Festiwal Muzyków Rockowych w Jarocinie 1980–1989. Relacje między sztuką a polityką

(1)

Seria: Edukacja Muzyczna 2010, z. V

Rafaá SANKIEWICZ

AJD, CzĊstochowa

Festiwal Muzyków Rockowych w Jarocinie

1980–1989. Relacje mi

Ċdzy sztuką a polityką

Wst

Ċp

Niniejszy tekst napisany zostaá pod kierunkiem dr Wandy Malko jako praca licencjacka. Obroniono ją dnia 12 lipca 2010 r. w Instytucie Muzyki Wydziaáu Wychowania Artystycznego Akademii imienia Jana Dáugosza w CzĊstochowie. DziĞ – nie bez drobnych zmian i poprawek – ma ona okazjĊ w nieco szerszym wymiarze ujrzeü Ğwiatáo dzienne. Krótkie wyjaĞnienie naleĪy siĊ widniejącemu powyĪej podtytuáowi – Relacje miĊdzy sztuką a polityką. Jest on zaczerpniĊty wprost z trzeciego rozdziaáu pracy. Warto zauwaĪyü, iĪ pierwowzór nie byá opa-trzony tym hasáem. W rzeczywistoĞci bowiem polityce poĞwiĊca siĊ tutaj sto-sunkowo niewiele miejsca. DoĞü wąskie grono osób, które miaáy dotąd okazjĊ z pracą siĊ zapoznaü, i których opinii dane byáo autorowi wysáuchaü, potwierdza jednak, Īe wáaĞnie ten aspekt stanowi jej najwiĊkszą atrakcjĊ. Niech tak zatem pozostanie i polityczny kontekst jarociĔskiej imprezy, miast byü jedynie nie-uniknionym uzupeánieniem owego opracowania, stanie siĊ jego oficjalną puentą. Istnieje wiele materiaáów dotyczących festiwali w Jarocinie. DostĊpne są liczne pozycje w caáoĞci poĞwiĊcone temu zagadnieniu, albumy, ksiąĪki. W pracy niniejszej swego rodzaju podstawą, bazą porządkującą caáą wiedzĊ, byá wydany przez IPN album Jarocin w obiektywie bezpieki, w którym oprócz doĞü obszer-nego opracowania caáej historii imprezy, wzbogaconego fotografiami i wypo-wiedziami róĪnych osób z nią związanych, zamieszczono sporo materiaáów ope-racyjnych SáuĪby BezpieczeĔstwa. Bardzo pomocne okazaáy siĊ strony interne-towe, takie jak: www.jarocinskiefestiwale.pl oraz www.jarocin-festiwal.com. Pierwsza z nich udostĊpnia w caáoĞci m.in. wszystkie foldery festiwalowe.

(2)

Dru-ga jest zaĞ pewnego rodzaju kompendium wiedzy na ten temat, zawierającym mnóstwo wywiadów i artykuáów z prasy (i tej nowej, i tej z czasów festiwalu). Pozycje poĞwiĊcone bezpoĞrednio Jarocinowi dopeániają filmy dokumentalne, takie jak np. Dzieci Jarocina, Fala – Jarocin ‘85, Jarocin 82, czy My Blood,

Your Blood. Dobrym Ĩródáem wiedzy są takĪe wszelkie publikacje dotyczące

poszczególnych wykonawców, bądĨ teĪ muzyki rockowej i muzyki w ogóle, w których siáą rzeczy czĊsto mówi siĊ o Festiwalu Muzyków Rockowych.

Praca zamyka siĊ w trzech rozdziaáach. Pierwszy dotyczy historii powstania przeglądu w Jarocinie. W drugim omówiony jest przebieg imprezy w kolejnych latach, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zmieniające siĊ w poszczególnych jej okresach trendy. W ostatnim rozdziale starano siĊ ukazaü imprezĊ w kontek-Ğcie politycznym, doprowadzając do konkluzji, iĪ Jarocin bez warunków poli-tycznych (presji politycznej), w których zaistniaá, nie zyskaáby takiego znacze-nia. Z tymi warunkami związany jest równieĪ wybór okresu omawianego w niniejszej pracy. Po nim wszakĪe odbyáo siĊ jeszcze piĊü edycji (do 1994 r.). 1980–1989 – z zaáoĪenia są to po prostu lata istnienia festiwalu w PRL, gdyĪ wáaĞnie wtedy moĪna mówiü o specyficznej jego roli. Przyjąwszy takie warunki, jedyna wątpliwoĞü mogáaby siĊ pojawiü w przypadku roku 1989, kiedy to im-preza odbyáa siĊ juĪ po czerwcowych wyborach. Jednak, biorąc pod uwagĊ brak ewidentnej granicy miĊdzy PRL a III RP (oprócz 4 czerwca 1989 równie dobrze zdarza siĊ uznawaü, np. datĊ 29 grudnia tego samego roku, gdy przyjĊto uchwaáĊ zmieniającą nazwĊ paĔstwa), ta edycja takĪe zostaáa uwzglĊdniona.

Ostatnią – wymagającą wyjaĞnienia – jest kwestia uĪywanych w opracowa-niu nazw wáasnych. Stosunkowo czĊsto, czy to w tekĞcie, czy w przypisach wy-mieniani są caáymi seriami wykonawcy, wystĊpujący danego roku w Jarocinie. Zdarzające siĊ przeinaczenia ich nazw pochodzą bezpoĞrednio ze Ĩródeá. Zatem jeĞli nazwa jednego zespoáu w róĪnych miejscach pracy zapisana jest odmiennie, znaczy to, Īe tak samo przedstawia siĊ sytuacja w cytowanych folderach festi-walowych.

1. Geneza festiwalu

1.1. Wielkopolskie Rytmy Máodych

HistoriĊ funkcjonującego od 1980 roku Ogólnopolskiego Przeglądu Muzyki Máodej Generacji w Jarocinie, przemianowanego w roku 1983 na Festiwal Mu-zyków Rockowych, naleĪaáoby rozpocząü od przedstawienia (dziaáających caáą dekadĊ wczeĞniej w tym samym mieĞcie) Wielkopolskich Rytmów Máodych. Nie jest chybionym stwierdzenie, iĪ ów festiwal nie mógáby powstaü na taką skalĊ w latach 80., gdyby nie impreza, która juĪ od 1970 roku odbywaáa siĊ

(3)

w Jarocinie1. Niemniej jednak, aby uniknąü wszelkich nieporozumieĔ, naleĪy od razu podkreĞliü odrĊbnoĞü obydwu imprez. Wielkopolskie Rytmy Máodych z lat 1970–1979 i festiwal rockowy w latach 80. to dwa róĪne epizody w historii pol-skiej muzyki rozrywkowej.

Przede wszystkim „prototyp” przeglądu miaá charakter lokalny. I choü z cza-sem charakter ten ulegaá zmianie (coraz liczniej przybywaáy na festiwal zespoáy z coraz odleglejszych zakątków kraju), to oficjalnie impreza do koĔca swego istnienia miaáa na celu promowanie grup z Wielkopolski. Kolejną zasadniczą róĪnicą miĊdzy Jarocinem lat 70. a Jarocinem nastĊpnej dekady byá brak w tym pierwszym miejsca na kontestacjĊ, brak zespoáów krytycznych w swym wyrazie wobec ówczesnej rzeczywistoĞci. I wáaĞnie ten bunt, którego brakáo na Wielko-polskich Rytmach Máodych, staá siĊ niemal synonimem caáego wáaĞciwego juĪ festiwalu rockowego począwszy od roku 19802.

Wyszczególniwszy juĪ zasadnicze róĪnice, naleĪy wyjaĞniü, czym jednak Wielkopolskie Rytmy Máodych zasáuĪyáy sobie na staáe miejsce w opracowa-niach historii Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie. Ten bowiem zająü mógá miejsce ustĊpującej lokalnej imprezy, która w oczach ówczesnych wáadz zapisaáa siĊ juĪ jako „grzeczna” i „niegroĨna”.

Rytmy miaáy dla Jarocina bardzo istotne znaczenie. Przede wszystkim dlatego, Īe stworzony w 1980 r. przez Waltera Cheástowskiego festiwal rockowy nie byá dla decy-dentów imprezą zupeánie nową. Niektórzy wrĊcz utoĪsamiali ją z kolejną edycją nie-groĨnych WRM, [...]. Byü moĪe, byá to jeden z powodów, dla którego tak duĪą rockową imprezĊ udaáo siĊ zorganizowaü. NaleĪy przypuszczaü, Īe organizacja festiwalu od pod-staw w innym miejscu byáaby znacznie trudniejsza. [...]

DziĊki temu, Īe WRM funkcjonowaá przez caáą dekadĊ lat siedemdziesiątych, festi-wal, który powstaá w 1980 r., nie byá imprezą caákowicie nową w kalendarzu wydarzeĔ kulturalno-rozrywkowych. Z tej przyczyny, jak twierdzą jego organizatorzy, nie zostaá przez wáadzĊ zauwaĪony i zablokowany. Tradycyjna „grzeczna” impreza nie wzbudzaáa przecieĪ kontrowersji. O tym, Īe w Jarocinie rozpoczĊáo siĊ coĞ zupeánie nowego, wáoda-rze kultury zorientowali siĊ znacznie póĨniej3.

Pewną ciągáoĞü pomiĊdzy tymi imprezami spowodowaá równieĪ fakt, iĪ w latach 80. przy okazji Przeglądu Muzyki Máodej Generacji, organizując wy-stĊpy gwiazd, jednoczeĞnie nie zrezygnowano z konkursu dla amatorów we wczeĞniejszej formie4.

Tak wiĊc skromnie i na lokalną skalĊ historia festiwalu w Jarocinie rozpo-czyna siĊ w 1970 roku. Pierwsze edycje Wielkopolskich Rytmów Máodych

1_{K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, Jarocin w obiektywie bezpieki, IPN,}_{àódĨ 2004, s. 14.} 2

T. Jopkiewicz, Dziwny jest ten rock, [w:] L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, Encyklopedia polskiego

rocka, In Rock, Konin 1996, s. 17.

3

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 9–14.

(4)

áy swój staáy termin pod koniec wrzeĞnia. Przesáuchania odbywaáy siĊ w sali koncertowej bursy, w klubie Olimp oraz w Domu Kultury Kolejarza, przyci ąga-áy gáównie zespoąga-áy z poáudniowej Wielkopolski5_{. Zespo}_{áy walczyáy o trzy,} przy-znawane przez jury, nagrody: Záotego, Srebrnego i Brązowego Kameleona6.

NaleĪy wspomnieü, iĪ przy okazji imprezy odbywaáy siĊ takĪe prelekcje, warsztaty muzyczne, a takĪe spotkania z dziennikarzami7.

