ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LIV zeszyt 2 - 2006
WOJCIECH CZEPCZYŃSKI
W O B R O N IE K R Z Y Ż A W M IĘ T N E M
W alka o obecność symboli religijnych w życiu publicznym - w tym w szkołach - m iała sw oje okresy nasilenia przez cały czas PRL. Po likw idacji legalnej działalności „Solidarności”już na początku 1982 r. władze państw owe rozpoczęły operację zdejm ow ania krzyży zawieszonych w salach lekcyjnych w latach 1980-1981. Począw szy od roku szkolnego 1983/84 rozpoczęto sku teczniejszą realizację zaleceń KC PZPR. Zgodnie z utajnionym rozporządze niem władz kuratoria i dyrekcje szkół m iały doprow adzić do zdjęcia k rzyży1. Od końcu 1983 r. w Zespole Szkół R olniczych w M iętnem m iały m iejsce kilkum iesięczne zm agania m iędzy uczniam i a w ładzam i2. Ta niew ielka w ios ka w zm iankow ana w 1564 r., w pobliżu G arw olina w wojew ództw ie siedlec- kiem, była od roku 1924 siedzibą szkoły rolniczej im ienia ks. Stanisław a Staszica, otw artą przez prezydenta RP Stanisław a W ojciechow skiego. W la tach siedem dziesiątych XX w. został wybudow any now oczesny gmach szkoły ze świetnie w yposażonym i pracow niam i, basenem i m ieszkaniam i dla nauczy cieli. Szkoła m iała być w izytów ką osiągnięć socjalistycznych. Jednak w okre sie przem ian Zapoczątkowanych przez NSZZ „S olidarność”, we w rześniu
1980 r. uczniow ie zaw iesili krzyże we w szystkich pracowniach.
Po wprow adzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. z sal lekcyjnych „zniknęła” część krzyży. W e wrześniu 1983 r. „zniknęły” dw a krzyże wiszące
M gr W ojciech C zepczyński - absolw ent historii K UL w 1973 r., student II roku ćw iczeń z historii średniow iecznej Polski, prow adzonych w roku akadem ickim 1968/69 przez s. m gr U rszulę B orkow ską. A rtykuł ten je st z serca płynącym podziękow aniem za tam te ciekaw e, w spaniałe i m ądre zajęcia, w ciąż obecne w pam ięci; e-m ail:w .czepczynski@ interia.pl
1 T. B o c h w i c, N arodziny i działalność Solidarności O św iaty i W ychow ania 1980- 1989, W arszawa; T ysol 2000, s. 209.
2 D rugi głośny i podobny konflikt dotyczący krzyży w r. 1984 m iał m iejsce w Zespole Szkół Z aw odow ych w e W łoszczow ej.
przy drzw iach wejściowych. Pozostały w ośm iu pracow niach. 3 grudnia 1983 r. dyrektor szkoły Ryszard Dom ański w ezw ał opiekunów pracow ni i na kazał usunięcie krzyży. Polecenie w ykonał jeden nauczyciel. 5 grudnia ucz niow ie zobaczyli, że w szkole nie ma żadnego krzyża. Fakt ten głośno ko m entowali. Zadaw ali pytania. 19 grudnia sam orząd uczniow ski wręczył dyrek torow i petycję o podanie przyczyn zdjęcia krzyży i żądanie ich zawieszenia. Tego dnia podczas apelu dyrektor odczytał pism o, w którym odm ówił zaw ie szenia krzyży, powołując się na K onstytucję PRL. Stw ierdził, że w szkole nie ma m iejsca na em blem aty religijne. To nie przekonało m łodzieży, spontanicz nie odśpiew ała pieśń M y chcemy Boga i pozostała w holu modląc się i śpie w ając. R ozeszła się do klas po obietnicy dyrektora, że sprawę om ówi z w ła dzami i załatw i ją do 2 stycznia 1984 r.3
W ieści o zdjęciu krzyży i proteście m łodzieży wyszły poza obręb szkoły. K siądz proboszcz Henryk Bujnik z parafii Przem ienienia Pańskiego w G arw o linie w raz z w ikariuszam i księżm i Stanisław em Bieńko, M ichałem Śliwow- skim i Sławom irem Żarskim , przybył do dyrektora i dom agał się w yjaśnień oraz zaw ieszenia krzyży. D yrektor nie zgodził się na to. Ksiądz proboszcz pow iadom ił o tym fakcie biskupa siedleckiego Jana M azura. W czasie świąt Bożego N arodzenia w kościołach dekanatu garw olińskiego odczytany został kom unikat o w ydarzeniach w szkole.
