Lucjan Kêpa, Barbara Oczko-Grzesik, Dariusz B³êdowski
OCENA AKTYWNOCI DEHYDROGENAZY MLECZANOWEJ (LDH) W P£YNIE MÓZGOWO-RDZENIOWYM I W SUROWICY CHORYCH
Z ROPNYMI, BAKTERYJNYMI ZAPALENIAMI OPON I MÓZGU
Oddzia³ Chorób Zakanych l¹skiej Akademii Medycznej w Bytomiu, przy Klinice Chorób P³uc i Grulicy l¹skiej Akademii Medycznej
Kierownik Kliniki: Jerzy Kozielski
Przedstawiono wyniki oznaczeñ aktywnoci dehydrogenazy mlecza-nowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i w surowicy chorych z rop-nymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Zwrócono uwagê na przy-datnoæ oznaczania tego parametru w p³ynie mózgowo-rdzeniowym jako jednego z elementów oceny ciê¿koci stanu klinicznego chorego. Uzyskane wyniki wydaj¹ siê wskazywaæ na pewne znaczenie prognostycz-ne aktywnoci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w bakteryjnych za-ka¿eniach orodkowego uk³adu nerwowego.
S³owa kluczowe: dehydrogenaza mleczanowa, p³yn mózgowo-rdzeniowy, ropne, bakteryj-ne zapalenia opon i mózgu
Key words: lactate dehydrogenase, cerebrospinal fluid, purulent, bacterial meningoence-phalitis
WSTÊP
Bakteryjne zaka¿enia orodkowego uk³adu nerwowego (OUN) nadal stanowi¹ istotny problem wspó³czesnej medycyny. Pomimo postêpów farmakoterapii i intensywnej opieki medycznej, bakteryjne, ropne zapalenia opon i mózgu pozostaj¹ chorobami o niepewnym rokowaniu i stosunkowo wysokiej miertelnoci. W wielu przypadkach dochodzi do st¹pienia trwa³ych, neurologicznych nastêpstw pochorobowych (1). Wyniki rutynowo wy-konywanych badañ p³ynu mózgowo-rdzeniowego (pmr), tzn. pleocytoza i cytogram, stê¿e-nia bia³ka, glukozy i chlorków, wydaj¹ siê nie zawsze w pe³ni odzwierciedlaæ rzeczywiste nasilenie procesu zapalnego tkanki mózgowej w tych chorobach (2,3).
Celem pracy by³a próba oceny przydatnoci oznaczania aktywnoci enzymu, dehy-drogenazy mleczanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i w surowicy chorych w diagnostyce ropnych, bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu.
MATERIA£ I METODA
Badania przeprowadzono u 17 chorych leczonych w Oddziale Chorób Zakanych l¹-skiej Akademii Medycznej w Bytomiu w latach 2003-2004. W grupie tej by³o 10 mê¿czyzn
(58,8%) i 7 kobiet (41,2%). Najm³odszy chory mia³ 18 lat, najstarszy 67; rednia wieku wynosi³a oko³o 42 lata. Wszyscy chorzy byli kierowani do Oddzia³u z podejrzeniem zapa-lenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Na podstawie wyniku badania pmr w ka¿dym przypadku postawiono rozpoznanie ropnego, bakteryjnego zapalenia opon i mózgu. Wród czynników etiologicznych neuroinfekcji stwierdzano: Streptococcus pneumoniae (7 przyp., 41,18%), Neisseria meningitidis (4 przyp., 23,53%); u pozosta³ych 6 chorych (35,29%) nie uda³o siê ustaliæ czynnika przyczynowego zapalenia opon i mózgu.
