ACTA U N IV ER SITA TIS LO D ZIEN SIS
FOLIA OECONOM ICA 167, 2003
O skar Szum ski*
ALTERNATYW Y W YBORU
SY STEM U ELEKTRONICZNYCH ZAKUPÓW
DLA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
Głównym celem artykułu jest przedstawienie systemów elektro-nicznych zakupów oraz ich wpływu na gospodarkę. Referat opisuje koszty i zyski związane z używaniem poszczególnych systemów w małych i średnich przedsiębiorstwach.
The main goal o f this article is description o f electronic com-merce systems and their influence on economy. Paper describes costs and profits based on their usage in small and medium busi-nesses.
W stęp
K onkurencja na rynku polskim staje się coraz bardziej zacięta. P rzedsię-biorcy skupiają się na podniesieniu efektyw ności i obniżkach kosztów . Z badań S tow arzyszenia T he C onference Board [K. Obłój, M. Zdziarski, 2002] wynika, że, z punktu w idzenia otoczenia rynkow ego, największym i wyzw aniam i stoją-cym i przed firmami w 2003 roku są: presja na obniżenie ceny (61,2% wskazań) oraz zm iany w charakterze i intensywności konkurencji (50,7% ). Z punktu w i-dzenia zarządzania najw ażniejszym i wyzwaniami są: lojalność klientów i ich utrzym anie oraz redukcja kosztów , obydw ie wartości po 47,8% w skazań. N ato-m iast z punkt w idzenia technologii są to: uspraw nienie procesów w firato-mie (86,6% ), lepsze pow iązania z dostaw cam i i odbiorcam i (64,2% ), dopasow anie celów biznesow ych i polityki IT (47,8) oraz obniżenie kosztów technologii (40,3% ).
Lista w ym ienionych powyżej wyzwań w dziedzinie technologii zaw iera głów ne zalety elektronicznego przetwarzania zamówień, czyli: usprawnienie pro-cesów w firmie oraz lepsze powiązania z dostawcami i odbiorcam i. W edług N a-tional Association of Purchasing M anagement [cytow any w W ITI, 2003-03-05]
*
koszt m anualnego przetw arzania jednego zam ów ienia w ynosi $150, natom iast zdaniem A berdeen G roup kształtuje się pom iędzy $115 a $150. G artner G roup szacuje, że w drożenie system u elektronicznego przetw arzania zakupów może zm niejszyć te koszty od 50% do 60%.
System ten w prow adziło w iele dużych m iędzynarodow ych przedsiębiorstw , takich jak: C om paq/H P, D aim lerChrysler, D eutsche Telekom , Ford, General M otors. Przy budżetach tych przedsiębiorstw zm niejszenie kosztów zakupów o kilka procent, pozw ala zaoszczędzić znaczne kwoty. M niejsze przedsiębior-stwa, które m ają odpow iednio m niejsze budżety, zaoszczędzą na zakupach znacznie m niejsze kwoty. Należy więc rozw ażyć alternatyw y, jak ie stoją przed m niejszym i firmami w dziedzinie elektronicznego dokonyw ania zakupów i czy zyski wynikające z użytkow ania takiego system u zrekom pensują jeg o koszty.
E -procurem ent ja k o szansa dla małych i średnich przedsiębiorstw W ielu m anagerów rozw aża im plem entację system u e-procurem ent w celu uzyskania oszczędności na w ydatkach firmy. Proste m etody ograniczania w y-datków , takie jak łączenie lub likw idacja stanow isk, m ają sw oje ograniczenia w ilości pracow ników . O bniżka płac pracow ników także nie pow inna być sto-sow ana perm anentnie. O prócz tak drastycznych kroków należy szukać oszczędności w optym alizacji działania przedsiębiorstw a. M ożna j ą osiągnąć, uspraw -niając procesy w przedsiębiorstw ie. Jedną z m ożliw ości jest w drożenie system u e-procurem ent.
System eprocurm ent definiow any jest jak o „proces, podczas którego je d -nostka zam aw iająca oraz dostarczająca kom unikują się ze sobą poprzez zestan- daryzow ane w iadom ości, dzięki czem u zoptym alizow ana zostaje zdolność sys-temu do przeprow adzenia zam ów ienia, poczynając od planow ania na etapie przedprodukcyjnym , poprzez sporządzenie kontraktu, bez potrzeby ręcznej inge-rencji” [SFTI (Single Face T o Industry), 2000, tłum aczenie własne]. E -procurem ent jest więc procesem pozyskiw ania dóbr i usług przebiegający całościow o bez interw encji człow ieka dzięki kom unikacji system ów obu stron. Autorzy nie precyzują m edium kom unikacji system u. Inne definicje e-procurem ent przyjm ują, iż system ten to „zakupy i sprzedaż tow arów i usług dokonyw ane przez Internet pom iędzy partneram i biznesow ym i (B2B). (...) T ransakcje m ogą być rozpoczęte i sfinalizow ane w system ie. (.•.) Dzięki opro-gram ow aniu część kontraktów m oże być zautom atyzow ana” [searchCIO .com , 2003-03-18, tłum aczenie własne]. Opis ten skupia się na dw óch elem entach: odbiorcach system u oraz m edium kom unikacji między nimi. P orozum iew ają się oni poprzez ogólnodostępną sieć - Internet. Inne definicje uw ydatniają wyniki
w drożenia system u - wzrost efektyw ności „operacji gospodarczych oraz poten-cjalnych oszczędności w w ydatkach” [North C arolina, 2003-03-17]. Autorzy definicji ostrożnie form ułują kwestię korzyści finansow ych, w ynikających z użytkow ania systemu. We wcześniej przedstaw ionych definicjach ten elem ent nie w ystępow ał.
