• Nie Znaleziono Wyników

Sprawozdania z podróży naukowych za granice

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sprawozdania z podróży naukowych za granice"

Copied!
17
0
0

Pełen tekst

(1)

Ryszard Przybylski, Krystyna

Sierocka, Roman Sobol, Roman

Loth, Jerzy Woronczak, Hanna

Maria Małgowska, Zdzisława

Kopczyńska, Jadwiga Rytel, Marta

Wyka-Hussakowska

Sprawozdania z podróży naukowych

za granice

Biuletyn Polonistyczny 8/24, 95-110

(2)

IV. SPRAWOZDANIA Z PODRÓŻY NAUKOWYCH

ZA GRANICĘ

1 . SPRAWOZDANIE ZE STAŻU NAUKOWEGO W ZWIĄZKU RADZIECKIM 12 s t y c z n i a - 12 l l p c a 1 9 6 5 M o je s t u d i a w M o sk w ie 1 L e n i n g r a d z i e o b j ę ł y p r z e d e w s z y s t ­ k i m c a ł o k s z t a ł t p r o b l e m a t y k i z w i ą z a n e j z akm eizm em i d o t y c z y ­ ł y t e k s t o l o g i i , b i o g r a f i i i h i s t o r i i l i t e r a t u r y . W n i e p o m i e r ­ n i e m n i e j s z y m z a k r e s i e s k u p i o n e z o s t a ł y n a k i l k u w y b r a n y c h z a - g a d n i e n i a ć h z w i ą z a n y c h z r o z w o j e m p r o z y r a d z i e c k i e j w l a t a c h 1 9 1 7 - 1 9 3 4 . A . B a d a n i a n a d t e k s t a m i a k m e i s t ó w Z s z e ś c i u p o e t ó w t e g o k i e r u n k u c z t e r e c h w o g ó l e n i e p o ­ s i a d a w y d a n i a k r y t y c z n e g o (A c h m a to w a , Z i e n k i e w i c z , N a r b u t , G o - r o d e c k i ) . W y d a n ie k r y t y c z n e G u m llo w a ( 1 - y to m 1 9 6 2 ) i M a n d e l - s z t a m a ( 1 - y to m 1 9 6 5 ) p r z e d s t a w i a j ą s i ę n i e n a j l e p i e j l u b b a r ­ d z o ź l e . S ą d a l e k i e od k o m p l e t n o ś c i . Wydawcy i c h n i e d y s p o n o ­ w a l i r ę k o p i s a m i , n i e k i e d y n i e m i e l i w r ę k u n a w e t p i e r w o d r u ­ ków , o p i e r a l i s i ę n a t e k s t a c h d r u k o w a n y c h b e z w i e d z y a u t o r ó w , p r z e d r u k o w y w a l i k r ą ż ą c e b e z p a ń s k o " d z i k i e " r ę k o p i s y l u b t e k ­ s t y p o k i e r e s z o w a n e p r z e z c e n z u r ę . T a k a s y t u a c j a s p r a w i ł a , ż e z e b r a n i e c a ł o ś c i t w ó r c z o ś c i a k m e i s t ó w i u s t a l e n i e p o p r a w n e g o t e k s t u s t a ł o s i ę z a d a n i e m p i e r w s z o r z ę d n y m i p o d s ta w o w y m . P r a ­ cy t e j m ogłem s i ę p o d j ą ć d z i ę k i u p r z e j m o ś c i s p a d k o b i e r c ó w l u b a u t o r ó w , k t ó r z y u d o s t ę p n i l i mi swe a r c h i w a l u b s ł u ż y l i n i e ­ z b ę d n ą I n f o r m a c j ą . W y m a g a ła o n a p o n a d t o p r z e w e r t o w a n l a c z a s o ­ p i ś m i e n n i c t w a r o s y j s k i e g o w l a t a c h 1 9 1 0 - 1 9 3 4 . W r e z u l t a c i e w y n i k i t e g o p r z e d s i ę w z i ę c i a p r z e d s t a w i a j ą s i ę j a k n a s t ę p u j e :

(3)

96 -a ) z e b r -a ł e m n i e o p u b l i k o w -a n ą t w ó r c z o ś ć -a k m e i s t ó w . N i e s ą ­ d z ę , a b y w ty m z a k r e s i e c z e k a ł a m n ie j e s z c z e j a k a ś n i e s p o d z i a n k a . M a t e r i a ł t e n j e s t n i e z w y k l e b o g a t y i c e n n y , o b e j m u j e b o w ie m n i e z n a n e w i e r s z e , w a r i a n t y w i e r ­ s z y , a r t y k u ł y k r y t y c z n e , n o t a t k i do t y c h a r t y k u ł ó w , l i ­ s t y . b ) D o t a r ł e m do k i l k u d z i e s i ę c i u a r t y k u ł ó w z a p o m n i a n y c h , d r u ­ k o w a n y c h w u l o t n e j p r a s i e s t o ł e c z n e j w e p o c e r e w o l u c j i , w g a z e t a c h p r o w i n c j o n a l n y c h ( R o s t o w ) l u b w y c h o d z ą c y c h p o z a RSFRR ( K i j ó w ) . c ) S p r a w d z i ł e m o c a l a ł e r ę k o p i s y , p i e r w o d r u k i 1 w a ż n i e j s z e p r z e d r u k i w i e r s z y t r z e c h g ł ó w n y c h p o e t ó w a k m e iz m u (Ach­ m a t o w a , M a n d e l s z t a m , G u m i l o w ) . P o n a d t o n a b y ł e m s p o r ą i l o ś ć d ru k ó w a k m e i s t y c z n y c h w a n t y ­ k w a r i a t a c h i z r o b i ł e m f o t o k o p i e c a ł e j p r z e d r e w o l u c y j n e j t w ó r ­ c z o ś c i a k m e i s t ó w . B . L i t e r a t u r a o a k m e i z m i e S p o r z ą d z o n a w c z e ś n i e j w k r a j u i u z u p e ł n i o n a w p i e r w s z y m m i e s i ą c u p o b y t u w M o sk w ie b i b l i o g r a f i a k s i ą ż e k , s z k i c ó w i r e ­ c e n z j i o a k m e i z m i e i a k m e i s t a c h o b e j m o w a ł a dwa k o m p l e k s y z j a ­ w i s k : a ) a k m e iz m 1 t w ó r c z o ś ć a k m e i s t ó w . b ) n e o k l a s y c y z m r o s y j s k i w i e k u XX ( K o n d r a t i e w , S . S o ł o w - j o w , K u ź m in , G. Iw an o w , A d a m o w ic z , P a r n o k , Z a c h a r o w - M e n s k i , L l p s k i e r o w , B e rm a n i w i e l u i n n y c h ) . P r z e c z y t a ł e m w s z y s t k i e z n a n e m i p o z y c j e b i b l i o g r a f i c z n e . W t y m w y p a d k u z m u s z o n y b y ł e m z r o b i ć t y l k o n o t a t k i , a l b o w i e m m i k r o f i l m o w a n i e c z y p r z e p i s a n i e n a m a s z y n i e , c h o ć b y t y l k o w a ż ­ n i e j s z y c h p o z y c j i k r y t y c z n y c h , n a p o t k a ł o n a z a s a d n i c z e t r u d n o - ś o i . B i b l i o t e k a L e n i n a n i e p r z y j m u j e t e g o t y p u z a m ó w i e ń od h u m a n i s t ó w . J u ż w d r o d z e w y j ą t k u f o t o g r a f o w a n o ml p o z y o j e k s i ą ż k o w e . 0 a r t y k u ł a c h z c z a s o p i s m n i e m o g ło b y ć n a w e t mowy. R o b i ł e m w i ę c n o t a t k i w y p i s u j ą c o b s z e r n e c y t a t y , a b y p o w i ę k ­ s z y ć i c h w a r t o ś ć i u ż y t e c z n o ś ć . P a r ę p o z y c j ę z t e g o z a k r e s u u d a ł o m l s i ę n a b y ć .

