186
RecenzjeWawrzyniec Konarski
Politolog o polityce. Wywiady, komentarze, opinie i ekspertyzy
(2008–2014)
Wydawnictwo Wydziaïu Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu
Warszaw-skiego, Warszawa 2014, 233 s., ISBN 978-83-63183-59-2
K
siąĪka WawrzyĔca Konarskiego to zbiór wywiadów, komentarzy i analiz autora na temat bieĪących wydarzeĔ i procesów po-litycznych w Polsce, które byáy publikowane w latach 2008–2014 w mediach drukowanych (równieĪ zagranicznych), audiowizualnych, a takĪe w pracach zbiorowych oraz w inter-necie. Teksty zostaáy podane chronologicznie, a w ich doborze nie ma przypadkowoĞci.Po-litolog o polityce to nie tylko pierwsza taka
publikacja w dorobku Konarskiego, ale rów-nieĪ jedna z nielicznych w nurcie publicystyki medioznawczej. Jej autor to znany politolog i badacz problematyki systemów politycznych, partii i systemów partyjnych w Europie oraz nacjonalizmów europejskich, etnopolityki i ru-chów etnoregionalistycznych na starym konty-nencie. Specjalizuje siĊ w irlandzkiej kwestii narodowej i jest autorem kluczowych publi-kacji w tym zakresie1. Co skáoniáo badacza do przygotowania publikacji szczególnej w swej formule i charakterystyce? Wnikliwa i wielo-letnia obserwacja sceny politycznej i obecnych na niej reprezentantów publicznych (nale Īą-cych zarówno do ugrupowaĔ rządzących, jak i dziaáających w ramach opozycji), których po-ziom pozostawia, niestety, wiele do Īyczenia. Potwierdzeniem tego faktu są opinie medialne oraz wyniki badaĔ. KsiąĪka moĪe wiĊc byü cennym Ĩródáem informacji dla uczestników Īycia publicznego, i – jeĞli tylko zechcą
wycią-gnąü wáaĞciwe wnioski – dopomóc im w auto-korekcie swego postĊpowania.
Komentarze i analizy Konarskiego otwiera-ją dyskusjĊ na temat koniecznoĞci uprawiania wybranych rodzajów aktywnoĞci medialnej przez naukowców reprezentujących nauki hu-manistyczne i spoáeczne. Zaletą takiego typu publikacji, wciąĪ pozostającej w zakresie po-litologicznej ekspertyzy naukowej, jest przede wszystkim jej uĪytecznoĞü, która moĪe prowa-dziü do indywidualnych reß eksji i formuáowa-nia wniosków o polskiej polityce. àatwa przy-swajalnoĞü takiej formuáy jest takĪe podykto-wana wiarygodnym przekonaniem o obiek-tywnych Ĩródáach wniosków wysnutych przez autora nie tylko na podstawie szerokiej wiedzy o historii i mechanizmach funkcjonowania pol-skiej polityki, ale równieĪ dziĊki pragmatycz-nej dedukcji.
Poza gáĊboką analizą polskiej polityki z per-spektywy przekazów medialnych zamierzeniem autora jest równieĪ wyraĨne zaakcentowanie spoáecznej roli naukowców zapraszanych do wy-gáaszania w mediach komentarzy i ocen faktów ze sfery publicznej. MoĪna pokusiü siĊ o stwier-dzenie, Īe to wáaĞnie oni stanowią trzecią (poza politykami i dziennikarzami), najbardziej obiek-tywną stronĊ uczestników debaty publicznej, których wnioski wpáywają na opiniĊ publiczną w sposób przekonujący i wiarygodny. Wywiady naukowe i teksty publicystyczne to Ĩródáo
wie-1 Zob. W. Konarski, System konstytucyjny Irlandii, Warszawa 2005; Pragmatycy i idealiĞci: Rodowód, ideologia
i ewolucja ugrupowaĔ politycznych nacjonalizmu irlandzkiego w XX wieku, Puátusk–Warszawa 2001; Nieprzejednani: Rzecz o Irlandzkiej Armii RepublikaĔskiej, Warszawa 1991.
