Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – kwiecieñ 2011
Miros³aw Rutkowski
1Co by³o g³ównym tematem medial-nym kwietnia w interesuj¹cej nas kategorii informacji? Nie bêdzie nagrody za po-prawn¹ odpowiedŸ – to zbyt ³atwe pyta-nie. Oczywiœcie, gaz ³upkowy. Temat czysto geologiczny po raz pierwszy od niepamiêtnych czasów zaczyna siê wysu-waæ na pierwsze miejsce poœród wszyst-kich spraw, jakimi zajmuj¹ siê na codzieñ dziennikarze. Kulminacja zainteresowa-nia nast¹pi³a po og³oszeniu przez amerykañsk¹ Energy Information Administration (EIA) superotymistycznego szacunku naszych zasobów.
Oprócz gazu ³upkowego uwagê mediów przykuwa³ temat poœrednio zwi¹zany z geologi¹, ale niezwykle istotny dla gospodarki, czyli pakiet klimatyczny Unii Europej-skiej. Materia bardzo skomplikowana, intencje szczytne, a skutki ju¿ zapewne nied³ugo wszyscy odczujemy w swoich kieszeniach.
W mediach wci¹¿ przewija³y siê koñcowe akordy japoñ-skiego dramatu. Awaria w elektrowni w Fukushimie sta³a siê tak¿e g³ównym motywem 25. rocznicy katastrofy w Czernobylu. Na ulice siedmiu najwiêkszych miast w Polsce 27 kwietnia wyszli przeciwnicy budowy elektrowni atomowych. Demonstracja odby³a siê m.in. w Warszawie przed siedzib¹ Ministerstwa Gospodarki. Jak zauwa¿a jednak Gazeta Wyborcza Poznañ, w stolicy Wielkopolski demonstrowa³a zaledwie garstka anarchistów, pomimo ¿e po³o¿ony 60 km od Poznania Klempicz jest powa¿nie brany pod uwagê jako miejsce budowy pierwszej elek-trowni atomowej. Do przedstawienia negatywnych skutków energetyki atomowej pos³u¿y³y te¿ wyniki badañ Pañstwo-wego Instytutu Geologicznego – PañstwoPañstwo-wego Instytutu Badawczego. Portale internetowe (Radiomaryja.pl – 1 kwiet-nia, Gazeta.pl – 21 kwietnia) cytowa³y i interpretowa³y na w³asn¹ rêkê dane z Atlasu geochemicznego Polski, doty-cz¹ce podwy¿szonej zawartoœci cezu 137 na OpolszczyŸnie. Jednymi z elementów wspó³pracy s³u¿by geologicznej i s³u¿by hydrogeologicznej z samorz¹dami s¹ cyklicznie organizowane regionalne konferencje informacyjno-szko-leniowe. W zesz³ym roku takie spotkania z samorz¹dow-cami i urzêdnikami administracji pañstwowej odby³y siê w Krakowie i Gdañsku, w tym roku – 12 kwietnia – w War-szawie. Konferencjê, któr¹ poprzedzi³o podpisanie przez dyrektora PIG-PIB Jerzego Nawrockiego i wojewodê mazo-wieckiego Jacka Koz³owskiego porozumienia o wspólnych dzia³aniach na rzecz geobezpieczeñstwa, relacjonowa³y g³ównie media lokalne, jednak informacje znalaz³y siê równie¿ w depeszy PAP z 13 kwietnia.
W miarê zbli¿ania siê do sezonu letnich burz i nawa³nic, media coraz wiêcej uwagi poœwiêcaj¹ podtopieniom, a tak¿e osuwiskom. Informacje mo¿na znaleŸæ przede wszystkim w mediach regionalnych. Trzeba przyznaæ, ¿e s¹ one
zazwy-czaj rzetelne i szczegó³owe. Jako przyk³ad niech pos³u¿y tekst Andrzeja £apkiewicza pt. Historycznie wysoka woda, zamieszczony w Kurierze Szczeciñskim z 15 kwietnia, w któ-rym autor omawia m.in. nasz¹ mapê podtopieñ i cytuje aktualny komunikat PSH..
W dziedzinie dzia³alnoœci PSG i PSH (nieistniej¹cych, wed³ug niektórych geologów-polityków) odnotowaæ nale¿y pojawienie siê specjalnej promocyjnej wk³adki, poœwiêco-nej tym s³u¿bom, w wielkanocnym wydaniu Rzeczpospolitej.
