Zagadnienie podstawowych baz surowcowych przemysłu materiałów budowlanych w Polsce

P

·

·

ll

.

·

2

.

r

Q

L

lJr

D

a

I!

o

L

o

.

a

1

c

rz

N

v.

ZESZYT

-

lO

PAfDZIERNIK

·

ROK 1954

"Umiejętno§.zł doj>otąd sq jeszcze pr6źnum wynalazki~, może· czcZtlffi tulko rozumu ·wywodem albo próżniactwa· zabawą, dopokąd nie sq zastosowane do ututku narodów. I ucienł potąd nie odpowładajq swemu powołaniu, stOemu w towa~ · rzystwach ludzkich· przeZ11.aczenłu... dopokqd ich umiejętnoić nie nacJaje fabrtikom

i rękodziełOm o§tÓiecenła, ułatWlenta kierunku postwu". · ·

STANISŁAW STASZIC

MARIAN KAMlENSKI .·

ZAGADNIENIE PODSTAWOWYCH BAZ SUROWCOWYCH

PRZEMYSŁU MATERIAŁÓW

BUDOWLANYCH W POLSCE

. (Ciąg dalszy)

SUROWCE MATERIALOW WIĄ2ĄCYCH

.

.

p

OLSKA jestkrajem mającym również

bar-.. dzo dużą bazę surowcową przemysłu mate-riałów wiążących. Pósiadamy zwłaszcza w zna-cznych, praldycznie rzecz biorąc, nie<>graniczo-nych zasobach tak podstawowe surowce, jak wapień L gipsy~ ·

. Skaly wapienne występ~ją przede wszystkim w ol;kszar.ze Polski · południowej. Są

to

różnego . rodzaju wapienie •bądź margle czy kreda,

odma-czające się różnym akladem chemicznym i

róż-nym wielkiero geologic2'Jilym. . .

W Górach Świętokrżyskich najważniejsze znaczenie mają wapienie dewońskie, o których . mów.iliśmy, juz uprzednio, podkreśLając ich !znaczenie dla przemysłu marmurowego. W du;;. . żym stopnlu spożytkowuje je przemysł· cheinicz,. · ny, . hutnictwo, papiernictwo i cukrownictwo,

odznaczają się . bowiem. często wysoką zawarto:.. śc~ą CaC08 dochod:21ącą' do .99% i zupelni·e mały­ mi ilości.ami. · zanieczysżcżen. N a nich też. opiera .

się w znacznym stopniu przemysł wapienniczy.

. Na pólnocnym obrzeżeniu Gór świętokrZy­ skich . rozciąga się od Wier.zbicy koło Radomia przez ll2;ę, Ożarów do Zawichootu ną.d Wisłą

strefa jtirajska, a wśród ·mej ważną rolę

odgry-wają wapienie górn10jurajskie. Różnią się one

składem ·chemicznym i· mineralnym zależnie od

piętra geologieznego.· 'Zwłaszcza tzw. wapienie astarckie dostarczają doskonalego·wapienia. Wy- ., stępują tu na przemian odmiany oolitycine,

k.re-dowate i margliste, :wśród których rozrzucone są

płaskie, pasia5te krzemienie. Na nich opierała się i opiera_· prod~ja . wapna, . roz.r.ZJUcona na znacznej pr~trzeni, jak np. w powiecie

opa-towskim w Borowni, śrÓdbqrzu, ·c.zyżowie SzLa: · .

. checldm lub w powiecie sandotnięrskim w

za-wichoście·. Do wypalania wapna · uzywane są równiez starsze i nieco odmienne wapienie gór-nojurajskie, naieżące od piętra tzw. rauraku, ·

Wapienie górn10jurajskie oiJ:la!Wianej strefy

stanowią ·obecnie cenną bazę naszej nowej ·

ce-. mentmvm w Wier.zlbicy. . .

Wapienie. tego samego wieku występują rów-nież na·zachodtiim i południowo-zachodnim zbó-·cezu Gór Swiętokrzyskich. I tu· są one wypalane

na wapno, jak np. w Chęcinach, Tokarni, Chmielniku itd. Na. pólnocny zachód od K:rako--wa rozciąga się pasmo· jurajskie, znane pod na~

zwą jury k:rakowsko-wieluńskiej. Przynależne

_fu górnojurajskie wapienie eksploatoWane są w wielu łomach, znajdujących się niemal na całej pr.restrzeni pasma. Wapienie

te

nie są je-dnolite pod względem wylmztal:cenia facjalnego.

Możemy

tu

wydzielić· margle i wapienie margli-ste, na nich. spoczywające wapienie płytowe i wreszcie w stropie leżące waspienie skaliste.

Te-ostatnie nie od2'Jilaczają się równomó.ernym składem chemicmy.m.

w

niektórych przypad-kach wykazują wysoką zawartość Ca003 , jest to

jednak II'acz.ej wyjątkiem, na co wskazują liczne analizy chemicz.ne, wykonane w różnych okre-sach czasu 1 z różnych miejSc ich występo-Wania .. ·Szczególnie częste zaniecz~zczenia stanowi·

· krzemionka rozproszona w skale bądź też gro-madzącą się w bulach krze'mieni. · ·

Wapiet~.ie skaliste są raczej eliminQwane jako surowiec dla przemy;slu chemicznego czy innych

przemysłów, wymagający,ch wysokngatunkowe-go w~enia. Używane są natomiast powszech-nie do wypalania

wapna,

stanowiąc·d1a tych ·ce-'

401.

.)

i ' ."

lów dóskónaly suroWiec. Są one również lila

du-żą skalę używane do produkcji sody.

W !przemyśle wapienniczym znajdują żastoso­

wanie również wapienie plytowe. Wykorzysty

-wane. są one także

w

przemyśle oemenrowym, jak np.

w

cementowni "Górka".

W obszarze krakowskim zasługują jeszcze na uwzględnienie wapienie węglowe występujące. w okolicy Krzeszowic. Dolną ich część tworzą .

odmiany demno zabarwione, które niekiedy mo-gą znaleźć zastosowanie jako materiał .dekora-cyjny. W górnej partii znajdują się wapienie ja-sne, zwylkle lbardzo czy-Ste, odznaczające się !bra-kiem szkodliwych domieszek, wydobywane na dużą s'ka·lę w Czatkowic:ach. Obok omówionych już kieleckich wapieni dewoński~ mogą one

zaspokoić specjalne wymagania przemysłów,

gdyż zawierająna ogół powyżej . 96'% CaC03 •

Produkcja ich przewidziana była uprzednio dla przemysłu cbemi~nego, obecnie jednak są ohe · w-Ykorzystywane jako topniki w pr~myśle hut-nićzym.

Jura-krakowska - Wqw6z kobylańskł (Fo_t. S. Mucha)

·

:Na

obsz:a,.rze Górnego Sląska, a także w za-chodniej części Okręgu krakowskiego ważną prżeroysłową mlę odgrywają wapienie triasowe .