187
Recenzjedzy konstatującej i prognozującej, przydatnej politykom, przedstawicielom biznesu, admini-stracji i zarządzania oraz studentom kierunków humanistyczno-spoáecznych, przyszáym uczest-nikom Īycia publicznego. Autor podkreĞla pil-ną koniecznoĞü podniesienia poziomu kultury politycznej i nieustannego prowadzenia debaty eksperckiej. Zdaniem Konarskiego jest to mo Ī-liwe jedynie w relacji dziennikarz–naukowiec, poniewaĪ konfrontacja opinii ekspertów i poli-tyków jest zbyt emocjonalna i pozbawiona me-rytorycznego sensu, szczególnie w przypadku dziaáaczy sceny politycznej.
Pierwsza czĊĞü ksiąĪki zawiera 34 wywiady, których politolog udzieliá m.in. „Gazecie Olsz-tyĔskiej”, „Rzeczpospolitej”, „Newsweekowi Polska” oraz portalom internetowym Wirtualna Polska i Mojeopinie.pl. Na drugą czĊĞü skáada siĊ 40 komentarzy Konarskiego dla Polskiej Agencji Prasowej oraz ekspertyza dla „Rzecz-pospolitej” i opinia dla Wirtualnej Polski.
Ogromną zaletą ksiąĪki jest moĪliwoĞü wy-godnego porównania zaprezentowanych analiz politologicznych z rzeczywistymi wydarze-niami, a tym samym – dokonania z perspekty-wy teraĨniejszoĞci oceny tych analiz pod ką-tem trafnoĞci. Przykáadem moĪe byü wywiad przeprowadzony przez red. AnnĊ KalociĔską dla Wirtualnej Polski 22 lutego 2011 roku, w którym politolog rozwaĪa sposoby dziaáania Platformy Obywatelskiej w sytuacji spadku poparcia dla tej partii w sondaĪach opinii pu-blicznej w styczniu 2011 roku. Konarski wi-dziaá wówczas realną szansĊ uzyskania przez Donalda Tuska waĪnej funkcji europejskiej oraz, w przypadku wygrania wyborów przez PO w mocnym stylu, kontynuowania warian-tu koalicji z Polskim Stronnictwem Ludowym. Z kolei w rozmowie z dziennikarką, przepro-wadzonej równieĪ dla Wirtualnej Polski 3 mar-ca 2013 r., politolog postrzegaá wzmocnienie pozycji Grzegorza Schetyny w PO jako realne zagroĪenie dla Donalda Tuska, co – jak wia-domo – skoĔczyáo siĊ dla Schetyny, wówczas drugiego czáowieka w partii, jego caákowitą
marginalizacją zarówno w partii, jak i w Ğwie-cie polityki. Sprawdzenie siĊ powyĪszych scenariuszy z perspektywy koĔca 2014 roku nie tylko potwierdza wysokie umiejĊtnoĞci analityczne autora, ale takĪe ujawnia sposo-by dochodzenia do wartoĞciowych konkluzji z punktu widzenia wieloletniego badacza pro-cesów politycznych.
Zbiór róĪnych form ekspercko-analitycznej aktywnoĞci Konarskiego w mediach to krytycz-na i syntetyczkrytycz-na ocekrytycz-na polskiej polityki, choü nie tylko jej. Zachowanie chronologii tekstów oraz ich dobór umoĪliwiają zaobserwowanie staáych cech polskiej klasy politycznej, m.in. obsesji reelekcji i sondaĪokracji, co moĪe byü dowodem na oligarchiczny charakter polskiej polityki.
Warto dodaü, Īe zakres spraw poruszanych w wywiadach z Konarskim nie jest ograniczo-ny wyáącznie do polskiej polityki. W rozmo-wach politolog porusza takĪe kwestie wie-lokulturowoĞci, etnopolityki, spoáeczeĔstwa obywatelskiego oraz mediów, których post Ċ-pująca komercjalizacja, tabloidyzacja i uniÞ -kacja doprowadzą, jego zdaniem, do wyjaáo-wienia intelektualnego odbiorcy i spot Ċgowa-nia szumu informacyjnego. W opinii autora zjawiskiem coraz powszechniejszym jest brak poczucia odpowiedzialnoĞci u czĊĞci osób pu-blicznych za swoje wypowiedzi w mediach. W ten wáaĞnie sposób media kreują pewne postawy i stereotypy, co sprzyja wytworzeniu w nich poczucia bezkarnoĞci. Z kolei gáów-nym narzĊdziem do popularyzowania kultury masowej i powielania opinii pozostaje inter-net. Niektóre z zaprezentowanych fragmen-tów tekstu to osobiste reß eksje Konarskiego, m.in. nad cechami wspóáczesnych czasów: materializmem, konsumpcjonizmem i pesy-mizmem.