Ze wzglêdu na ciê¿koæ stanu klinicznego, ocenianego w dniu przyjêcia do Oddzia³u, chorzy zostali podzieleni na dwie grupy:
grupa I 9 chorych w stanie bardzo ciê¿kim (5 mê¿czyzn i 4 kobiety; rednia wieku oko³o 46 lat), u których wystêpowa³y zaburzenia wiadomoci, objawy ogniskowego uszko-dzenia OUN, drgawki uogólnione (w okresie bezporednio poprzedzaj¹cym hospitalizacjê i w jej trakcie); liczba punktów w skali pi¹czkowej Glasgow (GCS) nie przekracza³a 5, czynniki etiologiczne zapalenia opon i mózgu: Streptococcus pneumoniae (4 przyp.), Ne-isseria meningitidis (2 przyp.), w pozosta³ych 3 przypadkach etiologia neuroinfekcji pozo-sta³a nieustalona,
grupa II 8 chorych w stanie rednio-ciê¿kim i lekkim (5 mê¿czyzn i 3 kobiety; rednia wieku oko³o 39 lat), u których nie wystêpowa³y istotne zaburzenia wiadomoci, nie obserwowano objawów ogniskowego uszkodzenia OUN ani drgawek; liczba punktów w skali GCS przekracza³a 6, czynniki etiologiczne zapalenia opon i mózgu: Streptococcus penumoniae (3 przyp.), Neisseria meningitidis (2 przyp.), w pozosta³ych 3 przypadkach etiologia zapalenia nie zosta³a ustalona.
U wszystkich chorych w dniu przyjêcia do Oddzia³u wykonywano nak³ucie lêdwiowe i badanie p³ynu mózgowo-rdzeniowego, które obejmowa³o oznaczanie pleocytozy i cyto-gramu, stê¿enia bia³ka, glukozy i kwasu mlekowego oraz aktywnoci dehydrogenazy mle-czanowej. Jednoczenie oznaczano tak¿e aktywnoæ tego enzymu w surowicy. Do pomiaru aktywnoci LDH metod¹ kinetyczn¹ stosowano komercyjne zestawy firmy Randox Labo-ratories GmbH (Niemcy).
Porównanie rednich wielkoci pleocytozy, stê¿eñ bia³ka, glukozy, kwasu mlekowego i aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej miêdzy badanymi grupami chorych przeprowa-dzono za pomoc¹ testu t Studenta. W badaniach statystycznych przyjêto poziom istotnoci p(a) <0,05 i p(a) <0,01. Oceniano tak¿e korelacje miêdzy parametrami p³ynu mózgowo-rdzeniowego w obu grupach chorych przy pomocy wspó³czynnika korelacji Pearsona.
WYNIKI
Wyniki badania p³ynu mózgowo-rdzeniowego i surowicy uzyskane w dniu przyjêcia do Oddzia³u w obu grupach chorych przedstawiono w tabeli I.
W grupie I rednia pleocytoza wynios³a 423 komórki w 1 mm3; u wszystkich chorych w cytogramie przewa¿a³y krwinki bia³e obojêtnoch³onne wieloj¹drzaste (od 75 do 100% ogó³u komórek), rednie stê¿enie bia³ka 1463,09 mg/L, glukozy 0,71 mmol/L, kwasu mlekowego 7,77 mmol/L, a aktywnoæ dehydrogenazy mleczanowej 299,11 U/L. red-nia aktywnoæ LDH w surowicy tych chorych wynosi³a 212 U/L. Stan pacjentów tej grupy i przebieg choroby by³ bardzo ciê¿ki. W 3 przypadkach dosz³o do wyst¹pienia ostrej nie-wydolnoci oddechowej, konieczne by³o zaintubowanie chorych lub wykonanie
tracheoto-mii i stosowanie wentylacji mechanicznej przy pomocy respiratora w warunkach oddzia³u intensywnej opieki medycznej; jeden z tych chorych zmar³. W grupie tej zmar³o ogó³em 5 chorych, a u 2 wyst¹pi³y trwa³e neurologiczne nastêpstwa pochorobowe w postaci g³u-choty lub pora¿enia po³owiczego; zaledwie 2 osoby zosta³y wyleczone. Najwy¿sze stê¿e-nia bia³ka, kwasu mlekowego i aktywnoæ LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym obserwo-wano w przypadkach zakoñczonych zgonem oraz u chorych z niewydolnoci¹ oddechow¹ w przebiegu neuroinfekcji.