U spraw nienia, w ynikające z użytkow ania system u e-procurem ent, chciał-bym om ów ić z punktu widzenia polskich m ałych i średnich przedsiębiorstw . W św ietle tego referatu przyjm uję ich definicje zgodne z ustaw ą z dnia 19 listo-pada 1999 r. - Praw o działalności gospodarczej. W myśl artykułu 54 ustawy, m ałym przedsiębiorcą jest, poza wyjątkam i opisanym i w ustawie, przedsiębior-ca, który w poprzednim roku obrotowym:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracow ników oraz
- osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, w yrobów i usług oraz o p e-racji finansow ych nie przekraczający rów now artości w złotych 7 m ilionów EU R O lub sum a aktyw ów jeg o bilansu sporządzonego na koniec poprzed-niego roku obrotow ego nie przekroczyła równow artości w złotych 5 m ilio-nów EURO.
N atom iast średnim przedsiębiorcą (zgodnie z artykułem 55 ustaw y z dnia 19 listopada 1999 r. - Praw o działalności gospodarczej) jest podm iot, nie będący m ałym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym :
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracow ników oraz
- osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz o p e-racji finansow ych nie przekraczający rów now artości w złotych 40 m ilio-nów EU R O lub sum a aktyw ów jeg o bilansu sporządzonego na koniec po-przedniego roku obrotow ego nie przekroczyła rów now artości w złotych 27 m ilionów EURO.
M inisterstw o G ospodarki, Pracy i Polityki Społecznej opublikow ało [M GPiP, 2003-02-04] raport K ierunki działań Rządu w obec m ałych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku. W roku 2000 małe i średnie przedsię-biorstw a stanow iły 99,8% ogółu przedsięprzedsię-biorstw , w ytw orzyły 49,4% PKB, w system ie REGON zarejestrow ane było 3 074 tys. takich podm iotów . W tej liczbie 95,2% stanow iły przedsiębiorstw a bardzo małe (do 9 pracujących), 3,7 % - małe (10-49 pracujących), a 0,9% - średnie (50-249 pracujących).
Na podstaw ie tych danych m ożna sform ułow ać wniosek, że m ałe i średnie przedsiębiorstw a m ają duże znaczenie dla polskiej gospodarki. D latego optym a-lizacja działania tych przedsiębiorstw , sprawi, że cała gospodarka zacznie bar-dziej efektyw nie działać. Ten efekt m ożna osiągnąć dzięki w drożeniu w przed-siębiorstw ach na przykład system ów e-procurem ent.
Przytoczone przeze mnie powyżej definicje system u e-procurem ent nie pre-cy zują w ielkości przedsiębiorstw , dla których są te system y przew idziane. Pod-kreślają skrócenie przebiegu procesów gospodarczych. Kwestie oszczędności nie są jasn o określone. Jednak firmy badawcze, na których badania pow oływ a-łem się we w stępie, tw ierdzą, że dzięki zastosow aniu e-procurem ent m ożna oszczędzić do kilkudziesięciu procent na sam ym przetw arzaniu zam ów ień, co daje oszczędności do kilkudziesięciu dolarów . Koszt zakupu takiego system u ustaliłem na podstaw ie danych zaprezentow anych w zestaw ieniu producentów system ów e-procurem ent, sporządzonego przez firm ę Horizon Associates (w w w .purchasing-consultants.co.uk). W iększość firm odsyłała do swoich przed-stawicieli handlow ych. Produkt e-Procurem ent In-a-Box firmy Biomni kosztuje 50.000£. O program ow anie O racle Procurem ent składa się z kilku m odułów. Funkcjonow anie jednego użytkow nika w m odule Purchasing kosztuje 2500£. N atom iast w m odule iProcurem ent za linię zam ów ienia trzeba zapłacić 3£. Funkcjonow anie system u w ym aga odpow iedniego oprogram ow ania, jeśli firma takiego nie posiada, oznacza to dodatkow e koszty.