Katastrofalna poprawka
Nowe Prawo geologiczne i górnicze doczeka³o siê wresz-cie trzewresz-ciego czytania w Sejmie. Pocz¹tkowo mia³o siê ono odbyæ 1 kwietnia, ale przesuniêto je na koniec miesi¹ca. G³ównym polem konfliktu si³ politycznych wokó³ nowego prawa jest kwestia zarz¹dzania zasobami kopalin. PIS uwa¿a, ¿e nowa ustawa nie gwarantuje kontroli pañstwa nad zaso-bami, zw³aszcza gazu ³upkowego, przeciwnego zdania jest rz¹dz¹ca koalicja PO i PSL. Dla instytutu, a szerzej, jak siê okaza³o, dla polskiej geologii, daleko istotniejsze by³o inne zarysowuj¹ce siê od dawna pole starcia. Definiowa³a je lapidarnie 1 kwietnia gazeta Polska Dziennik Zachodni: To bêdzie ostra walka. Na ringu stan¹ – spó³ki wêglowe kontra gminy górnicze. Pierwsze nie chc¹ p³aciæ podatku od maszyn i budowli w wyrobiskach. Drugie bardzo tego podatku potrzebuj¹ na drogi, szko³y, remonty.
Sytuacjê komplikowa³y partyjne poszukiwania elekto-ratu przed zbli¿aj¹c¹ siê kampani¹ wyborcz¹ oraz niefor-tunna wypowiedŸ przesa PIS Jaros³awa Kaczyñskiego o œl¹skoœci jako zakamuflowanej opcji niemieckiej. Pose³ Kazimierz Kutz pyta³ w zwi¹zku z tym w felietonie opubli-kowanym 22 kwietnia w Gazecie Wyborczej: Spór dotyczy tego, czy kopalnie maj¹ p³aciæ podatek od podziemnych wyrobisk tak jak od nieruchomoœci. Jednak przez wiele miesiêcy rós³ konflikt wokó³ fundamentalnego pytania: czy nowa ustawa zerwie z tradycj¹ kolonialnego traktowania ziemi œl¹skiej i Œl¹zaków, czy nie?
GroŸne dla geologii rozwi¹zanie wisia³o w powietrzu. Pojawi³ siê pomys³, by w zamian za zrzeczenie siê przez samorz¹dy dodatkowego opodatkowania kopalni oddaæ im wiêcej œrodków z op³at eksploatacyjnych, którymi NFOŒiGW finansowa³ m.in. geologiê.
W przeddzieñ g³osowania min. Henryk Jacek Jezierski, g³ówny geolog kraju, apelowa³ za poœrednictwem PAP do parlamentarzystów o zachowanie obecnych zasad roz-dzia³u œrodków z op³at eksploatacyjnych i koncesji geolo-gicznych (60% dla samorz¹dów, 40% dla geologów i gór-ników – MR).
G³osowanie odby³o siê 28 kwietnia. Niewielk¹ wiêk-szoœci¹ g³osów przesz³a poprawka zg³oszona przez PJN, dziel¹ca wp³ywy z op³at eksploatacyjnych w proporcji: 90% dla samorz¹dów, 10% na geologiê i rekultywacjê
442
Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 6, 2011
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw. rutkowski@pgi.gov.pl.
pogórnicz¹. Pos³owie w jednej chwili obciêli 3
4œrodków
przeznaczonych na finansowanie geologii. Katastrofa. Relacje z g³osowania nad ustaw¹ ukaza³y siê we wszystkich g³ównych kana³ach przekazu. Uwagê mediów przykuwa³ jednak przede wszystkim spór o to, czy ustawa gwarantuje kontrolê pañstwa nad zasobami gazu ³upko-wego czy te¿ nie. Informacjê o skutkach poprawki PJN dla geologii przekazan¹ na gor¹co przez min. Jezierskiego na konferencji prasowej po g³osowaniu znaleŸæ mo¿na by³o w koñcowej czêœci depeszy PAP z 29 kwietnia. Wydaje siê, ¿e do œwiadomoœci dziennikarzy (podobnie jak pos³ów) nie przebi³a siê jeszcze informacja o skutkach tej niefortunnej poprawki.
