• Nie Znaleziono Wyników

Своеасаблівасць духоўнай паэзіі Xрысціны Лялько

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Своеасаблівасць духоўнай паэзіі Xрысціны Лялько"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Halina Twaranowicz

Своеасаблівасць духоўнай паэзіі

Xрысціны Лялько

Acta Polono-Ruthenica 16, 253-263

2011

(2)

U W M w Olsztynie A cta Polono-Ruthenica XVI, 2011 ISSN 1427-549X H a lin a T w a r a n o w ic z B ia ł y s t o k

Своеасабл1васць духоунай паэзй Хрысцшы Лялько

1мкл1ва, п р ы г о ж а у в а й ш л а у б е л а р у с к у ю л тг а р а т у р у Х р ы с ц ш а Л я л ь к о. А п а в я д а н т с т у д э н т к ф iл а л а г iч н а г а ф а к у л ь т э т а Б е л а р у с к а г а Д з я р ж а у н а г а у т в е р с г г э т а а д р а з у з а у в а ж ы л i i п р ы х ш ь н а п р ы н я л i в ы с о к iя м а й с т р ы с л о в а Я н С к р ы га н i Я н к а Б р ы л ь . У 1 9 8 5 г о д з е п а б а ч ы л а с в е т я е к ш г а Д а р о г а n a d г а р у , у 1 9 8 9 - С в т а н а к n a d б я р о з а м 1 . П р о з у Х . Л я л ь к о х а р а к т а р ы з у ю ц ь „ в ы р а з н ы п Д х а л а п з м , м о ц н а я л iр ы ч н а я п л ы н ь , у м е н н е с к а н ц э н т р а в а ц ь м а с т а ц к у ю д у м к у , п э у н а с ц ь э т ы ч н а й п а з щ ь н ” 1. П а с л я з а к а н ч э н н я у т в е р с г г э т а Х . Л я л ь к о п р а ц а в а л а у Л iт а р а т у р н ы м м у з е i Я н к i К у п а л ы , у ш т о т ы д н ë в iк у „ Л г г а р а т у р а i м а с т а ц т в а ” , ч а с о п i с е „ Б е л а р у с ь ” . Н а с ё н н я ш ш ж д з е н ь з 1 9 9 5 г о д а я н а - р э д а к т а р к а т а л щ к а га ч а с о т с а „ Н а ш а в е р а ” , з а с н а в а л ь н iк а м я к о г а з ’я у л я е ц ц а М ш с к а - М а г ь л ё у с к а я а р х iд ы я ц э з i я Р К К у P э с п у б л i ц ы Б е л а р у с ь . У ж о в ы й ш л а к а л я 6 0 н у м а р о у г э т а г а , м о ж н а с к а з а ц ь эл г г а р н а г а , т э а л а г iч н а -н а в у к о в а г а i лгга- р а т у р н а -м а с т а ц к а г а в ы д а н н я . А п р а ч а т а г о , ш т о Х . Л я л ь к о ст в а р ы л а к а л ек - т ы у а д н а д у м ц а у , ш ч ы р а з а ц iк а у л е н ы х д у х о у н а - р э л i г i й н ы м i п р а б л е м а м р в ы д а в е ц к i Ц э н т р „ П р о Х р ы с т о ” , я ю я н а а ч о л ь в а е, с т а у с я а д н ы м з н а й в а - ж н е й ш ы х к у л ь т у р н а -л iт а р а т у р н ы х а с я р о д к а у б е л а р у ш ч ы н ы , с в о е а с а б л iв ы м п iс ь м е н н iц к iм с а ю з а м у н а д з в ы ч а й с к л а д а н ы д л я Б е л а р у с i ч а с . Н а р а х у н к у я г о у ж о с а л iд н а я б iб л iя т э к а , п р а д с т а у л е н а я к н iг а м i Я н к i Б р ы л я , Н ш ы М а ц я ш , Н iл а Г iл е в iч а , Д а н у т ы Б iч э л ь , 1ры ны Ж а р н а с е к i м н о г iх ш ш ы х . 3 2 0 0 2 г о д а в ы х о д з iц ь с е р ы я „ Б iб л iя т э к а ч а с о п iс а Н а ш а в е р а ” , р э д а к т а р а м я к о й з ’я у л я е ц ц а т а к с а м а Х . Л я л ь к о . Ш ч ы р а в г г а ю ц ь т у т т в о р ч у ю а к т ы у- н а с ц ь п р а д с т а у т к о у у с i х х р ы с ц iя н с к iх к а н ф е с ш . Н е б у д з е п е р а б о л ь ш а н н е м с к а з а ц ь , ш т о п а д з в iж н i ц к а я д з е й н а с ц ь Х . Л я л ь к о д з е л я с ц в я р д ж э н н я д у х о у н ы х , н а ц ы я н а л ь н ы х к а ш т о у н а с ц е й А й ч ы н ы з ’я у л я е ц ц а а р г а н iч н ы м п р а ц я г а м л ё с а н о с н ы х т р а д ы ц ы й , за п а ч а т к а в а н ы х у д а л ë к iя i б л1ж э й ш ыя ч а с ы с а м а а х в я р н ы м i р у п л iу ц а м i б е л а р у ш ч ы н ы , ч ы е iм ë н ы т р ы в а л а у п iс а н ы н а с к р ы ж а л i б е л а р у с к а й г iс т о р ы i.

