Michal Kayka's correspondence with "Nowiny Szląskie"(edition with a commentary)

2014 353–361

Zbigniew Chojnowski UWM w Olsztynie

Korespondencja Micha³a Kajki (Kayki)

do „Nowin Szl¹skich” (edycja z komentarzem)

Michal Kayka’s correspondence with „Nowiny Szl¹skie”

(edition with a commentary)

S³owa kluczowe: Micha³ Kajka (Kayka), S¹d Ostateczny, Mazurzy pruscy, XIX w., ¿niwa

Key words: Michal Kayka, the last judgment, Prussian Masurians, the 19th

century, harvest

Mimo ¿e ukaza³o siê dziewiêæ1 _{wyborów twórczoœci Micha³a Kajki, przed}

badaczami wci¹¿ stoi zadanie odnalezienia w gazetach i kalendarzach, w któ-rych publikowa³ ów Mazur, nieznanych jego utworów. Dopiero szczegó³o-wa i krytyczna kwerenda gazet i kalendarzy dla Mazurów z lat 1884–1939 pozwoli ujawniæ w³aœciwe rozmiary tekstowego dorobku „mazurskiego s³o-wika”.

Wiadomo, ¿e pierwsze teksty poety opublikowa³ w „Mazurze” Jan Karol Sembrzycki w 1884 roku, jakkolwiek Kajka podj¹³ starania, aby staæ siê wspó³pracownikiem Marcina Gerssa2_{. Liczy³ na druk w „Gazecie Leckiej” lub}

„Kalendarzu Królewsko-Pruskim Ewangelickim”. Jednak¿e debiutem mazur-skiego poety jest wiersz pochwalny na czeœæ redaktora Jana Karola

Sem-1 _{M. Kajka: Pieœni mazurskie, Olsztyn 1927 [reedycja: Pieœni mazurskie, do druku}

po-da³ i wstêpem opatrzy³ J. Jasiñski, D¹brówno 2014]; Wybór wierszy, wybór i pos³. I. Siki-rycki, przedm. W. Gêbik, Warszawa 1954; Wiersze wybrane, wybór i przedm. W. Gêbik, Olsztyn 1958; „Zebra³em snop plonu...”. Wybór utworów wydany w setn¹ rocznicê urodzin poety, oprac. i wstêp J. Jasiñski i T. Oracki, Olsztyn 1958; [wspó³autor M. Lengowski], Opowiadania uciesne, oprac. W. Gêbik, Olsztyn 1970; „Z duchowej mej niwy...”, wiersze zebrali i oprac. J. Jasiñski, T. Oracki, Olsztyn 1982; Treny mazurskie, wybór i pos³. J. Ch³osta-Zielonka, Warszawa 2003; Gedichte, hrsg. von Z. Chojnowski, aus dem poln. M. Szalonek, Berlin 2003; Ma³y kancjona³ mazurski i opowieœci ucieszne, oprac. filologiczne i wstêp Z. Chojnowski, Olsztyn 2008. W wykazie nie uwzglêdniono licznych antologii lite-rackich, w których znajdu j¹ siê u twory M. Kajki.

2 _{Zob. list M. Gerssa do M. Kajki, Oœrodek Badañ Naukowych im. W. Kêtrzyñskiego}

w Olsztynie, Zbiory Specjalne, PTH. R. 147. Treœæ korespondencji: Z. Chojnowski, Micha³ Kajka. Poeta mazurski, Olsztyn 1992, s. 18–19.

brzyckiego zaczynaj¹cy siê od s³ów „Dziêkujê ja Panu memu” – „Mazur” 1884, nr 103_.