(4)

97 -C . S t u d i a n a d s y m b o l i z m e m S t u d i a t e p o t r a k t o w a ł e m j e d y n i e ja k o n i e z b ę d n ą pomoc w b a ­ d a n i a c h n a d a k m e iz m e m , a z w ł a s z c z a j e g o g e n e z ą . T o t e ż o b j ę ł y o n e t y l k o w y b r a n e z a g a d n i e n i a . a ) T e o r i a s y m b o l i z m u po r o k u 1 9 0 5 ( B r i u s o w , W . I w a n o w , B i e - ł y , K o b y l i ń s k i , B ł o k ) . T e m a t t e n s k i e r o w a ł m n i e d o ź r ó d ł a i n s p i r u j ą c e g o w s z y s t k i c h t y c h p o e t ó w , do W. S o - łow jow & i j e g o k o n t y n u a t o r ó w .

b ) S y m b o l i z m i ó w c z e s n a t e o r i a k u l t u r y . W ty m w y p a d k u s k u ­ p i ł e m u w a g ę n a dw óch p r o b l e m a c h . P i e r w s z y m z a g a d n i e ­ n i e m b y ł a r e c e p c j a n i e m i e c k i e j f i l o z o f i i k u l t u r y w R o ­ s j i p r z e d r o k i e m 1 9 1 4 . B adanym m a t e r i a ł e m s t a ł o s i ę p r z e d e w s z y s t k i m c z a s o p i s m o " L o g o s ” ( 1 9 1 0 - 1 9 1 2 ) , r o s y j - s k a w e r s j a n i e m i e c k i e g o p e r i o d y k u o t e j s a m e j n a z w i e , z k t ó r y m w s p ó ł p r a c o w a l i W e b e r , W i n d e l b a n d , W ö l f f l i n , H u s s e r l , S i e m m e l , , M e i n e c k e , R i c k e r t , T r d l t s c h . W " L o ­ g o s i e ” d r u k o w a ł B i e ł y . D r u g i m z a g a d n i e n i e m b y ł a r e c e p ­ c j a i d e i O . S p e n g l e r a w R o s j i n a p o c z ą t k u l a t 2 0 - t y c h 1 g w a ł t o w n a p o l e m i k a , j a k ą p o d j ę l i B i e r d i a j e w , S t i e p u n i F r a n k ( c i e k a w y e t a p n e o s ł o w i a n o f l i s t w a ) . c ) D z i e d z i c t w o P o t i e b n i a s y m b o l i s t y c z n a t e o r i a j ę z y k a . P r o b l e m a t y k a t a n i e m o g ł a b y ó z g ł ę b i o n a do k o ń c a . J e s t b a r d z o o b s z e r n a i p o w i n n a s i ę s t a ó p r z e d m i o t e m o d d z i e l ­ n e j m o n o g r a f i i , p i s a n e j r a c z e j p r z e z j ę z y k o z n a w c ę n i ź l i p r z e z h i s t o r y k a l i t e r a t u r y . J e d n a k ż e s t a r a ł e m s i ę o p a ­ n o w a ć j ą n a t y l e , abym m ó g ł z r o z u m i e ć i z i n t e r p r e t o w a ć s p ó r a k m e i s t ó w ( M a n d e l s z t a m , G u m ilo w ) z s y m b o l i s t a m i ( B i e ł y , Iw a n o w ) i f u t u r y s t a m i ( K r u c z o n y c h , C h l e b n l k o w ) o d z i e d z i c t w o P o t i e b n i . d ) B i b l i o g r a f i a A n n i e n s k i e g o . P o n i e w a ż d y s p o n u j e m y w ty m w y p a d k u w y d a n i e m k r y t y c z n y m , s k u p i ł e m u w a g ę j e d y n i e n a l i t e r a t u r z e o A n n l e n s k i m , a l b o w i e m j e g o r o l a w f o r m o ­ w a n i u s i ę a k m e iz m u j e s t w y j ą t k o w o d u ż a . P i s a ł o n i e j M a n d e l s z t a m . M ó w iła ml o n i e j d u ż o A nna A c h m a t o w a . Z b a ­ d a ł e m t a k ż e n i e a k m e i s t y c z n ą r e c e p c j ę A n n i e n s k i e g o ( P a ­ s t e r n a k , M a j a k o w s k i ) .

(5)

98 -D. Wywiady P r z e p r o w a d z i ł e m r ó w n i e ż l i c z n e w y w ia d y z A n n ą A c h m a to w ą , N a d i e ż d ą M a n d e l s z t a m i M i c h a ł e m Z i e n k i e w i c z e m . M i a ł y o n e n a c e l u k o r e k t ę n i e ś c i s ł y c h i p e ł n y c h s p r z e c z n o ś c i ( L i w s z y c , P i a s t ) l u b w r ę c z b a ł a m u t n y c h (G. Iw an o w , M a k o w s k i , O d o j e w c e w a , N i e w i e d o m s k a ) p a m i ę t n i k ó w . C h o d z i ł o mi r ó w n i e ż o d a n e d o t y ­ c z ą c e d z i a ł a l n o ś c i K ó ł k a M ł o d y c h , P r o - A k a d e m i i , A k a d e m i i W i e r ­ s z a i C e c h u P o e t ó w . D ane t e m a j ą p i e r w s z o r z ę d n e z n a c z e n i e d l a b a d a ń n a d g e n e z ą a k m e i z m u . E . N i e k t ó r e p r o b l e m y p r o z y r o s y j s k i e j 1 9 1 7 - 1 9 3 4 K o n t y n u o w a ł e m b a d a n i a n a d dwoma z a g a d n i e n i a m i : a ) s t y l p r o z y " o r n a m e n t a c y j n e j " , j e j f u n k c j a I d e o w a n a p o ­ c z ą t k u l a t 2 0 - t y c h i p r z e j a w y b u n t u w o b e c t e j s z k o ł y s t y ­ l i s t y c z n e j , b ) o d d z i a ł y w a n i e t r a d y c j i t o ł s t o j o w s k i e j i D o s t o j e w s k i e g o n a m ł o d ą p r o z ę r a d z i e c k ą . W ob u w y p a d k a c h p r o b l e m y t e ś l e d z i ł e m n a p r o z i e B a b l a , F a d i e j e w a , O l e s z y i S z o ł o c h o w a . D r R y s z a r d P r z y b y l s k i I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

2 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO ZSRR

W Z w i ą z k u R a d z i e c k i m p r z e b y w a ł a m n a s t y p e n d i u m naukowym o d d n i a 12 s t y c z n i a do 19 l i p c a 1 9 6 5 r . , z p r z e r w ą o d d n . 17 k w i e t n i a do 24 m a j a . W c z a s i e mego p o b y t u w M oskw ie i L e n i n g r a d z i e p r a c o w a ł a m w n a s t ę p u j ą c y c h b i b l i o t e k a c h : Moskwa - B i b l i o t e k a im . L e n i n a - B i b l i o t e k a I n s t y t u t u L i t e r a t u r y ś w i a t o w e j - B i b l i o t e k a L i t e r a t u r y Z a g r a n i c z n e j - B i b l i o t e k a I n s t y t u t u M a r k s a - E n g e l s a - L e n i n a

(6)