Ustawa w maju bêdzie przedmiotem prac Senatu, po czym wróci do Sejmu. Ostatnie informacje s¹ umiarko-wanie optymistyczne – prawdopodobnie senatorowie przy-wróc¹ status quo ante, jednak batalia o przysz³oœæ polskiej geologii rozegra siê w Sejmie. Trudno o ch³odny komen-tarz do tych dramatycznych wydarzeñ bez pos¹dzenia o lobbing œrodowiskowy. Uparcie nasuwa siê jednak refleksja na temat jakoœci pracy parlamentarzystów. Jak mo¿na podejmowaæ tak wa¿n¹ decyzjê w dzikim poœpiechu, bez porz¹dnej analizy skutków, na fali emocji i walki o elek-torat? Czy o takiej gospodarce narodowymi bogactwami marzyli pos³owie Sejmu Ustawodawczego, powo³uj¹c w 1919 r. Pañstwowy Instytut Geologiczny jako s³u¿bê geo-logiczn¹ kraju2?
Klimat ponad wszystko
15 kwietnia w Dzienniku Gazecie Prawnej ukaza³ siê artyku³ Macieja Szczepaniuka i Micha³a Duszczyka pt. Unijna krucjata przeciw CO2mocno uderzy w polskie
firmy. W tekœcie znanynych publicystów gospodarczych czytamy: Ograniczenie emisji dwutlenku wêgla obni¿y nam wzrost PKB, a podwy¿szy bezrobocie i ceny pr¹du. Komisja Europejska po raz kolejny chce zaostrzyæ politykê klima-tyczn¹. Jeszcze trzy lata temu zale¿a³o jej na ograniczeniu do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20%. Teraz chce je zredukowaæ w tym samym czasie o 30%. Polscy eksperci bij¹ jednak na alarm. Ostrzegaj¹, ¿e taka polityka mo¿e drastycznie ograniczyæ konkurencyjnoœæ naszej gospodarki.
W Rzeczpospolitej 28 kwietnia mo¿na by³o przeczytaæ artyku³ Magdaleny Kozmany zatytu³owany Dwutlenek wêgla wygoni przemys³? Dziennikarka zauwa¿a, ¿e Polska jest najbardziej nara¿ona na przenoszenie produkcji prze-mys³owej za granicê z powodu wy¿szych cen energii elek-trycznej po 2013 r. Wed³ug Instytutu Kwiatkowskiego, think tanku zrzeszaj¹cego niezale¿nych ekspertów, pracê mo¿e straciæ 330 tys. osób.
Dziennik Gazeta Prawna 28 kwietnia poœwiêci³ wiê-ksz¹ czêœæ swojego dodatku Biznes i energia skutkom gospodarczym limitowania emisji CO2. ZnaleŸæ tu mo¿na
dwa teksty szczegó³owo opisuj¹ce najnowsze propozycje Brukseli. Maciej Szczepaniuk w artykule pt. Unijne limity CO2uderz¹ w Polskê informuje, ¿e Komisja Europejska przyjê³a skrajnie dla nas niekorzystne zasady obliczania liczby darmowych pozwoleñ na emisjê dwutlenku wêgla w przemyœle. Dziennikarz cytuje ekspertów Spo³ecznej Rady Narodowego Planu Redukcji Emisji, która doradza mini-strowi gospodarki. Z powodu forsowanej przez uniê poli-tyki w latach 2013–2014 z polskiej gospodarki wyparuje od 345 do 525 tys. miejsc pracy, a cena energii elektrycznej w
hurcie podskoczy z ok. 200 dzisiaj do ponad 340 z³ za MWh – oceniaj¹ eksperci.
Drugi artyku³ w omawianym numerze Dziennika Gazety Prawnej, zatytu³owany Unia chce wprowadziæ podatek wêglowy, napisa³ Krzysztof Polak. Z tekstu dowiadujemy siê, ¿e propozycja Komisji Europejskiej dotycz¹ca opodat-kowania energii zak³ada przejœcie z systemu opodatkowa-nia opartego wy³¹cznie na iloœci skonsumowanej energii na rzecz systemu uzale¿nionego równie¿ od wydajnoœci stosowanych paliw. Stosowanie paliw wysokowydajnych oznacza³oby zmniejszenie obowi¹zku podatkowego. Korzy-stanie z wêgla wi¹za³oby siê z koniecznoœci¹ p³acenia sto-sunkowo wysokich podatków.
