SŁOWO WSTĘPNE

S£OWO WSTÊPNE

hydrogeo-logii s¹ sympozja naukowe pt. „Wspó³czesne problemy hydrogeologii”, odbywaj¹ce siê co dwa lata, z ponad 30--letni¹ ju¿ tradycj¹. W 2015 r. odbêdzie siê w Ustce kolejne, XVII Sympozjum WPH, które zosta³o zorganizowane przez Politechnikê Gdañsk¹, Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy i Uniwersytet Gdañski.

Konferencje WPH umo¿liwiaj¹ zaprezentowanie osi¹gniêæ naukowych, wyników badañ prowadzonych w kraju i za granic¹, wymianê doœwiadczeñ, doskonalenie metod badawczych, a tak¿e wypracowanie dalszych kie-runków badañ i dobrych praktyk. Obszary badañ, które s¹ wymienione w prezentowanych artyku³ach, obejmuj¹: hydrogeologiê regionaln¹, procesy ingresja i ascenzja wód s³onych, zw³aszcza na wybrze¿u, chemizm wód podziem-nych i ich antropogeniczne zanieczyszczenie, charaktery-styki GZWP i ich dokumentowanie, monitoring wód podziemnych, oceny stanu iloœciowego i chemicznego JCWPd, regionalne modele przep³ywu wód podziemnych, zastosowanie metod GIS i teledetekcji w hydrogeologii, gospodarowanie zasobami wód podziemnych oraz wody termalne i energia geotermiczna.

Opracowania regionalne obejmuj¹ nowe techniki i te-chnologie badawcze z zakresu dynamiki wód podziem-nych, jak i analityki chemicznej oraz izotopowej. W wielu artyku³ach s¹ prezentowane problemy zasilania wód pod-ziemnych, w tym oceny infiltracji efektywnej i bilansowa-nie przep³ywów w systemach kr¹¿enia wód podziemnych. Ocena ta wynika z koniecznoœci prowadzenia bilansów wód podziemnych i sformu³owania zasad gospodarki wod-nej. Poruszane s¹ tak¿e zagadnienia wp³ywu zmian klimatu na zasoby wód podziemnych i gospodarowanie wodami. Oddzieln¹ grupê artyku³ów stanowi¹ prace z dziedziny hydrobiologii, zw³aszcza dotycz¹ce mikroflory bakteryj-nej, które w istotny sposób modyfikuj¹ chemizm wód i kie-runki przemian hydrogeochemicznych wód podziemnych. W pracach z zakresu hydrogeochemii autorzy koncentruj¹ siê na wybranych wskaŸnikach zanieczyszczeñ, np.: azota-ny, pestycydy, zwi¹zki ¿elaza, metale ciê¿kie itp.

Poza nielicznymi wyj¹tkami nie zanotowano wyników badañ podstawowych w prezentowanych pracach. Sytuacja taka utrzymuje siê od kilku co najmniej sympozjów WPH i wskazuje na wyczerpywanie siê dotychczasowych pomys³ów. Symptomatyczn¹ zmian¹ jest bardzo zawê¿ony obecnie kr¹g badaczy z pogranicza in¿ynierii sanitarnej – projekto-wania ujêæ, ich konstrukcje i warunki eksploatacji oraz próbne pompowania. Wynika to zapewne z ograniczenia funduszy na wymienione badania i ma³¹ liczbê zleceñ na prace aplikacyjne. Hydrogeolodzy zmieniaj¹ obecnie zain-teresowania na badania i oceny stanu œrodowiska i zale¿no-œci miêdzy zanieczyszczeniem i naturalnym t³em zarówno hydrogeochemicznym, jak i powierzchni¹ ciœnieñ pizome-trycznych wód podziemnych a stanem ekosystemów od nich zale¿nych.