C zęść producentów oprogram ow ania zam iast cen przem aw ia do klientów językiem korzyści. U dostępniają na stronach internetow ych kalkulatory liczące w skaźnik ROI lub szacujące w ielkość oszczędności. W skaźnik ROI (return on investm ent) pow szechnie uw ażany jest za m iarę oceny inw estycji. D efiniuje się go jak o „stosunek bieżącej wartości zysku do bieżącej wartości kosztów ” [Te-leinfo nr 7/2001]. Stosuje się go do oceny skuteczności w drożenia system u w przedsiębiorstw ie. B adając efektyw ność wdrożenia, zw yczajow o okresem pom iarow ym jest „pierw szy i trzeci rok od rozpoczęcia inw estycji” [Teleinfo nr 7/2001]. Poniżej prezentuję na jakich zagadnieniach skupiają się producenci oprogram ow ania wyżej opisanych wartości.
Param etry w skaźnika ROI pobrałem z kalkulatora firm y Elcom Inc. (w w w .elcom .com ).
Tabela 1 Kalkulator ROI, Źródło: Elcom Inc, 2003
P a r a m e tr W a rto ś ć
przewidywane roczne zamówienia/zakupy przewidywana liczba zamówień w ciągu roku
przewidywana ilość partnerów handlowych, którzy będą używać systemu e-procurement
szacowana obniżka kosztów zamówienia (związane z zama-wianiem poprzez system)
wielkość firmy (zależnie od przychodów)
rodzaj firmy w $ od 1000 do 20.000 razy od 50 do 10.000 od 0% do 5% do 100 min $ od 100 min $ do 1 mld $ powyżej 1 mld $
producent czy usługodawca
Po uzupełnieniu danych uzyskujem y w skaźnik ROI dla pierw szego roku inwestycji. N ajw iększy wpływ na wartość w skaźnika m ają ilość zam ów ień oraz ilość partnerów korzystających z e-procurem ent. Posiadając inform ację o kilku-dziesięciu dolarach oszczędności na przetw arzaniu elektronicznym zam ów ienia w stosunku do m anualnego, m ożna stworzyć zależność, gdzie w liczniku znaj-dzie się iloczyn ilości zam ów ień oraz oszczędności na pojedynczym zam ów ie-niu, a w m ianow niku wartość w procentach ROI po jednym roku.
O bliczanie oszczędności przedstaw iam na przykładzie kalkulatora oszczęd-ności firmy Purchasesoft (w w w .purchasesoft.com ). O piera się on na podziale w ydatków na koszty zakupu towarów, koszty przetw arzania zam ów ień oraz koszty zapasów.
Tabela 2 Kalkulator oszczędności, Źródło: PurchaseSoft, 2003
P a r a m e tr W a rto ś ć
roczne koszty bezpośrednie w $
szacunkowe oszczędności na kosztach bezpośrednich w %
roczne koszty pośrednie w $
szacunkowe oszczędności na kosztach pośrednich w %
liczba zamówień w ciągu roku
średni koszt zamówienia w $
wartość zapasów w $
Uzupełnienie danych daje w wyniku oszczędności na kosztach zakupu to-warów , przetw arzania zam ów ień i zapasów wraz z sum ą całkow itych oszczęd-ności. Z aletą takiej kalkulacji jest w skazanie na którym etapie przedsiębiorstw o może najw ięcej zaoszczędzić.
C ena system u e-procurem ent na poziom ie pięćdziesięciu tysięcy funtów, do której należy doliczyć koszty szkoleń, konsultacji, jest w ysoka jak na budżety m ałych i średnich przedsiębiorstw . W skaźniki liczące korzyści finansow e osią-g ają w ysokie wartości przy dużej wartości zakupów produktów oraz dużej licz-bie zam ów ień. Przy m ałych w artościach m oże się okazać, że przew idyw ane zyski m ogą się okazać złudne.
Pozostaje jeszcze do rozpatrzenia jed n a kwestia. Dotyczy ona zarów no kontrahentów handlow ych danego przedsiębiorstw a, jak i jeg o siły przetargow ej. Duże przedsiębiorstw o m oże narzucić swym dostaw com w drożenie system u e-procurem ent, małe -n ie . Jeżeli dostaw cy i odbiorcy m ałego przedsiębiorstw a nie zdecydują się na taki krok, inw estycja w e-procurem ent m oże się nie zw ró-cić. Przedsiębiorstw o będzie m usiało szukać firm, które w drożyły ju ż taki sys-tem. C zy w takim razie nie lepiej szukać tańszych rozw iązań?
W iększość polskich przedsiębiorstw m a dostęp do Internetu. O pierając się na badaniach Polish M arket Review [2002], przytoczę za G azetą W yborczą z dnia 28 października 2002 roku dane dotyczące dostępu do Internetu w pol-skich firmach:
- Bardzo m ałe (6-20 osób) 83%, - M ałe (21-50 osób) 96% , - Średnie (51 -250 osób) 100%.
W śród firm posiadających dostęp do Internetu lub planujących uzyskanie go 17,8% przew iduje, iż będzie dokonyw ała zakupów przez Internet w ciągu najbliższych 12 m iesięcy. Jest to znacząca zm iana w porów naniu do roku 2000, kiedy dokonyw anie zakupów on-line deklarow ało 11% [za: C hm ielarz W., 2001, w: ED I-EC M ateriały na IX K rajow ą Konferencję, 2001, s. 17].
W takim razie rozw iązaniem dla m ałych i średnich przedsiębiorstw może być rynek elektroniczny.