. Cłągną się one pasem od Krapko)Vic przez

Strzelce Opolskie do Toszka i dalej z Tarnow-akich Gór._przez Bytom, Chorzów aż po Olkusz,

Krze"szowice i Alwernię. Reprezentowane· są tu

trey piętra wapienia m.uszlowego. Najważniejsię · jednak. pod względem przemysłowym jest piętro

· . dolne. Nie jest ono jednakowo wykSztałcone pod względem petrografic:znym, lecz w różnych ho-ryrontach 'Wykazuje · zmienne · wlaści:wości i zmienny skład chemiczny. Najstarszy horyzont

·stanowią warstwy gogolińskie, tworzące ·zespól

różnych wapieni i margli. N a nich opiera się

produkcja wielu naszych cementoWni, jak

"Sa-turn", "Grodziec", ,;Wysoka", "Wiek", ,,Sżcza~ •· :k<i'Wa1

'.· Na nich też oparty jest w dużym

stop-niu

przemysł ·wapienniczy rejonu

górno-śląsko-krakowskiego. . ·

· Nad warstwami gogolińskimi s.poązywają war-·

stwy górażd~ie .. Odznaczają się one na ogół jednolitym składem chemicznym i -wySoką

za-.wartością CaC03 , wynoszącą 96-,--99%. Wystę-:­

pują one przede wszystkim w żachadniej części Gó:rp.ego SI.ąska, zwłaszcza w okolicy Górażdża,

Jura krakowska - Tuniec (Fot. s. Mubha.)

GÓgolina i Strzelec

. Opolskich, a. także \vyją1ko­

wo

i w małych już ilościach we wschodniej . czę­ ści triasowego obszaru górno-śląsko-krakow­ skiego, a mianoWicie w Płazie koło Chtianowa.

Stanowią one doskonały surowiec-

dla

przemy-słu chemicznego, cukrowniczego, hutniczego

itd.

-Wyżej leżące t2Jw. warstwy terebratulowe

· s.kladają się znów z wapieni zmiennej jakości o przeciętnej zawartości 86-88%. CaC0_3• By}y one swego czasu używane· na cement

porl-mnruw

.

.

.

Najwyri&y poziom wapienń.a muSZilowego two-rzą wapienie ikarchowickie. Na ogól, zw~ w dolnych partiach, wapienie te są czyste i wy- · · kazują często 97% Ca003 .-Techniczna wariość

ich zt:nniejsza się jednak z powodu silnego nie-kiedy spękania,

co

powoduje przy eksploatacji . rozpadanie się skały na drobne okruchy.

Wystę-. pują one i są wydobywane przeważnie w okoli-cy Strzelec Opolskich, Tarnowa Opolskiego i Kamienia Sląskiego, gdZie przeważnie przy-kryte są osada~ środkowego wapienia muszlo-wego. Te ostatnie odznaczają się zmiennym skła­ dem chemicznym,

a

zasadniczą ich cechą ujem-ną jest fakt występowania lawie mających nie-kiedy duży procent magnezu. Ich rola w porów-naniu do dolnego wapienia muszlowego jest ma-la. Są one jednak w. pewnych przypadkach st;.o..; sowane w przemyśle wapienniczym. ' ·

Wapienie górnego piętra wapienia. muszlowe-go posiadają najmniejsze znaczenie. Należy tu.

zaznaczyć, że margle

z

najwyi:;zy.ch pąZiio­ ·.mów tego · piętra były swego czasu eksploato-wane w Rozmierzu dla ówczesnej cementowni w Strzelcach Opolsk.ich.

Na Górnym · Sląsku szczególnie interesujące dla naszego cementownictwa· są złoża mar.gli

kredowych. Występują one w rejonie Opola. · Wykazują· przeciętnie około 85% CaC0_{3 ,} ale

ilość CaC03 niekiedy dochodżi do 95%, a

nie-kiedy znów spa.da do 60%. Ich zasoby są prak-tycznie rzecz biorąc nieograniczone.

Na Dolnym Sląslru skały wapruste odgrywają znacznie ~ejszą rolę w porównaniu do Gór-nego Sląska. Tutaj przemysł materiałów wią­ żących mogą w· pewnym stopniu interesować

zostające po obróbce. Wśród nich szczególriie

ważne znaczenie. mają również uprzedriio

po-·krótee omówione wapienie kambryjskie z rejonu Wojcies.zowa. Odgryw-ają one dużą rolę w przę­ myśle wapienniczym. Znajdują się tutaj odmia~ ny bardzo czyste, o zawartości CaC03 dochodzą­

cej do 98%, ale występują i odmiany gorsze, zawierające pewne dlości ktzemionki bądź też

dolomityczne. .. . .· ·

. Poza· tym na Dolnym Sląsku znajdujemy ska .. · ~ ły wapniste wieku cechsztyńskiego ·w dtalicy

Lw~ka, Luhani.a i Złotoryi, tworzące wapienie

· i margle o mńennym składzie chemicznym, oraz wapienie triasowe, należące do piętra wapienia

·. muszlowego. 'l'e ostĄl~e wynurzają się spod OO:adów czWjl·rtorzędowych w· olkolicy Bolesław- ·

ca, · a szczególnie

w

Raciborowi<;ach, gtłzie są eksploatowane na znaczną skalę. Występują tu_

zaJleżnie od poziomu geologicznego rqżne odnńa~ ny: margliste, oolityczne, krystaliczne itd., wy-kazując podobnrl.e jak wapienie triasowe

Górne-go $ląska zprienne ilości węglanu wapnia i

do-. mieszek. Są one przerabiane na cement, jak to

' ~

Bliżyn - kamieniołom' wapieni triasowych (Fot. ·w~ PaTachoniakJ .

nm nuejsce.

w

cementowni w Podgrodziu, oraz

używane do wypalan,ia wapna. . .

W

omzarze

lUbelskim, rozciągającym f1ię od · -· Wisly aż do Bugu, występ1.fje formacja kredoWa,

· reprezenrowana przez ~rómego rodżaju s-kaly

wa-pienne, wy~ujące ząlienne własności li zmien-ny gkład chemiczny. Spo.ty1kamy tutaj· odmiany mniej iJ.Illlb !Więcej ilaste czy wapniste, a także

. odmiany o dUżej zawcxrtości Ja-zemioriki; o~

-słane jalko opoka. W kilku pUnktach występują

tu

również złoża ikredy piszącej, . stanowiącej mało . zwięzłe skały, zwykle bogate w CaCOa, zazwyczaj odznacżające się barwą śnieżnobiałą. Większe ich nagromadzenia znane są z okolicy

Chełma i Zamościa. ·

Skały wapienne ~ · lubelskiego nie ·są

jesrlcze należycie poznane, zwhlszcza pod wzglę­ dem składu chemiemego i zmienności, jaka się tu pod tym •względem zaznacza. Są one jednak

tu

i 6w'dzde wypalane na wapno, a cementownia

w

Rejowcu Qpiera swą produkcję na tych wła­ śnie. klredowych skałach wapiennych.

. . Czerna - wapień węglOwy (Fot. H. Swidziński) Porlobnie rzecz się ma z obszarem nadnidzi~ń-· . skini, rorz:ciągającym się od Krakowa. i Wisły

na pólnocny -zachód aż do Pilicy. I tUtaj· mamy do czynienia ze . skalami . warpiennymi formacji lcredowej o składzie bardzo zmiennym i też sła­ bo poznanym pod względem chemicznym.. Na · marglach tej strefy ~ wapiennych była swego

czasu oparta· produkcja cementowni w Bonarce

kolo Krakowa.