99 -L e n i n g r a d - B i b l i o t e k a I n s t y t u t u -L i t e r a t u r y R o s y j s k i e j - B i b l i o t e k a A k a d e m i i Nauk ZSRR - B i b l i o t e k a i m . S a ł t y k o w a - S z c z e d r i n a . Głównym c e l e m m o j e j p o d r ó ż y b y ł o p o s z u k i w a n i e tropów d z i a ­ ł a l n o ś c i k u l t u r a l n e j i l i t e r a c k i e j P o l a k ó w p r z e b y w a j ą c y c h n a t e r e n i e ZSRR w l a t a c h 1 9 1 7 - 1 9 3 9 o r a z p o w i ą z a ń , j a k i e i s t n i a ł y m i ę d z y ty m ś r o d o w i s k i e m a ś r o d o w i s k i e m r a d z i e c k i c h d z i a ł a c z y k u l t u r a l n y c h 1 p i s a r z y . C h o d z i ł o mi t a k ż e o u ś c i ś l e n i e p o s i a ­ d a n y c h j u ż i n f o r m a c j i i d a n y c h , j a k t e ż o z a z n a j o m i e n i e s i ę z r a d z i e c k i m c z a s o p i ś m i e n n i c t w e m l i t e r a c k i m l a t 1 9 1 8 - 1 9 3 9 i c z a ­ s o p i s m a m i p o l s k i m i u k a z u j ą c y m i s i ę w R o s j i p r z e d r o k i e m 1 9 1 8 . P o s z u k i w a n i a p r o w a d z i ł a m w k i l k u k i e r u n k a c h , z a l e ż a ł o mi b o w ie m n a u s t a l e n i u s z e r e g u f a k t ó w h i s t o r y c z n y c h , j a k r ó w n i e ż , w o p a r c i u o n i e i r a d z i e c k ą l i t e r a t u r ę p r z e d m i o t u , n a r o z w i ą ­ z a n i u k i l k u p r o b le m ó w s e n s u s t r i c t o l i t e r a c k i c h . W z a k r e s i e p r a c m a t e r i a ł o w y c h u z u p e ł n i a ł a m p o s i a d a n ą k a r ­ t o t e k ę t y t u ł ó w c z a s o p i s m p o l s k i c h w y c h o d z ą c y c h w ZSRR w l a - , t a c h d w u d z i e s t o l e c i a m i ę d z y w o j e n n e g o o r a z k a r t o t e k ę z w a r t y c h d ru k ó w l i t e r a c k i c h . Z b i e r a ł a m p o n a d t o d a n e o ż y c i u i d z i a ł a l ­ n o ś c i p i s a r z y p o l s k i c h p r z e b y w a j ą c y c h w ZSRR - i t o z a r ó w n o t z w . " m ł o d y c h " , u r o d z o n y c h i w y c h o w a n y c h n a t e r e n i e R o s j i (Wł* / K o w a l s k i , P . Ś w i s z c z , S . G r a b o w s k i i i n n i ) , j a k " s t a r y c h " , p r z e ­ w a ż n i e e m i g r a n t ó w p o l i t y c z n y c h ( B . J a s i e ń s k i , W . W a n d u r s k i , S t . R . S t a n d e , H . D r z e w i e c k i , J . H e m p e l i I n n i ) . W z a k r e s m o i c h p r a c w e s z ł o r ó w n i e ż p o s z u k i w a n i e p r z e k ł a ­ dów z l i t e r a t u r y p o l s k i e j n a j ę z y k r o s y j s k i o r a z n i e k t ó r y c h a r t y k u ł ó w z a m i e s z c z a n y c h w p r a s i e r a d z i e c k i e j o z j a w i s k a c h k u l t u r a l n y c h w P o l s c e p r z e d r o k i e m 1 9 3 9 ( a r t y k u ł y o r a z r e c e n ­ z j e z p i s m : " P r a w d a " , " L i t e r a t u r a M i r o w o j R e w o l u c j i " , " I n t e r ­ n a c j o n a l n a j a L i t e r a t u r a " , " K r a s n a j a Now" i i n n y c h ) . W c z a s i e mego p o b y t u w ZSRR s t a r a ł a m s i ę z b a d a ć p r o b l e m k s z t a ł t o w a n i a s i ę s t o s u n k u p o l s k i e g o ś r o d o w i s k a k u l t u r a l n e g o w ZSRR do t r a d y c j i n a r o d o w y c h , p r o b l e m r e c e p c j i l i t e r a t u r y k r a j o w e j o r a z s w o i s t e g o r o d z a j u " e m i g r a n t y z m u " 1 w y n a r a d a w i a ­ n i a s i ę . I n t e r e s u j ą c o z a r y s o w u j e s i ę r ó w n i e ż z a g a d n i e n i e w s p ó ł p r a ­ cy p i s a r . . / p o l s k i c h z t w ó r c z y m i ś r o d o w i s k a m i r o s y j s k i m i .

(7)

1 0 0 -W y n i k i m o j e j p r a c y w b i b l i o t e k a c h i i n n y c h i n s t y t u c j a c h r a d z i e c k i c h p r z y g o t o w u j ę o b e c n i e w f o r m i e k s i ą ż k o w e j do p u ­ b l i k a c j i w r o k u 1 9 6 7 . D r K r y s t y n a S i e r o c k a I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

3 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO KIJOWA I LWOWA (m aj 1 9 6 5 ) C z t e r o t y g o d n i o w y p o b y t w ZSRR (w r a m a c h w y m ia n y p o m i ę d z y P o l s k ą A k a d e m i ą N auk i A k a d e m i ą N auk ZSRR) p o ś w i ę c i ł e m n a p o ­ s z u k i w a n i e m a t e r i a ł ó w do h i s t o r i i l i t e r a t u r y i k u l t u r y p o l ­ s k i e j d r u g i e j p o ło w y X V I I I i p o c z ą t k ó w XIX w . , z e s z c z e g ó l n y m u w z g l ę d n i e n i e m ż y c i a i t w ó r c z o ś c i F . K a r p i ń s k i e g o . W K i j o w i e , w B i b l i o t e c e A k a d e m i i N auk U S R R , p r z e j r z a ł e m o ­ c a l a ł y f r a g m e n t a r c h i w u m C h r e p t o w i c z ó w z e S z c z o r s . R o z p o z n a n e t u a u t o g r a f y K a r p i ń s k i e g o p o z w o l ą r o z s z e r z y ć w y d a t n i e d o t y c h ­ c z a s o w y s t a n w i a d o m o ś c i o z w i ą z k a c h p o e t y z domem p o d k a n c l e ­ r z e g o l i t e w s k i e g o ; w y d a j e s i ę n a d t o , ż e p e w i e n z n a j d u j ą c y s i ę w z e s p o l e b l o k w i e r s z y t o u t w o r y s a m e g o J . L . C h r e p t o w i c z a ( s p r a w a t a wymaga j e s z c z e d a l s z y c h b a d a ń ) . K w e r e n d a w C e n t r a l n y m P aństw ow ym A rc h iw u m H i s t o r y c z n y m o k a z a ł a s i ę r ó w n i e ż w c a l e o w o c n a . T u t a j , w p a p i e r a c h P o t o c ­ k i c h , n a t r a f i ł e m m . i n . n a s p o r z ą d z o n y w l a t a c h 1 8 0 3 - 1 8 0 4 o b ­ s z e r n y i s z c z e g ó ł o w y i n w e n t a r z g a r d e r o b y 1 b i b l i o t e k i t e a t r a l ­ n e j w T u l c z y n i e . M a t e r i a ł y t e s t a n o w i ą c e n n e ź r ó d ł o d o o d t w o ­ r z e n i a p r a w i e z u p e ł n i e d o t ą d n i e z n a n y c h d z i e j ó w t e a t r u d w o r ­ s k i e g o S z c z ę s n e g o P o t o c k i e g o ( d o k u m e n t t u l c z y ń s k i p r z y g o t o w u ­ j ę o b e c n i e do p u b l i k a c j i w " P a m i ę t n i k u T e a t r a l n y m " ) . W ty m ż e z b i o r z e P o t o c k i c h z n a l a z ł s i ę I n t e r e s u j ą c y , n i e z n a n y b a d a c z o m l i s t p o e t y c k i p t . " R e s p o n s n a l i s t J P . K a r p i ń s k i e g o i p r z y ­ s ł a n i e k s i ą ż k i s w o i c h w i e r s z y " . T e k s t ów, p o c h o d z ą c y n i e w ą t ­ p l i w i e z r . 1 7 8 0 ( J . K o b l a ń s k l ? ), j e s t ważnym p r z y c z y n k i e m do w c z e s n e j b i o g r a f i i 1 d z i a ł a l n o ś c i l i t e r a c k i e j a u t o r a "Z a b a w e k w i e r s z e m i p r z y k ł a d ó w o b y c z a j o w y c h " .

(8)

