Zbigniew Jarosiński
ZSRR : Polsko-radzieckie sympozjum
w Moskwie o współczesnej
literaturze polskiej
Biuletyn Polonistyczny 20/4 (66), 104-107
1977
n ia i ro m an ty zm u . P r o f . H. M a r k i e w i c z (P R L ), k tó r y r e p r e z e n to w a ł s e k c ję d r u g ą , p o d k r e ś li ł in te r d y s c y p lin a r n y c h a r a k t e r je j o b r a d , do n a jw a ż n ie js z y c h d y sk u to w a n y ch z a g a d n ie ń z a lic z a ją c p ro b le m o dm iennego ro z w o ju r e a liz m u w R o s ji i innych k r a ja c h s ło w ia ń s k ic h , a ta k ż e s p ra w y zw ią z a n e z fu n k cją i r e c e p c j ą d z ie ł s z tu k i r e a l i s t y c z n e j . P r o f . J.. W. B o g d a n o w ( Z S R R ) - r e p r e z e n tu j ą c y s e k c ję t r z e c i ą , o n a js z e r s z y m ch y b a w a c h la r z u tem atów do p rz e d y s k u to w a n ia - p o d k r e ś li ł, że w c e n tra ln y m p u n k cie ro z w o ju k u ltu ry s o c ja lis ty c z n e j z n a jd u je s i ę w a lk a z f a szyzm em ; s tw ie r d z ił p o n a d to , że d ia le k ty k a m iędzy tym , co o g ó ln e , a tym , co s z c z e g ó ło w e , ja k ró w n ie ż m ięd zy tym , co n a ro d o w e , a tym , co m ię d z y n a ro d o w e , sta n o w i w l i t e r a t u r a c h r ó ż n y c h k ra jó w in te r e s u ją c y te m at do d a ls z y c h b a d a ń . W sz y sc y t r z e j r e f e r e n c i z w ró c ili u w a g ę na dużą efe k ty w n o ść rozm ów " p rz y o k rąg ły m s t o l e " , p o tw ie rd z a ją c y c h s łu s z n o ś ć p o d ję te g o e k s p e ry m e n tu .
R e fe r a ty w y g ło sz o n e w c z a s ie o b r a d z o s ta n ą p raw d o p o d o b n ie w ydane w o so b n e j p u b lik a c ji.
P o n ie w a ż z a tw ie rd z o n y p r z e z U N ESC O p r o g ra m b a d a ń n a d k u ltu r a m i s ło w ia ń sk im i m oże być p rz e d łu ż o n y — ja k s i ę p rz e w id u je - ty lk o do r . 1980, z in ic ja ty w y k ra jó w w s c h o d n io e u ro p e js k ic h p o w ołano do ż y c ia w d n iu 28 p a ź d z ie r n ik a 1976 r . — pod p a tro n a te m U N ESC O — M ię d z y n a ro dową A s o c ja c ję do S p ra w B ad an ia i U p o w sz e c h n ia n ia K u ltu r S ło w ia ń s k ic h , z s ie d z ib ą w P a r y ż u . Jej p re z y d e n te m w y b ra n y z o s ta ł p r o f . D. F . M arków
(Z S R R ).
D ie tric h S c h o lz e (tłum . A . S ą p o liń s k i)
ZSRR
POLSKO-RADZIECKIE SYMPOZJUM W MOSKWIE O WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE POLSKIEJ
W d n ia c h 2 3 - 2 4 lis to p a d a 1976 r . odbyło s i ę w M oskw ie sym pozjum n t. " L i t e r a t u r a p o ls k a na e ta p ie k s z ta łto w a n ia s i ę w sp ó ln o ty l i t e r a t u r
105
s o c ja l is ty c z n y c h " , z o rg a n iz o w a n e p r z e z In sty tu t S ło w ian o z n aw stw a i B a ł- k a n is ty k i AN Z S R R o r a z In sty tu t B a d ań L ite r a c k i c h P A N . Było to k o le j ne z d łu g ie g o c y k lu w sp ó ln y c h p o ls k o - r a d z ie c k ic h p r z e d s ię w z ią ć n a u k o w y ch (k o n fe re n c ji o r a z zb io ro w y c h w y d aw n ic tw ), k tó r y c h celem głównym j e s t p r z e ś le d z e n i e zw iązków m iędzy l i t e r a t u r ą p o ls k ą a l i t e r a t u r ą r o s y j sk ą i r a d z ie c k ą : z o b ra z o w a n ie p o w ią z a ń za ró w n o o p a r ty c h na w pływ ach i z a le ż n o ś c ia c h , ja k m a ją c y c h c h a r a k t e r ty p o lo g ic z n y , o r a z u k a z a n ie ic h na tle o g ó ln ie js z y m , m ia n o w icie w o b rę b ie p r z e m ia n l i t e r a t u r y e u r o p e j s k ie j lu b , gdy mowa o z ja w is k a c h p o w o jen n y c h , w k o n te k ś c ie p ro b le m o w y c h , te m a ty c z n y c h i sty lo w y c h w s p ó ln o t, ja k ie z a ry s o w u ją s i ę w l i t e r a t u r a c h k ra jó w s o c ja lis ty c z n y c h .