Drug¹ gazet¹, publikuj¹c¹ pierwociny twórcy z Ogródka, by³o „pismo dla ludu ewangelickiego” – „Nowiny Szl¹skie” (od 1887 roku „Nowiny”). Nie by³o to przypadkowe. Propagatorem tego tygodnika wœród Mazurów by³ wspo-mniany wy¿ej Sembrzycki4_{, który og³asza³ tu artyku³y, podpisane: „Jan}

Olec-kowski”. M³ody Kajka, jak wielu innych jego wspó³ziomków, periodyk prenu-merowa³, mimo ¿e ukazywa³ siê w dalekim Wroc³awiu (niem. Breslau). O popularnoœci gazety na Mazurach œwiadczy to, ¿e mazurscy odbiorcy „No-win Szl¹skich” byli czêsto wymieniani jako ci czytelnicy, którzy trafnie roz-wi¹zywali podawane przez redakcjê zagadki, np. w „Nowinach Szl¹skich” (1886, nr 41) wœród autorów poprawnych rozwi¹zañ wymienieni s¹: Marta Schwidder z Rudzisk, G. Bienert z Maradek, Stullich ze Staczy, Weso³owski z DŸwierzut, J. Bendzula z Liwy, G. Czwella z Burkart, Gotfryd Gunio z Kurek, Ch. Olszewski z Koz³owa, H. Schalla z Borka, Rojek z Wielbarka, M. Pietrzyk z Bytkowa. Mazurskim poet¹, który opublikowa³ najwiêcej pie-œni, g³ównie religijnych, by³ Tobiasz Stullich ze Staczy (wieœ w powiecie e³ckim). Jego wspó³praca z redakcj¹ „pisma dla ludu ewangelickiego”, rozpo-czê³a siê w 1885 roku publikacj¹ Pieœni na œwiêta ¿niwne wed³ug psalmu 10go (1885, nr 40)5_.

3 _{M. Kajka w „Mazurze” og³osi³ nieco póŸniej wiersze: O torfie („Mazur” 1884, nr 23),}

inc. „Wst¹piliœmy teraz w drug¹ porê roku” („Mazur” 1884, nr 34), inc. „Niemowi¹tko gdy siê urodzi” („Mazur” 1884, nr 35).

4 _{R. Demby, Jan Karol Sembrzycki 1856–1919, Suwa³ki 1985; D. Kasparek, Jan Karol}

Sembrzycki 1856–1919. Mazur na rozdro¿u narodowym, Olsztyn 1988.

5 _{Bibliografiê wierszy T. Stullicha zestawi³ E. Kruk. Podajê czêœæ dotycz¹c¹ „Nowin}

Szl¹skich”/ „Nowin”:

1. Pieœñ na œwiêta ¿niwne wed³ug psalmu 10go (1885, nr 40)

2. Zmartwychwstanie i s¹d (1886, nr 34) – u³o¿y³ pod³ug „Berliñskich G³osów Ewange-lickich” T. Stullich w Staczach w powiecie ³eckim / Prusy Wschodnie

3. Pieœñ na œwiêto ¿niwne (1886, nr 40) – Pod³ug psalmu 104-go u³o¿y³ Tobiasz Stullich w Staczach (w powiecie ³eckim w Wsch. Prusach), na nutê „Tobie nieœmiertelny Panie – 11 strof

4. Na Adwent (1886, nr 50) – 10 strof

5. ¯yczenia na rok Pañski 1887 w dzieñ jubileuszu oœmdziesiêcioletniej s³u¿by wojsko-wej Najjaœniejszego Kóla i Cesarza Wilhelma I-go (1886, nr 53)

6. Na Nowy Rok (1886, nr 53) u³o¿y³ Tobiasz Stullich w Staczach [tu z podpisem, ale wraz z ww. wierszem w ramce – zajmuje ca³¹ pierwsz¹ stronê]