10 1 -W a r c h i w u m k i j o w s k i m p r z e j r z a ł e m n a d t o w i e l e p o e t y c k i c h k o d e k s ó w r ę k o p i ś m i e n n y c h , p r z e z n a c z a j ą c do z m i k r o f i l m o w a n i a ( n a p o t r z e b y p r z y s z ł e j e d y c j i k r y t y c z n e j ) p o j a w i a j ą c e s i ę w n i c h l i c z n e k o p i e t e k s t ó w K a r p i ń s k i e g o ; n i e b r a k ł o t u r ó w n i e ż o d p i s ó w u tw o r ó w i n n y c h p i s a r z y , Do z ł o ż o n e j w K i j o w i e b i b l i o ­ t e k i S t a n i s ł a w a A u g u s t a n i e z d o ł a ł e m j u ż d o t r z e ó . D w u ty g o d n io w y p o b y t we Lwowie p r z e z n a c z y ł e m w c a ł o ś c i n a k w e r e n d ę w z a s o b a c h r ę k o p i ś m i e n n y c h L w o w s k i e j P a ń s t w o w e j B i ­ b l i o t e k i N a u k o w e j ( d o n i e d a w n a B i b l i o t e k i A k a d e m i i N auk USRR) p r z e c h o w u j ą c e j f r a g m e n t y z b i o r ó w d a w n e g o O s s o l i n e u m , b i b l i o ­ t e k i B a w o r o w s k i c h , n i e k t ó r e a r c h i w a domowe z t e r e n u b . G a l i c j i , W o ł y n i a ( D z l e d u s z y c k i c h , C i e ń s k l c h , S a p i e h ó w , L u b a - R a d z i m i ń - s k i c h i i n . ) . T u t a j s p o t k a ł e m m . i n . z e s p ó ł n i e z n a n y c h l i s t ó w P r . Z a b ł o c k i e g o - p r a c o w n i k a i d z i a ł a c z a K o m i s j i E d u k a c y j n e j ( 1 7 7 5 ) . D o k u m e n ty t e o r a z ś c i ś l e z w i ą z a n e z n i m i l i s t y k s i ę ­ c i a w i z y t a t o r a - A . K . C z a r t o r y s k i e g o , p o z w o l ą o d t w o r z y ć w a ż n y e p i z o d p e ł n e j l u k i n i e j a s n o ś c i b i o g r a f i i Z a b ł o c k i e g o . S p o d p i ó r a Z a b ł o c k i e g o w y s z e d ł r ó w n i e ż o b s z e r n y l i s t - m e m o r i a ł do W y d z i a ł u B e z p i e c z e ń s t w a ( 1 2 . X . 1 7 9 4 ), d u ż e j w a g i d o k u m e n t o d ­ z w i e r c i e d l a j ą c y n a s t r o j e w a r s z a w s k i e j u l i c y w o s t a t n i c h d n i a c h p o w s t a n i a i s t a n o w i s k o p o l i t y c z n e j e g o a u t o r a . W s z y s t k i e wy­ m i e n i o n e Z a b ł o c i a n a p r z y g o t o w u j ę o b e c n i e do p u b l i k a c j i w k o ­ l e j n y m , p o ś w i ę c o n y m O ś w i e c e n i u , t o m i e A rc h iw u m L i t e r a c k i e g o . Ze z b i o r ó w l w o w s k i c h p r z e z n a c z y ł e m n a d t o do z m i k r o f i l m o - w a n i a d ł u g i s z e r e g l i s t ó w p i s a r z y i d z i a ł a c z y k u l t u r a l n y c h i n ­ t e r e s u j ą c e g o m n ie o k r e s u . S ą t o m . i n . l i s t y A . K . C z a r t o r y s k i e ­ g o , F . K . D m o c h o w s k i e g o , M.D. K r a j e w s k i e g o , G . P i r a m o w i c z a , T . C z a c k i e g o i w i e l u i n n y c h . P r z e j r z a ł e m t a k ż e s p o r o kodeksów r ę ­ k o p i ś m i e n n y c h , z n a j d u j ą c l i c z n e o d p i s y w i e r s z y K a r p i ń s k i e g o / c e n n e z a r ó w n o z p u n k t u w i d z e n i a p r z y s z ł e j e d y c j i k r y t y c z n e j , j a k t e ż p r z y n o s z ą c e I n f o r m a c j e g e n e t y c z n e ( n a z w i s k a a d r e s a t ó w n i e k t ó r y c h u t w o r ó w ) l u b u m o ż l i w i a j ą c e r o z s t r z y g n i ę c i e s p o r n y c h k w e s t i i a u t o r s t w a . W m a t e r i a ł a c h t y c h p o j a w i ł y s i ę t a k ż e t e k ­ s t y p i s a r z y m n i e j w y b i t n y c h , k t ó r y c h z n a j o m o ś ć p o s i a d a p r z e ­ c i e ż d u ż e z n a c z e n i e d l a r e k o n s t r u k c j i c a ł o k s z t a ł t u ż y c i a l i ­ t e r a c k i e g o e p o k i ( n p . k s . J . K o b l a ń s k i , S . R z e w u s k i ) . K o r z y s t a j ą c z p o b y t u we Lwowie, s z c z e g ó l n i e u s i l n i e p o s z u ­ k i w a ł e m m a t e r i a ł ó w w i ą ż ą c y c h s i ę z p i e r w s z y m o k r e s e m ż y c i a i

(9)

1 0 2 -t w ó r c z o ś c i K a r p i ń s k i e g o ( 1 7 4 1 - 1 7 8 0 ) . C h o d z i ł o o d o t a r c i e z a ­ r ó w n o d o ź r ó d e ł d o t y c z ą c y c h K a r p i ń s k i e g o b e z p o ś r e d n i o , j a k t e ż do d o k u m e n tó w o b r & z u j ą c y c h w s p ó ł c z e s n e p o e c i e ż y c i e u m y s ło w e P o k u c i a i G a l i c j i do r . 1 7 8 0 . W ty m z a k r e s i e k w e r e n d a n i e p r z y n i o s ł a o c z e k i w a n y c h r e z u l t a t ó w , j a k k o l w i e k n i e o k a z a ł a s i ę b y n a j m n i e j z u p e ł n i e b e z c e l o w a ( n p . c e n n e m a t e r i a ł y b i b l i o ­ g r a f i c z n e z t e k B . C z e r n i k a , " C a t a l o g u s l i b r o r u m " b i b l i o t e k i z a p r z y j a ź n i o n y c h z K a r p i ń s k i m D z i e d u s z y c k i c h z r . 1 7 7 8 i t p . ) . F . K a r p i ń s k i s p ę d z i ł we Lwowie k a w a ł ż y c i a - s t u d i o w a ł w t a m t e j s z e j a k a d e m i i j e z u i c k i e j , p r a k t y k o w a ł w p a l e s t r z e lwow­ s k i e j , r o m a n s o w a ł z u r o d z i w ą m i e s z c z k ą p . T a m b u r i n i , p r z e ż y ­ w a ł t e ż o b l ę ż e n i e m i a s t a p r z e z k o n f e d e r a t ó w b a r s k i c h ; d r u k o ­ w a ł w r e s z c i e u l w o w s k i e g o d r u k a r z a K . S z l l c h t y n a s w ó j p i e r w s z y z b i o r o w y t o m i k p o e t y k i . S t a r a ł e m s i ę w i ę c z w i e d z i ć i s f o t o ­ g r a f o w a ć w s z y s t k i e z a c h o w a n e i d o s t ę p n e d z i ś p a m i ą t k i z w i ą z a ­ n e z ż y c i e m p o e t y . D r Roman S o b o l I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a o k l c h P r a c o w n i a O ś w i e c e n i a - W ro c ła w

4 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO LWOWA 6 k w i e t n i a - 9 m a j a 1 9 6 4 Do Lwowa w y j e c h a ł e m w r a m a c h w y m ia n y n a u k o w e j p o m i ę d z y P o l s k ą 1 U k r a i ń s k ą A k a d e m i ą N a u k . P r o w a d z i ł e m ta m k w e r e n d y a r c h i w a l n e 1 b i b l i o t e c z n e z w i ą z a n e z p r z y g o t o w y w a n ą p r a c ą d o k ­ t o r s k ą o J a n i e K a s p r o w i c z u . O p r a c o w a ł e m w ty m c z a s i e , s p o r z ą ­ d z a j ą c n o t a t k i , o d p i s y w z g l ę d n i e m i k r o f i l m y , n a s t ę p u j ą c e ma­ t e r i a ł y : 1 ) b r a k u j ą c e w P o l s c e n u m e r y i r o c z n i k i c z a s o p i s m ( g ł ó w ­ n i e " K u r i e r L w o w s k i" - l u ź n e n u m e r y z l a t 1 8 8 9 - 1 8 9 6 o r a z w c a ł o ś c i l a t a 1 8 9 7 - 1 8 9 9 ) , 2 ) z a s o b y r ę k o p i ś m i e n n e L w o w s k i e j P a ń s t w o w e j B i b l i o t e k i N a u k o w e j ( b . O s s o l i n e u m ) o r a z B i b l i o t e k i U n i w e r s y t e t u L w o w s k i e g o i m . I . F r a n k i ,

(10)