W grupie II rednia pleocytoza wynosi³a 475 komórek w 1 mm3, w cytogramie wszyst-kich chorych dominowa³y równie¿ krwinki bia³e obojêtnoch³onne wieloj¹drzaste (od 65 do 95% ogó³u komórek). rednie stê¿enia pozosta³ych parametrów pmr przedstawia³y siê nastêpuj¹co: bia³ko 975,07 mg/L, glukoza 0,95 mmol/L, kwas mlekowy 3,06 mmol/L, a aktywnoæ dehydrogenazy mleczanowej 163,63 U/L. rednia aktywnoæ LDH w surowicy wynosi³a 181,75 U/L. Stan chorych i przebieg choroby w tej grupie by³ rednio ciê¿ki lub lekki, a wyniki leczenia zdecydowanie lepsze w porównaniu z grup¹ I: pe³ne wyleczenia uzyskano w 6 przypadkach, zmar³a tylko jedna osoba i równie¿ u jedne-go pacjenta dosz³o do wyst¹pienia jednostronnejedne-go niedos³uchu jako nastêpstwa neuroin-fekcji. U ¿adnego chorego w trakcie hospitalizacji nie obserwowano zaburzeñ oddychania. Ró¿nice rednich wielkoci pleocytozy i stê¿eñ glukozy w pmr miêdzy badanymi gru-pami chorych nie by³y statystycznie istotne. Natomiast stwierdzono istnienie istotnych sta-tystycznie ró¿nic rednich stê¿eñ bia³ka (p<0,05), kwasu mlekowego (p<0,01) i aktywno-ci LDH (p<0,001) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym miêdzy grup¹ I i II. Ró¿nica rednich aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej w surowicy miêdzy grupami chorych nie by³a statystycznie istotna.
OMÓWIENIE
Podstawowym badaniem w diagnostyce zaka¿eñ orodkowego uk³adu nerwowego pozostaje nadal badanie p³ynu mózgowo-rdzeniowego. W wiêkszoci laboratoriów ruty-Ta b e l a I . Wyniki badania p³ynu mózgowo-rdzeniowego i surowicy chorych uzyskane w dniu
przyjêcia do Oddzia³u
Ta b l e I . The results of CSF and plasma examination in patients on the day of admission to the ward
W tabeli podano rednie wartoci oznaczanych parametrów ± odchylenie standardowe * ró¿nica istotna statystycznie (p<0,05),
** ró¿nica istotna statystycznie (p<0,01), *** ró¿nica istotna statystycznie (p<0,001)
3á\QPy]JRZRUG]HQLRZ\ 6XURZLFD *UXSD FKRU\FK 3OHRF\WR]D NRPPP %LDáNR PJ/ PPRO/ *OXNR]D .ZDV POHNRZ\ PPRO/ /'+ 8/ 8/ /'+ *UXSD, Q ± ± ± ± ± ± *UXSD,, Q ± ± ± ± ± ±
nowe badanie obejmuje oznaczenie: pleocytozy i cytogramu, stê¿enia bia³ka, glukozy i chlorków; znacznie rzadziej bada siê stê¿enia kwasu mlekowego. Wyniki tych badañ mog¹ nie dostarczaæ pe³nej informacji na temat rzeczywistego nasilenia procesu zapalnego tocz¹cego siê w tkance mózgowej. Niejednokrotnie opisywano przypadki braku korelacji miêdzy wynikami rutynowych badañ pmr a ciê¿koci¹ stanu klinicznego chorego, ocenia-nego w oparciu o skalê GCS lub APACHE II, co mo¿e wskazywaæ na ograniczon¹, w wielu przypadkach, wartoæ diagnostyczn¹ i prognostyczn¹ tych badañ p³ynu w neuroinfekcjach (1,2).