O rosnącej randze i stopniowo poszerzającym siĊ zasiĊgu Rytmów Ğwiad-czyü moĪe choüby to, Īe juĪ w 1973 roku, oprócz uczestniczących w konkursie amatorów, zaproszono równieĪ zawodowych muzyków. Natomiast juĪ VII Wielkopolskie Rytmy Máodych (1976 r.) zagoĞciáy w nowo wybudowanym JarociĔskim OĞrodku Kultury. WydáuĪeniu ulegaá czas kolejnych edycji. Z bie-giem lat na temat Rytmów ukazywaáo siĊ coraz wiĊcej artykuáów w prasie ogól-nopolskiej8.

Wreszcie wĞród uczestników i laureatów konkursu zaczĊli pojawiaü siĊ wy-konawcy spoza Wielkopolski. Na przykáad jednym z laureatów w roku 1977 byáa grupa Taurus z àodzi, zaĞ w roku 1979 wĞród wyróĪnionych znalazá siĊ zespóá Mietek Blues Band z GdaĔska9. I – co w koĔcu chyba najistotniejsze – pojawiają siĊ takĪe grupy, dla których wystĊp i nagroda na Wielkopolskich Rytmach Máodych byáy początkiem wiĊkszej kariery. Pod tym wzglĊdem naj-lepszy przykáad stanowi Biaáostocki zespóá Kasa Chorych, zdobywca Brązowe-go Kameleona w roku 197810, który wpisaá siĊ – choü moĪe nie na poziomie „legendy”, to jednak trwale – do historii polskiego rocka11.

1.2. Muzyka Máodej Generacji

Drugim po Wielkopolskich Rytmach Máodych ogniwem, bez którego naj-prawdopodobniej jarociĔski festiwal rockowy nie mógáby powstaü, byáa Muzyka Máodej Generacji. Pierwsze edycje festiwalu w Jarocinie (1980–1982) nawet nazwĊ przejĊáy od tego ruchu.

5_Tam_{Īe, s. 10.} 6

TamĪe, s. 12. Zob. teĪ: http://www.jarocin-festiwal.com/historia/wrm.html [stan z 14.12.2009].

7_{Zob. http://www.jarocin-festiwal.com/historia/wrm.html.} 8

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 10–12. Np. w 1977 roku o Wielkopolskich

Rytmach Máodych pisaáy: „Dziennik Ludowy”, „Magazyn Muzyczny Jazz”, „Máody Rolnik”, „Na Przeáaj”, „Panorama”, „Sáowo Powszechne”, „Sztandar Máodych”, „ĝwiat Máodych”, „ĩy-cie Warszawy”.

9

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 13. I Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej

Generacji. Jarocin 6–8 VI 80, Biuro Reklam i OgáoszeĔ, Sopot 1980, folder [b.pag.].

10

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 13.

11

(5)

Muzyka Máodej Generacji to hasáo, którym promowano polską muzykĊ roc-kową koĔca lat siedemdziesiątych. Pod tym szyldem w latach 1978–1982 zorga-nizowano wiele koncertów w caáym kraju. Przy czym do dziĞ najbardziej daáy siĊ zapamiĊtaü (pominąwszy juĪ oczywiĞcie sam Jarocin) te towarzyszące od-bywającemu siĊ wówczas latem kaĪdego roku sopockiemu „Pop Session”12.

Tak narodziny owego ruchu wspomina Walter Cheástowski, dotąd zwany „ojcem chrzestnym” festiwalu w Jarocinie:

W 1977 r. pracowaáem w telewizji – w Studio 2. GdzieĞ za drzwiami usáyszaáem bardzo fajną muzykĊ. Uchyliáem drzwi i wszedáem do pokoju, gdzie siedziaá Jacek Sylwin. Kie-dy mi powiedziaá, Īe tak grają polskie zespoáy, nie chciaáem uwierzyü. „Takich zespoáów w Polsce nie ma” – odpowiedziaáem, a on zacząá mi puszczaü kolejne nagrania. Wtedy wiedziaáem juĪ, Īe to moja muzyka. PostanowiliĞmy, Īe musimy coĞ zrobiü, Īeby ona ja-koĞ zaistniaáa. Jacek przekonaá ludzi w Sopocie, Īeby zorganizowaü koncert máodych polskich zespoáów. Tam teĪ w 1978 r. odbyá siĊ pierwszy koncert MMG. Dobrze siĊ przyjąá i pod tą nazwą zrobiliĞmy sporo imprez w caáym kraju13

.

Muzyka Máodej Generacji byáa pierwszą próbą wylansowania caáej grupy ze-spoáów róĪnorodnych stylistycznie, jednak o jednoznacznie rockowym obliczu. Tak jak w latach wczeĞniejszych, máodzi polscy twórcy dziaáali gáównie pod ha-sáem „polska máodzieĪ Ğpiewa polskie piosenki”, tak teraz wraz z nowym nurtem pojawiáo siĊ motto „polska máodzieĪ gra muzykĊ nieustĊpującą zachodniej”14.

I rzeczywiĞcie wielu twórców tego okresu zaczĊáo bardzo wyraĨnie czerpaü z dorobku muzyki zachodniej. Byáo to swego rodzaju przeáamywanie ograniczeĔ dotychczas dominującego w naszym krajowym rocku – przewaĪnie prostego i banalnego w przekazie – big-beatu. W maáym zakresie tendencja taka zauwa-Īalna byáa w muzyce polskiej juĪ znacznie wczeĞniej (prawie od początku deka-dy), choüby w twórczoĞci zespoáów, takich jak SBB czy Budka Suflera15. Nie-kiedy nawet jeszcze nieco dawniej (koniec lat 60.), jako awangarda beatowa, m.in. w wykonaniu zespoáu Klan16. Objawiaáo siĊ to np. poprzez przykáadanie wiĊkszej wagi do umiejĊtnoĞci technicznych, tworzenie bardziej skomplikowa-nych i rozbudowaskomplikowa-nych form, czy teĪ wzmoĪone wykorzystanie instrumentów elektronicznych, przede wszystkim jednak porzucenie jako gáównego tworzywa szablonu prostej piosenki. Lecz na szerszą skalĊ, jako ogólny trend, owo wycho-dzenie poza ramy big-beatu (przez siĊganie do stylistyki zachodnich gatunków

12

M. Jacobson, Muzyka máodej generacji, Fundacja „Sopockie Korzenie”, GdaĔsk 2009, s. 8–48.

13_Wypowied_{Ĩ W. Cheástowskiego [w:] K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 15.} 14

L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 16.

15 _Tam_{Īe, s. 15–16, 78–79, 366–369.} 16

TamĪe, s. 15, 229–231; R. WolaĔski, Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej, Agencja Wydaw-nicza MOREX, Warszawa 1995, s. 90.

(6)

muzyki rockowej) zaistniaáo dopiero w drugiej poáowie lat 70. i niemal od razu zostaáo mianowane Muzyką Máodej Generacji17.

Ruch ten – jako forma promocji – zasáuĪyá siĊ gáównie stworzeniem w pol-skim show-biznesie przestrzeni dla wykonawców dotychczas niszowych. Wbrew nazwie, twórcy spod tego znaku wcale niekoniecznie byli ludĨmi máo-dymi. Raczej to ich muzyka skierowana byáa do máodego odbiorcy i to wáaĞnie máody odbiorca zgáaszaá wówczas na tĊ muzykĊ najwiĊksze zapotrzebowanie18.

Tak jak po Wielkopolskich Rytmach Máodych, festiwal rockowy w Jarocinie odziedziczyá caáą bazĊ organizacyjną, tak teĪ Muzyce Máodej Generacji za-wdziĊczaá on wáaĞnie ową otwartoĞü na nieodkrytych jeszcze, niemających do-tąd moĪliwoĞci zaprezentowania siĊ gdziekolwiek indziej twórców.

Zatem oficjalnym początkiem tego ruchu byá sopocki koncert z roku 1978. Pierwsza edycja Muzyki Máodej Generacji odbyáa siĊ (13–16 lipca 1978) równo-legle z MiĊdzynarodowymi Konfrontacjami Muzycznymi „Pop Session ‘78”. O ile w Konfrontacjach, mających swoje miejsce w Operze LeĞnej, obok grup zagranicznych uczestniczyáy takĪe polskie (posiadające juĪ ustaloną renomĊ), o tyle w ramach Muzyki Máodej Generacji prezentowaáy siĊ tylko krajowe ze-spoáy19, przewaĪnie szerzej wówczas nieznane20.

Warto odnotowaü, jakie formacje po raz pierwszy w historii wystąpiáy pod tym szyldem. OtóĪ byli to: Drive, Exodus, Heam, Irjan, Kombi oraz Krzak21. Od razu naleĪy zauwaĪyü, iĪ trzy spoĞród nich (Exodus, Kombi i Krzak) do dziĞ są grupami najlepiej kojarzonymi wáaĞnie z tym hasáem22.

Sopocka Muzyka Máodej Generacji aĪ do swego koĔca, wiĊc do IV edycji w roku 1981, funkcjonowaáa jako coroczna impreza towarzysząca MiĊdzynaro-dowym Konfrontacjom Muzycznym. Z tym Īe artyĞci najlepiej wypadający danego roku podczas Máodej Generacji w roku kolejnym wystĊpowali juĪ za-zwyczaj w ramach „Pop Session”23.

Obok koncertów w Sopocie Máoda Generacja, począwszy od roku 1979, za-czĊáa goĞciü takĪe w wielu innych polskich miastach, takich jak: PoznaĔ, Kra-ków, Warszawa, Katowice, àódĨ, Wrocáaw, Jelenia Góra oraz w koĔcu równieĪ Jarocin24.

17_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 16.} 18

R. SzczĊsny Wagnerowski, Na Przeáaj – 1.07.1979, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 10–11.

19_{Jedynym wyjątkiem byá zespóá Abraxas z Czechosáowacji, który zaprezentowaá siĊ podczas}

drugiej edycji Muzyki Máodej Generacji, w roku 1979.

20_{M. Jacobson, dz. cyt., s. 8–21.} 21

TamĪe, s. 8.

22_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 151–153, 242–254.} 23

M. Jacobson, dz. cyt., s. 8–21.

(7)

Wszystkie te imprezy cieszyáy siĊ duĪą popularnoĞcią. Niemniej jednak juĪ po kilku latach dziaáalnoĞci, w roku 1982, Muzyka Máodej Generacji przestaje funkcjonowaü. Ostatnie koncerty odbyáy siĊ w àodzi w dniach 28–30 paĨdzier-nika 1982 roku25, lecz juĪ w folderze festiwalowym z Jarocina, wiĊc w sierpniu tegoĪ roku, Walter Cheástowski przewiduje koniec imprezy. We wstĊpie tej bro-szury pisze on:

ZaczynaliĞmy pierwszym, historycznym koncertem Muzyki Máodej Generacji w So-pocie podczas POP SESSION 1978.

DziĞ nie ma juĪ wiĊkszego miasta, w którym nie odbyáby siĊ przegląd muzyki rocko-wej lub duĪy koncert plenerowy.