Jako pointa do tych wycinków niech pos³u¿y wypowiedŸ klimatologa prof. Macieja Sadowskiego, który w wywia-dzie opublikowanym 4 kwietnia w Gazecie Wyborczej powiedzia³: Zamiast traciæ czas i œrodki na ja³owe próby ograniczania zmian klimatu, lepiej skupiæ siê na ³agodze-niu ich skutków. Ponad 20 lat minê³o od przyjêcia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucji 45/212 pt. Ochrona klimatu globalnego dla obecnych i przysz³ych pokoleñ ludzkoœci. By³em zaanga¿owany w proces negocjacyjny od samego pocz¹tku. Moje pogl¹dy, podobnie jak wielu nego-cjatorów, ewoluowa³y wraz z postêpem procesu od optymi-stycznych oczekiwañ po g³êboki sceptycyzm. Wywiad nosi tytu³ Klimatyczna donkiszoteria.
Ile w koñcu mamy tego gazu?
Bomba wybuch³a 8 kwietnia, kiedy to wszystkie media opublikowa³y rewelacyjny szacunek amerykañskiej rz¹do-wej agencji EIA dotycz¹cy polskich zasobów gazu ³upko-wego. Gazeta Wyborcza tego dnia publikuje artyku³ Kon-rada Majszczyka Polska le¿y na gazie. Czytamy w nim, ¿e wed³ug EIA Polska mo¿e mieæ 5,3 bln m3 gazu w ³upkach. To dwa i pó³ razy wiêcej ni¿ w podmorskich z³o¿ach Norwegii – zachwyca siê autor tekstu.
Rzeczpospolita nie jest przekonana. Tytu³ tekstu Agnieszki £akomej opatruje na wszelki wypadek znakiem zapytania – Polska potêg¹ w ³upkach? Dziennikarka spe-cjalizuj¹ca siê w problematyce nowego gazu pisze: Amery-kanie szacuj¹, ¿e mamy najwiêksze w Europie z³o¿a gazu ³upkowego, które mo¿na wydobyæ. Tak wynika z raportu o prognozach z³ó¿ i wydobycia gazu z ³upków na œwiecie, opublikowanego przez amerykañsk¹ agencjê Energy Infor-mation Administration (EIA). W zestawieniu, w którym uwzglêdniono 32 kraje na œwiecie z najwiêkszymi zasobami gazu ³upkowego, Polska znalaz³a siê na dziesi¹tym miejscu.
Dziennik Gazeta Prawna jest bardziej optymistyczny. Mariusz Staniszewski pisze w nim 8 kwietnia: Polska siê wreszcie dorobi. Na gazie oraz Bêdziemy siê zmieniaæ w gazowego tygrysa.
Emocje studzi Puls Biznesu. 8 kwietnia pisze w arty-kule Polska ma gaz na 300 lat: Sufit razy pod³oga podzie-lone przez kapelusz. Tak jeden z przedstawicieli bran¿y poszukiwañ ropy i gazu oceni³ sposób obliczenia danych zawartych w najnowszym raporcie amerykañskiej EIA. Jego autorzy przekonuj¹, ¿e Polska ma 22,2 bln m3gazu ³upkowego, z tego 5,3 bln m3mo¿na eksploatowaæ. Przy obecnym zu¿yciu gazu wystarczy³oby wiêc na oko³o 300 lat. To rozpala wyobraŸniê, choæ znawcy tematu zachowuj¹ do tych rewelacji ch³odny dystans.
Emocje rosn¹. 8 kwietnia TVN24 przytacza wypowiedŸ premiera Donalda Tuska komentuj¹cego raport EIA: Polska
443
Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 6, 2011
2
staje przed wielk¹ szans¹. Mo¿e dokonaæ rewolucji energe-tycznej w tej czêœci Europy, bo z³o¿a gazu ³upkowego w naszym kraju przekroczy³y najœmielsze oczekiwania.
£y¿kê dziegciu do tej beczki z gazem dolewa prof. Mariusz Orion Jêdrysek. W Naszym Dzienniku 13 kwietnia pisze w artykule Gaz ³upkowy poza kontrol¹: Przygotowany przez rz¹d Donalda Tuska projekt nowego prawa geologicznego i górniczego nie stoi na stra¿y naszego najwiêkszego bogactwa – zasobów naturalnych. Przeciwnie – otwiera drzwi do rabunkowej eksploatacji, nieprzemyœlanego loko-wania niebezpiecznych odpadów w strukturach geologicz-nych. 14 i 28 kwietnia w tej samej gazecie by³y g³ówny geolog kraju powtarza zarzuty: Fatalny stan polskiej geo-logii. Brakuje s³u¿by geologicznej, po³owa powiatów nie zatrudnia geologa powiatowego, ³ami¹c prawo. Kwitnie za to nielegalna eksploatacja zasobów naturalnych.