Od wielu lat podejmowano próby poszerzenia badañ diagnostycznych w zaka¿eniach OUN o oznaczanie dodatkowych parametrów p³ynu mózgowo-rdzeniowego. Oznaczano, miêdzy innymi, stê¿enia lizozymu, immunoglobulin, cytokin zapalnych [czynnika martwi-cy nowotworów-a (TNF-a), interleukiny-1b (IL-1b), interleukiny-6 (IL-6)], chemokin, produktów przemian kwasu arachidonowego (prostaglandyn, tromboksanów, leukotrienów) i prokalcytoniny. Badania te pozwoli³y na lepsz¹, dok³adniejsz¹ ocenê rzeczywistego nasi-lenia i przebiegu procesu zapalnego tocz¹cego siê w przestrzeni podpajêczynówkowej chorego, ale ich wykonanie wymaga znacznych nak³adów finansowych (koszty odczynni-ków i aparatury) i dobrze wyposa¿onego laboratorium (2,4-7).
Z punktu widzenia lekarzapraktyka, lecz¹cego chorych z ropnymi, bakteryjnymi za-paleniami opon i mózgu, istotne znaczenie ma ustalenie innego, dodatkowego parametru pmr, maj¹cego wartoæ w pog³êbionej diagnostyce tej choroby, który móg³by byæ oznacza-ny praktycznie w ka¿dym laboratorium szpitaloznacza-nym.
W przebiegu bakteryjnego zapalenia opon i mózgu, w wyniku obrzêku mózgu, wzro-stu cinienia ródczaszkowego, pogorszenia perfuzji mózgowej i redukcji mózgowego prze-p³ywu krwi, dochodzi do niedokrwienia i niedotlenienia tkanki mózgowej. W rezultacie tego nastêpuje zaburzenie metabolizmu mózgu polegaj¹ce na wystêpowaniu i przewa¿aniu przemian beztlenowych. Zjawiska te powoduj¹, miêdzy innymi, wzrost stê¿enia kwasu mlekowego w komórkach nerwowych i w p³ynie mózgowo-rdzeniowym, wyst¹pienie kwa-sicy metabolicznej, mleczanowej, w tym rodowisku oraz zmiany aktywnoci enzymów uczestnicz¹cych w procesach metabolicznych; jednym z tych enzymów jest dehydrogena-za mlecdehydrogena-zanowa (2,3,8).
Dehydrogenaza mleczanowa jest enzymem wewn¹trzkomórkowym, nale¿¹cym do en-zymów glikolitycznych i mitochondrialnych. Wystêpuje powszechnie w tkankach ustroju, najwiêksz¹ aktywnoæ wykazuje w nerkach, w¹trobie, sercu, miêniach szkieletowych i erytrocytach. Wyró¿nia siê 5 izoenzymów LDH: LDH1 i LDH2 (wystêpuj¹ g³ównie w miêniu sercowym), LDH4 i LDH5 (obecne przede wszystkim w miêniach i w w¹tro-bie) oraz LDH3 (wystêpuje w innych narz¹dach i w tkankach nowotworowych). Dedroge-naza mleczanowa uczestniczy w procesie glikolizy i w syntezie kwasów t³uszczowych. Katalizuje przeniesienie dwóch elektronów i jednego jonu H+ z mleczanu na NAD+ (dwu-nukleotyd nikotynamidoadeninowy). W warunkach beztlenowych uniemo¿liwiona jest re-oksydacja NADH w ³añcuchu oddechowym przez przeniesienie równowa¿ników reduku-j¹cych na tlen, LDH katalizuje wówczas reakcjê redukcji pirogronianu do mleczanu przez NADH:
NADH + H+ « NAD+
Pirogronian Mleczan (2,9) LDH
Aktywnoæ LDH i jego izoenzymów w p³ynie mózgowo-rdzeniowym by³a badana w ró¿nych chorobach orodkowego uk³adu nerwowego. Stwierdzono wzrost aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie chorych z udarem niedokrwiennym mózgu; enzym ten okaza³ siê czu³ym wskanikiem prognostycznym we wczesnych stadiach chorób naczy-niowych mózgu (10). Inne badania wykaza³y tak¿e przydatnoæ oznaczania aktywnoci izoenzymów LDH1 i LDH2 w pmr w identyfikacji przerzutów nowotworowych do mózgu i rakowatego zapalenia opon we wczesnych ich stadiach (11). Wielu autorów zajmowa³o siê badaniami ewentualnej przydatnoci oznaczania aktywnoci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w ró¿nicowaniu zapaleñ opon i mózgu (2,12-19)
Przeprowadzone badania wykaza³y wzrost aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej w pmr u chorych, zarówno w ropnych, bakteryjnych, jak i w limfocytarnych, wirusowych zapaleniach opon i mózgu. Przyjmuje siê, ¿e wzrost aktywnoci LDH w p³ynie jest rezulta-tem zaburzeñ przepuszczalnoci barier krew-p³yn mózgowo-rdzeniowy i krew-mózg dla substancji bia³kowych, uwalniania enzymu z komórek nerwowych pod wp³ywem czynni-ków chorobotwórczych (np. bakterii) i obecnoci nacieczynni-ków zapalnych utworzonych z krwi-nek bia³ych obojêtnoch³onnych, wieloj¹drzastych (2,15-20).
