"Oczerki po istorii gieograficzeskich otkrytij V. Nowiejszije gieograficzeskije otkrytija i issledowanija (1917-1985)", I. P. Magidowicz, W. I. Magidowicz, Moskwa 1986 : [recenzja]

R e c e n zje

559

N ie w idać n a n ie j np. pozycji pt. U n i v e r s i t a t s b i b l i o t h e k e n und B i b l io t h e k e n d e r A k a d e m i e d e r W i s s e n s c h a f te n in P o le n R. E rgetow skiego, pierw szego całościow e­ go, h istorycznego u ję c ia tego ro d z a ju lib ra rii. S korow idz osób i m iejscow ości p ełn i pożyteczną ro lę p rzy k o rz y sta n iu z książki. Ilu stra c je , choć nie n a k red o w y m p a ­ pierze, w y p ad ły całk iem dobrze. W idocznie ja k się chce, to m ogą być p o p ra w n e i n a pap ierze III kl.

D o ro ta M a j e w s k a (W rocław)

11. P. M a g i d o w i c z,| W. I. M a g i d o w i c z: O c z e r k i p o is to rii g ie o g r a fic z e sk ic h o t k r y t i j V. N o w i e j s z i j e g ie o g r a fic z e sk ije o t k r y t i j a i i s s le d o w a n i ja (1917—1985). Izd. P ro sw ieszczen ije M oskw a 1986, ss. 223.

P re z e n to w a n a p u b lik a cja, k tó r a o b ejm u je o k res la t 1917— 1985 sta n o w i za k o ń ­ czenie pięciotom ow ego dzieła I. P. i W. I. M agidow iczów pt. Z a r y s h is to rii o d k r y ć geo g ra f ic zn y c h . T e n o s ta tn i to m sk ła d a się z d ziew ięciu znacznie ro zb u d o w an y c h rozdziałów . W pierw szy m przed staw io n o now e o d k ry c ia i b a d a n ia A n ta rk ty d y , w d ru g im o p an o w an ie północnej drogi m o rsk ie j i zakończenie o dkryć w A rk ty c e rad z iec k iej, a w trze cim b a d a n ia A rk ty k i środkow ej.

R ozdział cz w arty dotyczy b a d a ń prow ad zo n y ch w a m e ry k a ń sk ie j części A rk ty ­ ki, p ią ty — rad z iec k ich b a d a ń w e u ro p e jsk ie j połaci Z w iązku R adzieckiego, zaś szósty b a d a ń Azji.

W rozdziale siódm ym om ów iono b a d a n ia p ro w a d zo n e w AEryce, A m eryce P o ­ łu d n io w e j, A u stra lii i n a N ow ej G w inei, a w ósm ym b a d a n ia Ziem i z K osm osu. R ozdział dziew iąty pośw ięcono b ad an io m rzeźby d n a O ceanu Św iatow ego.

P rz y g o to w u jąc p ra c ę do d ru k u au to rzy p rzeznaczyli w iele czasu n a zg ro m a­ dzenie, w y selek c jo n o w an ie i p raw id ło w ą ocenę ty c h w szy stk ich w iary g o d n y c h in ­ fo rm a cji, k tó re n a w a rstw ia ły się ustaw iczn ie w n ajn o w szy c h la ta c h n aszej h isto ­ rii. B yły one b ardzo o bfite i pochodziły w zasadzie z w y p ra w p e n e tru ją c y c h w sz y st­ kie k o n ty n e n ty . W ro z p a try w a n y m ok resie zakończono już o d k ry w a n ie A n ta rk ty ­ dy, uściślono zarys je j k o n tu ru , poznano ogrom ne g órskie system y, lodow ce sz el­ fow e i u k sz ta łto w a n ie podłoża skalnego. N a dnie M orza A rk ty cz n eg o o d k ry to k ilk a p odm orskich g rzb ie tó w górskich, a oprócz tego po ra z pierw szy o k rę ty d o ta rły do b ie g u n a północnego i rozpoczęto n aw ig a cję północnym szlak iem m orskim . W k o ń ­ cow ym sta d iu m z n a jd o w ało się ró w n ież o d k ry w a n ie N ow ej Ziem i, Z iem i F r a n ­ ciszk a Józefa, Ziem i P ółnocnej i k a n a d y jsk ic h w ysp ark ty c zn y c h , a ponad to w n ę ­ trz a G re n la n d ii. U zupełniono też sch em at oro g raficzn y az ja ty ck ieg o k o n ty n e n tu , o d k ry to p raw d ziw e źró d ła N ilu i prześledzono tę n a jd łu ższą rze k ę n aszej p la n e ty , od źródeł do ujścia. N a fizycznej m apie A fry k i zn ik n ęły w szystkie b iałe p la m y i dość d o k ład n ie uściślono pojęcie o rzeźbie A m ery k i P ołu d n io w ej. T o sam o m ożna d ostrzec w A u stra lii, a zw łaszcza je j części w sch o d n iej i p ó łnocno-zachodniej. N a N ow ej G w inei z id en ty fik o w an o ź ró d ła głów nych rz e k i zakończono o d k ry w a ­ nie potężnych ła ń cu c h ó w g órskich w śro d k o w ej części w yspy. D zięki sztucznym sa te lito m m o żn a b y ło d o k ła d n iej poznać n a lą d a c h p ierścieniow e s tru k tu r y geolo­ giczne i liczne tr a n s k o n ty n e n ta ln e stre fy lin eam en to w e. D okonano w ielk ich od­ k ry ć n a dnie O ceanu A tlantyckiego, In d y jsk ieg o oraz S pokojnego i zbadano śro d - k ow ooceaniczne grzb iety , ogrom ne ró w n in y ab isaln e, a niezależnie od tego p rz e ­ śledzono n ajw ięk sz e głębie w ro w a c h oceanicznych sk o n c en tro w an y c h przew ażn ie n a O ceanie S pokojnym . O prócz w ym ienionych, o d k ry to głębokie p o dw odne k a n io