W zw iązku z postępow aniem władz szkolnych 29 grudnia biskup M azur w ystosow ał list do w ojewody siedleckiego Janusza Kowalskiego. 31 grudnia 0 sytuacji został powiadom iony historyk w spółpracujący ze środow iskiem garw ołińskim profesor M arian M arek Drozdow ski (inicjator utw orzonego w G arw olinie w 1982 r. O ddziału Polskiego Tow arzystw a H istorycznego), który obiecał powiadom ić Radę Prym asowską.
2 stycznia 1984 r. dyrektor na apelu poinform ow ał, że decyzja w sprawie krzyży zostanie podjęta na popołudniow ej radzie pedagogicznej z udziałem władz w ojew ódzkich. N auczyciele w w iększości krytykow ali usunięcie krzyży 1 sposób dokonania tego. Nie podjęto żadnych decyzji. Nauczycieli zachęcano do pracy wychow aw czej, która pow inna mieć wpływ na „w łaściw ą” postaw ę uczniów.
9 stycznia podczas apelu dyrektor potw ierdził decyzję o utrzym aniu „św ieckości” szkoły. Zaw iedziona m łodzież w yszła poza budynek szkolny i śpiew ając pieśni religijne w yrażała swój sprzeciw . N azajutrz po lekcjach
3 A. W a s a k, B. W a w e r, O brona krzyża w M iętnem . W spom nienia, dokum enty, relacje, R adom : Polskie W ydaw nictw o Encyklopedyczne 2004, s. 18-20.
uczniow ie zorganizow ali strajk protestacyjny pod hasłem: „Tylko pod krzy żem, tylko pod tym znakiem Polska będzie Polską, a Polak Polakiem ”. Przy byłe na radę pedagogiczną władze wojew ódzkie zobaczyw szy reakcję m ło dzieży nie zdecydow ały się na bezpośrednią z n ią rozm owę. Zaproponowały w yłonienie reprezentantów z „tłum u”. U czniow ie obaw iając się represji nie w yrazili na to zgody. Po czterech godzinach protest przerw ano a nauczyciele rozpoczęli radę pedagogiczną z w ładzam i w ojewódzkim i. B urzliw a dyskusja zakończyła się przyjęciem następującego ustalenia: „pozostaw ienie jednego krzyża w szkole i um ieszczenie go w bibliotece, przekazanie pozostałych krzyży do kościoła parafialnego”.
11 stycznia Antoni Tabisz, nauczyciel biblioteki, który podjął się roli m ediatora, przedstaw ił uczniom pow yższe ustalenia. D yrektor niespodziew anie uniew ażnił stanow isko rady pedagogicznej. W odpow iedzi uczniow ie przepro w adzili godzinną dem onstrację. W ybrali trzydziestoosobow ą grupę do rozmów z władzam i. O czekiw anie na rozm owy przedłużało się i uczniow ie przesłali przez m ediatora wotum nieufności dyrektorow i. W późnych godzinach w ie czornych odbyło się spotkanie, które nie przyniosło żadnych rezultatów 4.
12 stycznia uczniow ie sami zorganizow ali apel. M aturzysta Jarosław Macz- kow ski zdał relację z przebiegu spotkania z władzam i. U czniow ie opow iedzie li się za strajkiem okupacyjnym . M aturzyści przekonali jednak pozostałych uczniów do jego niepodejm ow ania z obawy o zaw ieszenie zajęć lekcyjnych. Postanow ili odebrać krzyże od dyrektora i odnieść je do kościoła parafialnego w G arw olinie. Po lekcjach w zwartej kolum nie ponad pięciuset uczniów udało się do kościoła. K rzyże zaw ieszono na biało-czerw onej tablicy z napisem: „Nie było m iejsca dla C iebie Chryste w naszej szkole - ZSR M iętne”, um ie szczonej w głównej nawie.