E -m arket, private exchange jak o tańsza alternatyw a
Zgodnie z definicją z serwisu eM arket Services [eM arket Services, 2003- 03-20a] rynek elektroniczny to „strona internetow a z m ożliw ością utrzym yw ania stosunków handlow ych pom iędzy w ielom a podm iotam i sprzedającym i i kupują-cymi. Podm iot prow adzący e-m arket nie ma kontroli nad cenam i produktów. U czestnicy rynku zaw ierają ze sobą transakcje i uiszczają płatności na rzecz prow adzącego stronę internetow ą".
W tej definicji uw ypuklone są elem enty m ikroekonom iczne. W ystępują tu założenia m odelu konkurencji doskonałej - produkty są hom ogeniczne, sprze-dający nie m ają w pływ u na cenę, panuje pełny dostęp do inform acji. W ystępuje inform acja o kosztach uczestnictw a w takim rynku.
Dai i K auffm an [O. Dai, R. J. Kauffm an, 2003, s. 3] definiują b2b e-m arket jak o „firm ę lub przedsiębiorstw o zależne, które utrzym uje na serw erze oraz prowadzi działające w Internecie, oparte o strony internetow e, system y inform a-cyjne, dzięki którym inne firm y m ogą kupować i/lub sprzedaw ać produkty. Przew ażnie [e-m arkety] o ferują elektroniczne katalogi produktów , m echanizm y ustalania cen rynkow ych oraz inne usługi służące działaniu rynku .
W tej definicji autorzy om aw iają zarów no stronę technicznej przedsięw zię-cia, definiując m edium kom unikacji oraz rodzaj system ów inform acyjnych, jak i użyteczność dla uczestników rynku.
Boris Lublinsky [eAI Journal, 2001-08, s. 20] definiuje e-m arket jak o „m iejsce skupiające kupujących z w ielom a sprzedaw cam i. Tw orzy ono użytecz-ność dla sw oich członków w postaci zunifikow anego przedstaw iania tow arów i usług dostępnych na rynku, wraz z m echanizm am i ułatw iającym i przeprow a-dzanie transakcji” .
A utor skupia się na użyteczności danego systemu. Nie precyzuje ponosze-nia ew entualnych kosztów działaponosze-nia e-marketu.
Ceny przystąpienia do rynku elektronicznego kształtują się na różnym po-ziom ie, zależą od kilku czynników . Po pierw sze od w ielkości sam ego rynku, tj. im jest on w iększy tym koszty ponoszone przez uczestników pow inny maleć. Drugi elem entem jest status prawny przedsiębiorstw a prow adzącego e-m arket. Jeśli uczestnicy rynku są jeg o w spółw łaścicielam i, to będzie to przedsięw zięcie non-profit. Jeśli natom iast jest to przedsięw zięcie kom ercyjne, to w ystąpi tu nastaw ienie na m aksym alizację zysku.
W edług serw isu eM arket Services [eM arket Services, 2003-03-20c] przy-stąpienie do rynku elektronicznego wraz z kosztem stw orzenia katalogu
elektro-nicznego zaw ierającego od 15 do 20 podstron, z ilością od 200 do 1000 artyku-łów kosztuje około 20.000 $. Jeśli firm a posiada w ofercie kilkanaście lub kilka-dziesiąt produktów , może się opłacać ponoszenie kosztów za 1 produkt zamiast płacenia za pakiet.
Na rynkach elektronicznych m ożna napotkać rów nież niższe ceny. Przykła-dow o w serw isie zajm ującym się telew izją przem ysłow ą C C T V iN FO .com [C C TV iN FO .com , 2003-03-27] 3 m iesiące uczestnictw a w rynku kosztują 300 £, a cały rok 1000£.
Na podstaw ie danych z bazy rynków elektronicznych serw isu eM arket Se-rvices [eM arket SeSe-rvices, 2003-03-20d] przedstaw iam poniżej listę e-m arketów posiadających biuro handlow e w Polsce, w raz z zakresem ich produktów i usług oraz opłatami.
Tabela 3 Lista e-m arketów posiadających biuro handlowe w Polsce, źródło: http://dircctorv.emarkeiservices.com /m ain,asp?publndl=()& pubO fficc= 20x49& disp=hi& A AIP=3362& Currpage=l
F ir m a Z a k r e s p r o d u k tó w i u słu g I n f o r m a c ja o k o sz ta c h b e n e lo g A G C h e m A C X .c o m C h c m U n ity c h e o p F o b c o rm ec t G ie łd a E n e rg ii G o ln d u -s try .c o m K agn-S ells r ív a r u b ô r s S u rp le x
Nieużywana przestrzeń załadun-kowa w transporcie kołowym Odczynniki chemiczne dla zasto-sowań badawczych i komercyj-nych
Przemysłowe odczynniki chem icz-ne
Produkty chemiczne
Odzież, wyroby tekstylne, przędza Energia elektryczna, kontrakty terminowe na energię elektryczną
Sprzedaż i wycena używanych urządzeń fabrycznych Produkty z odzysku: karma dla zwierząt, opony, szkło, papier, metale itp.