ZaczynaliĞmy od braku prawdziwej muzyki rockowej na naszym rynku – obecnie za-stanawiamy siĊ, czy nie jest jej za duĪo, czy publicznoĞü wytrzyma kilkadziesiąt „Wood-stock’ów” rocznie?

KiedyĞ trzeba byáo zabiegaü o zorganizowanie naszych koncertów we wszystkich in-stytucjach artystycznych propagujących muzykĊ, teraz „Īyją” one, eksploatując muzykĊ rockową do granic moĪliwoĞci i pojemnoĞci rynku.

Grozi nam stagnacja artystyczna. Fonografia i Ğrodki masowego przekazu nie zmusza-ją do rozwoju ze wzglĊdu na ogromne opóĨnienie dziaáania w stosunku do bieĪących wydarzeĔ. Pozostaá tylko jeden mechanizm dopingujący – mechanizm dobrze pojĊtej konkurencji26.

Na zakoĔczenie folderu Cheástowski stwierdza jeszcze, iĪ najprawdopodob-niej Jarocin ‘82 zamknie dziaáalnoĞü Muzyki Máodej Generacji. DziĊkuje wszystkim, którzy przyczynili siĊ do tych kilku owocnych lat. Wymienia zarów-no nazwiska organizatorów, jak i prawie wszystkie zespoáy, które braáy udziaá w koncertach spod tego znaku27.

Koniec Muzyki Máodej Generacji rzecz jasna nie oznacza koĔca polskiego rocka. ĝwiadczy tylko o zamkniĊciu pewnego okresu. Znika tylko hasáo, które po prostu istnieü juĪ nie musi. W ciągu tych 4–5 lat speániáo swoje zadanie, roz-powszechniáo polski „ĞwieĪy” i „máody” rock. WiĊkszoĞü zespoáów dziaáa dalej, powstają nowe. I – co najwaĪniejsze – jarociĔski festiwal, jako bezpoĞredni spadkobierca Muzyki Máodej Generacji, nadal stanowiü bĊdzie otwartą ĞcieĪkĊ kariery dla początkujących muzyków.

25_Tam_Īe. 26

WypowiedĨ W. Cheástowskiego [w:] III Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji.

Jarocin, 24–26.08.1982, Biuro Usáug Promocyjnych, Sopot 1982, folder [b.pag.].

27

Są to: Aneks, Art Rock, Boczny Tor, Brak, Browar Blues Band, Co Kto Lubi, Cuby, Cytrus, Drive, DĪem, Easy Rider, Exodus, Gabinet, Heam, Irjan, Karton, Kasa Chorych, Kombi, Krót-kie SpiĊcie, Kryzys, Krzak, Kwadrat, Kwadro, LSD, Mietek Blues Band, Nocne Szczury, Ogród WyobraĨni, Opozycja, Orkiestra Do UĪytku WewnĊtrznego, Perfect, Pick-up, Pieprz, Play Back, Remont II, Res Publika, Rock Union, Sektor A, System, Tandem Blues, Trzeci Ukáad, TSA, Ukáad, Zjednoczone Siáy Natury „Mech”.

(8)

1.3. Narodziny Pierwszego Ogólnopolskiego Przeglądu Muzyki Máodej Generacji

Po prezentacji „rodziców” Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie, na-leĪy pokrótce przybliĪyü okolicznoĞci, w jakich siĊ oni „poznali”.

Dwa dotąd niezaleĪne byty (Wielkopolskie Rytmy Máodych oraz Muzyka Máodej Generacji), áącząc swoje siáy, daáy nam w 1980 roku Pierwszy Ogólno-polski Przegląd Muzyki Máodej Generacji. Jak wspomina W. Cheástowski, ini-cjatywa wyszáa ze strony organizatorów jarociĔskich Rytmów. Zgáosili siĊ oni do Jacka Sylwina z propozycją zaaranĪowania w ich mieĞcie wiĊkszego koncer-tu z udziaáem zespoáów Máodej Generacji. OdpowiedĨ byáa pozytywna. Festiwal bĊdący ostatecznym efektem tych rozmów festiwal niewątpliwie przerósá ocze-kiwania zarówno jednej, jak i drugiej strony. Lokalizacja tak wpáywowej, naj-wiĊkszej w Polsce rockowej imprezy byáa wiĊc niejako dzieáem przypadku28.

Zasáugi obojga „rodziców” Przeglądu naleĪy traktowaü równorzĊdnie. Swoje istnienie zawdziĊcza on w takim samym stopniu obydwu stronom. Po Rytmach odziedziczyá bowiem bazĊ organizacyjną i – jakĪe niezbĊdne – zaufanie wáadz, zaĞ Muzyce Máodej Generacji, która w ciągu dwóch lat dziaáalnoĞci zdąĪyáa siĊ juĪ staü uznaną marką, zawdziĊczaá uczestnictwo topowych artystów, a wiĊc i rozgáos wĞród widowni29.

RównieĪ formuáa nowo powstaáej imprezy byáa poáączeniem obydwu wzor-ców. Z jednej strony – koncerty gwiazd30, z drugiej – konkursowe przesáuchania dla amatorów jako kontynuacja Wielkopolskich Rytmów Máodych31. Schemat ten zachowaá siĊ przez caáe lata 80.

O tym, Īe jarociĔski festiwal rockowy jest spadkobiercą jednoczeĞnie dwóch róĪnych, wczeĞniejszych projektów, Ğwiadczy dodatkowo fakt, iĪ od początku bywaá utoĪsamiany naprzemiennie z kaĪdym z nich. W mediach bardzo czĊsto byá opisywany po prostu jako kolejna edycja Wielkopolskich Rytmów Máo-dych32. JednoczeĞnie w pierwszych broszurach festiwalowych (lata 1980–1982) mówi siĊ o nim wyáącznie w kontekĞcie Muzyki Máodej Generacji33. To z kolei

28_{K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 15.} 29

TamĪe, s. 14.

30_{Zespoáów, które pod szyldem Muzyki Máodej Generacji zdąĪyáy siĊ juĪ wypromowaü, znanych}

z radia i telewizji.

TamĪe, s. 10–15.

33_{I Ogólnopolski Przegl}_{ąd Muzyki Máodej Generacji...; II Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej}

Generacji. Jarocin 11–13.06.81, folder, [b.r.m.w.], [b.pag.]; III Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji. Jarocin...

(9)

nie przeszkadza znów w folderze z czwartej edycji festiwalu (z 1983) stwierdziü, iĪ „spotykamy siĊ w Jarocinie po raz czternasty”34.

2. Festiwal Muzyków Rockowych. Ewolucja stylistyki

2.1. Rock Máodej Generacji (1980–1982)

Mówiąc o historii i przebiegu kolejnych edycji jarociĔskiego festiwalu w la-tach 80., najlepiej bĊdzie podzieliü ją najpierw na pewne okresy, ze wzglĊdu na dominacjĊ danej stylistyki.

Pierwszym doĞü wyraĨnie rysującym siĊ odcinkiem czasu są tutaj lata 1980– 1982. Jest to okres panowania Muzyki Máodej Generacji, co akurat áatwo za-uwaĪyü, choüby dziĊki funkcjonującej wówczas nazwie festiwalu.

Wprawdzie, jak wielokrotnie podkreĞlano, z zaáoĪenia hasáo to nie jest okre-Ğleniem Īadnego konkretnego stylu, niemniej jednak z perspektywy dnia dzisiej-szego moĪna je tak odbieraü, gdyĪ mimo zróĪnicowania, grupa twórców spod tego znaku stanowiáa pod pewnymi wzglĊdami spójny kierunek w polskim roc-ku. WszakĪe byáy to zespoáy o podobnych celach i motywacjach, dziaáające w podobnym czasie historycznym, dodatkowo promowane wspólnym hasáem. Siáą rzeczy wiĊc prawie wszystkie one są dziĞ „na ucho” rozpoznawalne i z tym wáaĞnie hasáem kojarzone35.

Jednak, nawet jeĞliby siĊ nie zgodziü z pojĊciem Muzyki Máodej Generacji jako nazwą stylu, naleĪy zwróciü uwagĊ, iĪ zasugerowane powyĪej granice okresu i tak odznaczają siĊ doĞü wyraĨnie. Rok 1980 bez Īadnych wątpliwoĞci, po prostu jako data pierwszego Przeglądu Muzyki Máodej Generacji w Jarocinie. Natomiast rok 1982 uznamy za kraĔcowy, jako Īe nastĊpny (1983) rozpoczyna juĪ niepodwaĪalną dominacjĊ muzyki punkowej, bĊdącej dotychczas rzadkoĞcią36.

Pierwszy festiwal w Jarocinie odbyá siĊ w dniach 6–8 czerwca 1980 roku. Koncerty gwiazd odbywaáy siĊ kaĪdego wieczora w amfiteatrze. Amatorów zaĞ przesáuchiwano w godzinach wczeĞniejszych w JarociĔskim OĞrodku Kultury. Gáówną nagrodą nadal byá Záoty Kameleon, przyznawany jednak nie przez jury, a przez publicznoĞü37.

34_{WypowiedĨ W. Cheástowskiego [w:] Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin, 8–14.08.1983,}

Biuro Usáug Promocyjnych, Sopot 1983, folder, s. 1.

35_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 16–17.} 36

Dla ĞcisáoĞci naleĪy dodaü, iĪ juĪ rok 1982 byá doĞü obfity w punk rock, lecz absolutnie nie ma jeszcze w tym przypadku mowy o jego dominacji.

37

I Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji...; K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek,

(10)

WĞród wykonawców obu grup moĪna spotkaü nazwy powszechnie znane obecnie. OczywiĞcie wiĊcej tych rozpoznawalnych do dnia dzisiejszego byáo poĞród gwiazd, które stanowili: Arbiter Elegantiarum, Kasa Chorych, Kombi, Krzak, Kwadrat, Maanam, Porter Band, Turbo oraz Zjednoczone Siáy Natury „Mech”38. Stylistycznie od powyĪszego zbioru ewidentnie odstawaáo jedynie Turbo, grające maáo jeszcze wówczas popularny w Polsce hard rock.

Na szczególne uznanie zasáugują takĪe początkujący muzycy. Do konkursu spoĞród piĊüdziesiĊciu siedmiu zgáoszeĔ zakwalifikowano piĊtnaĞcie zespo-áów39_{. Nie dotar}_{á (z powodu szkolnych problemów jego czáonków) warszawski} Kryzys40, zatem ostatecznie o nagrodĊ walczyáo czternaĞcie kapel. W gronie tych artystów – przewaĪnie dopiero debiutujących na scenie – pojawiają siĊ i grają Ğwietne koncerty m.in. grupy takie, jak choüby DĪem, czy Ogród Wy-obraĨni. Ten pierwszy nie byá co prawda debiutantem. Jego dotąd nieregularna dziaáalnoĞü trwaáa juĪ kilka lat, lecz wáaĞnie ów jarociĔski wystĊp wzbudziá wreszcie ogólnopolskie zainteresowanie grupą, dziĊki czemu dziĞ nie trzeba jej chyba nikomu przedstawiaü41. Drugi natomiast, nieco obecnie zapomniany, wówczas zrobiá najwiĊkszą furorĊ, zdobywając gáówną nagrodĊ42. Przez kolejne lata byáo charakterystyczne dla Jarocina, iĪ wiĊkszym echem niĪ koncerty gwiazd odbijaáy siĊ przeglądy konkursowe.