W czasie kolejnych dni uczniowie odmawiali przed i po lekcjach modlitwę, nosili na piersiach krzyże przekazane przez biskupa Mazura. Dyrektor żądał wezwania rodziców najaktywniejszych uczniów. Nauczyciele wezwali wszyst kich. Rodzice poparli swoje dzieci i zażądali powrotu krzyży do szkoły. Dyrek tor to zignorował. 19 lutego podczas wywiadówki rodzice przywieźli krzyże i powiesili je na korytarzach. Po dwóch dniach krzyże zostały zdjęte i nocą podrzucone kościelnem u pod drzwi. 21 lutego krzyże te przywieźli księża wikariusze, a m łodzież ponownie je zawiesiła, po lekcjach zostały zdjęte. Powtarzało się to kilkakrotnie, ale za każdym razem krzyże były usuwane.
23 lutego biskup siedlecki wezwał diecezjan do podpisyw ania petycji do władz PRL w spraw ie niew łaściw ego interpretow ania ustawy oświatow ej. Podpisało ją 150 tysięcy osób. Petycje wysyłały instytucje, uczniow ie szkół, w ładze kościelne. Do parafii napływ ały wyrazy poparcia i uznania dla m ło dzieży z M iętnego.
5 m arca, gdy okazało się, że nie ma ani jednego krzyża w szkole, ucznio wie na dużej przerw ie zebrali się na dem onstrację ostrzegaw czą. Następnego dnia m łodzież odm ów iła udziału w zajęciach lekcyjnych i w oczekiw aniu na dyrektora m odliła się i śpiew ała pieśni religijne. D yrektor nie przybył. U cz niow ie po południu zw artą grupą udali się do kościoła w Garwolinie. Po drodze przyłączyła się m łodzież Technikum Ekonom icznego i Liceum O gólnokształcącego z G arw olina. Po nabożeństw ie błagalnym proboszcz Buj- nik dał uczniom krzyże, z którym i wrócili do szkoły.
Na radzie pedagogicznej tego dnia z udziałem władz w ojew ódzkich i M i nisterstw a Rolnictw a nauczyciele pytali dyrektora, dlaczego złam ał w ypraco wany w styczniu kom prom is i co chce przez to osiągnąć. Ze strony władz pojaw iły się głosy o zaw ieszeniu zajęć lekcyjnych.
7 m arca uczniow ie ogłosili strajk okupacyjny. Dyrektor zamknął internat i stołówkę, żądał przybycia rodziców m aturzystów. Późnym wieczorem przy szedł do m łodzieży z prokuratorem , który groził sankcjam i za bezpraw ną okupację budynku szkolnego. N atom iast dyrektor odczytał zarządzenie woje wody o zaw ieszeniu zajęć szkolnych do odw ołania i nakazał opuścić szkołę przed nocą. Po odśpiew aniu R oty uczniow ie opuścili szkołę i w zwartej gru pie w yruszyli do kościoła w G arw olinie. D rogę przed m iastem zablokow ał oddział ZOM O. Przerażona m łodzież została zm uszona do powrotu do szkoły. Przez cały czas w garw olińskim kościele biły dzwony, a m ieszkańcy m iasta szli w stronę M iętnego. Już nocą „Głos A m eryki” i „Radio W olna Europa” przekazyw ały relacje z reakcji władz na protest uczniów.
8 m arca na m łodzież przed internatem czekały autokary, aby ją porozw ozić do m iejsc zam ieszkania. U czniow ie je wym inęli i udali się do kościoła w G arw olinie na nabożeństw o. Po drodze napotkali uzbrojony oddział ZOMO lecz próba ich zatrzym ania nie pow iodła się. Bocznym i drogam i, w rozprosze niu, m łodzież dotarła do kościoła. Tam ju ż oczekiwali na zapow iedziane w cześniej nabożeństw o, wezwani głosem dzwonów, uczniow ie ze wszystkich szkół garw olińskich i m ieszkańcy m iasta.