1 0 3 -3 ) z a s o b y a r c h i w ó w : C e n t r a l n e g o H i s t o r y c z n e g o i Obwodowe­ g o ( " O b ł a s t n e g o " ) , 4 ) N a w i ą z a ł e m l i c z n e k o n t a k t y z l u d ź m i z n a j ą c y m i 1 p a m i ę ­ t a j ą c y m i K a s p r o w i c z a i l w o w s k i e ś r o d o w i s k o l i t e r a c k i e o k r e s u M ł o d e j P o l s k i . R e z u l t a t e m t y c h p o s z u k i w a ń j e s t : 1 ) s p o r z ą d z e n i e m i k r o f i l m ó w w s z y s t k i c h z i d e n t y f i k o w a n y c h a r t y k u ł ó w i r e c e n z j i K a s p r o w i c z a w n u m e r a c h " K u r i e r a L w o w s k i e g o " b r a k u j ą c y c h w k r a j u ( o k . 3 0 0 p o z y c j i ) , 2 ) o p r a c o w a n i e a k t u n i w e r s y t e c k i c h ( s t u d e n c k i c h 1 p r o f e ­ s o r s k i c h ) K a s p r o w i c z a - w m i k r o f i l m a c h 1 o d p i s a c h , 3 ) o d n a l e z i e n i e , z m i k r o f i l m o w a n i e 1 c z ę ś c i o w e o p i s a n i e e - d y t o r s k l e d w u d z i e s t u s i e d m i u n i e z n a n y c h l i s t ó w w z g l , r ę ­ k o p i s ó w K a s p r o w i c z a ( g ł ó w n i e k o r e s p o n d e n c j a z P i o t r e m C h m i e l o w s k i m z 1 8 8 6 - 1 8 9 4 ) o r a z k i l k u n a s t u k a r t r ę k o p i ­ sów z B i b l i o t e k i U n i w e r s y t e c k i e j , 4 ) o d n a l e z i e n i e s i e d m i u n i e z n a n y c h l i s t ó w ( z n a j d u j ą c y c h s i ę g ł ó w n i e w r ę k a c h p r y w a t n y c h ) : G a b r i e l i Z a p o l s k i e j ( i ) , K a z i m i e r z a T e t m a j e r a ( i ) , S t a n i s ł a w a P r z y b y s z e w ­ s k i e g o ( 1 ) , M a r i i K o n o p n i c k i e j ( i ), B r u n o n a S c h u l z a ( 2 , u d o s t ę p n i o n e J e r z e m u F i c o w s k i e m u i o p u b l i k o w a n e p r z e z n i e g o w t o m i e : B r u n o S c h u l z : P r o z a , K rak ó w 1 9 6 4 ) , L e o ­ p o l d a S t a f f a ( 1 ) , ' 5 ) z m i k r o f i l m o w a n i e n a p o t r z e b y p r a c o w n i k o r e s p o n d e n c j i B e r n a r d a P o ł o n i e c k i e g o 1 O s t a p a O r t w i n a . Roman L o t h I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h PAN

5 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO CZECHOSŁOWACJI

P o d c z a s w y j a z d u p r a c o w a ł e m w t r z e c h m i e j s c o w o ś c i a c h : w P r a d z e , B r n i e 1 O ł o m u ń c u .1 i Z a s a d n i c z y m moim p la n o w y m z a d a n i e m b y ł o u z y s k a n i e d r o g ą k w e r e n d y b i b l i o t e c z n e j m a t e r i a ł ó w p o z w a l a j ą c y c h r z u c i ć r o z ­ w ó j ł a c i ń s k i e j h y m n o g r a f l i w P o l s c e X IV -X V I w . n a t ł o r o z w o ­ j u t e j g a ł ę z i l i t e r a t u r y w i n n y c h k r a j a c h ś r o d k o w e j E u r o p y ,

(11)

1 0 4 -w s z c z e g ó l n o ś c i -w C z e c h a c h . W t y m c e l u s p o r z ą d z i ł e m p e ł n e z e ­ s t a w i e n i a z a w a r t o ś c i 4 7 z b i o r ó w h y m n o g r a f i c z n y c h t e g o o k r e s u , p r z e c h o w y w a n y c h w c z e s k i c h i m o r a w s k i c h b i b l i o t e k a c h , a u z u ­ p e ł n i a j ą c y c h n i e d o s t a t e c z n ą , w e d ł u g z d a n i a s a m y c h C zechów , p r z e d w o j e n n ą k w e r e n d ę , k t ó r ą p r z e p r o w a d z i ł O r e l . Z b i o r y w spom­ n i a n e p o c h o d z i ł y z a r ó w n o z C z e c h i M oraw, j a k i z p r z y l e g ł y c h o b s z a r ó w n i e m i e c k i c h . M a t e r i a ł ó w s ł o w a c k i c h n i e b a d a ł e m . Zo­ s t a ł y o n e d o b r z e z e w i d e n c j o n o w a n e p r z e z R a d o . Na p o d s t a w i e z e b r a n e g o m a t e r i a ł u , k t ó r y j e s t o b e c n i e p o d ­ d a w a n y d o k ł a d n i e j a n a l i z i e , mogę j u ż p o w i e d z i e ć , ż e s t o s u n k i , j a k i e we w s p o m n ia n y m o k r e s i e p a n u j ą w ł a c i ń s k i e j h y m n o g r a f i i w P o l s c e , r ó ż n i ą s i ę w z a s a d n i c z y s p o s ó b od s t o s u n k ó w w i n ­ n y c h k r a j a c h ś r o d k o w e j E u r o p y . U n a s h y m n o g r a f i a ł a c i ń s k a j e s t w ó w c z a s w p e ł n i ż y w o t n a ( o b f i t a t w ó r c z o ś ć w ł a s n a i l i c z n e z a ­ p o ż y c z e n i a o b c y c h u t w o r ó w , w d u ż e j m i e r z e f r a n c u s k i c h ) , n a t o ­ m i a s t n i e t y l k o w C z e c h a c h i n a M o r a w a c h , a l e i n a s ą s i e d n i c h o b s z a r a c h n i e m i e c k i c h m o ż n a z a o b s e r w o w a ć p raw ie z u p e ł n e s k o s t ­ n i e n i e r e p e r t u a r u h y m n o l o g i c z n e g o , w ł a s n a t w ó r c z o ś ć j e s t s k r o m ­ n a , a nowe z a p o ż y c z e n i a m i n i m a l n e . W y j a ś n i e n i a t e g o f a k t u mu­ s i , j a k s ą d z ę , d o k o n a ć h i s t o r y k l i t e r a t u r y w s p ó l n i e z h i s t o ­ r y k i e m m u z y k i . 0 p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a n i a c h r o z m a w i a ł e m o b s z e r n i e z p r o f . A n t o n i n e m S k a r k ą ( k a t e d r a s t a r s z e j l i t e r a t u r y c z e s k i e j U n iw er­ s y t e t u K a r o l a w P r a d z e ) , z a j m u j ą c y m s i ę k i e d y ś żywo h y m n o l o - g i ą ś r e d n i o w i e c z n ą ( o b e c n i e r a c z e j K o m e ń s k i m ) . W t o k u r o z m o ­ wy u z g o d n i l i ś m y z a s a d y w s p ó ł p r a c y i u s t a l i l i ś m y r o z g r a n i c z e ­ n i e n a s z y c h p r a c . Omówiłem z n i m t e ż i n n e f o r m y w s p ó ł p r a c y , a m i a n o w i c i e m o ż l i w o ś ć l i c z e n i a n a j e g o u d z i a ł ( j a k o k o n s u l t a n ­ t a l u b w s p ó ł w y d a w c y ) w p la n o w a n y m w y d a n i u w B i b l i o t e c e P i s a - r z ó w P o l s k i c h ś r e d n i o w i e c z n y c h t e k s t ó w p o l s k i e j p o e z j i , b ę d ą ­ c y c h p r z e k ł a d a m i z l i t e r a t u r y c z e s k i e j . W Ołom uńcu z a p o z n a ł e m s i ę d o k ł a d n i e z p r a c a m i d o o e n t a ta m ­ t e j s z e g o u n i w e r s y t e t u , d r a O l d f i c h a K r a l i k a , p o ś w i ę c o n y m i ł a ­ c i ń s k i e j l i t e r a t u r z e c z e s k i e j X - X I w . N i e k t ó r e z ^ e g o p r a c w i ą ż ą s i ę j a k n a j b a r d z i e j z ł a c i ń s k ą l i t e r a t u r ą p o l s k ą , a p r z y ­ n a j m n i e j P o l s k i d o t y c z ą c ą ( z a g a d n i e n i e c h r o n o l o g i i , w z a j e m n y c h z a l e ż n o ś c i i a u t o r s t w a n a j s t a r s z y c h żyw otów ś w . W o j c i e c h a , n a j ­ s t a r s z e r o c z n i k i p o l s k i e i t p . ) . P r z e p r o w a d z i l i ś m y n a t e n t e

(12)