Szereg oœrodków w kraju dysponuje obecnie dobrze wyposa¿onymi laboratoriami i nowoczesnym sprzêtem do badañ terenowych. Warto zatem sformu³owaæ w dyskusji podczas sesji WPH istotne problemy, których identyfikacja i badania stoj¹ przed hydrogeologami jako wyzwania przysz³oœci. Zapewne badania podstawowe, teoretyczne,

wnios³yby nowe kwestie do rozwi¹zania zadañ hydrogeo-logicznych, z pogranicza kierunków przyrodniczych i te-chnicznych. Mo¿na wnioskowaæ, ¿e holistyczne podejœcie do œrodowiska wód podziemnych wymaga prac teoretycz-nych (podstawowych) i syntezy specjalnoœci z takich pod-stawowych dziedzin, jak: fizyka, matematyka, informatyka i chemia.

Przyjêta w hydrogeologii teoria systemów wymaga nowych badañ i wyjaœnienia funkcji elementów podsyste-mu wód podziemnych oraz stosowania interdyscyplinarne-go podejœcia. Najbardziej wyraŸnie rysuj¹ siê te problemy w przypadku wód g³êbinowych – wody termalne na Ni¿u, lub w przypadku poszukiwania i eksploatacji z³ó¿ surow-ców energetycznych. Poszukiwania protoz³ó¿ gazu ziem-nego (shale gas & tide gas) powinny stanowiæ wyzwanie równie¿ dla polskich hydrogeologów. Prognozy i oceny hydrogeologiczne wymagaj¹ obecnie ocen iloœciowych oraz modelowania przep³ywów i warunków termodynamicz-nych, zw³aszcza ¿e dotycz¹ pól sprzê¿onych i s³abo wœród specjalistów poznanych, np. pola elektroosmotycznego.

Warto zatem przypomnieæ zasadê, ¿e do nowych, s³abo poznanych obiektów badañ i zjawisk nale¿y stosowaæ nowe metody i innowacyjne narzêdzia badawcze, oceny wiarygodnoœci, modele stochastyczne i formu³owaæ nowe teorie. Zdziwienie mo¿e budziæ zaniechanie w kartografii hydrogeologicznej teorii zbiorów rozmytych i algebry Boole’a oraz teorii mnogoœci w odniesieniu do hydrogeo-logicznych baz danych lub teorii algorytmów genetycz-nych i sieci neuronowych w badaniach genezy wg³êb-nych wód podziemwg³êb-nych, ich przep³ywów i ocen zmian chemizmu.

W dotychczasowej praktyce hydrogeologicznej zasad-nicze znaczenie mia³y i nadal maj¹ badania regionalne, czêsto przyporz¹dkowane zlewniom rzecznym, najczêœciej traktowanym jako jednostki bilansowe. Zgodnie z Ramow¹ dyrektyw¹ wodn¹, dla tych jednostek (regionów lub rejo-nów wodno-gospodarczych) s¹ sporz¹dzane programy i pla-ny dzia³añ. Dla nich to, oprócz problemów hydrologicz-no-hydrogeologicznych, s¹ opracowywane zagadnienia spo-³eczne, ekonomiczne i gospodarcze (inwestycyjne) oraz dotycz¹ce bezpieczeñstwa kraju i spo³eczeñstwa. Do spo-rz¹dzania tych planów i programów korzystamy z baz danych, w których s¹ gromadzone od ponad 40 lat informacje geologiczne i hydrogeologiczne. S¹ to banki danych, w któ-rych zebrano ponad 100 tys. rekordów, a mimo to odczuwa-my du¿e braki w strukturach bardziej z³o¿onych i na obsza-rach o s³abym zainwestowaniu. Wynika to z faktu prowa-dzenia rozpoznania hydrogeologicznego przy okazji du¿ych inwestycji przemys³owych, komunalnych i urbanistycz-nych. Dziêki nowoczesnym metodom badawczym mo¿emy jednak uzupe³niaæ hydrogeologiczne bazy danych o wyniki coraz bardziej wiarygodne. Nowoczesny sprzêt i oprogra-mowanie umo¿liwi³y wykonanie wielu oryginalnych ana-liz, ocen i syntez, g³ównie z hydrogeologii regionalnej. W tym celu prezentujemy ponad 100 artyku³ów w dwóch nume-rach zarówno uczestnikom XVII Sympozjum WPH, jak i czytelnikom Przegl¹du Geologicznego.

Ma³gorzata Pruszkowska-Caceres, Andrzej Sadurski & Les³aw Skrzypczyk

607