S tr o n ę p o ls k ą r e p r e z e n to w a l i n a sym pozjum : p r o f . d r M . K lim ow icz, d o c . R. G ó rs k i i d r Z . J a r o s i ń s k i - z In sty tu tu B a d ań L ite r a c k ic h , o r a z p r o f . d r H. M a rk ie w ic z , p r o f . d r M . S tę p ie ń , m g r Z . B a u e r i m gr W. P r ó c h n ic k i - z U n iw e rs y te tu Ja g ie llo ń s k ie g o i d o c . W. N a w ro c k i ~ z U n iw e rs y te tu Ś lą s k ie g o .
B ogaty p r o g ra m k o n f e r e n c ji obejm ow ał w y s tą p ie n ia r e p r e z e n tu j ą c e r ó ż n o r a k ie ty p y z a in te r e s o w a ń te o r e ty c z n y c h , h is t o r y c z n o li te r a c k ic h i k o m p a ra ty s ty c z n y c h . Je d en z je g o n u rtó w głów nych w y z n a c z a ła p r o b l e m a t y k a r e a l i z m u s o c j a l i s t y c z n e g o j a k o k o n c e p c j i t e o r e t y c z n e j (a w ięc z e s p o łu k a t e g o r ii b a d a w c z y c h s łu ż ą c y c h do o p isu p r o c e s u h is t o r y c z n o lite r a c k ie g o ) i p r o g r a m u a r t y s t y c z n e g o (a w ięc sum y p o stu la tó w w o b ec l i t e r a t u r y ) o r a z o d r ę b n o ś c i l i t e r a t u r y s o c j a l i s t y c z nej w sto s u n k u do in n y c h d ą ż e ń , "m etod tw ó rc z y c h " c z y e s te ty k .
T y c h k w e s tii d o ty c z y ły b e z p o ś re d n io r e f e r a t y : H . M a rk ie w ic z a "U w agi o s p o r n y c h p ro b le m a c h r e a liz m u s o c ja lis ty c z n e g o " - p r z y n o s z ą c y k ry ty c z n y r o z b ió r z a s a d n ic z y c h te z fo rm u ło w an y ch o b e c n ie p r z e z t e o r e tyków r a d z ie c k ic h , D. F . M ark o w a "E ta p w s p ó łc z e s n y i p e rs p e k ty w y r o z w o ju t e o r i i r e a liz m u s o c ja lis ty c z n e g o " — d o k o n u ją cy p r z e g lą d u z a i n t e r e
so w ań w tym z a k r e s ie w r ó ż n y c h k r a ja c h i b r o n ią c y p r z y d a tn o ś c i p o ję c ia r e a liz m u s o c ja lis ty c z n e g o , J. W. B ogdanow a "O k s z ta łto w a n iu s i ę i r o z w oju now ego ty p u w sp ó ln o ty l i t e r a t u r k ra jó w s o c ja lis ty c z n y c h , W. A . C h o rie w a "N a ro d o w e i in te r n a c jo n a ln e w ro z w o ju l i t e r a t u r y s o c ja l is ty c z
-n ej w P o l s c e " , S . A . S z e rła im o w e j "R o la k ry ty k i w e w sp ó łc z e s-n y m p r o c e s ie lit e r a c k im " , 1. K. G ó rs k ie g o " R z e c z y w is to ś ć s o c ja lis ty c z n a i ro z w ó j św ia d o m o śc i a r ty s t y c z n e j" .