-- 105 -m a t o b s z e r n ą d y s k u s j ę . P r a c e t e n i e s ą j e s z c z e p u b l i k o w a n e , c z y t a ł e m j e w m a s z y n o p i s i e , u d z i e l o n y m mi p r z e z a u t o r a . R o z m a w ia łe m r ó w n i e ż z p r a c o w n i k i e m I n s t y t u t u L i t e r a t u r y C z e s k i e j ÇSAV, d r . M i r o s l a v e m Ć e r v e n k ą , o c z e s k i c h p r a c a c h b ę d ą c y c h w k ła d e m do p o d j ę t e g o p r z e z i n s t y t u t y l i t e r a t u r y k r a ­ jów s ł o w i a ń s k i c h p r z e d s i ę w z i ę c i a o p r a c o w a n i a p o ró w n a w c z e j w e r ­ s y f i k a c j i s ł o w i a ń s k i e j . Rozmowa m i a ł a c h a r a k t e r w y m ia n y d o ­ ś w i a d c z e ń . D r J e r z y W o r o n c z a k I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

6 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO CZECHOSŁOWACJI

T r z y m i e s i ę c z n y p o b y t n a s t y p e n d i u m naukow ym w C z e c h o s ł o ­ w a c j i ( i l u t e g o - 30 k w i e t n i a 1 9 6 5 ) m i a ł n a c e l u dwa z a d a n i a . P i e r w s z y m i n a d r z ę d n y m b y ł a w s t ę p n a p r ó b a o c e n y m o ż l i w o ­ ś c i k o m p l e k s o w e g o b a d a n i a a n a l o g i i i r ó ż n i c w p r o c e s i e h i s t o ­ r y c z n o l i t e r a c k i m , z a c h o d z ą c y m n a t e r e n a c h P o l s k i i C z e c h o ­ s ł o w a c j i n a p r z e ł o m i e w ie k ó w XIX i XX 1 w s p ó ł c z e ś n i e . S t w i e r ­ d z e n i e z b i e ż n o ś c i z a c h o d z ą c y c h w p r z e b i e g u t y c h z j a w i s k może b o w ie m w s k a z y w a ć n a i s t o t n e p r a w i d ł o w o ś c i r o z w o j u l i t e r a t u r s ł o w i a ń s k i c h . T a k i e j p r ó b i e p o r ó w n a n i a ś w i a d o m o ś c i l i t e r a c k i e j w o b u k r a j a c h p o d p o r z ą d k o w a n e z o s t a ł y b a d a n i a m a t e r i a ł o w e . P o k a ź n a l i c z b a p r a c p o l o n i s t y c z n y c h i s l a w i s t y c z n y c h , p o ­ ś w i ę c o n y c h i n d y w i d u a l n y m k o n t a k t o m p i s a r z y c z e s k i c h , s ł o w a c ­ k i c h i p o l s k i c h , w s k a z u j e k o n i e c z n o ś ć u j a w n i e n i a s t a ł y c h z w i ą z ­ ków w i d o c z n y c h w t e g o r o d z a j u p o w i ą z a n i a c h . D l a t e g o t e ż c e l e m p o s z u k i w a ń s t a ł y s i ę r e l a c j e z a c h o d z ą c e p o m i ę d z y o k r e ś l o n y m i p r ą d a m i p o l s k i e j ś w i a d o m o ś c i k u l t u r a l n e j a i d e o l o g i ą c z e s k i c h i s ł o w a c k i c h ś r o d o w i s k t w ó r c z y c h . Głównym m a t e r i a ł e m do s t w i e r d z e n i a t y c h z b i e ż n o ś c i s t a ł a s i ę r e c e p c j a i d e o l o g i i r o m a n t y c z n e j d o k o n a n a p r z e z p i s a r z y r e p r e z e n t u j ą c y c h g ł ó w n e p r ą d y i d e o w o - a r t y s t y c z n e e p o k i . W ty m c e l u p o d j ę t a z o s t a ł a a n a l i z a z a w a r t o ś c i p r a c p r z e k ł a d o w y c h z l i t e r a t u r y p o l s k i e j , u k a z u j ą c y c h s i ę w c z a s o p i s m a c h " M o d e r n i R e v u e " , " S l o v a n s k y P r e h l e d " , " A r c h a " , " M e d i t a c e " , "Novy K u l t " .

(13)

- 106 -P o l o n i c a o d n a l e z i o n e w r o c z n i k a c h c z a s o p i s m , z k t ó r y c h c z ę ś ć może b y ć u d o s t ę p n i o n a w P o l s c e j e d y n i e d z i ę k i m i k r o f i l ­ mom, p o z w o l i ł y n a s f o r m u ł o w a n i e p e w n y c h t e z r o b o c z y c h . Te w s t ę p n e w y n i k i p r a c s t a r a ł a m s i ę n a s t ę p n i e p r z e d y s k u t o w a ć w ś r o d o w i s k u p o l o n i s t y c z n y m 1 b o h e m i s t y c z n y m w P r a d z e 1 B r a t y ­ s ł a w i e . C e n n y c h w s k a z ó w e k z a r ó w n o w z a k r e s i e m e r y t o r y c z n y m , J a k ź r ó d ł o w y m d o s t a r c z y ł y mi z e s p o ł y n a u k o w e U n i w e r s y t e t u K a ­ r o l a w P r a d z e , I n s t y t u t u L i t e r a t u r y C z e s k i e j C z e c h o s ł o w a c k i e j A k a d e m i i Nauk w P r a d z e i B r n i e o r a z I n s t y t u t u L i t e r a t u r y S ł o ­ w a c k i e j w B r a t y s ł a w i e . Z pow odu k o n i e c z n o ś c i u w z g l ę d n i e n i a p r o b l e m a t y k i h i s t o r y c z n e j i n i e z b ę d n e g o t ł a k o m p a r a t y s t y c z n e ­ go k o r z y s t a ł a m r ó w n i e ż z pom ocy I n s t y t u t u H i s t o r i i E u r o p e j ­ s k i e j K r a j ó w S o c j a l i s t y c z n y c h (ĆSAV) w B r n i e i I n s t y t u t u L i ­ t e r a t u r ś w i a t o w y c h (ĆSAV) w B r a t y s ł a w i e . Z e b r a n y m a t e r i a ł i z a r y s o w u j ą c e s i ę w n i o s k i p r z e d s t a w i ł a m w r e f e r a c i e s p r a w o z d a w c z y m n a z e b r a n i u S e k c j i L i t e r a t u r y W s p ó ł c z e s n e j w I n s t y t u c i e L i t e r a t u r y C z e s k i e j w P r a d z e . Ze w z g l ę d u n a z a i n t e r e s o w a n i e r o l ą p r a s y , a s z c z e g ó l n i e p u b l i c y s t y k i i r e p o r t a ż u w r e p r e z e n t o w a n i u ś w i a d o m o ś c i k u l t u ­ r a l n e j p o d j ę ł a m p r ó b ę z a p o z n a n i a s i ę z e s t o s u n k i e m g a t u n k ó w p u b l i c y s t y c z n y c h do p rą d ó w l i t e r a c k i c h . C e le m moim b y ł o u ­ w z g l ę d n i e n i e t e j p r o b l e m a t y k i z a r ó w n o w o k r e s i e p r z e ł o m u s t u ­ l e c i , j a k w s p ó ł c z e ś n i e . Ź r ó d ł e m m a t e r i a ł o w y m b y ł y w i ę c r ó w n i e ż c z a s o p i s m a s p o ł e c z n o - l l t e r a c k l e , j a k : " L i t e r a m i N o v i n y " , " K u l - t u r n l T v o r b a " i " M la d a P r o n t a " . W ty m z a k r e s i e k o r z y s t a ł a m z pomocy k i e r o w n i k a k a t e d r y Wy­ d z i a ł u D z i e n n i k a r s k i e g o 1 d y r e k t o r a I n s t y t u t u D z i e n n i k a r s k i e ­ g o w P r a d z e . Na z a k o ń c z e n i e p o b y t u u c z e s t n i c z y ł a m w s e s j i p o ś w i ę c o n e j c z e s k i e m u p o e t y z m o w l , k t ó r a o d b y ł a s i ę w B r n i e 21 k w i e t n i a 1 9 6 5 r o k u . ' H a n n a M a r l a M a łg o w s k a I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

(14)