7. Pieœñ na lato („Nowiny” 1888 nr 28) 8. Pieœñ na œwiêto ¿niwne (1888 nr 39) 9. Na Adwent (1888 nr 49)

10. Na dzieñ urodzin Najjaœniejszego Cesarza niemieckiego i Króla pruskiego Wilhelma II, 27 stycznia 1889 (1889, nr 4)

11. Pieœñ o wychowaniu dziatek (1889, nr 9) 12. Pieœñ na Wielki Pi¹tek (1889, nr 15)

13. Pieœñ o Zmartwychwstaniu Pana Jezusa (1889, nr 16) 14. Pieœñ ¿niwna w roku 1889 (1889, nr 39)

15. Dziatki na Gody (1889, nr 52) 16. Na Wielki Pi¹tek (1890, nr 14)

Pierwsz¹, napisan¹ 3 paŸdziernika 1885 roku, korespondencjê Kajki dla „Nowin Szl¹skich” podali do druku Janusz Jasiñski i Tadeusz Oracki w wyborze jego pisarskiego dorobku pt. Zebra³em snop plonu…(Warszawa 1958). Jednak¿e z nieznanych przyczyn druga jej czêœæ zosta³a pominiêta. Dziwi to tym bardziej, ¿e stanowi j¹ interesuj¹cy wiersz Kajki. Utwór pozo-stawa³ w pierwodruku przez 128 lat. Zawiera siê w nim obecny w ró¿nych miejscach Kajkowej twórczoœci, a tu nieco bardziej rozbudowany, motyw S¹du Ostatecznego. Wiersz nale¿y do tych m³odzieñczych utworów poety, w których ujawnia siê wyraziœcie jego œwiadomoœæ przemijania i wiara w rozliczenie cz³owieka po œmierci z doczesnego ¿ycia przed obliczem Stwórcy.

Publicystyczna czêœæ korespondencji wskazuje zarówno na genezê rymo-wanej przestrogi, jak i charakterystyczn¹ prawid³owoœæ w postrzeganiu œwiata przez osobê ukszta³towan¹ przez rzeczywistoœæ wiejsk¹, poddan¹ ryt-mom natury. Zbieranie plonów (najpowszechniejszych upraw na nieurodzaj-nej glebie mazurskiej, czyli kartofli i ¿yta) oraz jesienny cykl rolniczych trudów czy w ogóle jesieni wywo³ywa³o w wyobraŸni Kajki wizjê S¹du Osta-tecznego. To, co dana osoba czyni, jest zapisywane na bie¿¹co do „ksiêgi”, czyli do – wspominanej w Apokalipsie œw. Jana – „ksiêgi ¿ywota”6_.

Symbo-licznym synonimem Stwórcy jest „oko Najwy¿szego”7_{, wszak widzi On}

wszystkie szczegó³y postêpowania ka¿dego cz³owieka.

WyobraŸniê religijn¹ Micha³a Kajki ju¿ w m³odoœci ukszta³towa³a Biblia, a w tym m.in. apokaliptyczna wizja S¹du Ostatecznego. W rymowanej kore-spondencji („Mazur” 1884, nr 35) o zakoñczeniu w rodzinnej okolicy prac polowych jesieni¹ 1884 roku Kajka informowa³:

Wst¹piliœmy teraz w drug¹ porê roku, Wiêksz¹ po³owê zbo¿a mamy ju¿ na boku. Gumna s¹ pe³ne, lecz nie pamiêtaj¹ Ludzie, ¿e raz i na nich, oj! ¿niwa czekaj¹. 17. Na Wielkanoc (1890, nr 14)

18. Na zakoñczenie siewu (1890, nr 20) 19. Pieœñ na Œwi¹tki (1891, nr 21)

oraz Rozwi¹zanie zagadywek, przez T. Stullicha rymowane, m.in. rozwi¹zanie zagadywki „jêzyk” („Nowiny” 1889, nr 14)

E. Kruk, Wszystkie wiersze Tobiasza Stullicha, „Kartki Mazurskie” 2007 [Biuletyn Ma-zurskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Olsztynie], nr 6 (48).

6 _{„[…] i druga ksiêga tak¿e otworzona jest, to jest ksiêga ¿ywota; i s¹dzeni s¹ […].}

I widzia³em umar³ych, wielkich i ma³ych, stoj¹cych przed oblicznoœci¹ Bo¿¹, a ksiêgi otworzo-ne s¹; i druga ksiêga tak¿e otworzona jest, to jest ksiêga ¿ywota; i s¹dzeni s¹ umarli wed³ug tego, jako napisano by³o w onych ksiêgach, to jest wed³u g u czynków ich” (Ap 20,12). Cytu jê wed³ug Biblii Gdañskiej (1632), http://biblia.apologetyka.com/search [dostêp: 24.06.2014].