Używane wyposażenie i urządze-nia z przemysłów: spożywczego i piwowarskiego, budowlanego, drzewnego, metalurgicznego i medycznego
Bez opłat dla kupujących, sprze-dający plącą prowizję od transakcji Bez opłat Procent od transakcji Składka członkowska Bez opłat Składka członkowska - 10.000 zł Procent od transakcji - od 0,20 zł do 0,90 zł za lM W h Składka roczna - 50.000 zł sprzedający płacą prowizję od transakcji
Bez opłat
sprzedający płacą za umieszczenie produktu na rynku - za 4 miesiące 50 € (za 1 rok 120 €)
lub sprzedający płacą prowizję 10% gdy transakcja jest do 50.000 € (6% powyżej 500.1KK) €)
T e lc ro u tc .c o m
T in o C o m T r u c k & C a rg o
T o n ia to lu n d
Nieużywana przestrzeń załadun-kowa w transporcie kołowym Nieużywana przestrzeń załadun-kowa w transporcie kołowym
Pomidory całe, przetworzone, sosy, keczup, wszystkie produkty i usługi związane z przetwórstwem pomidorów____________________
Nie zamieszczona na stronie
Składka członkowska - brak da-nych
Składka m iesięczna 77 € Składka roczna 600 € plus za kolejne osoby z tej samej firmy w tym samym kraju 150€
Na podstaw ie tabeli 3 m ożna wysnuć wniosek, że za działanie system u pła-cą głów nie sprzedający, choć są wyjątki. Ceny kształtują się od 30.000 € w przypadku e-m arketu Surplex i wartości sprzedaży powyżej 500.000C do cał-kow itego braku opłat. Zależnie od branży, w której dane przedsiębiorstw o d zia-ła, m ożliw e je st korzystanie z rozw iązania nie pociągającego za sobą dużych kosztów .
Podobnym w działaniu, ale inaczej zorganizow anym rozw iązaniem jest private exchange. Zgodnie z definicją serwisu eM arket Services [eM arket Servi-ces, 2003-03-20b] jest to „hub internetow y, prowadzony przez jedno przedsię-biorstw o, w celu w sparcia jeg o stosunków handlow ych ze dotychczasow ym i dostaw cam i i/lub odbiorcam i. C zęsto oprogram ow anie organizatora tego przed-sięw zięcia (takie jak ERP) jest zintegrow ane z jego partneram i handlow ym i.
W tej definicji, oprócz elem entów w ystępujących w opisie e-m arketu, tj. Internetu jak o m edium kom unikacji oraz celu budow y system u czyli intensy-fikacji kontaktów handlowych, występuje element odróżniający obydwa rozw ią-zania. Jest nim podm iot prowadzący private exchange, który jest jednocześnie uczestnikiem rynku. W ynika stąd możliwość integracji systemu ERP gospodarza rynku z systemam i jeg o kontrahentów, przyśpieszająca przetw arzanie zam ów ień.
Poniew aż rynki elektroniczne składają się z wielu kupujących i sprzedają-cych, takie rozw iązanie m oże być trudniejsze do zastosow ania. Duże firm y m o-g ą prow adzić swoje pryw atne o-giełdy, poniew aż przy dużych obrotach zw racają im się koszty stw orzenia i utrzym ania takiego rozw iązania. M ałe i średnie firmy raczej nie m ogą sobie na taki system pozw olić.
Definicję, która opisuje obydw a rozw iązania prezentuje W itold C hm ielarz [C hm ielarz W, 2001, s. 13]. A utor definiuje elektroniczny rynek jak o „sieć inte-rakcji i pow iązań - m iejsc (gdzie spotykają się oferenci i klienci w celu dokona-nia transakcji sprzedaży i zakupu) w dowolnej sieci teletransm isyjnej, często rozległej - globalnej - gdzie dokonyw ane są procesy handlu elektronicznego” . W tej definicji autor pominął kwestię organizacji rynku, dzięki czem u nie w
y-stąpiła potrzeba rozdziału pojęcia e-m arket oraz private exchange. Skupił się na zachodzących pom iędzy podm iotam i rynku relacjach, które są kluczow e dla zrozum ienia działania systemu.
Jak w takim razie pogodzić zalety e-m arketu (niską cenę) oraz private exchange (integrację pom iędzy system am i ERP kontrahentów ), żeby „sieć inte-rakcji i pow iązań” działała tanio i efektyw nie? Ktoś musi zapłacić za system.
E -procurem ent finansow any przez państw o
Państw o jest uczestnikiem rynku posiadającym duże fundusze do w ydania na usługi oraz dokonującym transferów pom iędzy różnymi grupam i społeczny-mi. M ożna w yobrazić sobie sytuację, gdy państw o płaci firm ie zew nętrznej za stw orzenie takiego system u i za jeg o działanie lub rozłożenie tej płatności na uczestników rynku.