Biskup M azur w hom ilii w yraził poparcie dla postawy m łodzieży i zapo w iedział opiekę duszpasterską do czasu w znow ienia zajęć szkolnych. U cznio
wie pod opieką dwóch księży udali się z pielgrzym ką na Jasną Górę do Częs tochow y5.
W tym samym dniu w szkole na radzie pedagogicznej odczytano pism o wojew ody siedleckiego z 7 m arca o zaw ieszeniu zajęć lekcyjnych i o ponow nych zapisach do szkoły pod warunkiem podpisania przez uczniów i rodziców ośw iadczeń o przestrzeganiu św ieckiego charakteru szkoły i podporządkow a niu się poleceniom dyrektora. Drugie pismo z 8 m arca inform ow ało o rozm o wach w eryfikacyjnych z nauczycielam i, które w yznaczono na 8 i 9 m arca. Podczas tych rozm ów starano się poróżnić nauczycieli, a niektórych stojących po stronie m łodzieży oskarżano o depraw ow anie osobowości uczniów 6.
W ydarzenia w M iętnem stały się głośne w kraju. O pisyw ała je prasa za chodnia. K siądz Jerzy Popiełuszko w kościele św. Stanisław a K ostki na war szawskim Żoliborzu w hom ilii mówił: „Głos m łodzieży z okolic G arw olina jest głosem całej w ierzącej m łodzieży w Polsce, która rozum ie, że walka 0 praw o do krzyży w szkole, to walka o przestrzeganie zasad w olności su m ienia i w yznania, a postępow anie władz szkolnych, to jeszcze jedna z prób zniew olenia narodu”7.
Po pow rocie z Jasnej Góry uczniow ie z M iętnego i innych szkół garw oliń- skich uczestniczyli w specjalnych katechezach prow adzonych przez biskupa M azura. N apisali list do Ojca św. Jana Paw ła II z prośbą o błogosław ieństw o. Przy parafii zorganizow ana została pom oc dla m aturzystów w form ie w ykła dów i konsultacji, której najczęściej udzielał M arian Piłka8.
W tym czasie władze szkolne zarządziły ponow ne zapisy, pod warunkiem zgody na szkołę świecką. Chętnych do podpisania było niew ielu. Do końca m arca 380 uczniów w ycofało dokum enty, aby przenieść się do innych szkół. M ieli kłopoty jednak w znalezieniu szkoły ze względu na zakaz przyjm ow a nia uczniów z M iętnego.
W tej sytuacji biskup M azur w piśm ie do w ojewody siedleckiego protesto wał przeciw ko wprow adzeniu oddziałów ZOM O oraz zm uszaniu rodziców 1 uczniów do podpisyw ania deklaracji lojalności. Prosił też o pow rót krzyży do sal lekcyjnych.
5 Tam że, s. 26-29.
6 B. S z e l ą g , T. P i e s i o, S. S z o s t a k i e w i c z, 80 lat szkoły R o ln iczej w M iętnem 1924-2004, M iętne 2004, s. 162-166.
7 Ks. Jerzy Popiełuszko w im ieniu m łodzieży szkół w arszaw skich nadesłał 15 m arca list solidaryzujący się z m łodzieżą w M iętnem .
8 A bsolw ent historii K UL, poseł z terenu w ojew ództw a siedleckiego I, III, IV i V kadencji Sejm u RP.
Postaw a biskupa M azura w płynęła na jednoznaczne stanow isko Rady G łów nej Episkopatu Polski z 13 m arca 1984 r.: „Zgodnie z w olą społeczeń stw a katolickiego, w tym także uczącej się m łodzieży, krzyże pow inny pozo stać w salach szkolnych”9. Słow a pow yższe pow tórzyli biskupi zebrani na
199 konferencji plenarnej Episkopatu Polski 28-29 m arca 1984 r.: „Niech K rzyż będzie nadal w naszym polskim narodzie i na całym św iecie niezaw od nym , opartym na Bożej mocy, znakiem braterstw a, zgody i m iłości” 10.