7 _{Wyra¿enie „oko Najwy¿szego” przejête z Biblii: „Lecz oko Boga ich by³o nad}

starszy-mi ¯ydowskistarszy-mi, i nie mogli im przeszkadzaæ, póki ta rzecz do Daryjusza nie przysz³a, a póki by przez list nie dano znaæ o tem” (Ezd 5,5); „Oto oko Pañskie nad tymi, którzy siê go boj¹, nad tymi, którzy ufaj¹ w mi³osierdziu jego” (Ps 33,18); „oko Pañskie przypatruje siê ludziom i wszystkim pokoleniom Izraelskim” (Za 9, 1).

Bo jak zbo¿e rzenieje8 _{do plonu,}

Tak te¿ i cz³owiek rzenieje do zgonu! Bierz przeto dary Pañskie z mi³oœci¹, Po¿ywaj je kornie i z dziêkczynnoœci¹. Tak i Pan Bóg ³askawym na ciê bêdzie, Gdy raz9 _{bêdziesz sta³ w umar³ych rzêdzie.}

¯niwa jako alegoria S¹du Ostatecznego zosta³a zaczerpniêta, jak wiele innych skojarzeñ u Kajki, z Biblii, tu m.in. z Ewangelii wed³ug œw. Mateusza:

Tedy rozpuœciwszy on lud, przyszed³ Jezus do domu; i przyst¹pili do niego uczniowie jego, mówi¹c: Wy³ó¿ nam podobieñstwo o k¹kolu onej roli. A on odpowiadaj¹c, rzek³ im: Ten, który rozsiewa dobre nasienie, jest Syn cz³owieczy; A rola jest œwiat, a dobre nasienie s¹ synowie królestwa; ale k¹kol s¹ synowie onego z³ego; Nieprzyjaciel zasiê, który go rozsia³, jestci dyjabe³, a ¿niwo jest dokonanie œwiata, a ¿eñcy s¹ Anio³owie. Jako tedy zbieraj¹ k¹kol, a pal¹ go ogniem, tak bêdzie przy dokonaniu œwiata tego. Poœle Syn cz³owieczy Anio³y swoje, a oni zbior¹ z królestwa jego wszystkie zgorszenia, i te, którzy nieprawoœæ czyni¹; I wrzuc¹ je w piec ognisty, tam bêdzie p³acz i zgrzytanie zêbów. Tedy sprawiedliwi lœniæ siê bêd¹ jako s³oñce w królestwie Ojca swego (Mt 13, 36–43).

Drugim powodem rozmyœlania o zbawieniu i pokucie by³a informacja o kradzie¿ach owiec w Ogródku, w którym Kajka zamieszka³ pod koniec grudnia 1883 roku i tu ¿y³ do œmierci 22 wrzeœnia 1940 roku.

Drukowany poni¿ej wiersz jest napomnieniem, odwo³uj¹cym siê zarówno do sumienia, jak i wiary w to, ¿e Pan Bóg widzi i s¹dzi wszystkie uczynki cz³owieka. Dwudziestosiedmioletni Micha³ Kajka, jak pokazuje to cytowany wy¿ej utwór, mia³ ju¿ wyrobione przekonania aksjologiczne. Powinnoœci¹ cz³owieka jest czyniæ dobrze, mieæ czyste su mienie i ¿yæ z w³asnej pracy. Tylko w ten sposób mo¿na zdobyæ szacunek w spo³eczeñstwie, a przede wszystkim zas³u¿yæ na zbawienie. Z³udna radoœæ z ³atwego zysku oraz z³o-wieszcze poczucie bezkarnoœci nic nie znacz¹, gdy ludzie nie troszcz¹ siê o Bo¿e b³ogos³awieñstwo i nie ¿yj¹ wed³ug dziesiêciu przykazañ. Twarda to i wymagaj¹ca nauka, ale Kajka stara³ siê byæ jej wierny do koñca swego d³ugiego ¿ycia. Do zachowania tej nauki nawo³ywa³ swoich wspó³wyznawców w ró¿nych okresach ¿ycia.