Korzyści z takiego rozw iązania m ożna podzielić na: - m aterialne:
- oszczędności na zakupach jednostek administracji rządowej i pozarządowej, - zw iększenie efektyw ności całej gospodarki,
- zm niejszenie m ożliw ości korupcji. - niem aterialne:
- upow szechnianie nowych technologii wśród przedsiębiorców .
C hciałbym om ów ić dw a takie rozw iązania. Jednym z nich jest SBA £j:- change Pilot Program, stw orzony przez NEXGEN Solutions na zlecenie U.S. Smali Business A dm inistration. Jego uruchom ienie przypada 30 m arca 2003 roku. Od 1 października 2002 roku system był w fazie rozruchu. Na stronie tytułow ej S B A E xch a n g e m ożna przeczytać [SBA E xchange, 2 0 0 3 -0 3 -14a], że jest to „narzędzie do dokonyw ania elektronicznych zakupów , zaprojektow ane do obniżenia kosztów , zw iększenia efektyw ności i przejrzystości procesu zam ó-wień aktualnego rządu oraz do pom ocy m ałym firm om w używ aniu narzędzi e-procurem ent. (...) T o narzędzie um ożliwi agencjom rządow ym dokonyw anie uproszczonych zakupów do kwoty 100.000$ oraz dokonyw anie zakupów i płat-ności przy użyciu G overnm ent-w ide com m ercial purchase card” .
Na stronie S B A E xch a n g e w dziale FAQ [SBA Exchange, 2003-03-14b] w yliczone są korzyści dla przedsiębiorców :
- strony internetow a przygotow ana do handlu elektronicznego,
- dostęp do inform acji o planow anych zakupach federalnych oraz agencji rządow ych,
- elektroniczny katalog oraz system zarządzania zasobam i,
- scentralizow any system zarządzania zam ów ieniam i zajm ujący się w prow a-dzaniem i przetw arzaniem zam ów ień dokonyw anych przez Internet przez jednostki federalne, państw owe, lokalne oraz prywatne,
- system zarządzania śledzeniem nowych zam ów ień oraz tw orzeniem i otrzym yw aniem zam ów ień,
- pom oc w radzeniu sobie z now ą stroną.
U czestnicy program u płacą za udział w nim roczną składkę w wysokości 1500$ oraz od wartości każdej transakcji 2%. Należy zaznaczyć, że uczestni-kiem program u m oże być tylko małe przedsiębiorstw o. W edług norm North Am erican Industry C lassification System Codes z 2002 roku [NA ICS, 2002] zależnie od branży oznacza to m aksym alne roczne przychody od 0,75 min $ do 29 min $ lub rów nież zależnie od branży średnioroczne m aksym alne zatrudnie-nie na poziom ie od 100 do 1500 osób.
T rudno na razie jest oceniać ten system , poniew aż jeszcze nie zaczął dziłać. Jednak pom ysł skierow ania oferty do małych przedsiębiorstw i zaoferow a-nie im za m ałe pieniądze nowej technologii do użytkow ania w ydaje się godny naśladow ania.
M niej zaaw ansow anym technologicznie rozw iązaniem jest irlandzki Public Sector Procurem ent Portal (w w w .e-tenders.gov.ie), prow adzony przez C om m er-cial Inform ation C om pany Ltd (CIC) na zlecenie M inisterstw a Finansów (D e-partm ent o f Finance). Jest to strona internetow a dla w szystkich jednostek sektora publicznego, na której m ogą one zam ieszczać inform acje o przetargach, po-trzebne dokum enty, inform acje kontaktow e i inne niezbędne do przeprow adze-nia przetargu. W przyszłości strona ma się rozw inąć w serwis e-procurem ent. O ferenci i dostaw cy nie ponoszą żadnych opłat. D ziałanie system u finansow ane jest przez Inform ation Society Fund (Fundusz Społeczeństw a Inform acyjnego). W dziale Często Zadawane Pytania [Public Sector Procurement Portal, 2003-03-14] znajduje się opis działania strony. Przygotow anie ogłoszenia o przetargu i niezbędnych dokum entów odbyw a się w tradycyjny sposób. N astępnie intor- m acja jest um ieszczana na stronie w w w .e-tenders.& oyje). Po przeczytaniu oferty, dostaw ca m oże pobrać dokum enty dotyczące przetargu. Potrzebne jest do tego podanie nazwy użytkow nika i hasła. Pełny wykaz podm iotów , które po-brały inform acje jest dostępny dla ogłaszającego przetarg.
G łów ne zalety strony to [Public Sector Procurem ent Portal, 2003-03-14]: - dostaw cy m ogą w jednym miejscu przeglądać w szystkie przetargi sektora
- od razu m ogą uzyskać dokum entację dotyczącą przetargu (R FT - request for tender docum entation).
G łów ną zaletą tego system u je st szeroki dostęp do inform acji. N atom iast sam proces przetargu dalej w ykonyw any jest m anualnie, co nie ponosi za sobą wydatków na szkolenia, ale pow oduje d użą pracochłonność całego procesu.
