Marcin Wichmanowski
"Jakub Bojko 1857-1943", Bogusław
Kasperek, Lublin 1998 : [recenzja]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 7, 125-126
T ek sly ź ró d ło w e w zbiorze p t. R om an R yb a rski o narodzie, ustroju i gospodarce zostały p o p rz ed z o n e k ilk u zd a n io w y m i w p ro w ad zen iam i a u to rs tw a S. R udnickiego. K ażd e z nich zaw iera p o d sta w o w e in fo rm a cje b ib lio g raficzn e o ra z k ró tk i rys historyczny w ydarzeń, d o k tó ry ch naw iązy w ał R y b a rsk i. T e sy n tety czn e in fo rm acje znakom icie u łatw iają czytelnikow i orientację w p ro b lem atyce p o ru sz an e j p rzez id eo lo g a N D . R zetelne o p raco w an ie S. R ud n ick ieg o w ym aga jed n ak kilku d ro b n y c h p o p ra w e k , w tym jed n o z n ac z n eg o u stalenia ty tu łu p ra cy R y b arsk ieg o p t. Idee przew odnie gospodarstw a P o lski (rozbieżności w ystępują m iędzy stro n ą 16 a stro n a m i 241 i 272) o raz w yjaśnienia, że jesie n ią 1925 ro k u istn iały d w a oddzielne pism a: tygo d n ik „M yśl N a ro d o w a ” i m iesięcznik „P rzeg ląd W szech p o lsk i” . P o d a n a n a stro n ie 48 in fo rm acja o rezygnacji z w ydaw ania „ P rzeg ląd u W szech p o lsk ieg o ” i p rzejęcia jeg o roli o rg an u ideow ego Z L N przez „M yśl N a ro d o w ą ” do ty czy w ydarzeń, k tó re n a stą p iły w połow ie 1926 ro k u w w yniku tru d n o ści finansow ych o raz w zw iązku z u stalen iem oblicza polity czn eg o „M yśli N aro d o w ej” , ja k o pism a pośw ięconego „ k u ltu rz e tw órczości p o lsk iej” pod re d a k c ją Z y g m u n ta W asilew skiego. K olejnej p o p raw k i w ym aga od n o śn ik w ind ek sie o so b o w y m p rz y n azw isku S tan isław a G ra b sk ieg o , gdzie p o d a n a jest stro n a 1, a p o w in n a być s tro n a 11.
W ym ienione m a n k a m e n ty nie p rz esz k a d za ją form u ło w an iu d o b rej oceny o p ra co w a n ia tekstów źró d ło w y ch p rzez S zy m o n a R u d n ick ieg o . Z b ió r p t. R om an R yb a rski o narodzie, ustroju i gospodarce należy szczególnie p o lecić o so b o m z ain tereso w an y m tw órczością ideow ą polity k ó w , k tó rzy p o d o b nie ja k R y b a rsk i, znaleźli się w ław ach poselsk ich D rugiej R zeczypospolitej, p ro w ad ząc jednocześnie oży w io n ą d z iałaln o ść n a u k o w ą i publicystyczną.
E w a M a j
Bogusław Kasperek, Jakub Bojko 1857-1943, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii
Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998, s. 228
K siążk a, o b o k k tó re j b a d a c z ru c h u lu d o w eg o nie m oże przejść obojętnie. D zieje się tak co najm niej z d w ó ch p o w o d ó w ; p o pierw sze, że jej lem a te m jest d łu g a, ciekaw a d ro g a , ja k ą przebył p o lski ch ło p o d k u rn e j c h a ty d o fo tela m arszałk o w sk ieg o i p o d rugie, że a u to r ukazał to n a bogatym tle k sz tałtu ją ce g o się p o lsk ieg o ru c h u ludow ego.
R o z p raw a p o św ięco n a jest przed e w szystkim Ja k u b o w i Bojce ja k o działaczow i politycznem u i społecznem u, publicyście i parla m en tarzy ście.
J. B o jk o , jed e n z p io n ie ró w ru ch u lu d o w eg o w G alicji, od ro k u 1895 był posłem w galicyjskim sejmie k rajo w y m , od 1897 ro k u członkiem p a rla m e n tu a u stria ck ieg o , wiceprezesem S tro n n ictw a L u dow ego; od 1913 ro k u - prezesem Polskiego S tro n n ictw a L udow ego P iast, w latach 1919-1922 w icem arszałkiem sejm u, w lala ch 1922-1927 w icem arszałkiem senatu. W 1927 roku w ystąpił z PSL Piast i u tw o rzy ł p ro sa n a c y jn ą o rganizację Z jednoczenie L udu. W lata ch 1930-1935 był senatorem z listy B ezp arty jn eg o B loku W sp ó łp rac y z R ząd em , p o 1935 ro k u u su n ął się z życia politycznego.
J. B ojko nie b ył człow iekiem jed n e j epoki. W iększość jed n ak jego aktyw ności politycznej, społecznej i publicy sty czn ej m ieściła się w ra m a c h au to n o m iczn ej G alicji. W ciągu sw ojego d łu g o letn ieg o życia p rzech o d ził sta łą ew olucję p o g ląd ó w , poszerzanie h o ry zo n tu intelek tu aln eg o i d o g łęb n e p o z n aw a n ie o taczającej go rzeczyw istości.
P rzyjęta k o n stru k c ja p ra cy zo stała o p a rta prz ed e w szystkim n a chronologii zdarzeń w życiu b o h a te ra . A u to r, d o k o n u ją c selekcji p ro b lem aty k i, ja k ą zajm ow ał się J. B ojko w poszczególnych e ta p ac h życia, szczegółow o om ów i! te z ag a d n ie n ia, k tó re w d an y m okresie pojaw iały się najczęściej b ąd ź uzyskiw ały zn aczn y re zo n a n s społeczny.