W ładze partyjne i państw ow e w ojew ództw a siedleckiego czuw ały nad tym, by w ydarzenia w M iętnem nie rozprzestrzeniły się na inne szkoły. Odbywały się spotkania z radam i pedagogicznym i i uczniam i w szystkich szkół rejonu garw olińskiego z udziałem K azim ierza K ąkola, w latach 1974-1980 m inistra- kierow nika U rzędu do spraw W yznań. Opracowano też projekt norm alizacji stanu organizacyjnego szkoły w M iętnem , który zakładał rozw iązanie stosun ku pracy z częścią nauczycieli.
Jednocześnie trw ały rozm ow y pom iędzy w ojew odą a biskupem M azurem, który proponow ał utw orzenie kom isji złożonej z przedstaw icieli rodziców, m łodzieży i nauczycieli dla w ypracow ania kom prom isow ego rozw iązania. W ładze zapew niały, że odstąpią od w ym agania ośw iadczeń. O głosiły, że 27 m arca zostaną wznow ione zajęcia szkolne. Jednak w tym dniu wpuszczono tylko tych uczniów , którzy podpisali ośw iadczenia. O burzony tym faktem biskup M azur zapow iedział podjęcie ścisłego postu, m ówiąc do młodzieży; „Jak długo będziecie dośw iadczać trudności, ja będę W am tow arzyszył posila jąc się tylko chlebem i w odą” 11.
W tej trudnej sytuacji doszło do ustaleń pom iędzy episkopatem i rządem oraz biskupem M azurem i w ojew odą siedleckim Kow alskim . 6 kw ietnia na apelu dyrektor szkoły odczytał ustalenia: w czytelni będzie w isiał krzyż, uczniow ie m ogą nosić em blem aty religijne i kłaść je na ław kach w czasie lekcji, wobec uczniów i nauczycieli nie będą stosow ane represje, wszyscy uczniow ie bez przeszkód m ogą wrócić do szkoły, nie będą w ym agane ośw iad czen ia12. N azajutrz podczas uroczystej m szy św. odpraw ianej przez biskupa M azura w kościele w G arw olinie wszyscy w yrazili podziękow anie za dar pow rotu krzyża do szkoły.
9 K om unikat RG EP, 13 III 1984. „Pism o O kólne” , 1984 n r 12. 10 K om unikat K PEP, 29 III 1984. „Pism o O kólne”, 1984, n r 14. 11 S z e 1 ą g, dz. cyt., s. 168.
12 A. D u d e k, R. G r y z, K om uniści i K o śció ł w P olsce (1945-1989), K raków: Znak 2003 s. 407.
9 kw ietnia zajęcia szkolne zostały wznow ione. W ładze nie w yw iązały się jednak ze w szystkich ustaleń. 168 uczniów odeszło i podjęło naukę w innych szkołach. D yrektor sprzeciw ił się ponownem u przyjęciu niektórych uczniów. Zaczęły się też represje wobec nauczycieli. N ie pom ogły protesty w ich obro nie. Sześciu nauczycieli przeniesiono do innych szkół. Najdłużej poza Mięt- nem pracow ała Bogum iła Szeląg, była dyrektor szkoły w latach 1970-1977. We wrześniu 1990 r. została odznaczona przez Jana Pawła II złotym medalem Benem erenti za w yjątkow e zasługi dla chrześcijaństw a. W róciła do szkoły po pięciu latach. Pozostałe Elżbieta M ędziło i Ew a K aczyńska w róciły po trzech latach, Bogusława K ozar - po roku. Stanisław a M akara do pracy w Miętnem została przyw rócona w yrokiem sądu pracy. D anuta K albarczyk ju ż do szkoły w M iętnem nie powróciła.