(3)

254

Halina Twaranowicz 3 Х р ы с ц ш а й Л я л ь к о п а э т а м ш ы р о к а я ч ы т а ц к а я а у д ы т о р ы я а т р ы м а л а м а г ч ы м а с ц ь п а з н а ё м щ ц а з н а ч н а п а з н е й , ч ы м з п р а з а ш а м , х а ц я у а д п а - в е д н а с щ з у с т а л я в а н а й з д а у н а п р а к т ы к а й п а э т ы ч н а я т в о р ч а с ц ь зв ы ч а й н а п а п я р э д т ч а е п р а за 1 ч н а й . П р а у д а , i у б е л а р у с к а й л г г а р а т у р ы з н а х о д з я ц ц а т а м у в ы к л ю ч э н н i. Т ак , M ix а с ь С т р а л ь ц о у , т в о р ч ы п а б р а ц iм M а к с iм а Б а гд а - н о в iч а , у д р у г о й п а л о в е м ш у л а г а с т а г о д д з я п а р у ш ы у н я т с а н ы я правглы i п а с л я к ш г в ы д а т н а й п р о з ы п а р а д а в а у ч ы т а ч а ц у д о у н а й п аэз1я й . У л а сн а , в а р т а н а г а д а ц ь , ш т о п а э т а м i i п р а з а i к а м i у а д н о й i п а с т а с i в ы с т у п а л 1 i У л а д з iм iр K а р а т к ев iч , i Я н к а С ш ак оу.

П а э т ы ч н ы п л ё н Х . Л я л ь к о з а т р ы м а у с я у д а р о з е д а с в а й г о ч ы т а ч а н а с к р ы ж а в а н н я х x iб а н а й п е р ш п р а з м е р н а й а у т а р с к а й п а т р а б а в а л ь н а с ц i д а с я б е . Т о л ь к у 2 0 0 6 г о д з е п а б а ч ы л а н а р э ш ц е с в е т к ш г а я е в е р ш а у

На

далонях любовг.

П р ы з н а н ы п р а з а iк , п е р а к л а д ч ы ц а з iт а л ь я н с к а й i п о л ь с к а й м о у , в о п ы т н ы р э д а к т а р н а р э ш ц е р а ш ы л а с я п а д з я л щ ц а с в а iм ш м а т г а д о в ы м п а э т ы ч н ы м п л ё н а м , п р ы н а м Л , в ы б р а н ы м з я г о , п а д з я л i ц ц а с в а i м н е п а у т о р н ы м , н е а ц э н н ы м д у х о у н ы м в о п ы т а м . А с а б ю т а м а ё з н а ё м с т в а м е н а в iт а з п а э т э с а й Х р ы с ц ш а й Л я л ь к о а д б ы - л о с я у 1 9 9 3 г о д з е н а с т а р о н к а х в е л ь м i ц iк а в а й п а з а д у м е i р э а л iз а ц ы i к н iг i

Храм i верш. Праваслауныя святыш Усходняй Польшчы i беларуская духоу-

ная паэзгя,

у к л а д з е н а й т с ь м е н т к а м - „ б е л а в е ж ц а м ” М ш а л а е м Г а й д у к о м . В ы я в а У с п е н с к а й к а п л щ ы С в я т а -А н у ф р ы е у с к а г а м а н а с т ы р а у Я б л а ч ы н е з н е а б с я ж н а й п а л о м н щ к а й п л ы н н ю а д п а в я д а л а з м е ш ч а н а м у п о б а ч в ер ш у : П р ы xодзiм п ац ixу д а Бога, Д а Б ога п ащ х у пры xодзiм . Усё яш чэ баю чы ся пераж агнацца н а п ар озе ацалелага Х рама, сарам лiва зды м аем шапкi. I то перш ы крок ад дзш ун ства, перш ы крок ад эп оxi, калi за м ест а ш апак сваix зды м алi з xр ам ау крыжы.2 У б е л а с т о ц ю м в ы д а н н i г э т ы в е р ш п а д а д з е н ы б е з н а зв ы . М н е , x iб а як i ш м а т л т м iн ш ы м ч ы т а ч а м , в ы ч у у с я у iм а с а б iс т ы п а к а я л ь н ы м ат ы у, с в е т л а я н а д з е я с а м о г а а у т а р а , ш т о п р а м ш а е т р а г iч н ы ч а с п р ы н iж э н н я

2 П ершы крок (1989), [у:] Храм i верш. П раваслауны я святыш Усходняй Польшчы

(4)

Своеасабл1васць духоунай паэзи Хрыгсцтыг Лялько

255

кнага, сутнаснага у чалавеку, што блудны сын нарэшце вяртаецца у баць-

коускую святлщу.

Ды вось жа якраз Хрысцше Лялько не трэба было рабщь першага

сарамл1вага кроку на парог С в яты т, каяцца у няверЧ, непавазе да веры

продкау. Сцш ла маучала яна аб тым, што змуш ана была хаваць усе

свядомае жыццё 1 што было адной з найвялш ш ых яе „таям н щ ” . Не

абмшуць тут адну з 1мпрэсш Х. Лялько у М аленьюх таямнщах: згадку пра

незвычайны - сёння з поуным правам можна сцвердзщь: знамянальны

- дзщячы сон, у яшм з р а тш н я га туману у

вя лiзн ы я бурачковы я п iв о н i з сакавггы м зя л ен iв а м л iсц я [...] в ы х о д зщ ь маладая ж анчы на у блакiтна-белы м адзен ш . Злёгку расхiн аю чы р укам i т в о ш , ян а щ х а iд з е д а м я н е, бы ц ц ам плы ве ся р о д гэты х н езв ы ч ай н ы х кветак. Н ев я дом а я ю м п ач уц ц ём у г а д в а ю -р а зу м ею : вдзе д а м ян е Б агар одзiц а. А д нечаканасщ , захапленн я i р ад асц i аж н о ускры кваю i... прачынаюся. А у д з е н ь , у ш к ол е, н а п азак л асн ай г а д з ш е , п ры св еч ан ай а т эiст ы ч н а м у в ы хав ан н ю , н е д а е с п а к о ю вярэдл!вы клопат: як н а д з е й н е й схав ац ь , як зберагчы сваю незвы ч ай н ую таям н щ у3.