Po rewelacyjnym raporcie EIA d³ugo nie trzeba by³o czekaæ na doniesienia o szkodliwoœci wydobywania gazu. 15 kwietnia Polska The Times w artykule £upki ³upn¹ w œrodowisko pisze: Z badañ amerykañskich naukowców wynika, ¿e gaz ³upkowy, nowe Ÿród³o energii, mo¿e byæ – w sensie wp³ywu na klimat – du¿o gorszy ni¿ wêgiel. Wydo-bywanie ³upków powoduje wycieki metanu, którego emisja jest o wiele bardziej niebezpieczna dla œrodowiska ni¿ wp³yw wêgla.
Rzeczpospolita 18 kwietnia przedrukowuje depeszê PAP w której czytamy: W weekend odby³y siê we Francji kilkutysiêczne manifestacje przeciwko wydobywaniu gazu ³upkowego ze wzglêdu na powstaj¹ce szkody dla œrodowiska. Najwiêkszy protest zorganizowano w Nant w Akwitanii, gdzie do 8 tys. ludzi przemawia³ eurodeputowany Jose Bové.
Jak w¹¿ morski powracaj¹ tezy Johna Foxa przedsta-wione w g³oœnym filmie Gasland. Co prawda ma³o kto go w Polsce widzia³ w pe³nej wersji, ale wyrywkowe slogany z tego „dokumentu” kr¹¿¹ w sieci. Mimo trwaj¹cej ju¿ od ponad roku nieustannej kampanii informacyjnej specjalistów Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego
Instytutu Badawczego sensacyjne pog³oski wci¹¿ znajduj¹ odbiorców. Z mitami Gaslandu po raz kolejny rozprawia³ siê 19 kwietnia Pawe³ Poprawa za poœrednictwem portalu Newsweek.pl. Wywiad z naszym specjalist¹ redakcja por-talu zatytu³owa³a: Film „Gasland” to ³upkowy „Pancernik Potiomkin”.
Istotê tych wszystkich dzia³añ antygazowych wyjaœnia 18 kwietnia Tomasz Chmal z Instytutu Sobieskiego na ³amach Naszego Dziennika: Lobbyœci w obronie w³asnych interesów uciekaj¹ siê do argumentów œrodowiskowych, by wzbudziæ w Polakach lêk przed gazem ³upkowym. Pod presj¹ lobbingu znalaz³a siê tak¿e Komisja Europejska.
Wreszcie sukces
Suwalszczyzna jak wiadomo jest piêkna, ale uboga. To siê mo¿e wkrótce zmieniæ – donosi triumfalnie bia-³ostocka Gazeta Wspó³czesna – w tym regionie odkryto potê¿ne z³o¿a gazu ³upkowego! Przecieramy oczy ze zdu-mienia, gor¹czkowo przypominaj¹c sobie wiadomoœci ze studiów. Zaraz, zaraz – coœ tu nie tak – to chyba nie ta facja? Czytamy jednak dalej: Ekipa geologów pojawi³a siê na SuwalszczyŸnie w lecie ubieg³ego roku. Prowadzili odwierty w okolicach Udryna i Szypliszek. Na specjalnej konferencji prasowej poinformowano wówczas o odkryciu na g³êbo-koœci 357 m tzw. wiecznej zmarzliny.
– Pochwaliliœmy siê, bo to by³a naukowa sensacja – mówi dr Micha³ Ma³kowski z Polskiego Instytutu Geologicznego. – Natomiast z drug¹ rewelacj¹ poczekaliœmy na fachowe ekspertyzy. Nie chcieliœmy nikogo wprowadzaæ w b³¹d. Teraz ju¿ s¹ wyniki. Tu¿ pod zmarzlin¹ kryj¹ siê najbogat-sze w Polsce, a mo¿e i w Europie, z³o¿a gazu ³upkowego.
Teraz ju¿ jesteœmy pewni – nie ma przecie¿ Polskiego Instytutu Geologicznego ani dr. Micha³a Ma³kowskiego. Na wszelki wypadek jeszcze raz sprawdzamy Ÿród³o: www.wpolczesna.pl – wiadomoœæ dodana 1 kwietnia. No, jasne – prima aprilis. A szkoda…
444