Pam ięć o w ydarzeniach w obronie krzyża była i jest wciąż żywa w spo łeczności lokalnej. Już w pierw szą rocznicę, 18 kw ietnia 1985 r., w kościele parafialnym w G arw olinie odsłonięto tablicę pam iątkow ą w kształcie tarczy szkolnej, na której zaw ieszono zdjęte ze szkoły krzyże, a pod tarczą um ie szczono napis: „Choć zm ienia się świat, krzyż wiecznie trw a”. W czasie mszy św. w ysłuchano utworów poetyckich w spektaklu M isterium krzyża w w yko naniu znanej aktorki Aliny Janow skiej, w spom agającej uczniów i nauczycieli, córki byłego dyrektora szkoły w M iętnem w latach 1933-1936. W ydana zo stała też w podziem iu broszura ,filie było m iejsca dla C iebie. . . " I3.
21 sierpnia 1987 r. na audiencji w Castel G andolfo delegacja m łodzieży przekazała Ojcu św. Janow i Pawłowi II album i płaskorzeźbę upam iętniającą obronę krzyża w M iętnem.
K olejne uroczystości rocznicow e, 5 kw ietnia 1990 r., już w III Rzeczy pospolitej, odbyły się w szkole w M iętnem z udziałem nauczycieli, którzy w cześniej m usieli szkołę opuścić. M szę św. celebrow ał biskup Jan M azur a ówczesny dyrektor szkoły Andrzej Piesiew icz przeprosił tych w szystkich, którzy ucierpieli. W ydano zbiór relacji i w spom nień Choć zmienia się świat,
krzyż wiecznie trw a14. W holu szkoły odsłonięto tablicę pam iątkow ą.
D ziesiątą rocznicę, 16 kw ietnia 1994 r., obchodzono w nowo w ybudow a nym kościele pod w ezwaniem Podw yższenia Św iętego K rzyża, w erygow anej w M iętnem w 1992 r. p a ra fii15. U dział wzięły w ojew ódzkie w ładze szkolne na czele z kuratorem ośw iaty w Siedlcach (w latach 1990-1995 funkcję tę pełnił W ojciech Czepczyński, w latach 1974-1985 nauczyciel historii w szko
13 S z e 1 ą g, dz. cyt., s. 170-171.
14 W ydaw nictw o im. K ardynała W yszyńskiego, M iętne 1990. 15 K atalog diecezji siedleckiej, Siedlce 2003, s. 190-191.
łach G arw olina) oraz w ładze sam orządow e. Oprócz wcześniej wydanych w spom nień i relacji uczestników w ydarzeń po raz pierw szy w ogólnopolskiej prasie ukazał się artykuł M arii W rzeszcz przedstaw iający obronę krzyża w M iętnem 16. D w udziestą rocznicę uroczystości połączono z pośw ięceniem na dziedzińcu szkoły pom nika-krzyża projektu W ojciecha Zabłockiego, nato m iast przy kościele Przem ienienia Pańskiego w G arw olinie w zniesiono pom- nik-krzyż.
Ojciec św. Jan Paw eł II podczas wizyty apostolskiej w Siedlcach 9 czerw ca 1999 r. powiedział: „Nie zdołano jednak usunąć krzyża - tego znaku wiary i m iłości - z życia osobistego i społecznego, bo głęboko wrósł on w glebę serc i sum ień, stając się dla narodu K ościoła źródłem siły i znakiem jedności m iędzy ludźm i” 17, co obecni na siedleckich błoniach uczestnicy obrony krzy ża w M iętnem odebrali jako naw iązanie do w ydarzeń sprzed piętnastu lat i w yraz duchow ej jedności Papieża z uczniam i, rodzicam i i nauczycielam i, którzy opow iedzieli się za krzyżem.
N iniejsze w spom nienie w ydarzeń w M iętnem przybliża znaczenie i rolę krzyża w życiu człow ieka. U czniow ie i nauczyciele m ieli odwagę zaryzyko wać bardzo wiele, potrafili w obronie krzyża złożyć ofiarę i mimo wielu bolesnych i trudnych dośw iadczeń wytrwali przy nim. Św iadectw em ich w ier ności jest fakt, że po zw ycięstw ie krzyża nie osiągnęli żadnych korzyści m aterialnych, a naw et m ogli poczuć się odrzuceni. Ich ofiara nie zakończyła się w kw ietniu 1984 r. W ielu uczniów i nauczycieli m usiało przez lata po nosić konsekw encje swej postawy.