Warto równieĪ wspomnieü, Īe jedynym punkowym wykonawcą biorącym tego roku udziaá w konkursie byá zespóá Nocne Szczury. WystĊp tej grupy z Wáadysáawowa zostaá wówczas niezrozumiany i potraktowany jak „dziwa-dáo”43. Np. pewien nieznany autor w „Gazecie Zachodniej” nastĊpująco komen-tuje tĊ prezentacjĊ:

Ach, jakĪe oni Ğciskali bezbronne szyjki gitar, jakĪe dáawili i szarpali struny. Takie Noc-ne Szczury z Wáadysáawowa caáą swoją ideologiĊ przekazywaáy w trzech akordach po-wtarzanych z zawziĊtoĞcią. Do tego dochodziá zaĞpiew w zupeánie innych tonacjach

38

I Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji...; M. Jacobson, dz. cyt., s. 13; L. GnoiĔski,

J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 5–7, 218–219, 242–254, 276–287, 338–340, 419–422. SpoĞród tych dziewiĊciu nazw tylko dwie (Arbiter Elegantiarum i Kwadrat) dziĞ juĪ rzeczywiĞcie niewiele komukolwiek mówią. Warto jednak zauwaĪyü, iĪ za pierwszą z nich kryá siĊ zespóá, którego czáonkiem byá wówczas Marek BiliĔski.

39

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 16. Byáy to: Argus, Art Rock, Cuby,

Cy-trus, DĪem, Easy Rider, Kryzys, Kwadro, Mietek Blues Band, Nocne Szczury, Ogród Wy-obraĨni, Paradoks, Play Back, Remont II, Ukáad.

40

41_{R. Wola}_{Ĕski, dz. cyt., s. 45–46; L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 140–246.}

42 _{ħródáo: http://www.venco.com.pl/~janus/ [stan z 13.03.2010]; M. Jacobson, dz. cyt., s. 13–18.} 43

(11)

tujących o losie nieszczĊĞliwych nastolatków. Zapisaáem sáowa, ale nie bĊdĊ cytowaá, bo to jest zbyt przeraĪające44.

Innym razem formacjĊ nazywa siĊ „Ğwiadomie zamierzonym ewenementem konkursu”45.

II Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji zorganizowano w dniach 11–13 czerwca 1981 roku. Zachowano wiĊc formĊ trzydniową, przy czym jej wewnĊtrzny ukáad ulegá pewnym modyfikacjom. OtóĪ wystĊpy zaproszonych goĞci, zamiast odbywaü siĊ codziennie (jak to miaáo miejsce w roku ubiegáym), znalazáy siĊ jedynie w rozkáadzie ostatniego dnia, jako finaá caáej imprezy. Wówczas w jarociĔskim amfiteatrze razem z gwiazdami zaprezentowaá siĊ takĪe zdobywca Záotego Kameleona, wyáoniony podczas przesáuchaĔ konkursowych trwających przez dwa wczeĞniejsze dni w JarociĔskim OĞrodku Kultury46.

Ranga imprezy rosáa. ĝwiadczy o tym chociaĪby iloĞü zespoáów zgáoszo-nych do przeglądu, niemal dwukrotnie przewyĪszająca tĊ ubiegáoroczną. Grup ubiegających siĊ o udziaá byáo tym razem dokáadnie sto siedem. Podobnie jak rok wczeĞniej, z caáej puli zakwalifikowano ich piĊtnaĞcie47. Podczas tej edycji zaprezentowaáy siĊ dwie punkowe kapele, tj. Brak i Opozycja48. Wypada pod-kreĞliü obecnoĞü w tej drugiej Zygmunta „MuĔka” Staszczyka, który za kilka lat – razem z zespoáem T.Love – zostanie jednym z czoáowych przedstawicieli pol-skiej sceny punkowej49. Poza tymi nielicznymi wyjątkami (do których za chwilĊ dodamy jeszcze laureata przeglądu) dominowaáa stylistyka lat 70. – urozmaica-ny na róĪne nieĞmiaáe sposoby rock, blues i jazz-rock. Zdobywcą Záotego Kame-leona okazaáa siĊ, odbiegająca od najpowszechniejszej wtedy konwencji, forma-cja TSA z Opola. Podobnie jak w minionym roku, podczas pierwszej edycji jarociĔskiego przeglądu, rozpoczĊáy siĊ wielkie czasy dla zespoáu DĪem, tak teraz, wraz ze zwyciĊstwem w drugiej jego edycji, droga do sáawy otworzyáa siĊ przed TSA. Grupa zainspirowana australijskim AC/DC wyróĪniaáa siĊ ostrym heavymetalowym brzmieniem. W 1981 roku byá to jedyny w Jarocinie zespóá grający heavy metal. W owym czasie opolanie wystĊpowali jeszcze bez wokali-sty, jednak to wáaĞnie tutaj spotkali siĊ z Markiem Piekarczykiem. Ten

44_{Autor nieznany, Gazeta Zachodnia, 06.1980, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 16.} 45

R. Radoszewski, Non Stop 96/1980, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 16.

46_{II Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji...} 47

TamĪe [b.pag.]; M. Jacobson, dz. cyt., s. 19–20. Zespoáy zakwalifikowane to: Art Rock, Bocz-ny Tor, Brak, Browar Blues Band, Co Kto Lubi, Easy Rider, Gabinet, Karton, LSD, Opozycja, Pick-up, Pieprz, System, Tandem Blues, TSA. W suplemencie folderu festiwalowego mowa jest jeszcze o szesnastym wykonawcy – Sektorze A.

48

II Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji...

49

(12)

powaá na Przeglądzie z grupą Sektor A, lecz juĪ niebawem jego gáos staü siĊ miaá wizytówką TSA50.

Zatem finaáowy koncert festiwalu obejmowaá wystĊpy czworga zaproszo-nych gwiazd (DĪem, Kasa Chorych, Ogród WyobraĨni i Perfect) oraz zwyciĊzcy konkursu51. RównieĪ w tym gronie TSA wykazywaáo najwiĊkszą odrĊbnoĞü stylistyczną. Biorąc wiĊc pod uwagĊ jednoczesne entuzjastyczne przyjĊcie przez publicznoĞü, nie dziwi, iĪ grupa juĪ kilka miesiĊcy póĨniej, razem z nowym wokalistą, sama mogáa poszczyciü siĊ mianem gwiazdy52.

Kolejna edycja przez wielu uznawana jest za przeáomową w historii festiwa-lu53. Mający tym razem miejsce w dniach 24–26 sierpnia 1982 roku Przegląd byá przecieĪ pierwszym po 13 grudnia. Warto nadmieniü, iĪ wáaĞnie z powodu ogra-niczeĔ wynikających z wprowadzenia stanu wojennego nie odbyáy siĊ tego roku imprezy, takie jak choüby Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu, czy teĪ muzyczny festiwal w Sopocie54.

Jarocin, wprawdzie nie bez uprzednich problemów, istniaá nadal i miaá siĊ dobrze. W trzydniowej formule powrócono do wzorca z pierwszej edycji, tzn. kaĪdego dnia najpierw organizowane byáy koncerty konkursowe, zaĞ wieczora-mi prezentowali siĊ zaproszeni goĞcie. Jednak – w przeciwieĔstwie do poprzed-nich edycji – tym razem wszystkie wystĊpy miaáy miejsce w amfiteatrze. Zwią-zane to byáo z liczniejszą z roku na rok widownią. Wedáug róĪnych Ĩródeá do Jarocina zjechaáo wówczas od 6 do 8 tysiĊcy máodych sáuchaczy55. RównieĪ z tej przyczyny na początek kaĪdego z festiwalowych dni zaaranĪowano otwarte dla publicznoĞci próby56.

Ubiegáoroczny laureat – zespóá TSA – w tej edycji, juĪ jako jeden z zapro-szonych goĞci, stanowiá najwiĊkszą atrakcjĊ imprezy. Poza tym gwiazdami byáy grupy Art Rock oraz Republika57.

WciąĪ rosáo zainteresowanie konkursem. Tego roku zgáosiáo siĊ sto szeĞü-dziesiąt jeden zespoáów, z czego jury zakwalifikowaáo dwadzieĞcia siedem58.

50

P. Nagáowski, TSA, MáodzieĪowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1985, s. 9–10; L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 414–418.

51

II Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji...

52 _{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 414–418.} 53

A. Krawczyk, Jarocin, Agencja „REPORTER”, Warszawa 1992, [b.pag.].

54

55

A. Puzon, Gazeta PoznaĔska 03.09.82, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 28; K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 25.

56

K. Hipsz, Na Przeáaj 2.10.1982, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 40–41.

III Ogólnopolski Przegląd Muzyki Máodej Generacji... Byáy to: After Blues, Atomic, Bar, Bez

(13)

Kon-Ciekawostką z obecnego punktu widzenia moĪe byü wyeliminowanie na tym etapie zmagaĔ czĊstochowskiego Teenage Love Alternative (póĨniejsze T.Love)59.

Trzeci Przegląd – w przeciwieĔstwie do poprzednich – nie przyniósá Īadnej wielkiej eksplozji sáawy którejkolwiek z konfrontujących siĊ grup. ZwyciĊzcą zostaáa Rekonstrukcja z Kalisza, która z umiarkowanym powodzeniem dziaáaáa jeszcze kilka lat, po czym rozwiązawszy siĊ, zostaáa niemal caákiem zapomnia-ną. Nieco korzystniej przedstawia siĊ z dzisiejszej perspektywy formacja RSC, wówczas w konkursie sklasyfikowana na drugiej pozycji. Wprawdzie ten rze-szowski zespóá równieĪ w kilka lat póĨniej rozpadá siĊ, lecz w przeciwieĔstwie do kaliszan zdoáaá zostawiü po sobie wydane nagrania60.

Rok 1982, zwiastując juĪ nowe trendy, przyniósá teĪ w koĔcu doĞü znaczącą stawkĊ zespoáów punkowych, byáy to m.in. grupy: Detonator, Kontrola W... (póĨniejsze Kosmetyki Mrs. Pinki), ĝmierü Kliniczna i chyba przede wszystkim SS-20 (póĨniej Dezerter)61. Ci ostatni skorzystali z zaproszenia ekipy filmowej Pawáa KarpiĔskiego, krĊcącej na miejscu film dokumentalny Jarocin ‘82 i udzielili przed jej kamerami wywiadu62. Niedáugo potem zostaáo to doĞü barw-nie skomentowane przez pewnego publicystĊ:

[...] ekipa Wytwórni Filmów Dokumentalnych zaprasza punkowy zespóá SS-20 na obiad. Zawodowcy krĊcą film o polskich punkach. PrzeĪywają jednak rozczarowanie, gdyĪ máodzi ludzie nie plują do talerzy, nie jedzą rĊkami, nikomu siĊ nie odbiáo. Są normalni63.