Obydwie czêœci „korespondencji”: publicystyczna oraz poetycko-religijna, potwierdzaj¹ charakterystykê duchowoœci spo³eczeñstwa mazurskiego. Jak bowiem pisze Grzegorz Jasiñski, w przekonaniach Mazura

Zbawienie nie jest dalek¹ perspektyw¹, dostêpn¹ po S¹dzie Ostatecznym, sta-nem traktowanym wy³¹cznie eschatologicznie, nie jest pojêciem ogólnym, lecz konkretnym, dobrem dostêpnym ju¿ teraz, owocuj¹cym przemienionym, godnym

8 _{rzenieæ – ‘dojrzewaæ’.} 9 _{raz – ‘kiedyœ’.}

¿yciem. Zbawienie dokonuje siê przez ca³oœæ wydarzeñ i zachowañ, a nie okreœlo-n¹ czynnoœæ religijokreœlo-n¹ […]. Zachêcano do godnego zachowania przez ca³y czas, tak aby odwo³anie do Boga nie nastêpowa³o – jak to zwykle obserwowano – dopiero u schy³ku ¿ycia […]. Wizerunek dobrego chrzeœcijanina polega³ zarów-no na naœladowaniu Chrystusa, uczestnictwie w obrzêdach, jak i codziennym godziwym ¿yciu10_.

Ten sposób rozumienia œcis³ych zwi¹zków ¿ycia doczesnego z ¿yciem wiecznym przedstawia wiersz Tobiasza Stullicha Zmartwychwstanie i s¹d („pod³ug «Berliñskich G³osów Ewangelickich»”), wydrukowany w porze koñ-cz¹cych siê ¿niw, na kilka tygodni przed publikacj¹ „korespondencji” Kajki. Stullich do oddania œcis³ej zale¿noœci zbawienia od uczynków pos³u¿y³ siê symbolik¹ drzewa, odwo³uj¹c siê do po¿ytków, jakie dziêki niemu osi¹ga cz³owiek. Taki punkt widzenia by³ bliski ludnoœci mazurskiej, zamieszkuj¹cej od wieków puszczañski obszar. Tematem juwenilijnego liryku Micha³a Kajki jest drzewo, uwidocznione jako materia³, z którego wytwarza siê trzy sprzê-ty, wyznaczaj¹ce porz¹dek ¿ycia: narodziny („ko³yska”), praca („gumno” ‘stodo³a’), œmieræ („trumna”) (zob. *** [„Niemowi¹tko gdy siê narodzi”], „Ma-zur” 1884, nr 35). Tobiasz Stullich kwestiê „drzewa” uj¹³ jednoczeœnie prak-tycystycznie i ewangelicznie:

Ludzie s³yszawszy kazanie Do kaznodziei cnego, ¯e nawróceni poganie Dojd¹ zbawienia swego; Tak sobie rozmyœlaj¹, ¯e te¿ chrzeœcianie Choæ siê nimi nazywaj¹, Gorzej ¿yj¹ jak poganie. Gdy¿ czêsto nie wierz¹, ¯e Bóg ¿yje w niebie I ¿e nas zabierz¹ Anieli do siebie. Mówi¹ o jednym panie, I kupcu bogatem,

Który umar³ niespodzianie – Miller jego bratem –

I chwal¹ go za to, ¯e hojnie u¿ywa³, Swych pieniêdzy na to Nie po¿a³owywa³. – – „Bo cz³owiek na œwiecie Tylko na to ¿yje,

Kiedy w tem namiocie Dobrze je i pije. Bo po tym ¿ywocie

10 _{G. Jasiñski, Koœció³ ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817–1914), Olsztyn}

Wszystko koniec bierze, Choæby chodzi³ w z³ocie, Z sob¹ nic nie bierze. A potem po œmierci, Jako drzewo pada, Le¿y bez pamiêci I niczem nie w³ada”. – Prawdaæ, jak pada, tak le¿y, Przecie nie zostanie, Ale dalej bie¿y, Wierz¹ chrzeœcianie. Bo gdy dobrem by³o, To go u¿ywaj¹, Piêkne rzeczy mi³o, Z niego wyrabiaj¹. Lecz jeœli prochniatem, Lub koœlawem by³o, Por¹bi¹ go zatem, Aby siê spali³o. Tak¿e wierzyæ trzeba O cz³owieku dobrym, ¯e przyjdzie do nieba, Kiedy by³ pobo¿nym. Kara zaœ czeka Niepobo¿nego, Wezm¹ go do piek³a, Do ognia wiecznego. Przetó¿ siê starajmy, Mili chrzeœcianie! Lepiej ¿yæ ¿¹dajmy, Ni¿eli poganie. Drzewami dobremi Wiary i ufnoœci, B¹dŸmy maj¹cymi Owoce mi³oœci11_.

