nych obszarów . Rodzi się np. pytanie, czy w artość m iernika obliczona dla Św i noujścia w w ojew ództw ie szczecińskim (142,12) — obecnym zachodniopom or skim - j e s t zbliżona do m iernika dla K ostrzynia w w ojew ództw ie gorzowskim (139,82) - obecnym lubuskim. Spraw a ma szczególne znaczenie dla pom iaru atrakcyjności gmin z pogranicza różnych w ojew ództw .
N a zakończenie pragnę jeszcze raz podkreślić, że całość recenzow anej pracy oceniam bardzo pozytyw nie. W zbogaca ona literaturę przedm iotu w nosząc ory ginalne ujęcie m etodyczne do analizy atrakcyjności turystycznej obszarów. Spraw a ta m a zasadnicze znaczenie dla sam orządów zabiegających o rozwój tu rystyki na swym obszarze. Stąd też w śród sam orządow ców i regionalistów na leży szukać najw iększej grupy adresatów opracow ania.
Dzięki jasn ym wywodom i dobrej ilustracji praktycznej łatw o będzie przy swoić sobie m etodykę badań zaw artą w pracy. Będzie ona także bardzo przydat na dla różnych inw estorów szukających obszarów o dużym potencjale turystycz nym. W reszcie m oże być ona przydatna dla studentów specjalności „turystyka”, a także studiującym rozwój regionalny.
Proi'. d r hab. B o h d an G ruchm an K a ted ra Polityki G ospodarczej i P lan o w an ia R ozw oju
A k ad em ia E k o n o m ic zn a w P o zn a n iu ul. N iep o d leg ło ści 10
61 -7 2 0 P oznań
MENNO-JAN KRAAK, FERJAN ORMELING, KARTOGRAFIA: WIZU
ALIZACJA DANYCH PRZESTRZENNYCH, TŁUM. WIESŁAWA ŻYSZ-
KOWSKA, PWN, WARSZAWA 1998, ss. 274
O m aw iana książka ma na celu popularyzację najnow szych osiągnięć karto grafii i przeznaczona je s t dla kręgu użytkow ników GIS. Autorzy, H olendrzy M enno-Jan Kraak i Ferjan O rm eling, opublikow ali j ą niedaw no - w 1996 r. w W ielkiej Brytanii, i ju ż po dw óch latach polscy m iłośnicy GIS i kartografii m ają w sw oich rękach polskie w ydanie. Tłum aczenia podjęła się prof. W iesław a Żyszkow ska, w ybitny polski kartograf. K om puteryzacja dotarła do wielu dys cyplin człow ieka, w tym rów nież do kartografii. N ic w tym dziw nego, gdyż ta dziedzina w iedzy opiera się na w yszukanych wzorach m atem atycznych i bardzo
W płynęło: 10 g ru d n ia 1999 r.
pracochłonnych pracach graficznych. N ow e narzędzie - j a k i m je s t niew ątpliw ie kom puter - z jednej strony przyspiesza proces analizy i prezentacji zjaw iska, z drugiej jed n ak w ym aga nowego podejścia m etodologicznego, znajom ości no woczesnych technik kom puterow ych i odpow iednich pojęć, oraz odnalezienia się w nowej w irtualnej rzeczyw istości. Pozw ala to w pełni korzystać z oferow a nych m ożliw ości, a także przedstaw ianie nowych zagadnień analizy przestrzen nej i sposobów ich rozw iązyw ania. Książka napisana je s t przez dośw iadczonych dydaktyków , je s t odpow iednio uporządkow ana, przejrzysta, w zbogacona w ielo ma przykładam i i rycinam i prezentującym i om aw iane zagadnienia.
Praca podzielona je s t na 10 rozdziałów , od w prow adzających czytelnika w podstaw ow e w iadom ości o geograficznych system ach inform acji, poprzez re guły i pojęcia kartograficzne aż do prezentacji zaaw ansow anych technik w izua lizacji danych.
W rozdziale pierw szym , „System y inform acji geograficznej i m apy”, auto rzy o m aw iają specyfikę GIS polegającą na przetw arzaniu danych przestrzen nych. Efektem analiz przestrzennych je s t przede w szystkim m apa, dlatego zna jo m o ść pojęć i funkcji kartografii je s t niezbędna dla użytkownika GIS.
K olejny krótki rozdział pośw ięcony je s t pozyskiw aniu danych. Różne są ich źródła i w łaściw ości, a także sposoby w ytw arzania i prezentacji. Jakość rezulta tów analizy przestrzennej w dużej mierze zależy od um iejętnego wyboru da nych, s ą one zbierane w różnych sytuacjach, przez różne służby i w odm iennych technikach. K onieczna je st znajom ość budow y plików w ektorow ych i rastro wych, a także konw ersji danych analogow ych na dane cyfrow e za pom ocą digi talizacji i skanow ania.