2.2. Lata dominacji muzyki punkowej (1983–1985)

NastĊpnym okresem w historii jarociĔskiego festiwalu jest czas zdecydowa-nej przewagi stylistyki punkowej. Przypada on na lata 1983–1985, bĊdące jed-noczeĞnie najlepszymi dla tej imprezy. Nigdy wczeĞniej i nigdy póĨniej nie zy-skaáa ona takiego rozmachu organizacyjnego oraz takiej popularnoĞci, zarówno wĞród uczestników, jak i widzów.

Pojawienie siĊ nowych trendów z zadowoleniem odnotowali organizatorzy, pisząc w 1983 roku: „Cieszy nas zauwaĪalna zmiana gustów muzyków i pu-blicznoĞci. Na estradzie przestaje dominowaü klasyczny juĪ hard rock, do gáosu dochodzi nowe pokolenie”64.

trola W..., Kwadrans, Meness, Rejestracja, Rekonstrukcja, RSC, Sekta, SS-20, System, ĝmierü Kliniczna, Tandem Blues, Wóz Harego, XXCS.

59

M. Patryas, T.Love. PotrzebujĊ wczoraj, Lampa i Iskra BoĪa, Warszawa 2007, s. 26.

60 _{ħródáo: http://www.dziennik-wielkopolski.pl/felietony/czesc-6-rekonstrukcja.html}

[stan z 29.03.2010]; L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 364–365.

61

K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 25.

62_Tam_{Īe, s. 29.} 63

K. Hipsz, Na Przeáaj 2.10.1982, [w:] M. Jacobson, dz. cyt., s. 41.

64

(14)

Punk to muzyka z zaáoĪenia prosta (nieraz wrĊcz demonstracyjnie), w cha-rakterze agresywna, buntownicza i bezkompromisowa65.

Wraz z rokiem 1983 przyszáy do Jarocina spore zmiany. Impreza zmieniáa swą nazwĊ na Festiwal Muzyków Rockowych. JednoczeĞnie rozrosáa siĊ do wielkich rozmiarów, trwaáa teraz równo tydzieĔ, od 8 do 14 sierpnia 1983 r. CzĊĞü koncertów przeniesiono na stadion, dziĊki czemu wreszcie wszyscy chĊtni mogli siĊ pomieĞciü (co najmniej kilkanaĞcie tysiĊcy fanów)66. Do konkursu zgáosiáo siĊ aĪ trzysta piĊü zespoáów. Z tej puli komisja wytypowaáa ich zaled-wie dwadzieĞcia piĊü67. Siedmiodniowa rozbudowana formuáa nie byáa wiĊc wynikiem duĪej liczby chĊtnych, raczej zaĞ konsekwencją realizowania dwóch innych pomysáów. Po pierwsze, zorganizowano w tym roku specjalne przesáu-chania dla wszystkich zespoáów, „[...] które przyjadą w ciągu trzech pierwszych dni festiwalu [...] na wáasny koszt i ryzyko”68. Stanowiáo to dla nich dodatkową szansĊ na zakwalifikowanie siĊ do wáaĞciwego konkursu. Pomysáodawcy tego rozwiązania opisali je nastĊpująco:

Jest to nowa propozycja dla máodych muzyków. Chcemy w ten sposób uniknąü báĊdów w pracy Komisji Artystycznej kwalifikującej czĊsto na podstawie bardzo Ĩle nagranych taĞm, przez co moĪe „przepaĞü” szereg interesujących propozycji. Oprócz tego ta formu-áa otwartej prezentacji moĪe okazaü siĊ bardzo ciekawa i niezafaászowana Īadną wstĊpną selekcją69.

Po drugie, zaproszono wyjątkowo duĪo goĞci. Zamierzano w ten sposób ukazaü na festiwalu „peáen wizerunek polskiej muzyki rockowej i tej z pograni-cza gatunku”70.

Gwiazd miaáo byü w Jarocinie niemal drugie tyle, co amatorów dopuszczo-nych do konkursu. Zaproszeni byli: Art Rock, Marek BiliĔski, Dezerter, Irek Dudek Session, DĪem, Exodus, Issiael, Martyna Jakubowicz z Zespoáem, Kon-trola W, Lady Pank, Lombard, Mech, Andrzej Nowak z Zespoáem, Oddziaá Za-mkniĊty, Ogród WyobraĨni, Rekonstrukcja, Republika, Rezerwat, RSC, Ryszard

65 _{J. Sobkowiak (Sopel), Punk rock encyklopedia, Mami, Pozna}_{Ĕ 1997, s. 3.} 66

Jarocin w obiektywie..., s. 30.

67_{Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin, 8–14.08.1983, s. 8–20. Zakwalifikowani wykonawcy:}

Aft-2, Aron Rock, Bikini, CDN, CiĊĪka Synteza Organiczna, Igor Czerniawski, Daab, Dom Mody, Equinox, Ersatz, Hak, Stanisáaw Holak, Keys, King Size, Latająca Maszyna Do Szycia, Nie’M, Nowo-Mowa, L.M.K. Panda, Poziom 600, Rejestracja, Salve, Spróty Wór, T.Love Al-ternative, Vacat, Teraz.

68

P. Nagáowski, Scenariusz koncertów Festiwalu Muzyków Rockowych Jarocin ‘83, [b.r.m.w.], [b.pag.].

69

TamĪe.

(15)

Sygitowicz z Zespoáem, ĝmierü Kliniczna, Leszek Winder Super Session71. Ostatecznie jednak nie wszyscy z tej stawki dotarli:

[...] Lady Pank, Lombard i Republika – nie byáo to juĪ miejsce dla nich. Festiwal na tyle zmieniá charakter, Īe tego typu wykonawcy przestali byü w Jarocinie dobrze przyjmowa-ni. Zespoáy wystĊpujące w „reĪimowej” telewizji i próbujące w ten sposób robiü karierĊ postrzegane byáy jako „sprzedajne” i nieautentyczne. JarociĔskiej publicznoĞci trudno byáo zaakceptowaü muzyków, którzy, jak Lombard, wystĊpowali na festiwalu piosenki radzieckiej w Zielonej Górze72.

Wysyp formacji punkowych to gáównie zasáuga wspomnianej wczeĞniej moĪliwoĞci przystąpienia do przesáuchaĔ zespoáów, które nie przeszáy wcze-Ğniejszych kwalifikacji, a które jednak na wáasne ryzyko zdecydowaáy siĊ do Jarocina w ciągu pierwszych trzech dni imprezy przyjechaü. WáaĞnie w tym gronie pojawiáy siĊ grupy, takie jak choüby Abaddon, Defekt Muzgó, czy Sedes, dziĞ juĪ „klasyka” polskiego punk rocka. Tego rodzaju muzyki nie brakowaáo równieĪ wĞród goĞci, byli tam przecieĪ Dezerter, Kontrola W... oraz ĝmierü Kliniczna. W „peánoprawnej” stawce konkursowej punk reprezentowany byá np. przez RejestracjĊ, czy T.Love Alternative73. Po raz pierwszy dla fanów tego gatunku wydzielono specjalne miejsce na widowni, aby ze swoim taĔcem pogo nie musieli wchodziü w drogĊ pozostaáej czĊĞci publicznoĞci74.

ZwyciĊĪyá zespóá Hak. Laureata wyáoniono poprzez gáosowanie, które jed-nak niezbyt skutecznie odzwierciedlaáo faktyczne upodobania sáuchaczy. Zespóá zostaá bowiem wygwizdany podczas koncertu finaáowego. Ów wynik uzasadnia siĊ powszechną niechĊcią tamtejszej widowni do tego typu konkursów i plebi-scytów75.

Hak nie odniósá póĨniej Īadnych znaczących sukcesów, lecz wystĊpujący w nim Paweá Kukiz znany jest dobrze do dziĞ z póĨniejszych projektów, takich jak np. Aya RL, bądĨ Piersi76.

Przyszedá rok 1984. Przy okazji poprzedniej edycji organizatorzy przyznali, iĪ przesadzili z rozmiarem czasowym, zapowiadając jednoczeĞnie, Īe kolejna odsáona „zamknie siĊ w trzech, czterech dniach – zupeánie inaczej zorganizowa-nych i na pewno atrakcyjniejszych dla publicznoĞci”77. Dotrzymano obietnicy. Impreza odbyáa siĊ w dniach 1–4 sierpnia. DoĞü powszechnie uznaje siĊ ten rok

71

Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin, 8–14.08.1983, s. 5.

72

73

TamĪe, s. 31; Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin, 8–14.08.1983, s. 5–20; L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 21, 116–129, 406–411; J. Sobkowiak (Sopel), dz. cyt., s. 39, 44.

74

75_Tam_{Īe, s. 34.} 76

L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 40–42, 333–335.

77

(16)

za najlepszy w historii festiwalu78. We wstĊpie folderu festiwalowego Walter Cheástowski napisaá: „[...] wystąpi kilkadziesiąt bardzo interesujących zespoáów. Reprezentują najwyĪszy poziom zgáoszeĔ od piĊciu lat. Ciekawe, czy to efek-towny koniec, czy wáaĞnie początek?”79.

Liczba kandydatów nieznacznie przewyĪszyáa tĊ ubiegáoroczną. Byáo ich dokáadnie trzystu dwudziestu siedmiu80. Trzydziestu zostaáo wytypowanych do konkursu81. JednoczeĞnie nie zrezygnowano z dodatkowych kwalifikacji dla muzyków, którzy przyjadą na wáasne ryzyko82. Poziom rywalizacji rzeczywiĞcie byá imponujący i wyrównany. Z tego powodu, oraz przez równomierne rozáoĪe-nie gáosów, zamiast jednego wyáoniono ostatecznie aĪ oĞmiu laureatów, a byáy to grupy: Jaguar, Kat, Moskwa, Ostatnie Takie Trio, Piersi, Prowokacja, Ren-dez-Vous i Siekiera83. Dwie zaplanowane wczeĞniej nagrody komuĞ jednak mu-siaáy przypaĞü. Jedną, ufundowaną przez naczelnika miasta, Czesáawa Roba-kowskiego, zdecydowano siĊ wrĊczyü Prowokacji84. Wzmacniacz „Labsound” sponsorowany przez Adama LabogĊ85, stanowiący drugą z nagród, powĊdrowaá do Siekiery jako najbiedniejszego zespoáu ze stawki86.