* * *

Korespondencjê Micha³a Kayki (dopiero w póŸniejszych dekadach nazwi-sko mazurskiego poety pisano przez „j”) wydrukowano szryftem, czyli odmia-n¹ czcionki gotyckiej. Transliteracja jest dok³adna. Jedynie w wyrazie „Re-dakcyi” literê „y” oddano jako „j”. Wierszowana czêœæ korespondencji jest podana inaczej ni¿ w pierwodruku pod wzglêdem wersyfikacyjnym. Redakcja „Nowin Szl¹skich” w celu oszczêdnoœci miejsca opublikowa³a utwór, pozba-wiaj¹c go stroficznoœci. W niniejszej edycji przywrócono budowê stroficzn¹. Opiera siê ona na typowym dla twórczoœci Kajki czterowersowym oœmiozg³o-skowcu. Jedynie puenta – dwuwersowy oœmiozg³oskowiec – zosta³a podana

11 _{T. Stullich, Zmartwychwstanie i s¹d, „Nowiny Szl¹skie” 1886, nr 34 (z 19 sierpnia}

w postaci opublikowanej przez „Nowiny Szl¹skie”. Korespondencjê podajê wed³ug dyrektywy Konrada Górskiego: „Tekstolog poprawia b³êdy przekazu tekstowego, nie b³êdy, które charakteryzuj¹ umys³owoœæ wydawanego auto-ra, nie jest bowiem ani redaktorem, ani nauczycielem, tylko filologiem”12_.

* * *

Korespondencja „Nowin Szl¹skich” z Prus Wschodnich

Ogródek, dn. 3 paŸdziernika 1885. Ju¿ dawno zabiera³em siê do ukochanej Redakcji, grzecznie siê pok³o-niwszy, parê s³ów napisaæ i „Nowiny Szl¹skie” sobie obstalowaæ13_{, gdy¿}

wi-dzê, ¿e je tak wielu ludzi trzyma14 _{i tylko po¿yteczne nauki w nich stoj¹.}

¯niwa latoœ15 _{mielim dobre i pogodne, tak ¿e zbo¿e i siano, torfy,}

wszyst-ko dostalim suche do domu, i w wielu miejscach i kartofle te¿ powywszyst-kopywali. Robota idzie w czas, gdy¿ deszcz ma³o co kogo zba³amuci³16_{. Co prawda}

i wcale sk¹po go by³o, tak ¿e ¿yta licho powschodzi³y, teraz parê razy popada³ po trosze, lecz ma³o co, jednakowo ju¿ to wiele po¿ytku na zasiewy zimowe.

W naszej wsi tak przed paru tygodniami poczê³y owce gin¹æ: jednemu luŸnikowi17 _{zginê³y trzy (wszystkie co mia³), tej¿e nocy drugiemu jedna, za}

parê dni zaœ trzeciemu luŸnikowi dwie i u dwóch gospodarzy tych¿e z³odziei powstrzymano, lecz nie uda³o siê ich z³apaæ, gdy¿ uciekli, jednakowo¿ ukraœæ nic nie zd¹¿yli.

Lecz niestety drogi cz³ecze, Pod s¹dem ci Boskim stoisz, Choæ nieraz ci siê uciecze I nikogo siê nie boisz – Nawet, mój Ty wieczny Bo¿e, Gdy Ciê zaraz kto nie z³api, I mówiæ ci nic nie mo¿e, Tylko siê w swym sercu trapi. Ale nie zapomnij tego, Choæ ci teraz szczêœcie s³u¿y,

12 _{K. Górski, Tekstologia i edytorstwo dzie³ literackich, wstêp M. Strzy¿ewski, wyd. 3,}

popr. i uzup., Toruñ 2011, s. 79.

13 _{obstalowaæ – ‘zaprenu merowaæ’.}

14 _{„tak wielu ludzi trzyma” – ‘wielu ludzi prenumeruje’.} 15 _{latoœ – ‘tego roku, w tym roku’.}

16 _{zba³amuciæ – tu: ‘wprowadziæ kogoœ w po³o¿enie, w którym nie wiadomo, czego ma}

on siê trzymaæ i co ma robiæ’.