P ra c a zo stała p o d z ie lo n a n a sześć ro zd ziałó w , d o k tó ry ch d o łączo n o dziesięć stro n - Ilustracje p rzed staw iające fo to g rafie z życia b o h a te ra książki.
W pierw szym ro zd ziale z aw a rty zo stał ok res k sz tałto w an ia się św iadom ości społecznej i n aro d o w ej J. B ojki, co n a stęp o w a ło p o p rz ez k olejne do św iad czen ia życiowe w rodzinnej wsi. Był to rów nież czas pierw szych p o sz u k iw a ń ideow ych. N astęp n e rozdziały d o ty cz ą p o czątk ó w k ariery J. Bojki ja k o ch ło p sk ieg o p o lity k a i publicysty. C zw arty ro zd ział pracy pośw ięcony zo stał w znacznej m ierze p racy publicystycznej tego d ziałacza ludow ego. C ykl p t. D w ie dusze, to o g ro m n y , oso b isty w kład J. Bojki d o d o ro b k u ideow ego ruchu ludow ego. J. B ojko był jednym z pierw szych w śród ludow ców , k tó ry d ą ży ł d o z g o d n eg o w spółżycia „w szystkich stan ó w ” , był orędow nikiem w spółpracy z k o n se rw a ty stam i. W yraźnie w y o d rę b n io n e zostały , zaró w n o w jego biografii, ja k i w dziejach ruchu ludow ego, lata tzw . p ra c y p o zytyw nej, czyli sojuszu galicyjskich ludow ców z kon serw aty stam i. W lalach 1908-1913 J. B o jk o o siąg n ął szczyt sw ojej p o p u larn o ści także w skali p o n a d za b o ro w e j. Był to w gruncie rzeczy p o c z ą te k k o ń c a je g o zn aczen ia ja k o czynnego p o lity k a. Jego d o m en ą bow iem nie była tw a rd a w a lk a p o lity c zn a , k tó r ą w łaśnie rozpoczynali ludow cy, ale refleksja, p rzekonyw anie, n a p o m in a n ie . O s ta tn i ro z d ział o b ejm u je najd łu ższy chronologicznie okres, od w ybuchu pierw szej w ojny św iatow ej, d o śm ierci J. B ojki w 1943 ro k u . M im o zm ieniających się w aru n k ó w politycznych i zerw ania z ru ch em lu d o w y m w 1927 ro k u , w sp ó ln ą cechą tego etap u życia J. Bojki było to , że w ów czas on nie tyle d z ia łał polity czn ie, co reprezentow ał.
A u to r tej p u b lik acji z a d a ł sobie wiele tru d u , ab y w ykorzystać obszerny m ateriał źródłow y, dzięki k tó rem u u k a za ł nie ty lk o p o sta ć J. B ojki, ale rów nież m niej znane d o tą d w ątki dziejów ruchu ludow ego. Jest to pierw sza ro z p ra w a ujm u ją ca całościow o życie tego p o lity k a ruchu ludow ego n a tle fak tó w i p rocesów o isto tn y m znaczeniu, dający ch o b raz ciągłości ruchu ludow ego w zm ieniających się w a ru n k ac h h isto ry czn y ch .
M arcin W ichm anow ski
Antoni Mieczkowski, Błażej Stolarski 1880-1939. Życie. Działalność. Poglądy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, Lublin 1998, s. 175
N ak ład em W y d aw n ic tw a U n iw ersytetu M arii C urie-S kłodow skiej u k azała się k siążk a A n toniego M ieczkow skiego p o św ięco n a p o sta ci z n an eg o działacza chłopskiego pierw szej po ło w y X X wieku B łażeja Sto larsk ieg o .
K siążk a A. M ieczkow skiego je s t p ró b ą łączen ia z jed n ej stro n y elem entów tradycyjnej biografii, z drugiej zaś an alizy polito lo g iczn ej p o g ląd ó w B. S tolarskiego. W e wstępie ju ż a u to r w ym ienia pow o d y sw ojego z ain tere so w a n ia d a n ą p o sta cią, k tó re to z kolei narzuciły m etodologiczne podejście d o prezen to w an ej p racy . A u to r staw ia sobie za cel przedstaw ienie „sylw etki działacza sp o łeczn o -politycznego w śro d o w isk u ro d zin n y m , społecznym i politycznym , a jeg o d ziałaln o ść n a tle ów czesnych w y d a rze ń ” .
O m aw ian a p ra c a m a ujęcie p ro b lem o w o -c h ro n o lo g iczn e, co w p rz ek o n a n iu a u to r a pozw oliło „ n a przed staw ien ie e ta p ó w d z ia łaln o ści społecznej i politycznej B. S tolarskiego, a także na p rezen tację p o g ląd ó w n a ro lę ch ło p ó w w naszej h istorii i n a k ształt p a ń stw a w niepodległej p ersp ek ty w ie c zasow ej” . K sią ż k a sk ła d a się z k ró tk ie g o w stępu, czterech rozdziałów uzupełnionych p rzepisam i, zak o ń cze n ia, in fo rm acji o ź ró d łach i literatu rze o ra z dziew ięciu aneksów .
W pierw szym ro zd ziale A . M ieczkow ski przybliża czytelnikow i środow isko wiejskie, z k tó reg o w yw odził się i w k tó ry m w ychow ał się B. S to larsk i. O pisuje także jeg o działaln o ść w kó łk ach rolniczych, uczestn ictw o w org an izacji życia o św ia lo w o -k u ltu raln eg o , a tak że po czątk i aktyw ności politycznej.