Owa „záota ósemka” byáa doĞü zróĪnicowana. Kapele, takie jak Prowokacja, Moskwa, czy Siekiera, reprezentujące najmáodszą falĊ punk rocka, wnosiáy do gatunku sporo wáasnych pomysáów, kreując indywidualny styl87. Siekiera uzna-wana byáa za najbardziej ortodoksyjną i brutalną punkową grupĊ88. Do tego Pier-si, ten „rockowy kabaret Pawáa Kukiza”89 od strony muzycznej mieĞciá siĊ w stylistyce punkowej, lecz wbrew jej konwencjom, zamiast zaangaĪowanych tekstów, wykorzystywaá wówczas poezjĊ socrealistyczną. Poza tym mieliĞmy silną reprezentacjĊ heavy metalu w postaci zespoáów Jaguar i Kat. Ten drugi, jak

78

79 _{W. Che}_{ástowski, A teraz oddajmy gáos OJCU, [w:] Folder Szmolder. Festiwal Muzyków}

Roc-kowych – Jarocin 1984, Biuro Usáug Promocyjnych, Sopot 1984, folder, s. 2.

80 _{K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 35.} 81

Folder Szmolder. Festiwal Muzyków Rockowych – Jarocin 1984, s. 7–28. Byli to: Booleetz

Bolls, Browar àomĪa, Jacek Chodam, Eksmisja, Fort BS, Free Blues Band, Holocaust, Idee Fixe, Jaguar, King Size, Kris, Kultura, Madame, Made in Poland, Markiz De Sade, Moskwa, New, Nowo-Mowa, Prosektorium K, Racja Stanu, Rendez-Vous, Ro-Kosz, Roxa, Sekta, Sie-kiera, Stos, Teatr RozmaitoĞci, The Bells Tolling Today For Grenada May Toll Tomorrow For The Whole World, Tramp, ??????.

82

TamĪe, s. 6.

83

84

TamĪe, s. 37.

85 _{Folder Szmolder. Festiwal Muzyków Rockowych – Jarocin 1984, s. 23.} 86

T. BudzyĔski, Taki byá duch czasu, [w:] M. Lizut, Punk Rock Later, Sic!, Warszawa 2003, s. 74.

87_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 290–292, 374–375.} 88

TamĪe, s. 374. T. BudzyĔski, dz. cyt., s. 73.

89

(17)

to juĪ nieraz w historii festiwalu bywaáo, mając za sobą kilkuletnią dziaáalnoĞü, dopiero poprzez sukces w Jarocinie zdobyá naleĪny sobie w kraju rozgáos90. Ca-áoĞü dopeániáy dwie grupy poruszające siĊ na gruntach nieco bardziej konwen-cjonalnych – bluesowe Ostatnie Takie Trio oraz nowofalowe Rendez-Vous, które brzmieniem nawiązywaáo do brytyjskiego The Police91.

WĞród pozostaáych uczestników konkursu oprócz „klasycznego” punkrocka niemaáo byáo teĪ jego bardziej pesymistycznej i mrocznej odmiany, tzw. cold wave. Nienagrodzonymi, acz godnymi odnotowania byáy wystĊpy zespoáów: Abaddon, Fort BS, Kultura, Madame, Made In Poland, Sedes i Variete92.

Ponownie sporo byáo zaproszonych goĞci – dokáadnie dwudziestu93 – lecz tym razem na to grono skáadaáy siĊ przede wszystkim „gwiazdy” wykreowane przez sam festiwal, nie zaĞ jak poprzednio wykonawcy znani z radia i telewizji.

W tym miejscu na pewno za jeden z bardziej udanych naleĪaáoby uznaü wy-stĊp stworzonej z inicjatywy samego Waltera Cheástowskiego grupy Aya RL94. Jednak najlepiej pamiĊtanym wydarzeniem tego roku jest koncert Dezertera, podczas którego doszáo do sprzeczek miĊdzy czáonkami zespoáu a organizatora-mi. Oto relacja jednego z muzyków:

Byáo cholernie gorąco, susza, 30 stopni. DuĪa scena byáa na stadionie. Murawa zmieniáa siĊ w klepisko, z którego unosiáy siĊ káĊby kurzu. Przy 20 tysiącach ludzi nie daáo siĊ od-dychaü. Przed wyjĞciem na scenĊ powiedziaáem Skandalowi, Īeby poprosiá przez mikro-fon straĪaków, by polali páytĊ wodą, bo nie damy rady zaĞpiewaü. Organizatorzy odpo-wiedzieli nam zza konsolety [...] „Albo gracie, albo won ze sceny!”. Skandal na to: „Jak wy traktujecie ludzi?”. Caáy stadion zawrzaá. Organizatorzy wyáączyli nam mikrofony. PublicznoĞü dostaáa szaáu. ZaczĊli rzucaü ziemią w konsoletĊ. [...] W koĔcu w odsáuchu usáyszaáem: „JeĞli zaraz, gnoje, nie zaczniecie graü, to wjedzie tu kilka tysiĊcy zomow-ców, którzy stoją w lesie”. Nie wiem, kto to do nas powiedziaá. Nie chcĊ zgadywaü. Na-piĊcie trwaáo z póá godziny. W koĔcu zdecydowaliĞmy siĊ zagraü95

.

Mimo bardzo gorącej atmosfery oraz prowokacyjnych zachowaĔ kapeli z Dariuszem „Skandalem” Hajnem na czele, wystĊp ten uznaje siĊ za jeden z najlepszych w historii grupy96.

90

TamĪe, s. 220.

91_Tam_{Īe, s. 352–353.} 92

93

Folder Szmolder. Festiwal Muzyków Rockowych – Jarocin 1984, s. 5. Zaproszeni byli:

Apo-geum, Aya RL, Azyl P, Daab, Dezerter, Hak, Instytucja, Issiael, Klaus Mitffoch, Kontrakt, Mi-ster Zoob, Noah-Noah, Omni, Osjan, Shakin’ Dudi, Stach Sojka z zespoáem, ĝmierü Kliniczna, Teraz, TSA, T.Love.

94_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 40–41.} 95

K. Grabowski, Ortodoksi [w:] M. Lizut, dz. cyt., s. 126.

(18)

W roku 1984 rozpoczĊáa siĊ w Jarocinie równieĪ akcja ewangelizacyjna. W jej ramach w koĞciele Ğw. Jerzego odprawiano msze za zmaráych muzyków, które miewaáy ciekawą oprawĊ muzyczną, np. na organach grywaá tam Józef Skrzek97.

Jarocin ‘85 daá siĊ zapamiĊtaü m.in. przez rekordową popularnoĞü. Zgáoszo-nych do konkursu byáo czterystu trzydziestu szeĞciu wykonawców, wiĊc najwiĊ-cej w historii. Wykupiono 18 tys. karnetów98. Impreza odbyáa siĊ w dniach 13– 17 sierpnia 1985 roku99. Koncepcja dodatkowych kwalifikacji dla artystów, któ-rzy nie pktó-rzysáali wczeĞniej swoich nagraĔ, byáa realizowana takĪe tym razem. Wprowadzono jednak pewną innowacjĊ. W przeciwieĔstwie do dwóch poprzed-nich edycji, kwalifikacje zorganizowano nie w pierwszych dniach festiwalu, lecz jeszcze przed jego wáaĞciwym rozpoczĊciem100. Na podstawie nagraĔ zakwalifi-kowano czterdzieĞci osiem grup101, co razem ze szczĊĞliwcami z przedfestiwa-lowych przesáuchaĔ oraz goĞümi dawaáo aĪ sto trzydzieĞci jeden wystĊpów na dwóch scenach (amfiteatr i stadion) jarociĔskiej imprezy102. W prezentacjach konkursowych sporo byáo zimnej fali oraz heavy metalu. IloĞciowo nadal domi-nowaáa muzyka punkowa, lecz wyniki plebiscytu zdradzaáy juĪ zbliĪające siĊ wielkimi krokami osáabienie jej popularnoĞci. Podobnie jak w roku ubiegáym, wyáoniono nie jednego, a wielu laureatów. Tym razem dokáadnie dziesiĊciu, a byli to: Dzieci Kapitana Klossa, Enklawa Eák, Fatum, Ivo Partizan, Joy Band, Kosmetyki Mrs. Pinki, Ro-Kosz, Squier, Test Fobii i Variete103. Oznaką owego osáabienia jest przede wszystkim fakt, iĪ w powyĪszej „záotej dziesiątce” znajdu-je siĊ tylko jedna stricte punkowa kapela – Dzieci Kapitana Klossa. Pozostali reprezentują najczĊĞciej cold wave, heavy metal i rzadziej reggae.

97

TamĪe, s. 39.

98 _{TamĪe, s. 40.} 99

Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin 1985. Awangarda i promocje, Biuro Usáug

Promocyj-nych, Sopot 1985, folder, s. 2.

100

TamĪe, s. 6. Przesáuchania te odbywaáy siĊ w dniach 5–7 oraz 9–10 sierpnia 1985.

101_Tam_{Īe, s. 7–32. Byli to: Abaddon, The Abdabs, After Blues, Agonia, Amnestia, Armia,}

Atlan-tyda, Avenue, Beatris, BM Brigade, Braki w UzĊbieniu, Brigide, The Crazy Blues, Der Sos Fosgen, Dzieci Kapitana Klossa, Faust, Fort BS, Free Blues Band, Grupa Zero, Histeryk Filip, Ivo Partizan, Idee Fixe, Joy Band, Karcer, Kosmetyki Mrs Pinki, Krzysztof Kacperski, Lamen, Mixt Rock, Muzyczny Teatr „Kloszard”, Natasha, NiepodlegáoĞü Trójkątów, Non Iron, Paáa, Prezydent i Opozycja, Ro-Kosz, Sauna, Schpack Division, Skamot, Squier, Stos, Super Market, Test Fobii, Tir, Trade Mark, Vimeil, Wielka àódĨ, Yaga, Zilch.

102

(19)

Zaproszonych byáo dwudziestu szeĞciu goĞci, wĞród których znaleĨli siĊ niemal wszyscy ubiegáoroczni laureaci104. Stylistycznie byáo to bardzo szerokie i róĪnorodne grono.

Do lepiej pamiĊtanych wydarzeĔ tego roku zaliczyü moĪna wystĊp grupy Karcer105, podczas którego wokalista ubrany byá jedynie w skarpetki.