17 _{luŸnik – „l. «ch³op nie maj¹cy ziemi ani domu , wynajmu j¹cy siê do prac rolnych».}

2. «ch³op bezrolny»”. S³ownik gwar ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. IV, L–N, red. H. Perzo-wa i D. Ko³odziejczykoPerzo-wa, WarszaPerzo-wa–Kraków 2002, s. 60.

Raz ciê spotka i co z³ego, Za niniejszy grzech twój du¿y. Wiedz, ¿e oko Najwy¿szego Zawsze ciebie widzi wszêdzie, Gdy pope³nisz ty co z³ego, Zaraz ciê ma w swojej ksiêdze; Pomnij bracie, gdyby tobie Kto najlepsz¹ tw¹ ozdobê Wzi¹³ i przyw³aszczy³ j¹ sobie, Mia³byœ w sercu twym ¿a³obê. Lepiej ¿yj z twej w³asnej pracy, Nie miej na czyje pragnienia, Za to ciê ma ka¿dy w zaczy18

I nie masz zgryzot sumienia. A Pan Bóg pob³ogos³awi Twoje prace wszêdzie, A na s¹dnym dniu ciê s³awi Z wybranymi w rzêdzie. A tak ludzie bacznoœæ dajcie19_,

Tych s³ów nie zapamiêtajcie!20

M i c h a ³ K a y k a21

Oprac. Zbigniew Chojnowski

Bibliografia

ród³a

Kajka M. O torfie, „Mazur” 1884, nr 23.

Kajka M., inc. „Niemowi¹tko gdy siê urodzi”, „Mazur” 1884, nr 35.

Kajka M., inc. „Wst¹piliœmy teraz w drug¹ porê roku”, „Mazur” 1884, nr 34.

Kajka M., Korespondencja „Nowin Szl¹skich” z Prus Wschodnich, „Nowiny Szl¹skie” 1886, nr 41.

List M. Gerssa do M. Kajki, Oœrodek Badañ Naukowych im. W. Kêtrzyñskiego w Olsztynie, Zbiory Specjalne, PTH. R. 147.

Stullich T., Zmartwychwstanie i s¹d, „Nowiny Szl¹skie” 1886, nr 35. Opracowania

Chojnowski Z., Micha³ Kajka. Poeta mazurski, Olsztyn 1992. Demby R., Jan Karol Sembrzycki 1856–1919, Suwa³ki 1985.

Górska K., Tekstologia i edytorstwo dzie³ literackich, wstêp M. Strzy¿ewski, wyd. 3, popr. i uzup., Toruñ 2011.

18 _{mieæ w zaczy, w zacy – ‘mieæ szacunek, uwa¿aæ kogoœ za zacnego’.} 19 _{„bacznoœæ dajcie” – ‘skupcie siê, zwróæcie uwagê’.}

20 _{„nie zapamiêtajcie” – tu: ‘nie zapomnijcie’.}

Jasiñski G., Koœció³ ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817–1914), Olsztyn 2003.

Kasparek D., Jan Karol Sembrzycki 1856–1919. Mazur na rozdro¿u narodowym, Olsztyn 1988.

Kruk E., Wszystkie wiersze Tobiasza Stullicha, „Kartki Mazurskie” 2007 [Biuletyn Mazurskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Olsztynie], nr 6 (48).

S³ownik gwar ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. IV, L–N, red. H. Perzowa i D. Ko³o-dziejczykowa, Warszawa – Kraków 2002.

ród³a internetowe

Biblia Gdañska 1632, http://biblia.apologetyka.com/search Summary

Newspapers and calendars from 1884–1939 contain forgotten works of Michal Kayka. *** [„Lecz niestety drogi cz³ecze”] published in „Nowiny Szl¹skie” (1886, issue 41) is one of them. It reminds the reader of the last judgment that await every man. God sees everything and writes it all down in a „book”. The poem was also Kayka’s reaction to the thievery of sheep, which happened in Ogródek village. The article is about Masurian poet’s first attempts at his craft, and his struggles towards popularizing his own works at the beginning of his artistic career.