Апошн1я дзесяцiгоддзi у Беларусi - пры усёй 1хняй неадназначнасц]

для гр а м а д с тв а ! а с о б н а га ч а л а в е к а - эп а х ал ьн ы я , зн а м я н а л ьн ы я

у духоуным плане. Уласна вырастае пакаленне, ахрышчанае бацькам! ужо

не употай або не з гатоунасцю пацярпець за праведную справу (хоць далёка

не кожны ! зараз гатовы, можа або хоча выкарыстаць атрыманую свабоду

вы бару ц1 магчымасцей пераступiць парог вернутай святыш , увайсц]

у новаузведзены храм). В яртаецца на ганаровае, належ нае ёй м есца

! традыцыя духоунай паэзи, якая, на шчасце, цалкам не заш кала нават

у самую агрэш уную атэы ты чную пару: прамауляла галасамi Каз!м!ра

Сваяка, паэтау-эмiгрантау) Ларысы Генiюш, урэшце Зшча (Алега Бембеля).

Сёння на кш ж най палiцы бачым вы даннi, акрэслены я як Ант алоггя

беларускай хрыгсщянскай паэзИ щ Зборшк беларускай духоунай паэзИ, кн ш

паасобны х паэтау, д ам iнантны м у яш х н азы ваец ц а духоуны матыу.

Зразумела, пачалося ! лiтаратуразнауча-кры ты чнае асэнсаванне гэтай

значнай культурна-эстэтычнай з ’явы. Прауда, вщаць, беларуская лiтаратура

цяпер знаходзiцца найперш у стадьп накаплення фактычнага матэрыялу.

I глы6ок1 аналiз паэты чнай духоунай матэрыи, вы працоука мастацка-

эстэтычных крытэрыяу яшчэ у значнай ступенi справаю прышласщ, хаця

3 Х. Лялько, М аленъкя таямтцыг, „Наша вера” 2006, № 1, с. 44.

(5)

256

Halina Twaranowicz я к н е у з г а д а ц ь т у т, н а п р ы к л а д , А л е с я Я ск ев 1 ч а , У ладз1м 1ра К о н а н а , Ю р ы я П а т а л к о в а , Я н а Ч ы к в ш а , ч ы е д а с л е д а в а н н 1 а д к р ы в а ю ц ь н о в ы я д а л я г л я д ы у а с э н с а в а н н 1 з ’я в ы т р а н с ц э н д э н т н а с ц 1 у б е л а р у с к а й л 1тар атур ы . А д н а к у с е я ш ч э ч а с т а з а д у х о у н ы я т в о р ы п р ы м а ю ц ц ц а т э к с т ы , як1я тольк1 у м о у н а м о ж н а а д н е с ц 1 д а г э т а й ж а н р а в а й к а т эго р ы 1 . Н 1бы у ж о с а м а з г а д к а а б б 1 б л е й н ы х п а д з е я х , х р ы сц 1 я н ск 1 х с в я т а х а п р ы е р ы п р а с я к а е т в о р д у х о у - н а с ц ю . С а п р а у д ы , м я ж у п ам 1ж д у х о у н ы м 1 д у ш э у н ы м з м е с т а м в ы зн а ч ы ц ь вел ьм 1 с к л а д а н а . Т у т м 1ж вол1 у з г а д в а е ц ц а с л а в у т а е м а с т а к о у с к а е „ л е д з ь - л е д з ь ” , ты я п а р у р у х а у п э н д з л я , як1я р а п т а м н а д а ю ц ь н о в у ю я к а с ц ь тв о р у . Д ы з в ы ч а й н а с п р о б а в ы з н а ч э н н я р о зн 1 ц ы м 1ж д у ш о й 1 д у х а м 1 н е р о б щ ц а А д н а к п р ы п э у н а й з н е ш н я й с ш а т м 1 ч н а с щ ( у м о у н а к а ж у ч ы ) г э т ы х с у б с т а н ц ы й - д у ш э н а с ц ю , с а р д э ч н а с ц ю , д а б р ы н е й в ы з н а ч а ю ц ц а с т а с у н ю ч а л а в е к а з ч а л а в е к а м , а д у х о у н а с ц ь - г э т а н а й п е р ш з д о л ь н а с ц ь п э у н а й к ам ун1кацы 1 з Т в о р ц а м , в ы ч у в а н н е у н я б а ч н ы м с в е ц е а г у л ь н ы х э т ы ч н ы х з а к о н а у р а з в щ ц я 1 п а д п а р а д к а в а н н е 1м ... Я к н е з г а д а ц ь у ч а р г о в ы р а з а г у л ь н а в я д о м а е в ы с л о у е а п о с т а л а П а у л а з Д р у г о г а п а с л а н н я К а р ы н ф я н а м : „ С е е ц ц а ц е л а д у ш э у н а е , п а у с т а е ц е л а д у х о у н а е . Ё с ц ь ц е л а д у ш э у н а е 1 е с ц ь ц е л а д у х о у н а е ” . П э у н а , у в е с ь с в е т - п а д а р у н к а м д з1 в о с н ы м ч а л а в е к у 1 вартая н а ш а г а зд з 1 у л е н н я 1 у д з я ч н а й уваг1 к о ж н а я т р а в ш к а п р ы с ц е ж ц ы , б о 1 п р а з я е т а к с а м а п р а г л я д а ю ц ь н е с п а в я д а л ь н ы я ш лях1 Г а сп о д н 1 я . А в о с ь н а д ты м , як1м ч ы н а м с л о в а п р а г э т ы ц у д ж ы ц ц я с т а е ц ц а н е п р о с т а в е р ш а м а б п р ы р о д з е , х а й с а б е 1 э с т э т ы ч н а в а р т а с н ы м , а с л о в а м д у х о у н а й п а эзИ , х1ба я ш ч э д у м а ц ь 1 д у м а ц ь . В 1 л а в о ч н а , а д н а з а д м е т н ы х р ы с паэз11 X . Л я л ь к о а б у м о у л е н а т ы м , ш т о п е р ш ы я я е крок1 п а зям л1 б^1л1 1 п ер ш ы м 1 крокам 1 д а Б о г а , у Х р а м . Д а р в е р ы у п р а м ы м с э н с е а к а з а у с я д а д з е н ы м п а э т э с е р а з а м з м а т ч ы н ы м м а л а к о м . I в ы з н а ч а л ь н ы м у я е д у х о у н ы м , у н у т р а н ы м ж ы ц ц 1 б ы у н а й п е р ш н е п о ш у к , як у бо л ь ш а сц ! п о б а ч з е ю , а чак ан н е, я к ое м у с iл а нап оун 1ц ц а магч^1- м а сц я м 1 у с е а г у л ь н а г а з в а р о т у д а с у т н а с н а г а , 1сн ага. 3 д н я у д з е н ь , з г о д у у г о д н а п р а ц о у в а у с я в о п ы т ц я р п е н н я , я к о е ж т а к с а м а е с ц ь а д н ы м з н а й г а л о у н ы х д у х о у н ы х д а р о у , в а р т а с ц е й . Н 1як1м ч ы н а м н е п а ч у ц ц е п ер ав аг1, а с у д ж э н н я , н1 н а м е к у н а ф а р ы с е й с к у ю п а с т а в у п е р а д а б д з е л е н ы м 1 в е р а й - тольк1 с п а ч у в а н н е 1 п р о с ь б а -м а л 1 т в а з а 1х г у ч а ц ь у в е р ш а х п а э т э с ы . А с а б 1 с т ы я б а л ю ч ы я п р а б л е м ы л 1 р ы ч н а й гер а1н 1 X . Л я л ь к о г у б л я ю ц ь в а с т р ы н ю у п а р а у н а н т з ты м1 н есп р а в я д л 1 в а сц я м 1 , ш т о ч ы н я ц ц а с у п р а ц ь Р адз1м ы :