W rozdziale trzecim om ów iono typy i funkcje map. M apy podzielono na te m atyczne i topograficzne, w yjaśniono rów nież znaczenie skali i skutki je j zm ia ny. Z w rócono uwagę na potrzebę kształcenia czytelników w wieku szkolnym w zakresie popraw nej interpretacji i um iejętności analizy inform acji przestrzen nej. O m ów iono rów nież szerokie zastosow anie map, takie jak : zarządzanie i m o nitorow anie obiektów (lasów , tam, kanałów i in.), planow anie przestrzenne, ko m unikacja, sytuacja w łasnościow a i edukacja.
K ataster, czyli system informacji o w łasności działek, oraz infrastruktura (np. sieć gazowa, elektryczna, telefoniczna) zostały szerzej omówione w rozdzia le czwartym : „Zastosow anie GIS, czyli ja k ą w ybrać m apę” . W tej części znaleźć m ożna rów nież inne przykłady map m ałoskalow ych, takich jak: mapy społecz no-gospodarcze, środow iska przyrodniczego, zaw sze bogato ilustrow ane (w tym rozdziale znajdziem y polski akcent, tj. przykład polskiej sieci kolejow ej). N ie zm iernie interesujące są przykłady zastosow ania GIS do analiz przestrzennych, szczególnie do porów nyw ania elem entów geom etrycznych, zm ian w czasie i atrybutów danych przestrzennych. W podrozdziale „Praca z danym i cyfrow y mi” zaprezentow ano dw a podejścia: w ektorow e i rastrow e. O m ów iona została ich struktura oraz połączone z nimi typy bazy danych. Dane w ektorow e
podzie-łono na trzy typy: spaghetti, topologiczne i przestrzenno-relacyjne. Jakość da nych rastrow ych - zw iązanych z obrazem satelitarnym , skanowanym - zależna je st w dużym stopniu od źródeł ich pochodzenia.
R ozdział piąty rozpoczyna się od sposobów określania położenia obiektów geograficznych i prezentacji globalnych oraz lokalnych układów w spółrzęd nych. Do zadań GIS należy m. in. łączenie zbiorów danych oraz icli przetw arza nie w celu uzyskania odpow iedniego odw zorow ania. W ów czas należy opierać się na transform acjach geom etrycznych (afinicznych i krzyw oliniow ych). W tej części książki om ów iono potrzebę i rodzaje generalizacji mapy (graficzną i po jęcio w ą) oraz stosow ane metody. Rozdział je s t bogato ilustrow any (aż 41 rycin). A utorzy om ów ili rów nież strukturę graficzną map topograficznych, cyfrow e m odele terenu oraz instytucje zajm ujące się kartow aniem w H olandii, N iem czech, W ielkiej Brytanii i USA, w skazując na specyfikę każdej z nich.
T ransform acja cyfrow ego modelu krajobrazu na cyfrow y model kartogra ficzny przedstaw iona została w kolejnych dwóch rozdziałach. W izualizacja d a nych przestrzennych w ym aga zastosow ania gramatyki kartograficznej (rozdział szósty - „P rojektow anie m ap”). W przypadku map topograficznych przyjęta je s t określona konw encja w ykształcona w ciągu paru w ieków , inaczej mapy tem atyczne opierają się na różnorodnych znakach graficznych. A utorzy om a w iają percepcyjne w łaściw ości środków graficznych, a także rolę kontrastu, barw i liternictw a na m apach. Ich zastosow anie zw iązane je s t ściśle z celem kreow anej m apy i przedstaw ianych na niej inform acji. Problem atyka „Przedsta w iania danych statystyczny cli na m apach” poruszona je s t w rozdziale siódm ym . Po w stępnej ocenie danych statystycznych, określeniu ich cech, wyboru skali pom iarowej autorzy przedstaw iają m etody ich klasyfikacji i prezentacji. W ko lejnych podrozdziałach om aw iane są m etody m apowania: mapy chorochrom a- tyczne, kartogram y, mapy izołiniowe, kartod¡agrarny, mapy kropkowe, kartodia- gram y w ektorow e, sygnatury ilościow e i pow ierzchnie statystyczne. W yjaśnio no zasady konstrukcji poszczególnych map, a na rycinach przedstaw iono przy kłady ich zastosow ania (w sum ie 35 rycin).
O statecznym efektem w izualizacji danych przestrzennych je s t m apa trw ała lub ekranow a. A by j ą stw orzyć niezbędne są odpow iednie kartograficzne narzę dzia kom puterow e. W rozdziale ósmym przedstaw ione s ą w ybrane program y graficzne oraz problem y, z jakim i m oże spotkać się użytkownik. O m ów iony został rów nież schem at procesu produkcji map (zarów no konw encjonalny, jak i cyfrow y), od etapu przygotow aw czego aż po kolorow y wydruk.