107

-7 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO NIEMIECKIEJ REPUBLIKI DEMOKRATYCZNEJ Na w y j a z d do NRD p r z y z n a n o mi 4 - m i e s i ę c z n e s t y p e n d i u m , k t ó ­ r e w y z y s k a ł a m w o k r e s i e od 24 m a r c a do 26 l i p c a 1 9 6 5 r . C e le m m o j e g o w y j a z d u b y ł o z o r i e n t o w a n i e s i ę w p r o b l e m a t y ­ c e p o e t y k i n i e m i e c k i e g o O ś w i e c e n i a , S t u r m u n d D r a n g , k l a s y c y z ­ mu ( K l a s s i k ) i w c z e s n e g o r o m a n t y z m u , z n a j d u j ą c e j w y r a z w ów­ c z e s n y c h w y p o w i e d z i a c h n o r m a t y w n y c h i k r y t y k a c h . P o t r z e b a t a ­ k i e j o r i e n t a c j i d y k t o w a n a b y ł a p o d j ę t ą p r z e z e m n ie p r a c ą d o ­ t y c z ą c ą p o l s k i e j ś w i a d o m o ś c i t e o r e t y c z n e j z z a k r e s u p o e t y k i w O ś w i e c e n i u i r o m a n t y z m i e . W p o r o z u m i e n i u z I n s t y t u t e m N i e m i e c k i e g o J ę z y k a i L i t e r a ­ t u r y ( N i e m i e c k i e j A k a d e m i i N auk w B e r l i n i e ) m i e j s c e m m o i c h l e k t u r s t a ł a s i ę B i b l i o t e k a C e n t r a l n a i n s t y t u c j i : D i e N a t i o ­ n a l e n F o r s c h u n g s - u n d G e d e n k s t ä t t e n d e r K l a s s i s c h e n D e u t s c h e n L i t e r a t u r w W e i m a r z e , p o s i a d a j ą c a n a j k o m p l e t n i e j s z e z b i o r y d r u k ó w i n t e r e s u j ą c e g o m n ie o k r e s u . C a ł y 4 - m i e s i ę c z n y p o b y t w W e im a r z e p o ś w i ę c o n y b y ł w z a s a ­ d z i e l e k t u r o m . M ożna j e u j ą ć w t r z y z e s p o ł y : 1 ) ó w c z e s n e p o e t y k i w ydaw ane ( c z a s e m i p a r o k r o t n i e ) w d r u ­ g i m 5 0 - l e c i u X V I I I w . ; n a j w a ż n i e j s z e p o z y c j e : G o t t s c h e d , S u l z e r , E b e r h a r d ; o r a z r ó ż n e p i s m a t e o r e t y c z n o - k r y t y c z ­ n e , t u p r z e d e w s z y s t k i m : M.M e n d e l s o h n , L e s s i n g , H e r d e r . 2 ) g ł ó w n y t e r e n m o i c h p o s z u k i w a ń - ó w c z e s n e c z a s o p i s m a n i e m i e c k i e ( o g r o m n i e w ty m o k r e s i e l i c z n e ) ; z d o ł a ł a m p r z e j r z e ć 8 t y t u ł ó w n a j w a ż n i e j s z y c h ( w e d ł u g o p i n i i z a ­ w a r t e j w w y d a n e j o s t a t n i o b i b l i o g r a f i i c z a s o p i s m t e g o o k r e s u ) p e r i o d y k ó w : B r i e f e d i e n e u e s t e L i t e r a t u r B e ­ t r e f f e n d , ’ A l l g e m e i n e D e u t s c h e B i b l i o t h e k , D e u t s c h e s Mu­ s e u m , F r a n k f u r t e r G e l e h r t e A n z e i g e n , D e r T e u t s o h e M e r ­ k u r , A l l g e m e i n e L i t e r a t u r - Z e i t u n g , D i e H o r e n , A t h e ­ naeu m 2 ^ . R e p r e z e n t u j ą o n e ( ł ą c z n i e ) w s z y s t k i e c h a r a k t e ­ r y s t y c z n e d l a d r u g i e j p o ło w y X V I I I w . k i e r u n k i l i t e ­ r a c k i e w N i e m c z e c h . S ą t o w w i ę k s z o ś c i c z a s o p i s m a r e -r a z e m o k . 150 tomów l u b -r o c z n i k ó w . x )

(15)

1 0 8 -c e n z u j ą -c e nowo u k a z u j ą c e s i ę p u b l i k a c j e n i e m i e c k i e , t ł u m a c z o n e i o b c o j ę z y c z n e . D l a m o i c h c e l ó w w a ż n e b y ł y w y p o w i a d a n e t u p r z y r ó ż n y c h o k a z j a c h o p i n i e i u w a g i , z a w i e r a j ą c e k r y t y k ę u t w o r ó w l i t e r a c k i c h l u b p o g l ą d ó w t e o r e t y c z n y c h d o t y c z ą c y c h z a g a d n i e ń p o e t y k i i j ę z y k a ; 3 ) o p r a c o w a n i a h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i e t e g o o k r e s u o r a z o ­ p r a c o w a n i a o d n o s z ą c e * s i ę do ó w c z e s n e j p r o b l e m a t y k i j ę ­ z y k o w e j , w k t ó r y c h s z u k a ł a m o d p o w i e d z i n a w i e l e p y t a ń , r ó w n i e ż i t y c h , j a k i e w y n i k a ł y z a k t u a l n e j l e k t u r y . Mimo ż e l i s t a m o i c h l e k t u r n i e z o s t a ł a w y c z e r p a n a , z e b r a ­ n y m a t e r i a ł w y d a j e mi s i ę z a r ó w n o d o ś ć o b s z e r n y , j a k i b a r d z o i n t e r e s u j ą c y . N a j w i ę c e j k o r z y ś c i n i e w ą t p l i w i e p r z y n i e s i e m i c a ł y s z e r e g s z c z e g ó ł o w y c h i n f o r m a c j i ( n p . d o t y c z ą c y c h ó w c z e s ­ n y c h t e o r i i p o e z j i i g a t u n k ó w p o e t y c k i c h , j ę z y k a w o g ó l e i j ę ­ z y k a u t w o r ó w l i t e r a c k i c h i t p . ) , a l e n i e b e z z n a c z e n i a j e s t t e ż i p r z e z b e z p o ś r e d n i e d o ś w i a d c z e n i e c z y t e l n i c z e u c h w y c o n y o g ó l ­ n y z a r y s t e g o n i e z w y k l e d y n a m i c z n e g o , b o g a t e g o w b a r d z o żywe p o l e m i k i o k r e s u l i t e r a t u r y n i e m i e c k i e j . W o s t a t n i m m i e s i ą c u p o b y t u m i a ł a m t e ż m o ż n o ś ć w y s ł u c h a n i a k i l k u w y k ł a d ó w , w y g ł o s z o n y c h n a z o r g a n i z o w a n y m w W e i m a r z e k u r ­ s i e d l a g e r m a n i s t ó w , p r z e d s t a w i a j ą c y c h n a j n o w s z e w y n i k i b a d a ń h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h d o t y c z ą c e n i e m i e c k i e g o k l a s y c y z m u ( K l a s s i k ) i r o m a n t y z m u . D r Z d z i s ł a w a K o p c z y ń s k a I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

8 . SPRAWOZDANIE Z PODRÓŻY NAUKOWEJ DO WŁOCH ( 2 2 . X . 1 9 6 4 - 1 3 . 1 1 . 1 9 6 5 ) P o d r ó ż do W ło c h u m o ż l i w i ł o mi s t y p e n d i u m w y m ie n n e U n i w e r ­ s y t e t u we F l o r e n c j i u z y s k a n e z a p o ś r e d n i c t w e m S t u d i u m J ę z y k a 1 K u l t u r y P o l s k i e j d l a C u d z o z ie m c ó w U.W. o r a z M i n i s t e r s t w a S z k o l n i c t w a W y ż s z e g o . W o k r e s i e t r z y m i e s i ę c z n e g o p o b y t u we F l o r e n c j i p r o w a d z i ­ ła m s t u d i a w b i b l i o t e k a c h i a r c h i w a c h ( p r z e d e w s z y s t k i m w b i ­ b l i o t e k a c h : N a z i o n a l e C e n t r a l e , M a r u c e l l i a n a o r a z w A r c h i v i o

(16)