BIB LIO G R A FIA Źródła
Choć zm ienia się św iat, krzyż w iecznie trw a, M iętne: W ydaw nictw o im. K ardynała W yszyń skiego, 1990.
K om unikat R G EP, 13 III 1984, „Pism o O kólne”, 1984 n r 12. K om unikat K PEP, 29 III 1984, „Pism o O kólne”, 1984 n r 14. N ie było m iejsca d la C iebie, [b.m .w.] 1984.
16 M . W r z e s z c z, N ie zdejm ę krzyża (M iętne p o latach). „N iedziela” 37(1994), nr 13, s. 3; t a ż, N ie zdejm ę krzyża. N a 10 rocznicę w ydarzeń w M iętnem . „Podlaskie E cho K atolic k ie” 2(1994), n r 7, s. V; t a ż, N ie zdejm ę krzyża, „B óg i O jczyzna. B iuletyn P ośw ięcony K się dzu Jerzem u P opiełuszce” 10(1994), n r 1, s. 20-23.
17 P ielgrzym ka apostolska O jca św. Jana Pawła II do Polski. 5 -17 czerwca 1999. P rzem ó w ienia. D okum entacja. Tekst autoryzow any. Poznań: P allotinum 1999, s. 73
P ielgrzym ka apostolska O jca św. Jan a P aw ła II do Polski. 5-17 czerw ca 1999. Przem ów ienia. D okum entacja. T ekst autoryzow any, Poznań: Pallotinum 1999.
W alka o krzyże. M iętne-W łoszczow a 1984, red. T. K raw czak, C. W ilam ow ski. W arszaw a: PA X 2004.
W a s a k A ., W a w e r B., O brona krzyża w M iętnem . W spom nienia, dokum enty, relacje, R adom : P olskie W ydaw nictw o Encyklopedyczne 2004
O pracow ania
D u d e k A., G r y z R., K om uniści i K ościół w Polsce (1945-1989), K raków: Znak 2003. K atalog d iecezji siedleckiej, Siedlce 2003.
S z e l ą g B., P i e s i o T., S z o s t a k i e w i c z S., 80 lat szkoły R olniczej w M ięt nem 1924-2004, M iętne 2004.
W r z e s z c z M., N ie zdejm ę krzyża (M iętne po latach). „N iedziela” 37(1994), nr 13, s. 3; N ie zdejm ę krzyża. N a 10 rocznicę w ydarzeń w M iętnem . „Podlaskie E cho K atolickie” 2(1994), n r 7, s. V; N ie zdejm ę krzyża. „B óg i O jczyzna. B iuletyn Pośw ięcony K siędzu Jerzem u P o p iełu szce” 10(1994), nr 1, s. 20-23.
IN D EFEN CE O F T H E CRO SS IN M IĘTN O
S u m m a r y
In the Com plex o f A gricultural Schools in M iętno n ear G arw olin from D ecem ber 1983 on the school youth protested in defence o f the crosses rem oved from their classroom s. The protest lasted several m onths and the school and state authorities exerted pressure on the students. The protest ended in A pril 1984 w ith a resolution that the cross w ould return to the school. The students could continue their studies w ithout signing declarations that the school should have a secular character. This was possible because o f strong determ ination on the part o f parents, local priests, and the foreign m edia. The m ost im portant for the com pletion o f the protest was the attitude o f the E piscopate and the Siedlce B ishop Jan M azur. D espite that facts active students and supporting teachers w ere repressed. T he events in the defence o f the cross are com m em orated, above all, by the erection in 1992 o f the E levation o f the H oly C ross parish in M iętno.
Translated by Jan K łos Słow a kluczow e: obrona krzyża, szkoła, szkolne autorytety, m ęczeństw o.