(6)

Своеасабл1васць духоунай паэзи Х ры сцт ы Лялько

257

П р о сь б а Было цяпло, а вы пал!у мароз: У мд1 светлы м - рэдкая праява. Н е т р эб а с у м у i н е т р эб а слёз, на слёзы сён н я я н е м аю права. Н е м аю права. М ой прыватны боль, Ш то значы ць ён, калi балщ ь А йчы на? В я л т Бож а, пераж ы ць дазволь М а й м у н а р о д у горкую ч а сш у 4 .

I урэшце прыходзщь хвiлiна щхай радасцi, бо зроблены першыя крою

на парог Храма. Лiрычная г е р а ^ тут якраз сярод тых, хто шукае Бога,

а сама паэтэса выяуляе сваю духоуную спеласць, здольнасць суперажы-

вання. Пра тое ж, што чаканне Х. Лялько было па-свойму змагарным,

яскрава сведчыць верш Час вяртання, датаваны 2000-ым годам:

М олатам разбгта немата. В ер а ю уваск рош ана святыня. У зруш эння светлая сляза У вачах няпрош ана засты ла. [...] Ц уд адбы уся. I вяртання - час. Ч ас н а д зеь Ч ас святла i веры... Д о б р ы Ойча, Ты прабачы у нас, Расчы ш уш ы у Д о м ш ы рока дзв еры (с. 38).

Строга-узнёслая штэншунасць выказвання забяспечана у гэтым вершы

унутраным вопытам, як уласна i прамы зварот да Госпада - зварот не раба,

не наёмшка, а - сына, яю жыцця свайго не уяуляе па-за бацькоускай

ласкай. Так даецца сказаць толью асобе, якая выпакутавала цуд вяртання

часу святла i веры, падкрэслiм, з поуным правам сказаць i ад 1мя

1

ншых

вернiкау. Тых, хто доуг1м1 гадамi таксама побач чакау, каш ж можна будзе

нарэш це укленчы ць перад М алы м Д зiц яткам у адноуленай катэдры

(Нарэшце, 1997):

I гадам i м аучала святыня, зам кн ёная, як вусны л ю д зей ... Так д о у г а не бы ло Т абе м есц а у гэтай Катэдры. 4 Х. Лялько, На далонях любов{. Вершы, М шск 2006, с. 120. Далей пры спасылцы на гэта выданне у дужках падаецца старонка.

(7)