Na terenie Karpat mamy do czynienia z kil-· · ku drobnYmi złożarod skal wapienn)1'Ch. W serii fliszowej na obszarze Beskidu Sląskiego wystę­

pują w d_olnej kTedzie t?Jw. wapi-enie. cieszyń-. skię tworzące zespól wapieni i łupków margli-stych. W· :Pewnych przypadkach nadają się one . do wy.paJ.ania wapna, a także stooowane są w przemyśle Clellleritowym, np. w Goleszowie w porWiecie clesz~kim.

Z obszaru Karpat wymienimy jeszcze skały wapienne wie'.ku ikredowego, odsłaniające się na pól!nocny zachód od Przemyśla, a mianowicie w Węgierce, powiat Jall'OSlaw. Swego czasu by-ły one używane do produ!lroji wapna hydrau-licznego.

Na lbrzegu Karpat w okolicy Rzeszowa, a mia-:"

nowicle

w

Niechorzu, występują ·na małym 2'Jre'sztą Obszarze mioceńskie wapienie litotam-niowe, używane od dawna do wypalania wapna w kilkil .małych wapiennikach. Nie są one jed-:nolite pod względem swego wykształcenia, a ilość­

.domies~ ilastych i rpiaszceyostych jest bardzo

zmieima,.

W

Tatrach znajdują się II'óżnego rodzaju wa-pienie, nie możemy ich jednak włączyć do bazy surowcowej ze względu na potrzebę ochrony Tatr .. To sam.Q dotyczy Pienin, gdzie rozciąga_

się pas s:kalek wapiennych; Skałki

te

przechodzą' przez cz.OCsztyn, .C.zarny Dunajec· na za-chód 403

. Pieniny. - skalki · wapłenne (Fot. $. Mucha) _

i

w kilku mie~h, jak np. w Szafląrach (~.

gomiklu

wypalame są. na wapno. Te jurajSkie ·

WB!pienie odznaczają się ruekiedy du~ zawarto.:.

ścią Ca00_{3 •} . · , r • • · • • ·

-·• Przechodząc do obszaru Pols'ki póŁnocnej, ·

na-leży stwierdzić, że obszaa: ten jest ubogi w

zloza

wapieni. Tylnro zupełnie sporadyc~e odslanliają

się one na ·porwierrehni ziemi. .;c

·· . Na Pomorz·u Za~hodn~m

w

okolicy Szczecina ·

i Kolobrzegu występują wapienie górnojuraj-skie, a •. w okoLicy Szczecina . znajdują się poza

tym ~liczne, . choć · drobne złoża' margli wieku

~o~go. ·

Wapienie jmajskie ·wypalane są na wapno,

a

ma:rgle · ikiredowe· znaljdowały zastosowanie,

obok importowanego suTQWca z Rugii, w fabry-kach cemenbu portlan&kiego rejonu

szczec:iA-S'kiego. . . .

Również na. Kujawach mamy kilka punktów

występowania wapieni juraiskich. Na uwagę

za.-slugują zwłaszcza zloża znajdujące się kolo

Ino-wrocławia,. jak np;

w

Piechcinie; Wapiennie

. i Bielawie. Na tych złożach opiera się tamtejszy dobrze rozwinięty p~zemysl .wapienniczy, pro-dukcja Sody, a także eksploatuje się tu surowy

wapień, dostarczany dQ różnych przell)ysłów. ·

W północno-wschodnich oh;zarach Polski

ma-my rowrtież do zanotowąnia kilka interesuJących

·'złóż skał wapiennych ·Wieku kredowego. I tak

na pólnocny zachód od Białej Podlaskiej kolo Karnicy . zu,ajduje się kreda i)isząca. Podobną

kredę znamy-z Mielnika nad Bugiem. Biała

kre-da· występuje. :wreszcie ma południ-owy· zachód

od Białegostoku kolo Suraża i Lap oraz· na

północ od SokóNci w okolicy Nowego Dworu.

. .. W Polsce pólinocnej znaj duje się również sze-. reg złóż kredy łąkowej, występujących zwłasz-. ·

cza w· woj. ols71tyń.Skim, gd.aD.Skim, koszalińskiYP,

i szczecińskim. Na nich np. oparta jest cemen,;" townia w Wejherowie, a ponadto są one _cennym

S1,1:I."<}'Wrel waJpna nawozowego i· pastewnego.

Oprócz ·wapieni na obszarze Polski

spotylm-my się również i ze złożamj gipsowymi llu'b

gi-psowo-anhydrytowymi w llw'dzo. dużych

Ho-·ściach. Pod· ~lędem tr.:go surowca nasz !«aj

. jest równi~. szczególnie uprzywilejowany . .

Bardzo ·duże złoża g.Lpisów wiełku ~oceńskie­

go ·znajdują się na o!bsznrze kieleckim. Strefa

. gipsowa rozpoczyna .się na pOłudniu, nad dol-nym . biegiem Nidy,.·. w okolicy Szc'Zer'.balrowa

~ Wiśli.cy;i J:>iegn~e na pó~ocny zachód do

Krzy-z~oWlC 1 · Boguc1c. Dru.gte ramię tej s~fy

bie-g:ue na Busko i Łagiewniki w powiecie stopnic-kun. · DaJsza strefa gipsowa majduje się na

północny zachód od Buska w okolicy Szańea,

Szczerbakowa · i Stawian. Gipsy występUją też

koło Stasrowa, Wiśniowej. i Czajkowa. · .

Drobne złoża gipsów mioceńskich rznamy z okolicy. K:ralrowa, szereg złóż gipso-wYch ~o

sill'?-ego wieku spotykamy także na Pod.kaąlaciu,

jak· np.

w

Bochni ·oraz w Łopuszce Wielkiej

koło Przewo:rs!k:a. Znajdują się one ;równiieź. na

Górnym Sląsku, jak np. kalo Dzierżysłiawia

w powiecie głu'bceyckim or~z koło Rybnika.

Na

Dolnym Sląsku gipsy, występujące razem

z

anhydrytami, związane są z formacją cech~

sztyńską. . Znajdują się one przede wszystkim

koło Lwówka

i koło-

Lubania. Tego samego

wie-ku gipsy tworzą wreszcie "czapy gipsowe" na

·slupach solnych. obszaru kujawskiego. N

p:

słup ·

solny inowrocławski; mający w przekroju·

po-ziom olrolo 140 ha, posiada czapę gipsową 80 C"'"'"

· 120

ll'l

grubą~ ·leZącą pod osadami

czwarlorzęd'O-wemi o imiennej miąższości 10.-25

m

.

.

Pla.za -:-· wapień. mu.sztowY .. (Fot. H. Swidziński)

. Pt-ze]<Jźmy kolejno· do dolomitów; .

Reprezen-towane są one również licznie na ziemiach. pol-·

skich, Wiążąc się ściśle sWy.m występowaniem

z niektórymi złożami' skal waJpiennych.