W licznych badaniach stwierdzono zbli¿one, czêsto nak³adaj¹ce siê, aktywnoci LDH w pmr w bakteryjnych i wirusowych zapaleniach opon i mózgu, co wskazuje na, w zgodnej opinii wielu autorów, ograniczon¹ przydatnoæ oznaczania tego enzymu w diagnostyce ró¿nicowej neuroinfekcji (2,5,17,20).
Niektórzy autorzy wskazuj¹ na istnienie pewnej zale¿noci miêdzy wielkoci¹ aktyw-noci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym a etiologi¹ bakteryjnego zapalenia opon i mózgu. Zapalenia wywo³ane przez Streptococcus pneumoniae charakteryzowa³y siê najwy¿sz¹ aktywnoci¹ tego enzymu, natomiast w zapaleniach o etiologii Neisseria meningitidis i Haemophilus influenzae aktywnoci LDH w p³ynie by³y nieco ni¿sze (12,17).
Wród naszych chorych nie stwierdzilimy zale¿noci aktywnoci LDH w pmr od etio-logii zapalenia opon i mózgu.
Prowadzono tak¿e badania aktywnoci izoenzymów dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie mózgowo-rdzeniowym u chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Stwierdzono, ¿e w p³ynie tych pacjentów przewa¿aj¹ izoenzymy LDH4 i LDH5 (2,12,15,19). Wed³ug Fishmana izoenzymy te pochodz¹ g³ównie z granulocytów obec-nych w przestrzeni podpajêczynówkowej, gdy¿ prawid³owy p³yn mózgowo-rdzeniowy i tkanka mózgowa charakteryzuj¹ siê przewag¹ izoenzymów LDH1 i LDH2. U chorych zmar³ych z powodu ropnego, bakteryjnego zapalenia opon i mózgu obserwowano znacz¹-cy wzrost aktywnoci LDH1 i LDH2 w p³ynie, co mo¿e wskazywaæ na zwiêkszone uwal-nianie tych izoenzymów do p³ynu bêd¹ce rezultatem znacznego uszkodzenia tkanki mó-zgowej (2). Podobne wyniki uzyskali Beatty i wsp.; stwierdzili oni gwa³towny wzrost ak-tywnoci LDH1 w p³ynie mózgowo-rdzeniowym chorych z piorunuj¹cym bakteryjnym zapaleniem opon i mózgu, które powodowa³o ciê¿kie uszkodzenie tkanki mózgowej (12). W naszych badaniach, maj¹c na uwadze mo¿liwoci diagnostyczne wiêkszoci labora-toriów szpitalnych, oznaczalimy aktywnoæ dehydrogenazy mleczanowej, bez izolowania jej izoenzymów. Oznaczanie bowiem aktywnoci ca³kowitego LDH jest badaniem prost-szym, ³atwiejszym i bardziej dostêpnym ni¿ oznaczanie aktywnoci izoenzymów, a celem pracy by³o zbadanie przydatnoci stosunkowo prostego w oznaczaniu parametru pmr w diagnostyce bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu.