Dla w s z y s tk ic h ty c h w y s tą p ie ń znam ienna b y ła n ie z g o d a na sz ty w n e i d o k tr y n e r s k ie t e o r i e r e a liz m u s o c ja lis ty c z n e g o , zn a n e z l a t d a w n ie j s z y c h . P rz e c iw s ta w io n o im k o n c e p c ję l i t e r a t u r y s o c ja lis ty c z n e j ja k o , p o p ie r w s z e , z a s a d n ic z o w ie lo s ty lo w e j, e s te ty c z n ie o tw a r te j i s y n k r e ty c z n e j o r a z zd o ln ej za sy m ilo w a ć r ó ż n o ro d n e w z o ry a r t y s t y c z n e , ja k ie w y p r a c o w ane z o s ta ły w o b rę b ie r e a lis ty c z n y c h k ie ru n k ó w w s z tu c e ; po d r u g ie , n aro d o w o z r ó ż n ic o w a n e j, tz n . łą c z ą c e j w s o b ie a s p e k t p o n a d n a ro d o w y , w y n ik a ją c y z in te r n a c jo n a ln e g o c h a r a k t e r u id e o lo g ii s o c ja l is ty c z n e j, w k tó r e j l i t e r a t u r a ta z n a jd u je sw e św ia to p o g lą d o w e o p a r c i e , z silnym z a k o rz e n ie n ie m w n a ro d o w e j tr a d y c ji li t e r a c k i e j i k u ltu r a ln e j.
Na c y k l w d u ż e j m ie rz e o d rę b n y s k ła d a ły s i ę r e f e r a t y p o św ię c o n e p r o b l e m a t y c e p r z e m i a n i w y b r a n y c h z j a w i s k p o l s k i e j l i t e r a t u r y p o w o j e n n e j . N a le ż a ły d oń: M . S tęp n ia "G łów ne p r o g ra m y l i t e r a t u r y s o c ja lis ty c z n e j w P o ls c e po r o k u 194-5", W. N a w ro c k ie g o "O p ro b le m a c h św ia d o m o śc i w s p ó łc z e s n e j p r o z y p o l s k i e j " , E . Z . C y b ie n - ko w ypow iedź o p e r io d y z a c ji i ro z w o jo w y c h d o m in a n ta ch p o ls k ie j l i t e r a tu r y p o w o je n n e j, w y s tą p ie n ia W. P . W iediny o r a z A . G . P io tr o w s k ie j n a te m a t głów nych te n d e n c ji p o ls k ie j p r o z y l a t o s ta tn ic h , W. J. T ic h o m i- ro w e j " P a tr io ty c z n e i in te r n a c jo n a ln e tr a d y c je w e w s p ó łc z e s n e j p o e z ji p o ls k i e j" , Z . J a ro s iń s k ie g o " P rz e m ia n y p o ls k ie j m y ś li l i t e r a c k i e j w l a ta c h 1945 -1 9 4 -9 ", W. P ró c h n ic k ie g o " M a r k s is to w s k a k ry ty k a lit e r a c k a w P o ls c e w la ta c h 1 9 4 5 -1 9 5 6 " , Z . B a u e ra "O m a rk s is to w s k ie j k r y ty c e l i t e r a c k i e j w P o ls c e L udow ej po 1956 r . " . K o n fe re n c ja p r z y n io s ła p o n ad to s z e r e g r e f e r a tó w d o ty c z ą c y c h p r o b l e m a t y k i z w i ą z k ó w l i t e r a c k i c h o r a z r e c e p c j i t w ó r c z o ś c i p o l s k i e j n a g r u n c i e r a d z i e c k i m . T. P . A gapkina m ów iła o w s p ó łz a le ż n o ś c ia c h l i t e r a t u r y p o ls k ie j i r a d z ie c k ie j po r . 1945, J. W. S ta n iu k o w ic z - o w k ła d z ie p o ls k ie j n a u k i o l i t e r a t u r z e do d o ro b k u m y śli lite r a tu r o z n a w c z e j k ra jó w s o c ja lis ty c z n y c h , E . B ie la w sk a - o p r o w ad z o n y ch w P o ls c e b a d a n ia c h n a d p o ls k o - r a d z ie c k im i p o w ią z a n ia m i l i te r a c k im i, S . W. K lem entiew - o w y p o w ied z iac h p o ls k ie j k r y ty k i n a t e
107
m at p r o z y r a d z i e c k i e j , S . A . S p a s s - o r e c e p c j i tw ó r c z o ś c i J a ro s ła w a Iw a sz k ie w ic z a w Z S R R , W . I. O c c h e li - o lit e r a c k i c h z w ią z k a c h p o ls k o - - g r u z iń s k ic h , a B. G . B a r s e g ia n - o z w ią z k a c h o rm ia ń s k o -p o ls k ic h .