258

Halina Twaranowicz С таенкаю Б этлеем ск аю бы ла тады д у ш а кож нага з нас. I ш тогод, кал1 Святая Н оч абды м ала зям лю , мы клал1 н а стол духм ян ае сена, 1 засцш ал1 яго белы м абр у со м надзе1. I цеплая р адасць усп ы хв ала у сэрц ах, Я к агеньчык1 свечак на каляднай ял1нцы. I п есн я святая расчы няла сцятыя вусны ... Н арэш це, Езу, прыходз1ш Ты у наш у а д н о у л ен у ю катэдру... (с. 40) У 2 0 1 0 г о д з е а д з н а ч а л а с я 3 0 0 - г о д д з е м 1 н ск а й ар х1к атэдр ы 1мя Н а й с в я - ц е й ш а й П а н н ы М ары 1, п р а я к у ю г а в о р ы ц ц а у в е р ш ы Н а р э ш ц е . Ч а со п 1 с „ Н а ш а в е р а ” зм я с ц 1 у р а з н а с т а й н ы я м а т э р ы я л ы а б н а й с т а р э й ш а й к атал1цкай с в я т ы т у М 1нску. Р э д а к т а р в ы д а н н я X . Л я л ь к о н а г а д а л а , як у 9 0 - я г а д ы б л 1 з к а г а м ш у л а г а с т а г о д д з я р а с п а ч а у с я п е р ы я д з м а г а н н я в е р н 1 к а у з а в я р т а н н е с в а е й святын1: Ц1 зм о ж а хто сен н я пал1чыць бясконцы я гадз1ны 1х тры вання на каленях з ружанцам1 у руках пад знявечаны м Бож ы м дом ам ? Н а м ар озе 1 с н е зе , пад д а ж д ж о м 1 с л о т а ю ш т о д н я мал1л1ся верн1к1 стал1цы р а за м з к с я н д зо м У ладз1славам Зав ал ьн ю к ом з а св а ю г а л о у н у ю св я т ы н ю 1 аб1вал1 п а р о п чыноун1цк1х каб1нетау...5 А д к р ы в а у с я ж с в я т о ч н ы н у м а р ч а с о т с а в е р ш а м X . Л я л ь к о , п р ы - с в е ч а н ы м М 1 н ск а й а р х 1 к а т эд р ы - г л ы бок 1м п а э т ы ч н ы м , д у х о у н а -п а т р ы я - т ы ч н ы м а с э н с а в а н н е м м 1 н у у ш ч ы н ы 1 с у ч а с н а с ц 1 А й ч ы н ы , н а р о д ж а н ы м з м а г а р н ы м в о п ы т а м ц я р п е н н я аутарк1, в е р н а с ц ю р о д н а м у : У гэты м кра1, далек1м ад раю д зе н1шчыл1 душ ы 1 храмы, д зе ш мат ру1нау, б о л ю 1 драмау, д зе плачуць так, як спяваю ць. У гэты м кра1, далек1м ад раю, д зе памяць крывав1ць, як рана, д зе гэтульк1 зн1ш чана 1 забрана, д зе узя тае рэдка вяртаюць. 5 Х. Лялько, Каб называць сябе дзецьмг Бож ымг.., „Наша вера” 2010, № 3, с. 6.

(8)

Своеасабл1васць духоунай паэзи Х ры сцт ы Лялько

259

У гэты м край д а л ёк ш ад раю, насуперак здзек ам i к т н а м , сваю святы ню у зн я у з р уш ау л ю д верны р о д н а м у краю. У гэты м край далёкiм ад раю, у сам ы м цэнтры сталiцы , за й д зi у святы ню , каб пам алiцца i дакрануцц а д а р а ю 6.

Дзiцячая „таямнща”, зберажоная i адначасова памножаная, пушчаная

у рост, як евангельскiя таланты, вызначыла галоуныя прыярытэты, жыццёвы

вектар X. Лялько. „Таямнща” гэтая прывяла у харвацкае Меджугор’е, дзе

усё „любоую Марыi спавiта, //Яе М ацярынскай апекай”, дзе у кожнай

х в ш ш е ч у ю ц ц а „н е п ау т о р н а сц ь // i ве ч н а сц ь Н я б есн ай А й ч ы н ы ”

(М едж угор’е). Рэдактар к н т Н а далонях любовг паэтэса Данута Бiчэль

дакладна зауважыла у сваёй прадмове 3 матчынага саду, што гэта к т г а ,

у якой ням а мытняу, в iз а у ш лагбаумау, д зе Б еларусь натуральна i п р оста зл уч аец ц а з Е ур оп ай , с а светам . Геаграфiя к ш п - планета Зямля, яе ж ы вое ды хан н е i жывыя пачуц цi л ю д зей , яю я яе насяляю ць. А пачуццям м еж ы не п ераш кода (с. 7).

П еруджа, В арш ава, Сандомеж , Гданьск, В ш ьня... С воеасаблiвы м

выпрабаваннем на вернасць спаконнаму, роднаму магла б стаць гэтая

м агчымасць адысцiся ад прасторы, дзе м омантам i зацяж ка дыхаецца

i вернiку, i грамадзянiну-патрыёту. Схавацца дзесьщ ва утульнай цiхай

мясцiне, выракчыся шматлiкiх праблем i болю: „П акш уць крыж свой

iпайсцi... Якое простае рашэнне!” (с. 73). Сапрауды, для некага простае,

але ж лiрычная герашя усведамляе, што адрачэнне „ад БеларуЛ беднай”

немагчыма, як бы ты т стамiуся, бо ад долi не уцячы, не запярэчыць кону

свайму (Крыж, 1997):

С ябе ад л ё с у не схаваеш , што б там ш дум ау, ш мудрыу. I крыж пакiнуць немагчыма. М о толь ю зняць на н ей ю час... Ён б удзе у сю д ы з а плячыма, аж покуль не у зд ы м е нас. (с. 73) 6 Ibidem, с. 1.