Niektórzy badacze oceniali korelacje aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej z inny-mi, rutynowo oznaczanyinny-mi, parametrami p³ynu mózgowo-rdzeniowego u chorych z ropny-mi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Jain i wsp. stwierdzili istnienie korelacji miê-dzy aktywnoci¹ LDH a wielkoci¹ pleocytozy wieloj¹drzastej i stê¿eniem bia³ka w p³ynie u tych chorych (16), natomiast Donald i wsp. wykazali korelacjê miêdzy aktywnoci¹ tego enzymu a stê¿eniem kwasu mlekowego w p³ynie (13). Inni autorzy nie znaleli ¿adnej wyranej korelacji miêdzy aktywnoci¹ LDH i innymi parametrami pmr (pleocytoz¹, stê-¿eniem bia³ka i glukozy) (19,20).
Wród naszych chorych wchodz¹cych w sk³ad grupy I stwierdzilimy istnienie dodat-niej korelacji miêdzy aktywnoci¹ LDH i stê¿eniem kwasu mlekowego w p³ynie, nie by³o natomiast korelacji z wielkoci¹ pleocytozy wieloj¹drzastej, stê¿eniem bia³ka i glukozy. W grupie II nie obserwowalimy korelacji miêdzy aktywnoci¹ tego enzymu a innymi ozna-czanymi parametrami p³ynu mózgowo-rdzeniowego.
Wszyscy autorzy zwracaj¹ uwagê na brak korelacji miêdzy aktywnoci¹ LDH w pmr i aktywnoci¹ tego enzymu w surowicy chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Zjawisko to mo¿e byæ dowodem na to, ¿e enzym obecny w p³ynie pochodzi z orodkowego uk³adu nerwowego (2,15,19).
Wyniki naszych badañ równie¿ wykaza³y brak korelacji miêdzy aktywnoci¹ LDH w p³ynie i w surowicy w obu grupach chorych.
Odrêbnym zagadnieniem jest zale¿noæ aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie mózgowo-rdzeniowym od ciê¿koci stanu klinicznego chorego z bakteryjnym zaka¿eniem orodkowego uk³adu nerwowego. Pancewicz i wsp. stwierdzili najwy¿sz¹ ak-tywnoæ LDH w p³ynie u chorych bêd¹cych w najciê¿szym stanie klinicznym (19). Wyka-zano tak¿e, ¿e podwy¿szona aktywnoæ tego enzymu w p³ynie utrzymywa³a siê d³u¿ej od nieprawid³owoci innych parametrów pmr, a nawet w niektórych przypadkach obserwowa-no stosunkowo wysok¹ aktywobserwowa-noæ LDH w p³ynie po zakoñczeniu leczenia (15,19).
W naszym materiale klinicznym równie¿ najwy¿sze aktywnoci LDH w p³ynie mó-zgowo-rdzeniowym obserwowalimy u chorych w bardzo ciê¿kim stanie klinicznym (gru-pa I), szczególnie u (gru-pacjentów, u których w czasie hospitalizacji dosz³o do wyst¹pienia ostrej niewydolnoci oddechowej oraz w przypadkach zakoñczonych zgonem. rednie wielkoci pleocytozy wieloj¹drzastej i stê¿enia glukozy w p³ynie nie ró¿ni³y siê w sposób statystycznie znamienny miêdzy grup¹ I i II, natomiast wy¿sze rednie stê¿enia bia³ka i kwasu mlekowego obserwowalimy u chorych bêd¹cych w bardzo ciê¿kim stanie klinicz-nym. Uzyskane wyniki wskazuj¹, ¿e aktywnoæ LDH najwyraniej sporód wszystkich oznaczanych parametrów p³ynu mózgowo-rdzeniowego korelowa³a z ciê¿koci¹ stanu kli-nicznego chorego w chwili przyjêcia do oddzia³u i dalszym przebiegiem choroby. Niewiel-ka liczebnoæ grup badanych chorych utrudnia przeprowadzenie dok³adniejszej analizy statystycznej uzyskanych wyników i wyci¹gniêcie jednoznacznych, daleko id¹cych wnio-sków, ale mo¿e uzasadniaæ koniecznoæ i celowoæ prowadzenia dalszych badañ.