. W Górach SwiętokrzySkich dolomity dewo:ń­ skie znajdują się w okolicy Kielc, Bodzentyna,

Łagowa, i Opatowa. Odznaczają się przeważnie

dużą czystością, a !ilość MgO · wynOOi często

18.-21%.

W obS.za:rże ·gó.rno-śląs.lro-hakowskim

_~ty Witiżą się §ciśle z tamtejseymi triasowymi wapieniami muszlowymi. Tworzą one często

dużej rińążsrości pokłady, występujące na

znacz-nych przestrzeniach. we 1WSchodii'liej ćZęsci Gór.,-nego Sląska oraz na terenach sąsiadujących od

wschodu, ··jak ·w okolicy Ząbkowic, Siewierza,

Olkusza_. , Szcżakowej, Libiąża i Chrzanowa~

' ' .

_. Wśród dolomitów triasowych . wyróżnia się dolomity· kruiszcónoone· oraz dolomity

diplaporo-~. Te ~tatme mają s:zJCzególnie ·ważne·

macze-nie dla przemysłu materiałów wiążących i prze-mysłu materiałów "Ogniotrwałych. Zależnie od

. . ich składu ·cherniicznegb wydziela się rwś.ród nich

. kilka odmian, jak. dolomity normalne, dolomity ptzednde o większej ·zawartości MgO, ·dolomity anketytowe o szczególnie dużej zawartości

ze-1aza ·i wreszcie dolomity manganowe,

zawiera-jące okuło 1,4% Mn. ·

Za:równ~ ~oby .d"alonńtóW dewońskich Gór

Swiętokrzyskich. · jalk i dolomitów triasowych

olbszaru. górno-śląsko-krakowskiego są

praktycz-nie praktycz-nieogr-anlic:rone. ·

. W porównaniu do tych dolomitów inne złoża . mają zną.cznie mniejsze rozprzestrzenienie i

za._

soby. Wymienimy tutaj dolamity dewońskie z Du;bia k.oło Kr.zęszowic oraz dolomity. doln~

śląskie~ Te ostatnie rozrzucone ~ po całym · te-renie tego ObSZCH'U wiążąc się Swynt/

występowa-. niem z wapienianii różnych form!lcjli geologicz-nych. Szczególnie · interesujący· jest dolomit .z Rędzin, o którym .mówiliśmy uprzednio,

two-rzący śnieżnobiałą, mannurawą odmdanę, cenną

w

produkcjiszlda i ceramiki. ·

Poźa dolomitami intere8ują nas jako suro~e magnezowe również· magnezyty. Zło

za

ich wy-·

stępUją wśród skał · se~tynowjrch, tWorząc

żyly · różm.ej grrubośd. Ich eksploatacja

odbyrwa

się w dwóch rejonach Dolnego Sląska. Ma-gnezyty dolno-śląskie tworzą zbite, określone jako ,,bezpostaciowe" odmiany barwy białej, c.za.sa.mi żółtawej lub hrrlmatnej. Te ostatnie, ja.-lto żawierające większą ·ilość żelaza

w

swym ~zie chemicznym, są cenniejsze dla przemy-'. 11lu matęriałów ogniotrwałyeh. Między innymi

magnezyty są· uży-Wane do wyrobów.

ksylolito-wych. · ·

: Ogólnie możemy powiedzieć, że zasoby ma-. gnezytów do produkcji magnezytu kaustycznego

· ~ą małe

w

przeciwieństwie do złóż dolomitów,

·które w. wysokim stopniu mogą zalbezpieczyć również produkcję dolomitu •kaustyc.zi?.ego.

Nielrorżystnie raczej prZerlstaV?ia ·się 9UI'OWiec .

, . do ;p~odulk:cji cęmentu: glinowego. Gliny lboksy-towe w Polsce wy~Stępują w małych ilościach

f są· sk\ipione w póhl~ej częśCi ,'Zagłębia

Dą-. browskiego. Gliny

te

wraz z innymi glinami,

częato ogniotrwałymi, twwzą _wypelnłenia·

kot-łóW krasowych, ~najdujących si,ę wśród

tamrej-szych ·wapieni triasowych. ·· iNie występują one samodzielnlie, bowiem poza glinami w. zagł~e-·. niacĄ zych znajduje się limonit, różnego t9dzaju H:y, ~uły, piaski i żWi·ry. Zarówno wymiary, .jak i kształt tych kotłów jest b.ardzo różny, a ·jeśli .

Wapień muszlowv (Fot. H. Swidziński) do tego dodamy zmienność materiału wypełnia­

jącego .te kotły, to :z; łatwością możemy

'Yl'YPIV-. wadzić wniosek o trudności w ilościowym usta-leniu zasobów tych glin. W każdym razię, jak ·to wyżej zaznacżono, zasoby te nie. mogą być duże. Dlatego też. nasuwają, się tutaj ja:lro ewen-tualny surowiec różnego rodzaju lupki i gliny .

ogniotrwale, które. często odznaczają się wysdką

zawartością AlzOa w swym składzie chemicz-.

n~

.

.

Kilka slóW należy j~ poświęcić ziemi .

krzemionkowej, określanej jaJko · opoka lekka, która została stwierdzona w ostatnich latach w

kilku

~tach Polski, a rzwlasicza w okolicy' Zawichostu oraz Rejowca i Chełma. Surowiec ten · własnościami swymi Zbliżony do ziemi oklrzern:lwwej może maleźć duże zastooowanie w różnyteh dmedzinach przemyslu, a takiże

bu-doWnictwa. Jest on w tej chwili przedmiotem szczegółowye,h badań odnośnie do zaso'bórw, wła­

snOści technologicznych i mo:llliwośd · Wyk.orzy..;.

stalliia przer.nysloWego . .

PrzechodząC' do aktualnych spraw, jakie

na-suwają się w zagadnieniach dotyczących

surow-ców prże.ą1ysłu materiałów W[ążący'ch, . należy

stwierdzić,. że dotyteh<;ZaSQwe wyniki badań.

za-równo . geologicmych,_jak i technologieznych

dają nam ogólny obraz ich wartości i znaczenia

.

·

w

naszej· ~ospod:arce narodowej ..

Na ołEzarze Folski ~WYStępują w dużych

zaso-Jbach . skały wapienne w róMyeh jej rejonach

i w różnych formacjach geologicznych. Zaspo-·

· kajają one w zupełności nasze stale wzrastające

zapotrzebowanie w zakresie przemysłu

materia-łów wiążącyeh · oraz innyeh ~łów, .jak:

chemiczny~ hutndczy, cukrowniczy itd. Są one w· stanie· również zaspokoić nasze · rolnictwo

. w dziedZinie wapna naw~ego;

· Wiemy, że .niektóre ·z przytoczonych uprzed ...

irio· ilóż, jak np; wapienie dem:lńskie Gór $wię­

·. to~ich, . wapiente góra2Jdżańs:kie z ooozaru

. górno-śląskiego oraz wapienie węglowe z oko-licy Kr:reSzowic stanowią bardzo korzystne pod .

względem IS:kł.adu chemicznego odmiany, mogące

ża.'bezpieczyć te rodzaje przemysłu,· które

istot-nie w swym procesie technologicznYm.

wyrna-gają wysokagatunkowego surowca. . . . · . Wiąże się z

tyni

sprawa ~racjonaLnej

gosporui.r-. kli naszymi złożami wapiennymi. Będzie ona

mogła być całkowicie ro21:wiązana wówczas; gdy'

wszystkiie mszre ztoża. wapieni zostaną należycie

udokumentowane pod względem zasobów i

ja-knści surowc:a.