W ybór m a te ria łó w sym pozjum u k a z a ć s i ę ma w k s ią ż c e z b io ro w e j w 1979 r . w M o sk w ie . O bejm ie ona r e f e r a t y p o św ię c o n e p ro b le m a ty c e m y ś li l i t e r a c k i e j , a w ię c z je d n e j s tr o n y - k w estio m r e a liz m u s o c j a l i s t y c z n ego i te o rio m ro z w o ju l i t e r a t u r y s o c ja l is ty c z n e j, z d r u g ie j — dziejo m p o w ojennym k r y ty k i l i t e r a c k i e j i k o n c e p c ji p ro g ra m o w y c h w P o l s c e , a p o n a d to c z ę ś ć w y s tą p ie ń k o m p a ra ty s ty c z n y c h .
D r Z bigniew J a r o s i ń s k i
PRACE POLONISTÓW BIAŁORUSKICH
L i t e r a t u r a b ia ło r u s k a w sw oim ro z w o ju z w ią z a n a b y ła z l i t e r a t u r ą r o s y j s k ą , p o ls k ą , u k r a iń s k ą - i d la te g o n aukow cy b ia ło r u s c y z a g a d n ie niom sto su n k ó w i zw iązków li t e r a c k i c h o r a z k u ltu r a ln y c h u d z ie la ją c o r a z w ię c e j u w a g i, w id z ą c w n ic h c z y n n ik u ła tw ia ją c y le p s z e z ro z u m ie n ie w zajem n e n a ro d ó w i ic h z b liż e n ie . I to w ła ś n ie sta n o w i m y śl p rz e w o d n ią p r a c naukow ych w ie lu b a d a c z y .
W śró d ty c h p r a c w y m ienić n a le ż y p r z e d e w sz y s tk im k s ią ż k i: " M ic h a ł F ie d a r o u s k i" J. S a ła m ie w ic z a , "S ło w a p r a S y ra k o m lu " ("S ło w o o S y r o k o m li") o r a z " D a ro h a u s to h o d " (" P o s tu l a ta c h " ) K. C w irk i, " S tu p ie n i r o s t u " (" E ta p y ro z w o ju " ) W. K a z b e ru k a , " T a ja m n ic y s ta r a ż y tn y c h s c h o w is z c z a u " (" T a je m n ic e s ta ro ż y tn y c h k s ię g o z b io ró w " ) A . M a ld z is a , "W y to k i. U pływ y. P a s k o r a n a ś ć " ( " Ź r ó d ł a . W pływ y. P r z y ś p ie s z e n ia " ) W. K ow alenki o r a z "Z m ie n liw a je i s p r a d w ie c z n a je " ("Z m ie n n e i o d w ie c z n e " ) W. G ap o w ej.
K sią ż k a "M ic h a ł F ie d a r o u s k i" w y s z ła z d ru k u w 1972 r . T a m ono-t
g r a f ia ż y c ia i tw ó r c z o ś c i n ie s tru d z o n e g o b a d a c z a n ie p r z e b r a n y c h sk a rb ó w lu d o w ej k u ltu r y b ia ło r u s k ie j , a u to r a w ielotom ow ego d z ie ła "L ud b ia ło r u s k i" , u k a z u je c a ło k s z ta ł t w ie lk ie g o je g o w y siłk u o r a z z a s łu g d la h i s t o r i i f o l k lo r y s ty k i b ia ło r u s k ie j . A u to r p r z y ta c z a n ie m ało lic z b c h a r a k te ry z u ją c y c h