Formuáa publikacji wpisuje siĊ w trend, któ-ry jest obecny w debacie spoáecznej juĪ od kil-ku lat. Dynamiczny rozwój dyskil-kusji ekspertów i profesjonalistów róĪnych dziedzin Īycia spo-áecznego i politycznego, zarówno dziennikarzy,
188
Recenzjejak i polityków, widaü przede wszystkim w inter-necie2. Wydaje siĊ wiĊc, Īe praca Konarskiego idzie o krok dalej, nie tylko utrwalając pozycjĊ autora jako eksperta medialnego i komentatora bieĪących wydarzeĔ spoáeczno-politycznych, ale
takĪe wskazując na koniecznoĞü kontynuowania tej atrakcyjnej formuáy publicystycznej spora-dycznie praktykowanej przez naukowców.
Aleksandra Szmitkowska
2 http://www.mojeopinie.pl, http://www.wszystkoconajwaĪniejsze.pl, http://www.weszlo.pl, http://www.studio opinii.pl [dostĊp: 30.08.2014].
t t t
Bart
ïomiej Secler
Ksi
Èdz Józef Tischner w Ărodkach spoïecznego przekazu w Polsce
w latach 1955–2000. Studium politologiczno-medioznawcze
Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Pozna
ñ 2014, 212 s., ISBN 978-83-63795-90-0
A
utor omawianej ksiąĪki jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziaáu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, znanym ze swego zainteresowania mediami katolickimi. W swoim dorobku posiada kilkanaĞcie esejów i artykuáów na ten temat, drukowanych w cza-sopismach naukowych bądĨ w publikacjach zbiorowych. Omawiana ksiąĪka, przygotowa-na w oparciu o rozprawĊ doktorską obronioną w 2011 r., stanowi – w pewnym sensie – podsu-mowanie jego dotychczasowych zainteresowaĔ badawczych.Warto zauwaĪyü, Īe autor podjąá siĊ nieáatwe-go – choüby ze wzglĊdów metodologicznych – zadania badawczego. Polega ono przecieĪ na analizowaniu aktywnoĞci publicznej czáowieka nieprzeciĊtnego, który z racji swej szczególnie bogatej osobowoĞci, wraĪliwoĞci i aktywnej dziaáalnoĞci spoáecznej, a przede wszystkim ob-szernej spuĞcizny naukowej i publicystycznej, cieszyá siĊ ogromnym szacunkiem i popularno-Ğcią wĞród znacznej czĊĞci spoáeczeĔstwa. Choü trzeba uczciwie powiedzieü, Īe miaá teĪ niemaáą grupĊ zagorzaáych przeciwników, którzy do
koĔ-ca jego Īycia (zmará 28 czerwca 2000 r.) zacie-kle i konsekwentnie krytykowali go za postawĊ i poglądy. Jednym z waĪniejszych powodów byáo pewnie to – na co sáusznie zwraca uwagĊ Secler – Īe ks. Tischner jako czáowiek, kapáan i Þ lozof „proponując »myĞlenie wedáug warto-Ğci«, poszerzaá horyzonty, inspirowaá, budziá na-dziejĊ na lepsze jutro, uczyá korzystania z »nie-szczĊsnego daru wolnoĞci«. Niejednokrotnie zabieraá gáos w debacie publicznej, wyraĪając stanowisko, czĊsto krytyczne, w sprawach waĪ-nych dla paĔstwa, KoĞcioáa czy polskiego spo-áeczeĔstwa”. Wprawdzie analizowanie i ocena wizerunku medialnego takiej osoby są frapujące i inspirujące poznawczo, ale równoczeĞnie – nieáatwe, zarówno w sensie metodologicznym, jak i tym bardziej – merytorycznym.
Nie bez znaczenia dla sposobu ujĊcia tema-tu, widocznego zarówno w znanej mi dyserta-cji doktorskiej, jak i w omawianej ksiąĪce, byá szczególny stosunek ks. Tischnera do mediów. Secler sáusznie twierdzi, Īe krakowski Þ lo-zof „naleĪaá do nielicznej grupy ksiĊĪy, którzy w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewiĊüdziesiątych ubiegáego stulecia