Przy tej spooobności nasuwa się potrzeba

re-wizji w pewnych przypadkach nasrzyoh. narm

i· wyll?-ogOW' · .odpowiednich gałę~ przemysłu,

które niekiedy są za wysokie w stosunku do

na-szych możliwości surow<!Owych, zwłaszcza gdy.

id7lie 'o te odmiany :wapieni,· które odznaczają

się dużą zawartością CaC0_{3 •}

W ;badaniach· geologicznych należy w

szer-.szym stopniu niż dotychczas mieć na uwadze

ujemne czynni.kJ. zaznaczające się w złożach

wa-piennych; jak: proces dolomityzacji, sylifikacji

lub zjawiiska krasowe. Należy również ·

szczegó-. lowo schar8!kteryzować cheniizm naszych złóż

wapieru li w tej m~erze w pewnych przypadkach, poza systematycznymi studiami, wykorzystać ·

dziesiątki analiz chemicznych, które znajdują

~ię w· Sirchiwach różnych laboratoriów badaw-czych i przemysłowych. _

· Wyniki badań geologicznych, :petrograficz.:. nych i chemicznych pózwolą na klasyfikację złóż

wapieni pod wżględęm ich jakości ·~ zasobów

oraz na :bardziej . oelowe ·ich wyikorzystan.ię.

Szczególnie aktUalna jest obecruie sprawa

do-kładnego zbadania występowania wapieni w

de-ficy.towym ohszarze Polski półnoOn.ej.

Na tle petrografii i .chemizmu oraz pOwiązania

ich

z

występowaniem geologi~nym należałoby

również przeprowadzić klasyfikację innych

su-

·

· rowców 1118SZegc> . pmemy!Słu materiałów wiążą- ·

cych, jak np. gipsów, anhydrytów i dolomitów.

· Należy też mieć na uwadze prace

poS2lilkiwa-wc:ze na terenie Dolnego Sląska w zak.resie

no-wych złóż ·magnezytów, występujących wśród ·

tamtejszych serpentynitów, boWiem przesłanki

geologiczne nie wykluczają takiej możliwości.

Ze w2lględu na- zagadnienie gazobetonów

wy-suwa się w Polsce sprawa łupków bitumicznych.

znane są one żaBadniero z dwóch obszarów:

z ~t i Gór Swięto:krzy&kioh. W ~tach

~budza zainteresowanie seria · łupków

menili-.. t.owych,· stanowiąca, w wielu miejscach potęż­

. ny kompleks stratygraficzny. W Górach Swię­ t.okrzyskich lupki. bitumiczne znajdują się

prze-. ważnie w górnym dewonie, zajmując w porów-naniu. z. ~tami znacznie mniejszy obsz8'r.

-Dotychczasowe badanria nie doprowadziły do .

ustaleni,a przemysłowej wartości· krajowych złóż

bitumicznych· i· wydaje się rzeczą ważną, by

były one kontynuowane.

406

SUROWCE PRZEMYSŁU CERAMICZNEGO

I SZKLARSKIEGO . .

Przechodząc do BUI"QWców ceramicznych

na-leży zaznaczyć, że odrębnie zootaną omówione

surowce ceramiki budowlanej, odrębnie Zaś ce-ramiki szlachetnej i przemysłu materiałów

og..:

. niotrwały{!h.

: Surowcami dla ceramiki budowlanej są róż-' nego rodzaju gliny, iły i lupki i!laste, a także gdy

id7lie o cegłę wap:ienno..,piaskow'ą różnego i'odza..:

ju piask!i.

Ilaste surowce ceramiki ·budowlanej wystę­ pują w różnych formacjach geologicznych, ale

głównie gromadzą się . one · w trzeciorzędzie ·

i c71Wartorzędzie. W trzeciorzędzie zaSługują na

uwagę· :iły poznańskie, występujące w dużych

Hościaoh

w

Poznańskiem, ·na Pomorzu, w

pól-nocnej części Dolnego Sląśa, w rejonie

Warsza-wy itd. Z trzeciorzędu wyrnienie też .należy

mio--ceńsklie iły, znane pod nazwą iłów

ik:rakowiec-kich, chodenicld:ch d grabowieckich, które

wy-stępują przede wszystkim na terenie

wojewódz-twa krakowskiego i rzeszowskiego, obejńiując

rejon POOkarpacia orarz obszat zapadliska

pod-karpackiego. . · ·

w

~antonzęd~ie ~nnym.·suro\v~em cerami-ki budowlanej są iły warwowe, występujące na

Pom~. Marzuradh, w rejon'e PoZilaiil.ia, Warr-.

sza wy; Białegosrtloiku

1td. DLa

tyclh saanyc!h -celów ~ywane są

n1a

~renie Po.lsiki półinoonej d. środ­

kowej .gliny mc)reno·we, .stanowiące· jednak

st.I-royr.riec o gorszych własnościach fizycznych, oo:~

lessy. Te ostatnie, zwłaszcza ich odmiany. zgli-·

·ni~ne, s~ ~korzystywane na óbs~ze

lubel-skim; a· taKZe na Pogórzu Karpackim._ . .

Najm~e 6ilrt;tWia]ne gldhy · i iły, ·występu­ jące w dolinach rzek, ·stanowią równ.leż dobry

materiał certrmiki ibudow!Lalnej. Ze starszyiCh for-macji geologimn.ych d9 tych oolów stosowane

są .np .. na terenie Górnego Sląslm b!ri::>ońskie

fupki ilaste i iły triaSowe;

w

rejon'e często­

chiO'WskJi.m .iły rudoJMŚne, . a IDJaJ terem~ Karpat

różnego rodzaju łupki ilaste, związane z

tamtej-szym fliszem, oraz gliny .zwietrzelinowe.

Do produkcji cegły wapienno-piaskowej. uży­ ·waJne są .Tóim.ego ro~adu piaski czwar-to-rzędowe,

a szczególnie piaski wodno-lodowcowe i more-nowe, .a talktle piaski :nzecme, rlJW''ązane z prackr linami. Wszystkie one )VYStępują głównie na obszarze Niżu !Polskiego i

to

w zasobach

nieo-granie'W.l:lych, ·-dadących motl:lirwośei v/elokrot;..

b ego zwiększania produkcji cegły. Należy więc

jedynie wyznaezyć odpowiedn.ię punkty, z. któ-·

· frych piaski odpowiadałyby wymaganiom cegly

· wapienno-piaskowej pod względem uziarnienia

oraz IZawarlOOoi k:rzemioollri. i szkodliwych

do-mieszek. Będzie też rzeczą ee:lową ustalenie

wpływu tych eil~ntów na jakośc cegły. · ·

. StWOrWOO ilaste

eeramilk

b

S"lllacihebnej i prże­ mysłu materiałów ogniotrwałych omówimy łą­

cznie, ponieważ. ogólnie rzecz biorąc przemysły te 'OO.rZrują :n.a suro.wcarch ilastych, odiznBJOOarjącyc:h

. ~z·łorł:a 'kaolinów· zwi~ są !Z· .wyftępowar

n'em. skał krystail.iCrinych Dolnego S1ąska i to

zarówno tamte!jszych Skał -graniltowych, jak i

zmetamorfizowanych. Możemy ·wydzielić kilka rejortów występowania kaolinów, jak np, rejon

Stnegoania ze dożami w Zarowie, Goli, Wir- ··

kach, Goł~.cach, Kaln::e, iPQżai'YSZC'ZJU 1: .

