono·
przy .. tyro uwag~ ca. wyst~w~ie nil 'P9Wierzcbni osadu kOOlkrecji aferycznych i ' dyskolda[nych oraz . &ku;pien
zktlku
konkrecji' w kszta1cie but Natomiast w Osadzie, na .gl~d 2-4~' cm, ~tyk,a sie- Iron-kTecje 0 Ijr~y. nie przekraczajl\OOi 1,5 cm. .Z In:ZeProwadzonych badan wyndka m. in., ze
k9tl.krecJe . 0 ~ar.toAci tie'laza' paekraczajllcej loe/. zawierail\ wi~ej. Mn i. odwrotnie. . Zawartoi6 ~ 'st~ch meta:l.i, jak:Ni, Cu i Zn jeSt ,p.roporcjonalna do zaWQl'toki Mo, natomiast w miar~ zwi~zania
si~ .odse1ka Fe wzrasta .. fioAf Ti i ' (w mniejszym
stoprii'll) Co. •. . . . . '. Kon.kr~je ~ "tkzQbnq,oroWate, 0 iladkdej
po-wierzchm latwo Sl.~ !lW;padajll po WYBWIzeniu. Dute
konkJrecje(od C5X4X3 do 12Xex'1 cm) elipsoidalne i dyslfuitd.a!lne majil ·na og6l ' g6rnl\ powierzchn{~ gladkl\, a dOlnll - znajdujllCli} .si~ w osad~e -brodawtkowa~. ZawartoA6 Fe w g6rnej cz~ Iron-k1'ecj1 wynosi "';;190
/ ..
W
do1!net natomiaSt<-reI •.
Ten'przej6c1owy ty.p klonkrecji jest naJlicznd.ej· r~rezen
towany 'W 'badanym zes,poO.e.
Na .dbszarach z przewqll karikrecll. dyalwidalnydl wiele z nich ~a s:i~ na 2 lub 3 fragmenty po': . kryte czarnobrunatnym nalotem nawet ua 4wietym ·Prz~. $Yliadczy
to
'o
ich 'tendencji'do dalszego PciWi~zani9 si~ opozatyro
spotl'ka 8i~ ikob'kret:je,6feroid~ne 0 gruz'Iowatej' poW'ierzct;md, . na kt6rej BIl
.. Wi~~ dTdmiejsze okookrecje. AUtorzy pdi-6wlnujil
'~akie ,for.my dO. !(naliil. N8jc~ej maji!'
one\vittl.ia-q
.dd 'lXIX1;5.ciD. do 4X3XBcm.
:
Kon.'k;re6je :ta.kiewysttnluj, . B2lCZeg61nie .licznie ·· rw zacho!dn'iei . ct~
.badanego ·ltereoo.ZawieraJIi} one ·inrUej' . i~aza . (4-~/ •.. Fe), 'stost:l.IllkoWo dutO. -MD (29--3ae/.),m~jscilmi ·duZo.Cu l{l,4t--:ol,6'/o> .or;az. niiklu" <1~1,30f0)~ '. Spotyka
si~ je ·rid.e·tylko.'I).El powierzchpi '~; lecz '
lI'lajcz~A-.ciejna __ gl~i ··2-:.a om. . . ' ' .. . .
. . Autot~ opracowanJa(2) pOdajll t1lkZe, m. . in. ,
~Iadne opisyg~, poo:owatoki '1. zawartoAci
metal-u w 1>adanym materiale,. przedstawiajll wYnlki bada.n. mikrOlllkopOwycb, zalllCzajlae zdj~ia
weWinE:trz-nej st:ruktury VI .duzY~h Powi~iach.· . Potwier-·<l~.itt .~9llIi TOwn:lei •
<lPini1:
D .. Heyee<lo 0 dlugotrwalymp.toc~:e :powsta~ilia konkrecji, 'WYll(l8zli}cym ok. 10
man
lat.· - . 'LlrERATUR'A
1. GlasbyG.
P.,·
Si;ng1etonII
J. - Under-waoter . Photographs . of Manganese Nodules . from the Southwestern Pacific Baai.n.~~ Z. Journ. of Geo1. and ~y8., 1975, vol. '18, .no. 4.2. Ha 1 b a c hP., Oz k a
r
a M.,a:
e.n s e J. '- The Influence of Metal Content oOIl' the ~PhY8ical and . Miileralog1cal '. Prwertieii of Pe1agic' ManganeseNodules. Mitieralium Deposita, 19715, vol. 1(), 00. 4.
·3. 8 If; e
roll
e r t H. ' - Tief&~Mangank.nollen zer-sWren sich selbst. F. A. Z. Nabur u.Wwen-schaft., 20 XI 1975.