(9)

260

Halina Twaranowicz Н е - н е д ы й н а т р а т ш н а м е р к а в а н н е , ш т о у Н я б е с н а й А й ч ы н е , м а у л я у , н я м а т г а б р а я , т р ы м л я н i н а , т э л ш а , а т а м у з а с я р о д ж а н а с ц ь н а н а ц ы я н а л ь н ы м у я у л я е с а б о й а б м е ж а в а н а с ц ь , н а в а т п е р а ш к о д у н а ш л я х у д а к н а г а . Я к , з д р у г о г а б о к у , н а з iр а е ц ц а п е р а в о д п ы т а н н я у п р а н а ц ы я н а л ь н у ю , к а н ф е с ш н у ю п р ы н а л е ж н а с ц ь у п л о с к а с ц ь в ы б а р у , а г э т а ж , б е з у м о у н а , з ’я у л я е ц ц а с п а к у с а ю д л я ч а л а в е к а , ч а с т а п р о с т а ф а т а л ь н а д э з а р ы е н - т а в а н а г а у с у ч а с н ы м , т а ю м у н i ф i к а в а н ы м , м а д э р н i з а в а н ы м с в е ц е . А д м а у л е н н е а б о р а ц ы я н а л ь н ы в ы б а р т у т б а ч а ц ц а с а м а в о л я ю а с о б ы , п а р у ш э н н е м ш л я х у , в ы з н а ч а н а г а с а м iм н а р а д ж э н н е м ч а л а в е к а я к р а з у д а д з е н ы х а б с т а в iн а х i м о г у ц ь с т а ц ц а н я в ы к а н а н ы м з а д а н н е м , н е п а д - р ы х т а в а н ы м у р о к а м , я ю , х о ч а ш н е х о ч а ш , а д а в я д з е ц ц а н е к а л i а д п р а ц а в а ц ь . М е н а в iт а п р а з н е з а м е н н ы т у т э й ш ы в о п ы т ч а л а в е к а а д б ы в а е ц ц а п е р а - р а с т а н н е д у ш э у н а г а у д у х о у н а е , с п а с ц iж э н н е а г у л ь н ы х э т ы ч н ы х з а к о н а у У л а с н а , з д а у н а с ц в е р д ж а н а , ш т о с а п р а у д н а я д у х о у н а с ц ь н е м а г ч ы м а я б е з д а л у ч э н н я д а к а ш т о у н а с ц е й н а ц ы я н а л ь н а г а ж ы ц ц я . А б г э т ы м у ш э р а г у с в а iх т в о р а у я с к р а в а н а г а д в а е i н а й в я л iк ш ы с е р б д в а ц ц а т а г а с т а г о д д з я М ш а л а й В е л iм iр о в iч 7.

Х . Л я л ь к о у с в а i м ж ы ц щ i т в о р ч а с ц i я к р а з в ы я у л я е г а р м а н iч н а е а д з ш с т в а А й ч ы н ы т у т э й ш а й i А й ч ы н ы Н я б е с н а й . М е н а в г г а г э т а й д у х о у н а - э т ы ч н а й ц э л а с н а с ц ю в ы з н а ч а е ц ц а с в е т а п о г л я д н а я i м а с т а ц к а -э с т э т ы ч н а я д а м ш а н т а я е т в о р а у , ш т о п р а я у л я е ц ц а н а у и х у з р о у н я х 1х в о б р а з н а й i с т ы л ё в а й ш с т э м ы . П р ы т ы м в а р т ы м i у в а п п а д а ю ц ц а н а з iр а н н i н а д м э з 1 я й Х . Л я л ь к о л iт а р а т у р а з н а у ц ы С в я т л а н ы К а л я д к а . Н а я е д у м к у , г е р а ш я Х . Л я л ь к о „ [...] д о б р а у с в е д а м л я е ш ю з о р н а с ц ь , а н е д з е i н е п е р а х о д н а с ц ь м я ж ы п а м iж зя м н ы м i 6 о с к 1 м , ш м 1 ж у н у т р а н ы м с в е т а м д у ш ы i з н е ш ш м с в е т а м ф р а г м е н т а р н а й , х а а т ы ч н а й р э ч а i с н а с ц i , м м 1 ж ц э л а с н а с ц ю , з а в е р ш а н а с ц ю б о с к а г а в у ч э н н я i ш м а т в а р ы я н т н а с ц ю я г о iн т э р п р э т а ц ы i. Д л я п а э т ы ч н а г а с а м а в ы я у л е н н я Х р ы с ц 1 н ы Л я л ь к о х а р а к т э р н а ш т э р - ф е р э н ц ^1я х р ы сц 1я н ск 1х i т р а д ы ц ы й н ы х л г г а р а т у р н ы х м ат ы в ау, як1я в ы с т у - п а ю ц ь у п а э т ы ч н ы х т в о р а х у а д н о с i н а х у з а е м а з а л е ж н а г а р а з г о р т в а н н я , ва у з а е м н а й а д а п т а т ^1у н а й з м е н ш в а с щ ч а с т а к з м е с т у ” 8. М а с т а ц к i р э д а к т а р п а э т ы ч н а й кн1г1 Х . Л я л ь к о Н а д а л о н я х л ю б о в г

Г а л ш а Х iн к а - Я н у ш к е в iч ц а л к а м н е в ы п а д к о в а в ы н е с л а н а в о к л а д к у а д з iн з к р а н а л ь н ы х л е й т м а т ы в а у кн1г1: т р а п е ч а ц ц а н а в е т р ы л к ц е i в о с ь - в о с ь

7 Творения святителя Николая Сербского (Велимировича), Библейские темы, Москва 2005, с. 4.

8 С.У. Калядка, Беларуская жаночая паэз{я. Мастацтя канцэпцы{ „жаночага шчасця", Мшск 2010, с. 153.