Nie-, . kuszewie, rej cm Gar SOwich !Ze zllo.żami w K~y­

"żcmej .i Książnicy śląskiej,. rej·cm Stirzeiina :ze · . złożami w Ruprećhtowie; Gębczycach 1

Kaczel-. kach, rejon

Gór

lzerskich ze złożem w Ka-mien'IU. Na Górnym śląsku mamy ltyllro jedno małe !?loże. a· m.i.ad'lowlcie

rw

Nowym Swiętbwie

llroło :Nysy. ·

. . Gliny i łupki zasobne w A~0

3

, które z

regu-ly · są ogniotrwałe, ~ówimy wydmelając killm

ważniejszych rejqnów ich występowania. W Gó:moh . SWi~okmysldoh gliny

te

wystę­

pują w

kilku pttdloim:aclt

!tr:iasu.,

na

grarucy

tria-

·

su i jury

w

ser!ii retykof.lliasowej oraż o mniej-· szym znaczeniu w miocenie.

w

ob9zarrrze śl~dąbroWSk.tm niedUZe złotża

gl'ny wyst~ują

w

północnej ~et· Zagłębia

Dąbrowskiego, tworząc wypełnienia kotłów .

kra-sowych, wyżłobionych w wapieniach triaso-·wyc~ Wśród nich trafiają się·tu i ówdzie glmy o charakterze. boksytowym.

Na omaiwianY'm wenie . śląsko-dąhrowSlcim,

paza wspomnianymi wyżej glitr)..aml, zaSługują

jeszcze na uwzględnienie łupki . ogniotrwałe.

. ka:rił>ońskie, .two~ące pr.zerosty wśród pOOda..

d6w węgla bmiennego. ·

· · Na ~terenie Dolniego Ślląska wystcwudą w

rej!C>-. nie Bolesławca, No~Oa: i· Lwówdra .gtliny · ·

· ogn:iolfttwałe k!redowe i trzeci!~e.

· Podobne ,-:gliny fa'tzeci~e, związane z formacją burowęglową, znajdują się w bardzo

dużych zasobach na północ od Swidń.icy. Gliny

te występują i w innych rejonach Dolnego

Sląska, ·

-Na .DOlnym ślą9'ku.tialro bardrt.o cenny

suro-wiec należy wymienić też .łupki ogniotrW-ałe

~l013l1x:xwa·ne na lkopalnd.: węgla kamiennego

<w rejon:.e no.woru~. . ·

w

dbsZi81me

ko:a:lroiwSiclm

występują gl.iily og~

·niotrwałe retyko-liasowe w okolicy Krzeszowic.

W woj .. poznańskim ~uguje na· uwagę. ob- ·

szar Ostrzeszewa, gdzie gliny trzeciorzędowe

majrdwją. s,ię w·towarzystwli.e kwarcyttów. ~ze­

gólnie zdadą s:ę być .initeresująoe gldm.y wystę-<

pujące ·w ~ągu· kwarc~; iktóre w.ykawją

zn.aczniejsze ilości Ala0₈•

· - MóWiąc o skalach ilastych należy jeszcze ·

WSfPOmn.ieć o benton:iJtach, odmaczających się

właściwościami chłonnymi. Znane są one z

kil-lm punktów, · gł&w!nie z obsrzaru · kieleckiego, gdzie twonLą.IIlA ogół cielllkie _wtkład!ki wśród

osa,-dów mioceńsk.ioh.

-·Spośród aurowc6w -lmv.em 'bnkoWyoh,

mtere-sujących przemysł "materiałów ogniotrwałych,

wymi·enimy tzw. kwarcyty bezpostac:Lowe. N

alj-ważniejszą ich bazę stanowi rejon bolesławiec­

ki, gd~e skały .te· W:.ą.żą się rz osadiRm: ~

II'Zędowym[, oraz: region ostrzesrowSkij g-Me

pO-dobne kwarcyty występują, ale zc;!'aje · &ię o mriiejszych zasobach.

Prócz tych kwarcytów bertlpO(Staciowych ··za..

srugU.ją teti na. uwagę kwarcyty_ ~e, wy-·

stępujące

w

Gó:rach św'~żyak.i.ch; Przemysł

materiałóW ogn.Lotrwałyah in:tete.9Ulją tbutaj 1te

odmd.any, lldtóre :wy-ka7JU'ją. powy2ej 96% Si02.

Ciekawe są równi€ti ~ły kr.zemionllrorwe

wie-. ku jurajskiego, rz;najduj ące się .

w

ok01licy lino-· • włodz.ill!l 'il ToonaS'l»Wa nad Pilicą.

Odrębny charakter

w

go.spodall'ce przemysłu

materiałów ogniotrWałych ~ą-złoża łuJ>1

ków kwarcytowych w JegłOIWrej. na Dolnym Sląsku, stosowanych do wykładania rozmaitych .

pieców prnemjsrorwych, a takZe-do sp{)(['Z-ądza­

rua

ogn.iot.:rwałych zapraw ..

Spośród. innych suroWców nal~y jeszcze

wy-mienić ·magnezyty. dolomity i serpentynity. .

Dwa pierwsze sUrowce ZOlStały omóWione w· PD'":' - ·

·przednim ustępie, zwrócimy . wdęc. rfllltaj ·lll'Wlagę ltyl!ko na serpentynity. Występuj~ <me na ob-szarze Dolnego Sląska. Stanowią one ważny su-rowiec w produkcjj forsterytowych · materiałów

ogniotrwałych. Wśród · skał' serpentynitowych

istnieją możliwości znalezienia złóż azbestu i tal-ku. Jak dotychczas· znane są tylko drobne ich v.rystępowania, nie mające przemysłowego zna- ·

. czenia. Dlatego też wysuwa się w Polsce

aktu-·.alne zagadnienie sztucznego azbestu, a także su-rowców żastępcżych dla talku .

..

iPmem~i ~S!Iriiki

mllachetnej,

kamimłkowy

.i szklarski zainteresowany jest w wydol!vciu .skaleni. Czyste SkiaUenie o ~u· p!I:Tlemysło.­ .wym nie są obeC1'llie ebplooJbo!Wane. Swego

cza-. su wzb~w tym. ~~~~~~~e

· siWenie wyslłlępurj:ąoo w żyłach pegmatytowy-ch w Kal1konoszach 1 Górach I~ch. Były ooe ·

ekSplOOltowlane ·na n:edużą skalę pxzed 80-100

laty. . . .