Niewątpliwie jednak najwiĊkszą legendą festiwalu okazaá siĊ koncert Repu-bliki. Najsáynniejszy i najlepszy w jej karierze106. Po tym, jak zespóá zaprezen-towaá siĊ w czasie przeglądu w roku 1982, miaá jeszcze wĞród tutejszej widowni rzeszĊ oddanych wielbicieli. Lecz przez nieobecnoĞü na festiwalach w latach 1983 i 1984 oraz za sprawą gáosów, iĪ zespóá „sprzedaá siĊ” i zdradziá swoją publicznoĞü, iloĞü fanów gwaátownie spadaáa, zaĞ powszechną stawaáa siĊ nie-chĊü, czy wrĊcz nienawiĞü do Ciechowskiego. Mimo to, Republika zdecydowaáa siĊ w 1985 roku podjąü wyzwanie i przyjechaü do Jarocina107. Przebieg tego wystĊpu relacjonowano m.in. nastĊpująco:

Zapowiadający koncert, Piotrek Nagáowski, wyraĨnie zmieszany [...] wyszedá na scenĊ, wypowiedziaá sáowo „Republika” i... musiaá uciekaü co tchu. Rozlegá siĊ huraganowy zagáuszający wszystko gwizd. Zespóá zamknąá oczy i ukazaá siĊ publicznoĞci. Posypaáy siĊ pomidory, zgniáe jaja [...]. „W tym momencie” – powiada Grzegorz – „odezwaáa siĊ we mnie natura buldoga. Stanąáem na krawĊdzi sceny, cháopaki tuĪ za mną. Byáem wĞciekáy, ale postanowiáem, Īe zagramy z caáą bezwzglĊdnoĞcią”. [...] Widownia wyáa w tej ekstazie, Īe byáo ją sáychaü na parĊ wiorst wokoáo. [...] Wreszcie Republika zagraáa. Po trzecim, czwartym utworze publicznoĞü zaczĊáa siĊ uspokajaü. Umilkáy gwizdy. Za-panowaá spokój, a po dalszych kilku minutach dotychczasowy nastrój zacząá przeksztaá-caü siĊ we wáasne przeciwieĔstwo. [...] Po ostatnim utworze, Moja krew, zapadáa chwila ciszy, jak makiem zasiaá, a potem zagrzmiaáo entuzjastyczne dwudziestotysiĊczne Sto

lat! Teraz ludzie nie chcieli wypuĞciü zespoáu ze sceny, ale bisów nie byáo108.

2.3. Punk w defensywie (1986–1989)

Kolejnym i zarazem ostatnim omawianym w niniejszej pracy okresem w dziejach Festiwalu Muzyków Rockowych bĊdzie czas powrotu muzyki pun-kowej z roli dominatora do „opozycji”. Miejscem dotychczasowego lidera dzie-liü siĊ bĊdą teraz róĪne inne (przewaĪnie lĪejsze) gatunki z muzyką taneczną na

104_{Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin 1985..., s. 2. Zaproszeni: Aya RL, Marek Bili}_Ĕski,

Blues Forever – Leszek Winder, Cytrus, Daab, Irek Dudek z zespoáem, DĪem, Israel, Jaguar, Kat, W. Komendarek, Maanam, Madame, Made in Poland, Moskwa, T. Nalepa, Piersi, Porter-Zembaty, Prowokacja, Rendez Vous, Republika, Siekiera, Tilt, T.Love Alternative, Voo Voo, Woo Boo Doo.

105

106_{L. Gnoi}_{Ĕski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 356.} 107

A. Stach, Gwiazdy, Komety & Czad. Republika, Oficyna Litera, Warszawa 1996, s. 49.

(20)

czele. Na te lata przypada równieĪ spadek (moĪe nie drastyczny, ale jednak wy-raĨny) popularnoĞci imprezy109.

Festiwal w roku 1986 zaplanowano na piĊü dni, od 29 lipca do 2 sierpnia. Do konkursu zgáosiáy siĊ dwieĞcie dwadzieĞcia cztery zespoáy, z czego zakwali-fikowano dwadzieĞcia siedem110. Poza tym – juĪ tradycyjnie – organizatorzy zaproponowali artystom alternatywną wzglĊdem nadsyáania nagraĔ drogĊ do wystĊpu w Jarocinie. Tak wiĊc, wzorem roku ubiegáego, chĊtnych przesáuchano „na Īywo” we wczeĞniejszym terminie (24–26 lipca). W tej stawce znaleĨli siĊ m.in. wykonawcy tacy, jak Kobranocka czy Sztywny Pal Azji. W peáni wyko-rzystali oni swoją szansĊ, wchodząc ostatecznie do konkursowej „záotej dzie-siątki”. Ów zbiór, oprócz dwóch wspomnianych zespoáów, tworzyáy formacje: Acapulco, Clochard, Formacja Brudny Widelec, Fort BS, Free Blues Band, Hammer, Karcer i Mikrofony Kaniony111. Niewątpliwie udziaá w festiwalu naj-wiĊkszą sáawĊ przyniósá wáaĞnie grupom Kobranocka i Sztywny Pal Azji, repre-zentującym pospolity w drugiej poáowie lat 80. nurt o nazwie Krajowa Scena MáodzieĪowa112. Punk bliski typowemu grali Karcer i Fort BS. Mniej typowy, bo z wykorzystaniem akordeonu, prezentowaáa miejscowa formacja Acapulco. Klasyczny blues wykonywaá wyáącznie Free Blues Band, zaĞ zespóá Hammer jako jedyny z tego grona preferowaá heavy metal.

SpoĞród nienagrodzonych warte wspomnienia kapele to One Milion Bulga-rians, Ziyo oraz Pudelsi. Ci ostatni za sprawą piosenek takich, jak okrzykniĊta mianem festiwalowego przeboju Rege kocia muzyka, zyskali uznanie wszystkich odáamów publicznoĞci, z wyjątkiem (co chyba oczywiste) rastamanów113.

WĞród zaproszonych, których miaáo byü dwudziestu szeĞciu114, do wa Īniej-szych wydarzeĔ naleĪy zaliczyü popis TSA obchodzącego piĊciolecie dziaáalno-Ğci oraz bardzo dobry koncert DĪemu. Trzeba równieĪ wspomnieü o grupie Test Fobii, która wykonaniem swojej muzyki miaáa sprowokowaü odprawienie na

109

110_{Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin ‘86. Próba siá, Biuro Usáug Promocyjnych, Sopot}

1986, folder, s. 5–23. Byli to: Alter Ego, DNA, Faux Pas, Fort BS, Free Blues Band, GaraĪ w Leeds, Hammer, Izaak, Izba „S”, Kacper Hauzer, Karcer, Kryterium, Kwestia Formalna, Lord Vader, Mikrofony Kaniony, Mirage, Muzyczny Teatr „Kloszard”, Program 3, Pudelsi, Stres, Szpak, The One Milion Bulgarians, Tubylcy Betonu, Woyzeck, Zbrukane Gazety Na Brooklinie, Ziyo, 1984.

111

112

L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 237–239, 395–397.

113_Tam_{Īe, s. 345–346.} 114

Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin ‘86. Próba siá, s. 2. Zaproszeni: Armia, Blues Dudek,

Daab, DĪem, Enklawa, Fatum, Harley Davidson, Ivo Partizan, Izrael, Martyna Jakubowicz, Lech Janerka, Joy Band, Kat, Kosmetyki Mrs. Pinki, Kult, Madame, M...N, Pukin’ Dudi, Ro-kosz, Siekiera, Squier, Test Fobii, Tilt, TSA, Variete, Voo Voo.

(21)

jarociĔskim cmentarzu czarnej mszy. Incydent ten zdominowaá ówczesne relacje z imprezy, przyczyniając siĊ do pogorszenia jej spoáecznego odbioru115.

Na koniec naleĪy zwróciü uwagĊ, iĪ podczas tej edycji po raz ostatni festi-walem opiekowaá siĊ Walter Cheástowski116.

W roku nastĊpnym artystycznymi kierownikami festiwalu zostali Leszek Winder i Marcin Jacobson. Po raz pierwszy zorganizowano go zgodnie z in-strukcjami Ministerstwa Kultury i Sztuki. Poczyniono spore zmiany zmierzające ku komercjalizacji imprezy. Powróciáa mianowicie tendencja, aby zapraszaü przede wszystkim artystów popularnych w kraju, mniej zaĞ gwiazd festiwalo-wych (przez festiwal wykreowanych), znanych tylko jarociĔskiej publicznoĞci. Wszystkie wystĊpy amatorów przeniesiono do amfiteatru, duĪą scenĊ pozosta-wiając wyáącznie dla sáaw.

Impreza odbyáa siĊ w dniach 5–8 sierpnia 1987 roku. Do konkursu zgáosiáy siĊ dwieĞcie siedemdziesiąt trzy grupy, z czego wyáoniono piĊüdziesiąt trzy117. Zrezygnowano z dodatkowych przedfestiwalowych przesáuchaĔ. Odnotowuje siĊ spadek poziomu konkursu. W gáosowaniu zwyciĊĪyá zespóá Detonator BN z Sochaczewa, kolejne miejsca przypadáy kapelom: WaĔka WstaĔka, Wilczy Pająk oraz Stan Zvezda118. Sochaczewianie wykonywali prosty i rytmiczny rock, co jednak bardzo nietypowe, wykorzystywali w swym instrumentarium obój. Stan Zvezda z Warszawy i WaĔka WstaĔka z Rzeszowa nawiązywaáy gáównie do klasycznego rock and rolla. Rzeszowianie byli autorami jednego z tegorocz-nych jarociĔskich hitów zatytuáowanego LeĪajski Full. Stylistycznie odbiegaá od pozostaáych jedynie Wilczy Pająk, który wykonywaá thrash metal. Ponadto, do koncertu finaáowego Rada Artystyczna zaprosiáa jeszcze kilka zespoáów, wĞród nich debiutujących Cháopców z Placu Broni119. Gwiazd byáo dwadzieĞcia osiem120. Co ciekawe, dobrze przyjĊci zostali wykonawcy tak bardzo nietypowi

TamĪe, s. 48.

117

Festiwal Rockowy. Jarocin ‘87, folder, [b.m.r.w.], [b.pag.]. Byli to: Alioth, Alter Ego,

Anasta-zja, Atest, Autoblues, Aurora, Bazys Blues, Brzytwa Ojca, Cela Nr 3, Beer Band Blues, Ch áop-cy z Placu Broni, Defekt Muzgó, Dekiel, Dekret, Der Sos Fosgen, Destroyer, Detonator BN, De Vodka, Dinx Band, Dodna, Dragon, Dum-Dum, Egzekuthor, Farben Lehre, Grass, Kolaboran-ci-Kolaborawo, Krys Blues Band, Kumander, Kryterium, Loss-Arhia, Modor, Nocny Patrol, Poerox, Poziom 600, Raya, Sagitarius, Sex Bomba, Spider, Stan Zvezda, St. Lazare, Tabes, Taurus, Tehas, Ten Dollars, Three Man Three, Trupers, Vincent, Voo Doo, WaĔka WstaĔka, Wielkanoc, Wilczy Pająk, Yaga, Zolo-Du.

L. GnoiĔski, J. SkaradziĔski, dz. cyt., s. 445–448; http://www.jarocin-festiwal.com/1987/1987.

html [stan z 04.06.2010].

120

Festiwal Rockowy. Jarocin ‘87. Zaproszeni: Armia, Bezdomne Psy, Jan BáĊdowski, Daab,

(22)

dla Jarocina, jak np. Czesáaw Niemen, czy teĪ zespoáy o jazzowym zabarwieniu, jak Young Power i Pick-Up121. ĝwietne koncerty dali takĪe Armia, T.Love i RóĪe Europy122.