(10)

Своеасаблгвасць духоунай паэзи Хрысцгны Лялько

261

с п а д з е з г а л ш ы я б л ы к . С а д , с а д о к - з у ю м к а н к р э т н ы з а в о к н а м i х а т ы , у як1 в ы б я г а л а с я у ш ч а с л iв ы м м а л е н с т в е , i с а д , з я к о га ш б ы п а ч ы н а у с я свет, а т а к с а м а с а д ж ы ц ц я , у я ю м к о ж н ы з н а с в ы с п я в а е ... П р о с щ ц а с а м а с а б о ю i ан ал ог1я з с а д а м Э д э м с ю м , д а с т а т к о в а у ж о р а с п р а ц а в а н а я i б е л а р у с к iм л т г а р а т у р а з н а у с т в а м . А д н а к , т р э б а п а д к р э с л щ ь , ш т о г л ы б о к i д у х о у н ы в о п ы т п а э т э с ы в ы к л ю ч ы у м а г ч ы м а с ц ь -с п а к у с у д а ч ы н е н н я з са к р а л ь н ы м ! з м е с т а м i я к з к р ы н щ а ю к у л ь т у р н ы х а р х е т ы п а у , п р о с т а т э м а м i, ш т о я к р а з i в ы в о д з щ ь м н ог1я с у ч а с н ы я т в о р ы з а м е ж ы д у х о у н а й п а э з и . Б л е з П а с к а л ь у с в а ё й с л а в у т а й к

т

з е

Думку. А б рэлгггг

с ц в я р д ж а у , ш т о у с е ц е л ы , з о р ю , зя м л я з я е ц а р с т в а м i н я в а р т ы я с л а б е й ш а г а з р о з у м а у , б о а п о ш н i у с в е д а м л я е у с ё г э т а i с а м о г а с я б е , а ц е л ы ш ч о г а н е з д о л ь н ы я у с в я д о м щ ь . З д р у г о г а ж б о к у , п р а ц я г в а у в у ч о н ы i г л ы б о ю в е р т к , у с е ц е л ы у с у к у п н а с ц i, у с е р о з у м ы , р а з а м у з я т ы я i у с е !х т в о р ы н е в ар т ы я н ав ат н а й м е н ш а г а п р а я у л е н н я Л ю б о в ^ б о г э т а я к а с ц ь б я с к о н ц а в ы ш э й ш а г а п а р а д к у 9. Я к р а з п а с к а л е у с к а я т р а д ы ц ы я м ы с л е н н я , а д н о с i н д а с в е т а б у д о в ы i м е с ц а ч а л а в е к а у ё й с т а л а с я д л я Я н а Ч ы к в ш а , д у м а е ц ц а , ц а л к а м с л у ш н а ю п а д с т а в а ю д л я в ы з н а ч э н н я а д н а г о з г а л о у н ы х н а п р а м к а у р а з в щ ц я с у ч а с н а й б е л а р у с к а й д у х о у н а й п а э з ii я к „ п а с к а л е у с к а г а ” : „ « П а с к а л е у с к а я » п л ы н ь у ж а н р а в ы м п л а н е к а р ы с т а е ц ц а а ф а р ы с т ы к а й , д у х о у н а й м а к ю м а й , с п о в е д д з ю , м е д ы т а ц ы я й , в е р ш а м - м а л е н н е м , в е р ш а м - п р о с ь б а й [ . . . ] ” 10, - а д з н а ч а е д а с л е д ч ы к . В iд а в о ч н а , ш т о п а э з ы X . Л я л ь к о п а д у х о у н а й с у т н а с щ , у р э ш ц е м а с т а ц к а -э с т э т ы ч н ы м в ^ Iя у л ен н i г э т а й с у т н а с щ н а л е ж ы ц ь м е н а в iт а „ п а с к а л е у с к а м у ” ш л я х у р а з в щ ц я б е л а р у с к а й д у х о у н а й п а э з и . У з г а д а н ы х у ж о

М аленьтх таямнщах

X . Л я л ь к о в ы к а зв а е ц ц а м у д р а е п а д с у м а в а н н е : [...] праз асабю ты боль i слёзы , як праз ачышчальны агонь, Б ож ае сл ова вядзе м яне д а с э н с у сап р аудн ай лю6ов!, якой н!кол! не бы вае б е з ахвяры... Ц ! хоць бы б е з наш ай згоды на я е 11. Вя лЫм! л ю б о у ю i у д з я ч н а с ц ю , а т а к с а м а б о л е м - т у г о ю п р а с я к н у т а п а э т ы ч н а я т в о р ч а с ц ь X . Л я л ь к о . Н а й п е р ш д а т о й i а б т о й , якая ж ы ц ц ё д а л а , я к а я „ н а д а л о н я х л ю б о в й ’ у з г а д а в а л а i н а в у ч ы л а с в е т б е л ы л ю б щ ь i ш а н а в а ц ь , а д я к о й н я з м у ш а н а д а р в е р ы б ы у а т р ы м а н ы i у т р ы в а л е н ы 9 Б. Паскаль, Мысли (о религии), Москва 1899, с. 184-185. 10 Я. Чыквш, „П аскалеусю" г „авакумаусю" шлях{ развщця беларускай паэзи, [у:] Ш лях па прамой часу. Д а г{сторы{ беларускай лт арат уры Польшчы 1958-2008, Беласток 2007, с. 191. 11 X. Лялько, Маленыбя таямтцы, „Наша вера” 2006, № 1, с. 47.

(11)

262

Halina Twaranowicz

беражл1ва у родным доме, каб пасля 1ншых саграваць 1 умацоуваць. Для

кожнага чалавека страта мац1 - катакл1змам, трагедыяй, з якой зм1рыцца

проста мус1ш, якой не ун1кнуць. Ды як жа скрушл1ва-марудна запауняецца

пустэча, што запаноувае з адыходам найроднага чалавека, а у выпадку

X. Лялько гэты чалавек быу жа яшчэ 1 духоуным паплечн1кам. Хуткаплы-

ннасць зямнога, у як1м усе прам1нае, каб чымсьц1, пакуль што недасту-

пным, адгукнуцца у Вечнасц1!.. I не дадзена, х1ба на шчасце, ведаць, на

як1м хто месцы у апошняй зямной чарзе, але у пакуце пэуным вызваленнем

нараджаецца горычнае 1 светлае усведамленне (Формула, 2002):

Р аней кожны пражыты дзен ь набл1жау наш ае расстанне. Ц япер кожны пражыты дзен ь набл1жае н аш у сустрэчу. Т акую ф ор м улу вывела я для сябе, каб выжыць т ут б е з ц ябе, м ам а (с. 88).