ZapotrzeboWanie surowm skallęmO.wego po-kii·ywa· w pewnym stopnd.ru .. biała. skałlil, będąca ·

·prawdopodobnie· hydrotermalnie przeobrażoną :Jrońcową. fa(:ją dyfetJ."E!rl.CÓacji granitu masywu Sobótki. Skała !ta ~aria jest ~ pmemyśJ.e dd

. · miejsoo pxhódzenię. ·· ,,skaleńi~m strzeblowr

skim"

:

·podobna sklała:występuje na DoJ.nym Sląsku ·w. Kdtlinle w Górach Izerskich, a

tech-~logiozride zbiidża się też do nd~ skała wy.Iewna· ·

w'ystęputiąca .w Olk.Oilicy_ Kirzeszawic znaria ·pod

nazwą _1lraclrltu z

SiedJ.ca.

·

·

Spaśród sui"OIW"CÓW S'l1k!lanstk!idl.lllllłljistotn.iejsze

· znaczenie -mają piaskL Występują one wśród

ooadów C2War1mzęd!QWYOh

i w ll"ÓŻnych starszych fonnacjach geologi.amych, ~c 1bai'tdm

li<2,..

ne żłoża; niekiedy o "bardzo dużych zasobach .

. 407 ' l ·' . ; .·. ·: .. ·;

P.rzechcd.ząc

do oceny SU:rolW'CÓW ·pr:remysltu ·

ceramicznego ·w Pólsce, nall.erży poldk1'eślić

pne-de wsz.ys1ikim dulżą ~oh rozmailtość. ZaiZnaooa Się

ona.IZarÓWino w surowcacll ceramiki ~czerwon~j,

j1aik d pl'Ze!mysłu materiałów orgnd.O'trwałycll..

Pierwsze

z niah

rwystępują w batrdro dnltżych

Wciaoh i są

w

stanrue

~O!ić w zupeiłn.ości

nasze

Virl~~ wciąrż mpotrzeb'OJWan'e ..

Roz-md.es~e idh cle jeSt jednak ~równomierne i

_ n.te·2lą.waze rudeżycie porzmane. Było'by więc

rze.-.czą Wiarżmą przeprowadzeni,e rejonizacji

su.l:'ow-.ców 'ceram'ki. czerwooej, podob:h.i.e jak.

lk.:ruscy-wa naturalnego i w ten sposób ustalenie

obsza-rów upr~ywilejowanych oraz deficytowych.

Szczegórowe badan!La grologicrzne pawiinny oblj·ąć_

. dla . mberzJpiecrenia gospoda!rki ikQmunail!n.ej i

w.iejskiełj

te

właśni"e obszary deficytowe, a

.j€dr-_nocześnie tereny.w sąsiedztwie wielkich budów,

-przeWidywanych w planie · pięcioletnim i

na-stępnych okresach gospodarczych.

· · J,est rzeczą równierż wa;żną dalsze

p11owadze-nie szczegółowych badań w zakresie jak ości

· !l"'Onych odmian surowców ceramilki czerWIOnej

z uwzględnieniiem szkodliwych zaniecrzyszc:zeń,

zwłaszcza domieszek wapiennych,

rozpuszczal-nych siarcZanów, gilpsu i picytu oraz opracawa.:.

nie matnd. ,:ch IUltlJi.esrlJkodliJwie.nia.. . .

Gli.ny o.gnddttrtwlaa·e w . Polsce wy5fępują, · jalk.

tQ wyilej ~ostało podlkreśrrone, w kiLku

oh.stm-ll'ac.h, ale 5ZCZególnie walimy jest Dolny SląSk. i

obszar iltielecki .. Zasoby ogóltnie a:-recz. bio.rąc są

. tutaj ba!I'ICWo durż.e, · !Oli€! cmniej jedna!k 101dcrruwa: ·

się deficyt w peWhych odm' anach, jak D!P·

w

gli!nie typu Zannów, oo przez 'Oklporwiednlie pna~

. posztiki<Wawcm należałoby wy.równać.

A.klbuM-.

!ta

też jest sprawa dużych ilości odpadków przy

eksploatacji glin · dolno ... śląskich . w rejonie

Strzegomia1, n'eużytlootWanyo'h pru.ez pii'Zemysł

ogndortnwały .. Problem. ten nalaiJafuby

ltecliDo!l.o.-gic.zruie w · ja!kiś spooób l"'WWiiązać. Wymaga teri;

rz.ainteresowania sprawa glin 'Odpadkowych przy .

eksploatacji węgla brunlaltnego

Prace geologicmo-:-p:a;zUkli.wawaze p(>winny

Qbiąć ponadto ~ne tereny występorwania

· kWareytów rza:równo bezpostac'o\ivyo'h, jak

i ziamdsltyoh oraz sel'IPentynitów, a prlalCe 'bech\..

noilogiiCZIIle - ustaJić moolli'WIOści stosawani.a ićh

różnych odmian. Należałoby też ostatecznie

ze-isti;lwić zasoby kaolinów w poszczególnych

rejo-nach Dolnego Sląska, określić ich własności

technologiczne, opracować metody · ich

uszla-chetnienia · i · przeprowadzić studia związane

z projektem budoWy szla.mowni. ·

AkttuaJ.tie zagadlliien~e stanowfi.ą ~, sikalenie

strzeblowskie ~ im pO!dobne Skały 'WiaiŻne dla

pmemyslu ceramicznego. Zagaldmende to na.Ieży

rozpaltrywać ~o l()d 8brony poś.ZUk•lwan

no-wych podobnych ~óż, jak i usWenia metod

uszlaclteflnienia tych surowców na 7mlmych zŁo- .

żach, a talkri;e na staryc'h zw.ała.oh, lkt6re ·W tej ·

chw.iM nie· illliOgą być IW}'kóreySI;ane. ·

Zagadni,enie 'llSZlaChetn'ani1E!l dlo!tyCrLy. również·

r6Znych. głilni ?e!rami.cznyoh oraz piaSk.ólw,

które-z.ależnde od

a.sOI'!tym

.

entu

szJk:Ła muszą się

odzna-. .

. czać' odpowiednim. składem· chemicznym i

uziar-nieniem. Wydaje się rzeczą ważną ·podkreślić

patme,bę usta[enia. pewnych cenniejszych

od-mian spośród 1laik licrz.nych .złóż w Potlsce.

Nale-ży bowiem zauważyć, że nii.e ;i.l:ość, ale j.ąkość

piasków JF Polsce jeBj; u nas ałkt~lnym prob·

1emem dla prtLemysłu· szk1aa:Skieg.o. · ·

· NaJeży w dalsrzy_m ciągu prowadzić pracę nad·

występowaniem i składem chemicznym tufów ·

wulkanicznych . o!I'az możlfuwością iCh stoso.w

a-nia zam~ sody

w

prrzemyś.le S'Z1kilarskdrn, a

tak-że w innych gałęziach . pi1z,emysd;u, o . czym

uprzednio· by la już mowa. · · .

Ważna dla przemysłu s2iklla!r$:'·ego jest

rów-rueż 'spraWiał dolkładnego .rozpoznania krajowych

złóż kailcytu; rzwłaszcza w Tąjon.ie Gór SWiięto-· .

krzyski.ch i paśm:e ~eluńskim.