560

ny i g u jo ty — podw odne góry o płasko ściętych w ierzchołkach. O siągnięto też n a j­ w yższy szczyt globu ziem skiego — C zom olungm a (M ont E verest).

R ecenzow ana k sią ż k a je st pozycją ze w szech m ia r in te re su ją c ą , w artościow ą i g odną uw agi. Z o sta ła zre d ag o w an a fachow o i rzeteln ie. Z a w ie ra sporo w iad o ­ m ości nie zam ieszczonych w p o p rze d n ich w ydan iach . D otyczy to przede w szy st­ k im rozd ziału siódm ego, w k tó ry m d ostrzegam y m . in. najn o w sze in fo rm ac je o do­ rzeczu N ilu i P u sty n i L ib ijsk ie j oraz o o sta tn ic h o d k ry ciach doko n an y ch w A m e­ ry ce P ołudniow ej, A u stra lii i n a N ow ej G w inei. To sam o z n a jd u je m y w rozdziale ósm ym , gdzie p o ruszono pro b lem b a d a n ia Ziem i z K osm osu i zapoznano czytel­ n ik a z p ierścieniow ym i s tru k tu ra m i geologicznym i i z lin e a m e n ta m i (są to liniow e cechy p ow ierzchni te re n u dając e odczytać się n a m ap ach , zd jęciach lotniczych lu b sa telitarn y c h ). N a stro n ic ac h ro zd z iału dziew iątego w idzim y rów n ież zu p ełn ie now e dan e o rzeźbie d n a O ceanu A tlantyckiego, In d y jsk ieg o i S pokojnego, jak też o n a j­ w iększych g łębiach oceanicznych. P o n ad to całkow icie zm ieniony i zaktualizow any został rozdział p ie rw sz y o n ajn o w szy ch o d k ry ciach i b a d a n ia c h A n ta rk ty d y oraz szósty o zakończeniu b a d a ń S y b erii Z achodniej, o b a d a n ia c h płw . T ajm y r, o od­ k ry c iu T unguskiego Z ag łęb ia W ęglowego, o b ad a n ia ch dorzecza Ja n y , In d y g irk i i K ołym y, o o d k ry ciu g ór S u n ta r-C h a ja ta , o zakończeniu o dkryć P a m iru i T ien- -sza n u , o o d k ry ciu rzeczyw istych źródeł H uanghe, o zdobyciu C zom olungm y i o pierw szych b ad aczach połu d n io w ej części P ó łw y sp u A rabskiego.

Ze w zględu n a to, że w n aszej lite ra tu rz e n au k o w e j odczuw a się b ra k ta k pokaźnego i now oczesnego dzieła o h isto rii odkryć geograficznych, w a rto pom y­ śleć o polskim tłu m ac ze n iu . W ystarczy przypom nieć, że w 1974 ro k u ukazała się u n a s k sią ż k a I. P. M agidow icza pt. H istoria poznania E uropy, k tó rą opracow ał w ra z z synem , a w pięć la t później — H istoria poznania A m e r y k i Ś ro d k o w e j i Po­ łu d n io w ej. Cieszyły się one ta k w ielk im pow odzeniem , że b ard z o szybko zniknęły z w itr y n sklepow ych.

R o m a n K a rczm a rczu k (W rocław)

N O TA TK I B IB LIO G R A FIC ZN E

T eodor K i k t a : N e kro p o l fa rm a c e u ty c zn y C m e n ta rz P o w ą zk o w sk i w W ar­ szaw ie. W arszaw a 1985

8

D oktor n a u k farm a c e u ty c z n y c h T eodor K ik ta h isto ry k fa r m a c ji w y d ał ju ż u p rzednio b ro szu rę pt. In fo rm a c ja o grobach osób zw ią za n yc h z fa rm a c ją , pocho­ w a n y c h w latach 1832— 1984 na C m e n ta rzu P o w ą zk o w sk im w W a rsza w ie (W arsza­ w a 1984). W b ro szu rze te j zam ieścił w zm ianki o 373 osobach.

O becne opraco w an ie o b ejm u je opisy 650 grobów fa rm a c e u tó w i osób zw iąza­ n y ch z fa rm a c ją ja k chem icy, fizycy, botanicy, rolnicy, lek arze, w ete ry n arze, p ro ­ fesorow ie i nauczyciele, badacze n aukow i, a u to rz y p rac, publicyści i red a k to rz y , działacze zw iązków zaw odow ych i społecznych, k o n stru k to rz y a p a ra tu r y stosow a­ n e j w p rzem yśle farm ac eu ty czn y m , m e n aż ero w ie i osoby p ra c u ją c e w z a k resie ochrony zdrow ia.