Асобнай гаворк1 заслугоувае 1нтымная л1рыка X. Лялько. Выразная

светапоглядная асабовасць вызначыла адметны характар яе вершау пра

каханне. Так, чым складаней унутраны свет чалавека, тым цяжэй адбыцца

яму у вачах 1ншага, знайсц1ся дзвюм самотам у вял1к1м чалавечым свеце.

Вял1кай жа любов1, якою 1 трымаецца Сусвет, дадзена навучацца таксама на

пакручастых шляхах кахання, якое цалкам адлюстроувае душу чалавека

(Дазволь... 1990):

М н е страш на у т абе памы лщ ца. Расчаравацца. Адысц1. А д х Ы ц ц а . Л еп ей стаць на кален1 1 моучга мал1цца, ды ханнем адн о мал1тву узн ося ч ы у неба. (Ты таксам а маучы . С лоу не тр эба) З а цябе. За ся бе. За нас -недаскан алы х 1 грэш ны х. I крышачку см еш ны х. I так1х адз1нок1х, нягледзячы н а у с е служ бы 1 друж бы на ус1х рэальны х 1 уя ун ы х с я б р о у 1 каханых. [...] Д азволь м н е гэту адз1ную р эч - моучк1 м ал щ ц а за нас (с. 47).

(12)

Своеасабл1васць духоунай паэзи Х ры сцт ы Лялько

263

Л 1р ы ч н ая г е р а ш я Х р ы с ц ш ы Л я л ь к о - ш л я х о т н а я , д а л ш а т н а я , п ал к ая , с л а б а я i а д н а ч а с о в а м о ц н а я с в а ё й ш ч ы р а с ц ю , ж а д а н н е м д а б р а ш ш а м у , у с в е д а м л е н н е м ч а с о в а с ц i i в е ч н а с щ ч а л а в еч а й .

Streszczenie

Swoisty charakter duchowej poezji Krystyny Lalko

Ostatnie dziesięciolecia na Białorusi, z całą ich kontrastow ością w życiu społecznym, są epokowe, znamienne pod w zględem w ypełniania potrzeb duchowych jednostki. W raz z wolnością w yznania odradza się tradycja duchowości w literaturze. K rystyna Lalko, znana białoruska pisarka, tłum aczka z języka włoskiego i polskiego, w ieloletnia redaktor katolickiego pism a „Nasza W iara”, autorka tom u poetyckiego Na dłoniach miłości (M ińsk 2006), w swym życiu i tw órczości konse­ kwentnie w yznaje duchowo-etyczne w artości chrześcijaństwa. C echą zasadniczą jej poezji jest oczekiwanie na pow szechny zwrot ku Stwórcy, nie zaś ja k u w iększości w spółczesnych - poszuki­ wanie wiary. W swym literacko-estetycznym w yrazie liryka Lalko należy do tzw. pascalowskiego nurtu białoruskiej poezji duchowej, związanej z charakterystyczną dla B laise’a Pascala tradycją myślenia, stosunku do świata i m iejsca w nim człowieka.

Summary

The peculiarity o f religious poetry by Christina Lyalko

Recent decades, in Belarus, despite all their contrast to the society and the individual, are epoch-making, mom entous in the spiritual sense. W ith freedom o f religion traditions o f spirituality are also being revived in literature. Christina Lyalko, famous B elarussian prose writer, translator from Italian and Polish languages, m any years editor o f the Catholic m agazine “O ur Faith”, author o f the book o f poetry N a dalonyah ljubovi (M insk 2006), in her life and works consistently professes spiritual and ethical values - obtained by an individual at his very birth - aim ing at revealing the harmonious unity o f the Earthly life and the Life in Heaven. It is noteworthy that a key m om ent in her spiritual life was not a search for faith, as the m ajority o f her contemporaries w ould do, but the expectation o f the universal conversion to the existing. In its spiritual essence and its artistic and aesthetic m anifestation poetry by C. Lyalko belongs to the “Pascalian” branch o f developm ent o f the Belarusian religious poetry, associated w ith the tradition o f thinking, attitu­ de to the universe and individual’s place in it, w hich are peculiar to B. Pascal.

Cytaty

Powiązane dokumenty

На початках використання ПЕОМ у Львівському університеті питання вибору програмного забезпечення практично не було — як

А ось за що: «Я ви- нен не так у тому, що робив, як у тому чого не робив, хоч і повинен був робити»... Це

Це критерій граничного стану, у якому при зміні фізичних факторів змінюється не лише границя міцності (як у класичних механічних критеріях), а і

У творі реальні історичні факти (краї не мирні, то бухарці налітають, то хівинці, то кокандці, а то й туркмени наскочать. «Там ллється людська кров – не так,

Не дальше як перед роком — виводить дальше статя — і не деинде, як у Львові, один звісний і поважаний горожанин львівскнй не чим иншим, тілько

Питання любові завжди цікавило людину, це єдина річ яку переживають практично всі люди, яку не вивчиш, не прочитаєш у книжці, до якої

Гістарычныя і літаратурныя крыніцы сведчаць не толькі тое, што мужчыны плакалі публічна, але і тое, што ніхто не бачыў у гэтым нічога жаночага

как уже упоминалось, в середине рассказа герой повествования – муж- чина – был застигнут по бели гащи в самом что ни на есть прямом смысле?. Употребление