Postęp technologiczny nie om ija geograficznych system ów inform acyjnych „Z aaw ansow ane program y kartograficzne” (rozdział dziew iąty) to przede w szystkim atlasy elektroniczne oraz system y m ultim edialne. A tlasy te po zw alają nie tylko na oglądanie i porów nyw anie map, ale rów nież na przetw arzanie i w i zualizacje danych. Pojaw ia się rów nież m ożliw ość anim acji obrazu, a w konsek w encji m ożliw ość prezentacji zmian przestrzennych w pewnym czasie. N astęp
nym krokiem je s t połączenie mapy z system am i m ultim edialnym i, czyli dźw ię kiem, anim acją, tekstem , zdjęciam i, film ami wideo.
Książkę kończy rozdział om aw iający „Zastosow anie map do podejm ow ania decyzji” . N a przykładach regionów K ilim andżaro, Holandii i W ielkiej Brytanii autorzy analizow ali w ybrane problem y, stawiali pytania i na ich podstaw ie szu kali odpow iedzi potrzebnych do podjęcia decyzji.
Jak w ynika z prezentow anej charakterystyki publikacji, porusza ona w iele problem ów w izualizacji danych przestrzennych. C zęść z nich zaledw ie dotyka, a część prezentuje bardziej szczegółow o. Autorzy w iele m iejsca poświęcili usystem atyzow anym zagadnieniom kartograficznym (odw zorow aniom , transfor m acjom , generalizacji, projektow aniu map i przedstaw ianiu danych statystycz nych na m apach). Przedstaw ili rów nież najnowsze trendy (z wykorzystaniem technik m ultim edialnych) oraz politykę różnych krajów europejskich i USA w dziedzinie inform acji przestrzennej.
Praca je s t w yjątkow o bogato ilustrowana, zaw iera 181 czarno-białych rycin, dw ie tabele i 14 kolorow ych tablic. Rysunki przedstaw iają przede wszystkim m apy będące ilustracją prezentow anych przykładów, ale rów nież są to interesu ją c e schem aty i modele. Są one przejrzyste, czytelne i odpow iednio dobrane.
Rysunek 4.16. (s. 95) błędnie podpisano, gdyż prezentuje on strukturę danych rastrow ych, a nie w ektorow ych.
K siążka obfituje w w iele pojęć z dziedziny kartografii i GIS, które są zde finiow ane, a indeks rzeczow y na końcu pozycji pozw ala na ich odszukanie (brak jed y n ie objaśnienia skrótu N M T ze s. 131). Dzięki przypisom tłum acza czytel
nik m oże poznać różnice, ja k ie w ystępują w definicjach, klasyfikacjach w litera turze polskiej i zachodniej. Dotyczy to przede wszystkim podręcznika L. R a t a j s k i e g o (
Melodyka kartografii społeczno-gospodarczej
, PPW K, W arsza w a 1989) oraz innych polskich autorów . Przypisy te są niezw ykle cenne, gdyż w iększość polskich czytelników omawianej pozycji sw oją wiedzę czerpało w łaś nie z tych publikacji.N ależy podkreślić bardzo dobre i fachowe tłum aczenie książki. Prof. W ie sław a Żyszkow ska, która podjęła się tego trudu, nie tylko przybliżyła czytelni kom pojęcia używ ane w nauce św iatow ej, ale rów nież w zbogaciła pracę przy kładam i z literatury polskiej, do której czytelnik m oże sięgnąć, aby lepiej zrozu mieć om aw ianą problem atykę.
Publikacja
Kartografia - wizualizacja danych przestrzennych
je st pozycją w artościow ą, m ożna j ą polecić studentom geografii, geodezji i kartografii, a tak że użytkow nikom GIS. C zytelnicy otrzym ują interesującą m erytorycznie, opat rzoną w ielom a przykładam i (w raz z rysunkam i) i w yjaśnieniam i pojęć, książkę. Zam ieszczona w niej bogata literatura kartograficzna francuska, niem iecka, an glojęzyczna oraz polska, pozwala na dalsze studiowanie tego zagadnienia w nikli wym czytelnikom . Autorzy wskazali w niej na najnow sze, zaaw ansow anetecli-nologie kartograficzne oraz pułapki i błędy, na ja k ie narażeni są niedośw iad- ezeni i niedouczeni użytkow nicy GIS.
D r Iw ona Jażd żew sk a W płynęło:
K atedra G eo g rafii M iast i T u ry zm u 15 g ru d n ia 1999 r.
U niw ersytet Ł ódzki ul. K o p ciń sk ieg o 31 9 0 -1 4 2 Lódź.