D ziennik U rzędow y W spólnoty Europejskiej w części S publikuje zam ó-w ienia publiczne. S ą one dostępne ó-w seró-w isie Tenders Electronically Daily (TED ), pod adresem hitpV /ted.nublicalions.eu.int/. W ym óg publikacji zależy od wartości kontraktu przetargu oraz od jeg o rodzaju. O dpow iednie zestaw ienie jest zaprezentow ane w tabeli 4.
Tabela 4 W ymóg publikacji przetargu w zależności od rodzaju kontraktu i progu wartościowego, wraz z odpow iednią dyrektywą, źródło [Tenders Elec-tronically Daily 2003-03-16 littp://ted.puhlicaiions.eu.int/CD/ois/en/help/chO I .htm l K o n tr a k ty P r ó g w a rto śc io w y D y re k ty w a UE Na roboty publiczne Na usługi Na usługi
Na zaopatrzenie w wodę, energię i z sektora transportowego
Na dostawy w sektorze telekomunikacyjnym Na roboty publiczne
Podlegające regulacjom GATT
5 000 000 € 200 000 € 200 000 € 400 000 € 600 000 € 5 (ню ooo e 125 000 € 93/37/EEC 92/50/EEC 93/36/EEC 93/38/EEC 93/38/EEC 93/38/EEC
W tabeli 4 najniższy próg w artościow y, dla którego konieczne jest publi-kowanie inform acji o przetargu to 125 000 €. Nie znajdziem y więc tu ofert o m niejszych w artościach, jak to ma miejsce w serw isie Public S ector Procure-ment Portal (w w w .e-tenders.gov.ie) czy też SB A Exchange. Jest to rozw iązanie stricte inform acyjne, nie m ożna z tej bazy pobrać dokum entów potrzebnych do przetargu, jak to ma m iejsce w rozw iązaniu irlandzkim . Dzięki kodom zaw artym w ofertach m ożna jednak w yszukiw ać je na w iele sposobów . C PV (comm on procurem ent vocabulary) określa przedm iot kontraktu, natom iast NUTS (N o-m enclature des Unités Territoriales Statistiques) inforo-m uje o o-m iejscu w ykonania kontraktu.
Podobne rozw iązania są dostępne w Polsce - w szczególności obejm ują one zam ów ienia publiczne.
E lektroniczne zam ów ienia publiczne w Polsce
Zgodnie z artykułem 4 ustawy z dnia 10 czerw ca 1994 r. o zam ów ieniach publicznych, na:
- jednostki sektora finansów publicznych w rozum ieniu ustawy o finansach publicznych, [...],
- spółdzielnie, fundacje i stow arzyszenia, w zakresie, w jakim dysponują środkam i publicznym i,
- państw ow e i kom unalne jednostki w ykonujące zadania o charakterze uży-teczności publicznej,
- agencje państw ow e w zakresie nie uregulow anym odrębnym i przepisam i, - jednostki publicznej radiofonii i telewizji oraz ich jednostki zależne,
- sam odzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej i jednostki organizacyjne ubezpieczenia zdrow otnego w zakresie nie uregulow anym odrębnym i prze-pisami,
- inne podm ioty, jeżeli ponad 50 proc. wartości udzielanego przez nie zam ó-w ienia jest finansoó-w ane ze środkóó-w publicznych lub bezpośrednio przez podm ioty w ym ienione powyżej
nałożony je st obow iązek, w ynikający z artykułu 15 powyższej ustaw y, publikacji w B iuletynie Zam ów ień Publicznych przetargów o wartości powyżej kwoty 30 000 EURO.
Patrząc na zakres przedsiębiorstw ujętych w artykule 5 powyższej ustaw y, w idać ja k w iele środków mogę one wydać. Dostęp do takich ofert pow inien być jak najszerszy. B iuletyn dostępny jest w wersji elektronicznej pod adresem http://w w w .uzp.gov.pl/biulet.htm l. Publikow ane są tam rów nież dane firmy w ybranych w postępow aniu o udzielenie zam ów ienia publicznego. Jest to po-tw ierdzenie w iarygodności tych podm iotów . M ożliwe jest w nim rów nież prze-szukiw anie ofert z użyciem wielu kryteriów . Podmioty zam ieszczające inform a-cje m ogą przesyłać swoje ogłoszenia przez Internet. Nie w ystępuje jednak m ożliw ość dołączania plików do pobrania dla zainteresow anych przedsię-biorstw.
Urząd Zam ów ień Publicznych [UZP, 2003-03-20] w uzasadnionych przy-padkach w yraża zgodę na publikację ogłoszeń o zam ów ieniach publicznych, nawet jeżeli ich publikacja, ze względu na wartość przedm iotu zam ów ienia nie jest obow iązkow a. M oże to być powód zniechęcający do korzystania z takiej m ożliwości, która niesie za sobą polepszenie efektyw ności. W edług Hanna Fe-dorow icz [2003-03-24] „korzystając z elektronicznych zakupów na zam ów ienia,
sam orząd terytorialny zaoszczędziłby w skali kraju ok. 200 min zł, a sektor bu-dżetow y - ponad 10 mld zł rocznie” .