1 0 9 -d l S t a t o ) . K i l k u -d n i o w y p o b y t w i n n y c h o ś r o -d k a c h p o z w o l i ł mi n a o r i e n t a c y j n e p r z e j r z e n i e k a t a l o g ó w o r a z w yryw kow e b a d a n i a p r z e p r o w a d z o n e w b i b l i o t e k a o h u n i w e r s y t e c k i c h w R z y m ie i Bo­ l o n i i o r a z w B i b l i o t e c e M a r c i a n a w W e n e c j i . S t u d i a m o je p r o w a d z o n e b y ł y g ł ó w n i e w t r z e c h k i e r u n k a c h : 1 ) O r i e n t a c j a we w s p ó ł c z e s n y m s t a n i e b a d a ń l i t e r a c k i c h , p r z e ­ d e w s z y s t k i m w z a k r e s i e b a d a ń n a d l i t e r a t u r ą r e n e s a n s o w ą i b a r o k o w ą , j a k r ó w n i e ż w b a d a n i a c h s t y l i s t y c z n y c h ; l e k t u r a b i e ż ą c e g o , c z a s o p i ś m i e n n i c t w a n a u k o w e g o , p o d s t a w o w y c h m ono­ g r a f i i ; z e b r a n i e n a j n o w s z e j b i b l i o g r a f i i . 2 ) Z b i e r a n i e m a t e r i a ł u p o r ó w n a w c z e g o do p r a c y h a b i l i t a c y j n e j p t . " P r o b l e m a t y k a a r t y s t y c z n a p o l s k i « j p r o z y b a r o k o w e j ( z e s z c z e g ó l n y m u w z g l ę d n i e n i e m p r z e k ł a d ó w z w ł o s k i e g o ) " . W o b r ę b t e m a t u w c h o d z i ł y s t u d i a s z c z e g ó ł o w e m . i n . n a d t w ó r ­ c z o ś c i ą F r a n c e s c a A n d r e i n i e g o , n a d w s p ó ł c z e s n y m mu k o n t e k ­ s t e m k o m e d i i d e l l ’ a r t e o r a z n a d r o z w o j e m b a r o k o w e j g r o t e s ­ k i . Z p r o b l e m a t y k ą p r a c y h a b i l i t a c y j n e j w i ą z a ł y s i ę r ó w ­ n i e ż l e k t u r y i s t u d i a n a d d z i e j a m i w ł o s k i e j p r o z y a r t y ­ s t y c z n e j w w i e k u XVI i X V I I , j a k r ó w n i e ż n a d t e o r i ą wymowy i p o e z j i w t e j e p o c e . 3 ) P r z e g l ą d i z b i e r a n i e m a t e r i a ł u b i b l i o g r a f i c z n e g o p o l o n i c ó w w ł o s k i c h , p r z e d e w s z y s t k i m f l o r e n c k i c h , w d z i e d z i n i e p a ­ m i ę t n i k ó w , d i a r i u s z y , r e l a c j i p o d r ó ż n i c z y c h i p o s e l s k i c h . W ty m p u n k c i e p r z e d m i o t e m m o j e g o z a i n t e r e s o w a n i a b y ły z b i o ­ r y r ę k o p i s ó w B i b l i o t e k i N a z i o n a l e we F l o r e n c j i , A r c h i v i o M e d i c e o o r a z r ę k o p i s y B i b l i o t e k i U n i w e r s y t e c k i e j w B o l o ­ n i i ( m . i n . k o r e s p o n d e n c j a N i c c o l ó S i r l z B . G o n d i z l a t 1 6 4 2 - 1 6 5 3 ; k o r e s p o n d e n c j a G . B . S o l a r i u s a z k s i ę ż n ą T o s k a ­ n i i z l a t 1 6 0 8 - 1 6 3 0 ; r e l a c j e a m b a s a d o r ó w w ł o s k i c h z l a t 1 6 0 9 - 1 6 1 0 ) . O p r ó c z p r a c y n a u k o w e j i n t e r e s o w a ł a m s i ę r ó w n i e ż s t r u k ­ t u r ą 1 o r g a n i z a o j ą s t u d i ó w u n i w e r s y t e c k i c h we W ł o s z e c h , u c z ę ­ s z c z a ł a m n a w y k ł a d y z z a k r e s u h i s t o r i i l i t e r a t u r y , h i s t o r i i f i l o z o f i i , j ę z y k o z n a w s t w a o g ó l n e g o . D r J a d w i g a R y t e l U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i

(17)

1 1 0

-9 . SPRAWOZDANIE Z POBYTU NAUKOWEGO WE WŁOSZECH

W o k r e s i e o d l i s t o p a d a do s t y c z n i a 1 9 6 4 / 6 5 p r z e b y w a ł a m we F l o r e n c j i n a s t y p e n d i u m wym iennym U n i w e r s y t e t u F l o r e n c k i e g o . M o ja p r a c a n a u k o w a w i ą ż e s i ę w o g ó l n y m s w o im z a r y s i e z p r o b l e m a t y k ą l i t e r a t u r y i k r y t y k i w s p ó ł c z e s n e j . W z w i ą z k u z ty m s t u d i a m o je we W ł o s z e c h p r z e b i e g a ł y n a s t ę p u j ą c y m i t o r a ­ m i : 1 ) z a p o z n a ł a m s i ę z b i e ż ą c y m w y g l ą d e m k r y t y k i l i t e r a c k i e j we W ł o s z e c h o r a z p o d s ta w o w y m i d y s k u s j a m i l i t e r a c k i m i k s z t a ł t u j ą c y m i w y g l ą d w s p ó ł c z e s n e j l i t e r a t u r y w ł o s k i e j , 2 ) z a j ę ł a m s i ę p r o b l e m a t y k ą o r a z t e o r i ą w s p ó ł c z e s n e j p r o ­ zy w ł o s k i e j , s z c z e g ó l n i e z a ś t e o r i ą t z w . n e o a w a n g a r d y , w y k a z u j ą c ą i n t e r e s u j ą c e z w i ą z k i z h a s ł a m i f u t u r y z m u w ł o s k i e g o z j e d n e j s t r o n y , z d r u g i e j z a ś k o r e s p o n d u j ą ­ c ą z p o d o b n y m i t e n d e n c j a m i w l i t e r a t u r z e e u r o p e j s k i e j ( n p . nowa p o w i e ś ó f r a n c u s k a ) . Z z a g a d n i e n i e m ty m w i ą ż e s i ę s p r a w a n a s t ę p n a : k s z t a ł ­ t o w a n i e s i ę p r z e c i w s t a w n y c h s o b i e s z k ó ł l i t e r a c k i c h ( n a tym g r u n c i e ś c i e r a s i ę t r a d y c y j n y j u ż n e o r e a l i z m i e k s - p e r y m e n t a w a n g a r d y ) , 3 ) z a j m o w a ł a m s i ę r ó w n i e ż m ł o d ą p o e z j ą w ł o s k ą i j e j s t o ­ s u n k i e m do p e w n y c h o g ó l n y c h w z o rc ó w p o e t y c k i c h f u n k c j o ­ n u j ą c y c h w s p ó ł c z e ś n i e w p o e z j i e u r o p e j s k i e j , r ó w n i e ż p o l s k i e j ( c h o d z i m i a n o w i c i e o s p o s o b y w y k o r z y s t y w a n i a t r a d y c j i a n g l o a m e r y k a ń s k i e j ) . S z c z e g ó l n a s p e c y f i k a w ł o s k i c h p r o b le m ó w l i t e r a c k i c h w i ą ż e s i ę ś c i ś l e z z a g a d n i e n i a m i p o l i t y c z n y m i i o b y c z a j o w y m i . S t ą d t e ż z r ó ż n i c o w a n i e i n i e j e d n o l i t o ś ć z j a w i s k l i t e r a c k i c h , w y j ą t ­ kowo d l a b a d a c z a i n t e r e s u j ą c a . W s u m i e s t y p e n d i u m t o u m o ż l i w i ł o mi d o k ł a d n i e j s z e s t u d i a n a d l i t e r a t u r ą w ł o s k ą , k t ó r e j z n a j o m o ś ć n i e z b ę d n a j e s t d l a k a ż d e g o h u m a n i s t y , o r a z p o g ł ę b i ł o z n a j o m o ś ć j ę z y k a w ł o s k i e g o . mgr M a r t a W y k a - H u s s a k o w s k a I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h

Cytaty

Powiązane dokumenty

Dziś d ało by się p o dać więcej przykładów istn ienia w obrębie personelu biblio­ tecznego gru p niepołączonych ani w spólną pracą, ani w spólną

[r]

Katedra Historii Literatury Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie.. Biuletyn Polonistyczny

Podano procentowe i statystyczne wykazy "autorów" i "tytułów" wypożyczanych /czytanych/ w bi­ bliotekach

Wybór tek­ stów Z.Macużanka. Wstęp S.W

W części artykułowej zamieszczono: szkic językoznawozy S.Reczka "0 ludowej prozie Jana Wiktora" - oma­ wiający właśoiwośoi gwarowe w zakresie: realiów,

"Reymontowska mapa polskiej prowincji", Kazimierz Wyka, "Rocznik Komisji. Historycznoliterackiej

"Nie tylko