Wzrost aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w przebiegu ropnych, bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu jest wynikiem uszkodzenia tkanki mózgowej przez proces zapalny i jego nastêpstwa, wyra¿a stopieñ nasilenia zaburzeñ me-tabolizmu tej tkanki spowodowanych zapaleniem. Dlatego mo¿na uznaæ, ¿e aktywnoæ LDH w pmr odzwierciedla w znacznym stopniu rzeczywisty stopieñ i natê¿enie uszkodze-nia mózgu. Inne parametry p³ynu mózgowo-rdzeniowego (wielkoæ pleocytozy
wieloj¹-drzastej, stê¿enie bia³ka, glukozy) mog¹ nie zawsze odpowiadaæ rzeczywistemu nasileniu procesu zapalnego opon i mózgu. Jedynie stê¿enie kwasu mlekowego wydaje siê byæ pew-niejszym wskanikiem wielkoci tego procesu, ale jest ono stosunkowo rzadko oznaczane w codziennej praktyce klinicznej (2,13,15,19).
Oznaczanie aktywnoci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym chorych z ropnymi, bak-teryjnymi zapaleniami opon i mózgu wydaje siê tak¿e mieæ pewne znaczenie w pro-gnozowaniu przebiegu choroby, o czym decyduje wielkoæ uszkodzenia tkanki mózgowej i g³êbokoæ zaburzeñ jej metabolizmu. Mo¿e to okazaæ siê przydatne w monitorowaniu przebiegu choroby, we wczesnym rozpoznawaniu powik³añ zagra¿aj¹cych ¿yciu (miêdzy innymi niewydolnoci oddechowej) i podejmowaniu odpowiednich dzia³añ ( np.: zabez-pieczenia czynnoci uk³adu oddechowego lub przeniesienie chorego do oddzia³u inten-sywnej opieki medycznej) (1,2,15,19).
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
EVALUATION OF CEREBROSPINAL FLUID AND PLASMA LACTATE DEHYDROGENASE ACTIVITY IN PATIENTS WITH PURULENT,
BACTERIAL MENINGOENCEPHALITIS SUMMARY
The aim of the study was evaluation of usefulness of cerebrospinal fluid (CSF) lactate dehydro-genase (LDH) activity assessment in diagnostics of purulent, bacterial meningoencephalitis in adults. The investigations were performed in 17 subjects. In all individuals CSF and plasma LDH activity was estimated during the first 24 hours of hospitalization. Mean CSF LDH activity in patients in very severe clinical state (group I) was 299,11 U/L compared to 163,67 U/L in subjects of group II with moderate and mild course of disease. The difference between mean CSF activities of this enzyme was statistically significant (p<0,001). The obtained results indicate the usefulness of CSF LDH activity assessment in estimation of severity of the patients clinical state. The magnitude of this activity seems to be also helpful as prognostic marker in purulent, bacterial meningoencephali-tis.
PIMIENNICTWO
1. Roos KL, Tunkel AR, Scheld WM. Acute bacterial meningitis. W: Scheld WM, Whitley RJ, Marra CM, red. Infections of the Central Nervous System. Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins;2004:346-422.
2. Fishman RA. Cerebrospinal Fluid in Diseases of the Nervous System. Philadelphia: B. Saunders Company;1992.
3. Leib SL, Täuber MG. Pathogenesis and pathophysiology of bacterial infections. W: Scheld WM, Whitley RJ, Marra CM, red. Infections of the Central Nervous System. Philadelphia: Lippin-cott, Williams and Wilkins;2004:331-346.
4. Dyla £, Sawaryn T, Wiczkowski A, i in. Przydatnoæ niektórych badañ p³ynu mózgowo-rdzenio-wego w ró¿nicowaniu ropnych i limfocytarnych zapaleñ opon mózgowo-rdzeniowych. Pol Tyg Lek 1987;42,45:1410-1414.