Pow stały podm ioty, które opierając się na B iuletynie Zam ów ień Publicz-nych, tw orzą udogodnienia dla użytkow ników , które m ogłyby się znaleźć w system ie e-procurem ent. Przykładem m oże być System Internetow ego Pow ia-dam iania o Przetargach Publicznych (http://w w w .przetargi.publiczne.pl/). Za kwotę 180 zł na rok w yszukuje dla użytkow ników , zgodne z ich zainteresow a-niami, inform acje o ogłoszonych przetargach.
Za niecałe trzy lata, zgodnie z program em eEuropa 2005, urzędy państw członkow skich m ają być dostępne dla obyw ateli poprzez Internet. Kwestie zw iązane z zam ów ieniam i publicznym i będą rów nież obsługiw ane elektronicz-nie. Z uwagi na to, że Polska w krótce będzie członkiem struktur unijnych oraz m ając na uw adze szacow ane oszczędności zw iązane z w prow adzeniem e-procurem ent w naszym kraju rozw iązanie to pow inno być w drożone jak naj-szybciej. S korzystają na tym małe i średnie przedsiębiorstw a, jak i budżet pań-stwa.
Źródła
1. CCTV iN FO.com . 2003-03-27. hltp://www.cctvinfo.com /em arkets.asp
2. W. Chmielarz, 2001, Polskie firm y wobec wyzwań internetu, w: Materiały na IX Krajową Konferencję EDI-EC, Łódź Dobieszków 2001.
3. W. Chmielarz, Handel elektroniczny nie tylko w gospodarce wirtualnej. W ydaw nictwo Nau-kowe W ydziału Zarządzania Uniwersytetu W arszawskiego, W arszawa, 2001.
4. O. Dai, R. J. Kauffman, Understanding b2b e-market alliance strategies, 2003 s. 3, htlp://m isrc.um n.edu/workshop/spring2003/Dai OI3IQ3.pdf
5. В. Lublinsky, Building a world-wlass e-market, eAI Journal, 2001. 6 . Elcom Inc, 2003-03-22, http://www .elcom .com /elcom .asp?paee=33 7. eM arket Services, 2003-03-20a,
http://www.em arketservices.com /about em arkets/chapter2.htm 8. eM arket Services, 2003-03-20b,
http://www .em arkelservices.com /about emarkets/chapter3.him 9. eM arket Services, 2003-03-20c,
http://www .em arketservices.com /about emarkets/chapter4.him 10. eM arket Services, 2003-03-20d,
http://directorv.emarkctscrvices.com/main.a,sp'.)publndl=0&pubOffice=2Q.\49ifedisp=hi&AAI D=3362&Currpai!e= 1
11. H. Fedorowicz, Aukcja on-line bez podejrzeń, w: Rzeczpospolita z dnia 2003-03-24, http://www.rp.pl/Eazeta/wvdanie 030324/prawo/praw o a l.html
13. M GPiP, Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku, 2003-02-04, http://www.mpios.gov.pl/wiadomosci szczciw lv.phn?nr=l483
14. NAICS, Table o f Sm all Business Size Standards, 2002, http://www.sba.gov/size/sizetablc2002. html
15. North Carolina www, 2003-03-17,
http://w ww .nc»ov.com/eprocureinent/asp/section/about ер/what en.asp
16. K. Obtój, M. Zdziarski, Konkurencja, cięcie kosztów i walka o klienta, w: Rzeczpospolita nr 243 z dnia 17.10.2002,
17. Polish Market Review, Polskie firm y w Internecie, w: Gazeta Wyborcza. Technologia, media, telekom unikacja, 2002.10.28., Warszawa: Agora
18. Public Sector Procurement Portal, 2003-03-14,
http://w w w.c-tendcrs. gov. ic/cmod/Tendcrs. nsl/w vWebLi u kPaiic/FAO?Or>cn Document 19. PurchaseSoft 2003-03-22, httn://w w w .P u r c h a se so fl.c o m /sa v in g sc a lc u la to r /in d e x .a sn 20. SBAExchange, 2003-03- I4a, http://www.sbacxchange,info/sbu/hom c.nsf/Hom e?OpenForm 21. SBAExchange, 2003-03-14b,
http://www.sbaexcham ;e.com/sha/home.n.s(/Displav+Ncws/F5EF4E767DA3D89D85256CCC OH566E14?OnenDocuinent
22. SearchC10.com , 2003-03-18,
http://searchcio.techtarget.eom /sD efinition/0„sidl9 gci2144.Ц Ш Ш т.1
23. SFTI Drafting Comm ittee Group, 2000-05-08, http://www.eh.svekom.se/english/report 1 .pdf 24. Teleinfo nr 7/2001, 2001.02.21, Kornacki M., Jestem poinformowany
25. Tenders Electronically Daily, 2003-03-16
http://ted.publications.eu.int/CD/ois/en/help/chOI.htm 26. UZP, 2003-03-20, http://www.uzp.gov.pI/menu/i inf.htm! 27. WITI, 2003-03-05, E-Procurement Preview,