W 1988 roku organizatorzy zafundowali kolejne zmiany. Amatorów przy-wrócono na duĪą scenĊ, jednoczeĞnie ograniczono iloĞü gwiazd, „z tego wzglĊ-du, Īe wiĊkszoĞü z nich wystąpiáa w Jarocinie w roku ubiegáym. Sytuacja, w któ- rej co roku wystĊpowaliby ci sami wykonawcy, doprowadziáaby [...] do stagna-cji. Mając jednak na uwadze edukacyjny walor skonfrontowania umiejĊtnoĞci máodych wykonawców z tym, co prezentują profesjonaliĞci, zdecydowano siĊ na zaproszenie «gwiazd». W zaáoĪeniu mieli to byü artyĞci, którzy w swoich do-Ğwiadczeniach muzycznych, zaczynając od rocka, wyszli poza ten gatunek”123_.

Ostatecznie grono to skáadaáo siĊ z piĊtnastu zaproszonych goĞci, w skáad których wchodzili: Bezdomne Psy, Blues Band, Blustro, Daab, Klaus Mitffoch, Krzysztof KobyliĔski, Wáadysáaw Komendarek, Non Iron, Recydywa, Jan i Jó-zef Skrzek, Stanisáaw Sojka, T.Love, Turbo, Wilczy Pająk i Ziyo124.

Do festiwalu, mającego miejsce w dniach 3–6 sierpnia, zakwalifikowano siedemdziesiąt trzy zespoáy spoĞród dwustu szeĞüdziesiĊciu trzech pretenden-tów125. ZwyciĊĪyáy Zielone ĩabki, dodatkowo wyróĪniono grupy: Cháopcy z Placu Broni, Dekret, Destroyer, Dragon, Egzekuthor, No Smoking, Pabieda i Vavel Underground. Jarocin ‘88 byá powszechnie krytykowany. W prasie mó-wiáo siĊ o sáabym poziomie zarówno gwiazd, jak i uczestników konkursu. W jednym z numerów czasopisma „NON STOP” umieszczono nawet, zamiast normalnego sprawozdania, mającą formĊ nekrologu relacjĊ z „pogrzebu” festi-walu126. Zmieniający siĊ charakter imprezy spowodowaá coraz mniejsze zainte-resowanie ze strony punkowej czĊĞci publicznoĞci (choü laureat reprezentowaá

Kwartet Jorgi, Tadeusz Nalepa, Czesáaw Niemen, One Million Bulgarians, Pancerne Rowery, Pick-Up, Recydywa, RóĪe Europy, Józef Skrzek, ĝcieraĔscy/Surzyn Trio, Tie Break, T.Love, Turbo, Voo Voo, Young Power, 1984.

121

122_{ħródáo: http://www.jarocinskiefestiwale.pl [stan z 24.05.2010 r.].} 123

124_Tam_{Īe, s. 52.} 125

Festiwal Muzyków Rockowych. Jarocin. 3–6 sierpnia 1988, folder, [b.r.m.w.], [b.pag.]. W fol-

derze opisanych jest tylko czterdzieĞci piĊü grup: Agades, Apsolutni, Armaty na Kwiaty, Biz-zar’e, Blitzkrieg, Bruno Wątpliwy, City Skyline, The Corpse, Cremator, Defekt Mózgu, Dekret, Dizzy, DHM, DNA, Egzekutor, Elise, Farben Lehre, Grace, Guta Pettit, Hari Krishna, Hush, Japa’s Bojs, Johnnie Walker, Kalambur, Dariusz KobyliĔski, Kompania Karna, Krys Blues Band, Magister z WyciĊtą Przysadką Mózgową, Manitou, Merciless Death, Mechaniczna Po-maraĔcza, Natchniony Traktor, No Smoking, Okupacja ‘81, Opozycja, Pobieda, Bogdan Solak, Ten Dollars, Usta, Uszy Katiuszy, Vavel Underground, Wielkanoc, Zakon ĩebrzących, Zbun-towany Kaloryfer, Zielone ĩabki.

(23)

wáaĞnie preferowany przez nich gatunek muzyki). WĞród goĞci za maáo byáo wykonawców kojarzonych z jarociĔską imprezą. Za to sporą ich czĊĞü stanowili, ku powszechnemu niezadowoleniu, artyĞci starszego pokolenia, najczĊĞciej nie trafiający w gusta tutejszej widowni127. Rok ten zapisaá siĊ negatywnie równieĪ ze wzglĊdu na konflikty w gronie organizatorów128.

Po dwóch niezbyt udanych latach Leszka Windera na stanowisku dowodz ą-cego organizacją festiwalu zająá siĊ Piotr Majewski. Przyniosáo to poĪądany efekt w postaci poprawy wizerunku imprezy129.

Po raz kolejny wszystko zamknĊáo siĊ w czterech dniach, tym razem miĊdzy 2 a 5 sierpnia 1989 roku. Nadesáano dwieĞcie trzydzieĞci dziewiĊü zgáoszeĔ. Trzydziestu szeĞciu wykonawców przeszáo selekcjĊ130. Przesáuchiwano ich w amfiteatrze. Najlepsi – zdaniem jury – uczestnicy konkursu mieli moĪliwoĞü wystĊpu na duĪej scenie. ZwyciĊĪyá zespóá Closterkeller, lecz równie waĪne i udane byáy wystĊpy Proletaryatu, PidĪamy Porno i Big Cyca131.

Zaproszono duĪo gwiazd. Tego roku kolejne dni festiwalu opatrzone byáy konkretnymi hasáami porządkującymi liczne grono goĞci. I tak koncertowi inau-gurującemu wystĊpy na duĪej scenie patronowaáa Armia. Dominowaáa wiĊc muzyka ostra. Poza „bohaterem tytuáowym” zaprezentowali siĊ: Blitzkrieg, Brzytwa Ojca, De Corpse, Deuter, Gardenia, Renata Przemyk oraz duĔskie Sta-lin Staccato132. Drugim z kolei byá dzieĔ Trójmiasta. Nadbaátycką scenĊ alterna-tywną reprezentowali: Apteka, Basstion, Brimstone Butterfly, Call System, Ca-nada, Hector, Les Funnys For Beduins, Mówi On i Pancerne Rowery133. Trze-ciego dnia prezentowaáa siĊ Krajowa Scena MáodzieĪowa, wystąpili wiĊc: Cháopcy z Placu Broni, De Mono, Kobranocka, KSU, RóĪe Europy, Sztywny Pal Azji, Tilt i Ziyo134. ZakoĔczenie tego dnia naleĪaáo jednak do DĪemu, który obchodziá tutaj swoje dziesiĊciolecie135. Ten jubileuszowy koncert byá najwiĊk-szym wydarzeniem imprezy, zresztą zarejestrowanym i niebawem wydanym na

127

128_{ħródáo: http://www.jarocin-festiwal.com/1988/1988.html [stan z 24.05.2010].} 129

130_{Jarocin ‘89, folder, [b.r.m.w.], [b.pag.]. Byli to: Apokalipsa, Astoroth, Avanti, Big Cyc,}

Brygi-da, Bush Doctor, Chaos, Cipiersi, Closterkeller, Cold War, Delator, Der Spadel, Dzika Kiszka, EF, Farben Lehre, Ferrum, Fjoletowe Páyny Zdrowotne, Hello, Kafel, Londyn, Magnus, Ma-sturbacja, Obstawa Prezydenta, Oczy Amelki, Open Fire, Paraphrenia, PidĪama Porno, Popáoch WĞród Dziewcząt, Profanacja, Proletaryat, Quo Vadis, Raga Muffin, Sancti Vanilla, Zaczaro-wany Oáówek, Zbuntowany Kaloryfer, ĩoletka Dla Edka im. Stanisáawa Gawrycha.

131_{K. Lesiakowski, P. Perzyna, T. Toborek, dz. cyt., s. 55.} 132 Jarocin ‘89. 133 _Tam_Īe. 134 TamĪe. 135

(24)

páycie zespoáu136. Ostatni dzieĔ nazwany byá po prostu „Grand Final”. Wystąpiü miaáy zatem najwiĊksze gwiazdy, niekoniecznie jednak pokrewne stylistycznie. Grali wówczas: Daab, Destroyers, One Million Bulgarians, Hamer, Poems For Laila, Rana Canteen, Reeds, Stanisáaw Sojka i Janusz IwaĔski, Turbo oraz Wil-czy Pająk137.

Wszystkie gwiazdy tworzyáy razem doĞü zróĪnicowaną mieszankĊ muzycz-nych gatunków, pozbawioną jednak juĪ niemal caákowicie punka. Jednym z nie- licznych wyjątków byá zespóá KSU z Ustrzyk Dolnych, wystĊpujący trzeciego dnia festiwalu. Zaáoga ta byáa – obok grup takich, jak Tilt czy Kryzys – jedną z pierwszych polskich kapel punkowych. W 1989 roku stanowiáa juĪ legendĊ gatunku138. Jednak przez róĪne niefortunne sploty okolicznoĞci dopiero teraz po raz pierwszy wystąpiáa w „stolicy polskiego rocka”, jak nieraz nazywa siĊ Jarocin.

Warto równieĪ wspomnieü incydent związany z radziecką grupą Inspector. PublicznoĞü nie dopuĞciáa do jej wystĊpu, co trudno odbieraü inaczej, niĪ w ka-tegoriach manifestacji politycznej139.

3. Relacje miĊdzy sztuką a polityką

Mówiąc o jarociĔskiej imprezie, tej z lat osiemdziesiątych ubiegáego wieku, trudno byáoby caákowicie uniknąü kontekstu politycznego, a wrĊcz wskazanym zdaje siĊ zwrócenie naĔ nieco wiĊkszej uwagi, celem uzyskania peániejszego obrazu zjawiska. Nie bez przyczyny przecieĪ Jarocin nazywano powszechnie „oazą wolnoĞci”. Sam Walter Cheástowski stwierdziá kiedyĞ, iĪ przez kilka dni w roku bywaá „prezydentem wolnej republiki”140.

Muzyka rockowa od zawsze kojarzona byáa z buntem. Nie dziwi wiĊc, Īe w totalitarnej rzeczywistoĞci PRL od samego początku byáa raczej niemile wi-dziana. Ówczesne wáadze staraáy siĊ kontrolowaü niemal kaĪdą dziedzinĊ Īycia, co oczywiĞcie nie pozostawaáo bez wpáywu na twórców i ich dzieáa. Paradoksal-nie jednak, czĊsto owa nieufnoĞü rządzących oraz wynikające z tego ogranicze-nia przyczyogranicze-niaáy siĊ do wzrostu wartoĞci artystycznych i autentycznoĞci polskie-go rocka141. IstotĊ takiego stanu rzeczy bardzo dobrze oddaje np. wypowiedĨ wokalisty zespoáu Moskwa, Pawáa Gumoli, zamieszczona w realizowanym przez brytyjską stacjĊ BBC filmie zatytuáowanym My Blood, Your Blood: „Jest

136

J. SkaradziĔski, Rysiek, In Rock, PoznaĔ 2005, s. 108.

137_{Jarocin ‘89.} 138

A. Krawczyk, dz. cyt.