5. Grygorczuk S, Pancewicz S, Kondrusik M, i in. Chemokiny w zapaleniach opon mózgowo-rdzeniowych o ró¿nej etiologii. Pol Merk Lek 2001;10,56:117-121.
6. Kêpa L, Adamek B, Stolarz W. Wartoæ diagnostyczna oznaczania czynnika martwicy nowotwo-ru-a (TNF-a) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w przebiegu neuroinfekcji. Neurol Neurochir Pol 1998;32,48,3:533-541.
7. Kêpa L, Oczko-Grzesik B, B³êdowski D. Prokalcytonina (PCT) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i w surowicy chorych z bakteryjnymi ropnymi i limfocytarnymi zapaleniami opon i mózgu u doros³ych obserwacje w³asne. Przegl Epidemiol 2005;59,3:703-709.
8. McAllister CK, ODanoghue JM, Beatty HN. Experimental Pneumococcal Meningitis. II. Cha-racterization and Quantitation of the Inflammatory Process. J Infect Dis 1975;132,4:355-360. 9. Murray RK, Granner DK, Mayer PA, i in. Biochemia Harpera. Warszawa:PZWL:1998. 10. Lampl Y, Paniri Y, Eshel Y, i in. Cerebrospinal Fluid Lactate Dehydrogenase Levels in Early
Stroke and Transient Ischemic Attacks. Stroke 1990;21:854-857.
11. Lampl Y, Paniri Y, Eshel Y, i in. LDH isoenzymes in cerebrospinal fluid in various brain tumors. J Neur Neurosurg Psychiatry 1990;53:697-699.
12. Beatty HN, Oppenheimer S. Cerebrospinal fluid lactate dehydrogenase and ist isoenzymes in infections of the central nervous system. N Engl J Med 1968;28:1197-1202.
13. Donald PR, Malan C. Cerebrospinal fluid lactate and lactate dehydrogenase activity in the rapid diagnosis of bacterial meningitis. S Afr Med J 1986;69:39-42.
14. Feldman WE. Cerebrospinal fluid lactic acid and dehydrogenase activity levels in untreated and partially antibiotic-treated children. Amer J Dis Child 1975;129:77-81.
15. Iwañczak F, ¯och A. Ocena stê¿enia kwasu mlekowego, dehydrogenazy mleczanowej (LDH) i kortyzolu w surowicy krwi i w p³ynie mózgowo-rdzeniowym u dzieci z surowiczym i ropnym zapaleniem opon. Ped Pol 1986;61,1:20-31.
16. Jain MK, Shah A, Rao SR, i in. Cerebrospinal fluid dehydrogenase in central nervous system infections. Indian Pediatr 1991;28(4):369-374.
17. Neches W, Platt M. Cerebrospinal fluid LDH in 287 children including 53 cases of meningitis of bacterial and non-bacterial etiology. Pediatrics 1968;41:1097-1099.
18. Nelson PV, Carey WF, Pollard AC. Diagnostic significance and source of lactate dehydrogenase and its isoenzymes in cerebrospinal fluid of children with a variety of neurological disorders. J Clin Pathol 1975;28:828-832.
19. Pancewicz S, Hermanowska-Szpakowicz T. Ocena oznaczania aktywnoci dehydrogenazy mle-czanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w ropnym zapaleniu opon mózgowych. Przegl Epidemiol 1994;48,1-2:27-34.
20. Pancewicz S. Ocena przydatnoci oznaczania aktywnoci dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy w limfocytarnych zapaleniach opon mózgowo-rdze-niowych. Przegl Epidemiol 1995;49,1-2:35-41.
Otrzymano: 7.02.2006 r. Adres autora:
Lucjan Kêpa
Oddzia³ Chorób Zakanych l. AM Aleja Legionów 49, 41-902 Bytom tel. (0-32) 281 82 41, fax (0-32) 281 82 45