. UWAGI

KORCOWE

Na podstawie powyżej zestawionych danych .

d!ochodtlimy ' 1do wniosku, podlkr.e5lonego na

wstępie, że w Polsce znajdują się w różnych .

od-mianach i w durżych zasobalch podstawowe

su-!l"owce pr.z.erriysłtu marteriaitów budowlanych,

które mogą z,aąp()'kotić vvzrastaljące · zapo

trzebo-wanie.

Dla ich nalerży:tego wykarzystania wysuwają

się na plan pierwszy pewne potrzeby, które zo.;.

stały polwyżej przedstawione. Aktualne. też ·są

nadiaa · te z.agadnienlia., które zostały wysunięte

na I Kongres!e Nau:kd. Po[skiej w :referacie

Pod-Seikcji Surowców Mineralnych. Dotyczvły: one

Pl'IZedię wszystik'm prac 2Jlllie:r21ających do

usta-. lenia jallrości

ncxnn

SIU!I'.O'Wcó,w krajowych,

koor-dynacji zas:toso.wa!nlia _surowców użytkowanych

przez ki1kla~ przemy:słów, OQmlOOwania metod

wrzbogaceni,~ nlieiktórych SIU~~ów o:raz

WJ•ko-·rzystania odpadów· przy eksploatacji. .

Ogólnie naj~ażniejsze potrzeby możemy ująć

vt

.następu~ących t~ch: · · ·

l). Prowad~'e przy ścisłej wspól;pracy nauki

z· przemysłem kompleksciwvch badań

rum-k<:J~Wych w zalkreslie wszeJ&lich surowców

p:rzemysłu -materiałów budowlanych J.>1'2Y

oelnym wzajenmy'm oowi~a:n.iu. badań

ge'O-lo~cmych. petrograiru.cmyoh, chemicznych

i techn.oll.ogictLnych. .

2) P.rzeprowadzenie . rrrzecrrowej dokume:1:tacji

geologicznej .. celem ustalenia zasobów wa~

żniejszych zlóz kamienia budowlanego, dTo.

-gowego i przemysłowegQ, surowców

prze-myshr materiałów wiąrżących i

ceramicz-nych oraz !kmuszywa nalflurailinego . zgodnie .

z uchwałą 864 Rady Mitnlistrów i odpow_·

ed-nimi instrukcjami Centralnego Urzędu

Geo-logid. · ·

3) Przygotowanie wytyC!Zllych technologicz

-nych dla surowców jako podstawy do

racjo-nalnęj gospodarki ich złożami oraz prz

epro-wadzenie w pewnych przypadkach rewizji

odpo'Wiied!niah nonm i doistosoM·anie ich do

krajowych ffi()2liwoścl surowcowych.

4) Pr~eprowadzen~e gtud'ów dLa ustalenia .re-'

g:ilonalln.ej bazy . podstawowych surowców

gos-podarce komunalnej ti ·wdejskiej, szczególnie w :zalkresie karniLenia budowlanego i

drogo-wego, eeram.iJk: czerwonej, wapienników itd.· 5) PrzeproWiaidrzenie ibadlań geoil.ogiczn.ych dla

rejonizacji złóż kruszywa na terenie całego

kraju. .

, 6) Dla dokładniejszego ustalenia wartości

nie-których odmian kamienia budowlanego

i w celu rac]onalriego

ich

Wykorzystania:

a) zb.aJdiand.e histori.Ii !karrn;iem,i budowlanych w architekturze i rzeźbie. .

b) stworzende w większyc.b. o~rodkach kraju jednoiiitych \WOroo·wni kamienia użytko­

wego, slJC:z,egóilnJLe budO!Wlanego., popalr-tych odpowiednimi, mertryka m',

c) wydanie

ikamatogu

kraj-owych·

kamHmt

dekoracyjnych p:rrz.y ZIB.stosowaniu rycin

koil!ororwych.

7) Należyte przygoillowanie kadr zarówno.

na

szcr1.eblu sz~oły wyższej, jak i średniej,

zabezpiec:zaJjących· przemysł matetr· ałów

bu-dOIW'liB.nych ·w 7laik!reslie badań geol-ci.gkznq-1 poszukiwawczych, ·ekspLoatacji i przeróbk.i S.Uli'OWCÓW.

8) W miarę napływu kadr wzmacnianie służ.by

: l geologicznej w resorcie przęmysłu

matęria-łów budowlanych. · , . ·

9) Sikupien.'e wsz.elik:i.ch zaJgadnień (lodnoozących s!ę do SW,'Iowców przemysłu materiałów· bu-< dowlanych o ile możności

w

jednym ·resorcie.

.. LITERATURA B o l e w s ki A. i B u d"k i e w i c z M. Surowce

ceramiczne. (Skrypt) 1952.

cChołodziński J. i Tyrowicz T . -

Zastoso-wanie kamienia .w budownictwie. Referat

opra-cowany na Sesję Problemową PAN dot. mat.

bud.r1954.

C z e ż o w':!f'k i A. - Kamienie naturalne. Referat

sek-cyjny opracowany na Sesję Problemową PAN

dat. mat. bud., 1954.

E s s e F. - Ceramika budowlana. Referat sekcyjny

'opracowall.y na Sesję Problemową. PAN dat. mat.

btid.,· 1954. . . .

G o ł ę b i o w ski G. - Stosowanie kamieni

natura!-. nych do wyrobów specjalnyeh dla przemysłu.

Referat opracowany mi Sesję Problemową PAN

dot. mat. bud., 1954.

J a w o r ski K. - O usprawnienie gospodarki kru-szywem. "Materiały Budowlane" 1953; n:r 7--8. K a m i e ń s ki M. - Skały budowlane w Polsce.

Biu-letyn 57 PIG 194_9.

·Kam i eńsk i M., Gr zymek J., Ska li ck a A.

-Zagadnienie naturalnych surowców dla

materia-łów wiążących w Polsce. "Cement, Wapno, Gips" 1950, nr 5~7.

K o b y l i ń s k i A. - Kruszywa, Zaprawy, Betony. Referat sekcyjny . opracowany na Sesję

Proble-mową PAN dot. mat .. bud., 1954. .

N i e w ę g ł o w ski J. - Kruszywo mineraliie: Refe-.. rat opracowany na Ses.ję Problemową P AN do t.

mat. bud., 1954. . .

Pierwszy Kongres Nauki Polskiej. Referat Podsekcji Surowców Mjneralnych Seria VIII. Zesz. 2. 1951. S a m u j ł ł o J. - Stopień wykox::zystania krajowych .baz surowcowych dla potrzeb budownictwa.

Re-ferat opracowany na Sesję Problemową PAN

dót. mat. bud., 1954.

S m u l i k o w s k i K. -·Kamienie budowlane Polski.

. 1947. . .

T ok a r s k i Z. - Baza surowcowa dla przemysłu

.ce-ramkznego. Referat opracowany na Sesję

Prob-lemową PAN dat. mat. bud., 1954.

Tyr o w i c z T. ~ Kamieniarstwo. Cz. I. Technologia .Surowca kamieniarskiego. 1952.

Ty s z k a Z. - Zastosowanie kamienia haturalnego

w budownictwie wodnym z uwzględnieniem

nor-malizacji. Referat opracowany na Sesję